Yehova Utakedin Mudimu Wetu wa Kulejan
“Yam [Yehova] Nzamb wen, nikata kukukwashany ni kukulejany njil yiufanyidinanya kuya.”—ISAY 48:17.
1. Ov, yikokujol ik yarishau nich in Kristu a nlel mu mudimu wa kulejan?
IN KWILEJ a Bibila a mu chitot cha mivu cha 19 ni kwinsambishil kwa chitot cha mivu cha 20 arisha nich yikokujol yivud nakash. Mudi kand in Kristu a mu chitot chakusambish cha mivu, alejana niyawiy uruu wading wakad antu avud kukatish. Ading kwau akemp, ni antu amwing adinga kuyiman mudi antu akad kwilej nakash. Chikwau kand, afanyina chisu chimwing kurish nich “ujim nakash” wa Satan Djabul. (Kuj. 12:12) Mudimu wau wa kulejan wafanyina kusadik mu “machuku ma kwisudiel,” machuku mijikena kusutil ku ‘yisu ya mar nakash.’—2 Tim. 3:1, TMK.
2. Ov, chom ik chasalay Yehova mulong wa kutwal kurutu mudimu wa kulejan nlel?
2 Pakwez, rutong ra Yehova rading anch atushalapol end alejana rusangu ruwamp pa mangand mawonsu mu chisu chetu, ni kwikil chom ap chimwing chafanyina kumukangesh Yehova kuwanyish rutong riner. Mudi mutapu wayikolau in Isarel a pasak ku uswik wa Babilon, Yehova wayikola kand atushalapol end nlel ku uswik wa “Babilon mujim,” ma relijon ma makasu ma pa mangand mawonsu. (Kuj. 18:1-4, TMK) Watufundisha mulong wa uwamp wetu, watuyukisha nich chisambu, ni watukwasha mutapu wa kuyifundish antu akwau. (Tang Isay 48:16-18.) Chinech chirumburikinap anch Yehova ukat kusadil usu wend mulong wa kwijik kurutu ni kuyibachik antu chakwel asala yom yikutwisha kutwal kurutu mudimu wa kulejan rusangu ra Want. Yom yimwing yakwasha mudimu wetu wa kupan uman, pakwez ku ukwash wa Yehova twatwisha kujijamen milong ya rupompat ni yinship yikwau yikash yikata kukangesh kuwanyish mudimu wetu mu mangand minam matakedilau kudi Satan.—Isay 41:13; 1 Yoh. 5:19.
3. Ov, mutapu ik wavulijana ‘ronganyin rakin.’?
3 Yehova wamupepila muprofet Daniel chakwel abwaka anch ‘ronganyin rakin’ rikez kavulijan pa mangand mawonsu mu machuku ma kwinsudiel. (Tang Daniel 12:4.) Yehova wayikwasha in Kwilej a Bibil kutesh mafundish makin ma pa dishin ma Bibil mayipishau kudiosh pakuru kudia yishankur ya Kristendom. Nlel, ukat kuyisadil antwend mulong wa kupalangesh ronganyin rakin pa mangand mawonsu. Katat, tumen kuwanyin kwa uprofet wa Daniel. Antu piswimp ni 8 000 000 ashikena ku kwilej uyakin wa mu Bibil ni katat aulejen pa mangand mawonsu. Ov, yom ik yayikwasha antu a Yehova chakwel alejana pa mangand mawonsu?
MUTAPU WATUKWASHA DIKARUMUN DIA BIBIL
4. Ov, mutapu ik wavulijana dikarumun dia Bibil mu chitot cha mivu cha 19?
4 Chom chimwing chakwasha chakwel anch tupalangesha rusangu ruwamp chidi kuvulijan ni kwikalaku kwa Bibil. Mu yitot ya mivu, antakel a Kristendom akangesha ni alikisha kutang Bibil, ashikena ni ku kuyijip antu kanang afunda Bibil. Pakwez, mu chitot cha mivu cha 19, yitenchik kanang yasala anch Bibil ikalaku, mwawonsu ap chikunku, mu jindim piswimp ni 400. Piswimp ni kwinsudiel kwa chitot cha mivu chinicha, antu avud ikala nich Bibil ayinau pakwez akanganya kwikal nich ronganyin piur pa chifundishinay Bibil.
5. Ov, chom chasalau Atuman a Yehova mulong wa kukarumun Bibil?
5 In kwilej a Bibil ading ij anch ading afanyidin kulejan, ni kurumburil nich mushiku chifundishinay Bibil. Chikwau kand, antu a Yehova asadina ni angana makarumun ma Bibil kushalijan. Kudiosh mu muvu wa 1950, apalangesha dikarumun dia Les Saintes Écritures. Traduction du monde nouveau, mwawonsu ap chikunku, mu jindim 120 ni kusut. Mu muvu wa 2013, apalangeshin dikarumun diovikena nawamp dia inglish diachirikidinau dia Traduction du monde nouveau, ni dikarumun dined diswapel kuditesh ni ku dikarumun kand. Kovikan nawamp kwa Bibil, ni kuswapela kumutang kutukwashin kusal mudimu wetu wa kulejan.
MUTAPU WATUKWASHA CHISAMBU
6, 7. (a) Ov, mutapu ik wapalangana njit pa mangand mu machuku metu? (b) Ov, mutapu ik watukwasha chisambu mu chilik kanang chakwel tulejana mu jingand kanang?
6 Ukutwish kwiyipul anch, ‘Ov, kwikala chisambu mutapu ik pa mangand?’ Chilakej, mu chitot cha mivu cha 20, ma miliyon ma antu mafa mulong wa njit, pakampwil mwi njit jaad ja mangand mawonsu. Pakwez mulong Njit ja II ja Mangand Mawonsu japandakana mu 1942, Nathan Knorr, wadinga kutakel midimu ya Atuman a Yehova, wasala diskur ku chitentam diading dilondina anch “ La paix de demain sera-t-elle de longue durée ? ” Diskur dined dialejana kurumburik kwa Kujingunik shapitre 17 ulejena anch njit jafanyinap kushik djat ni ku Harmagedon, pakwez djat ni ku chisu cha chisambu. —Kuj. 17:3, 11.
7 Kwikalap kwau chisambu ndond yawonsu kwinyim kwa Njit ja II ja Mangand Mawonsu. Kukwatijan nich rusangu rumwing, kwading yinship 331 ya milong ya njit kudiosh mu muvu wa 1946 kushik mu 2013. Ma miliyon ma antu mafa. Pakwez, mu mivu yiney, mu jingand jivud asangera chisambu mu chilik kanang, ni antu a Yehova ataninamu mu chisu chinech mulong wa kulejan rusangu ruwamp. Ov, yibudikin ik yikalaku? Mu muvu wa 1944, kwading kwau in kulejan Want pa mangand mawonsu mwinshin mwa 110 000. Pakwez nlel, kudi antu piswimp ni 8 000 000! (Tang Isay 60:22.) Ov, tukwetap musangar mulong wa kulejan rusangu ruwamp mu yisu ya chisambu?
MUTAPU WATUKWASHA YOM YAKUSAL NICH WENY
8, 9. Ov, kuya kurutu ik kwikalaku piur pa yom ya kusal nich maweny, ni mutapu ik watukwasha yom yiney mu mudimu wetu?
8 Kuya kurutu kwa yom ya kusal nich weny kwatukwash kusal mudimu wa kulejan. Mu muvu wa 1900—mivu mudi 21 kupwa kwa kupalangesh Chinong cha Kalam cha kusambish—kwading kwau ma motak 8 000 mu États-Unis mwawonsu, ni kwading kwau ching jinjil jikemp jiwamp mulong wa kwendishilamu ma mamotak minam. Katat nlel pa mangand mawonsu, kudi ma miliyon ni ma miliyon ma motak ni njil yijim yiwamp ya kwendishilamu. Ma motak ni jinjil jiwamp jitukwashin kupan rusangu ruwamp kudi antu avud ashicha mu jindond kushalijan. Pakwez, ap anch tushich mwi ndond jiyimp jakad kwikal nich jinjil jiwamp tukutwish kusal weny ulemp, tukutwish kusal usu wa kulejan rusangu ruwamp kudi antu avud.—Mat. 28:19, 20.
9 Mitapu yikwau yivud ya kusal nich ma weny yatukwasha kusal mudimu wetu. Ma motak majim, maat majim, ni mashuw yikwashining kutwal mikand yimedina pa Bibil ndond yawonsu yidiau antu. Atulam a munyingumuku, yidi ya komite wa mutiy, amishoner ni antu akwau in kwendangan akat kusadil ma avion mulong wa kuya ku yitentam ap kuwanyish mudimu wau wa uteokras. Chikwau kand, yidi ya Chisak Chitakedila ni antu akwau a biro mujim wa mangand mawonsu akata kusal maweny mulong wa kuyikasikesh ni kuyifundish akaritiy nau. Yom yawonsu yiney yikat kuyikwash antu a Yehova chakwel ikala mu uumwing.—Kus. 133:1-3.
MUTAPU WATUKWASHA JINDIM
10. Ov, mulong wak tukutwish kulond anch inglish diawiy dizu dilondiningau nakash pa mangand mawonsu?
10 Mu chitot cha mivu chakusambish, antu awonsu a mu want wa in Rom ading ni kulond ching dizu dia Grek wa antu awonsu ap Koine. Ov, diawiy dizu dilondiningau nlel pa mangand mawonsu? Antu avud alondining anch inglish diawiy dizu dilondiningau nakash pa mangand mawonsu. Buku utazukinau anch English as a Global Language ulondin anch: “Muntu umwing pa antu anying ukat kutesh ap wij nawamp dizu dia inglish.” Antu avud akat kwilej dizu dia inglish mulong diawiy dizu dikatau kusadil nakash mu milong ya kwisak mu mangand mawonsu ni mu milong ya chipolitik, ya siyans, ni ya tekinoloji.
11. Ov, mutapu ik wakwasha dizu dia Inglish kutwal kurutu difukwil dishitwila?
11 Misumb yikata kusadil dizu dia inglish yakwasha kutwal kurutu difukwil dishitwila. Mu mivu yivud, Chinong cha Kalam ni mikand yikwau yimedina pa Bibil ayibudishanga chakusambish mu Inglish. Diawiy dizu dikatau kusadil ku mutiy ujim wa Atuman a Yehova. Diawiy dizu dikatau kusadil mulong wa kuyifundish akadivar ni anambaz adiokiling mu jindond kushalijan mulong wa kwilej kwi Ndond Yijim ya Malejan ma Watchtower mu Patterson, New York, mu États-Unis.
12. Ov, mu chilik ik mwakarumunau atushalapol a Yehova mikand yimedina mu Bibil, ni mutapu ik utukwashina tekinoloji?
12 Mulong tukwet chisend cha kulejan rusangu ruwamp ra Want kudi antu a michid yawonsu, tukat kukarumun mikand yimedina pa Bibil mu jindim 700 ni kusut. Kuya kurutu kwa tekinoloji, mudi kwa MEPS (Système électronique d’édition multilingue), kwatukwashin nakash mu mudimu wa kukarumun. Yom yiney yatukwahin nakash mulong wa kupalangesh uruu wa Want ni kutwal kukasikesh uumwing wetu wa pa mangand mawonsu. Pakwez twibombin pamwing mulong tukat kulond nakash mu ‘rudim rishitwila’ ra uyakin wa mu Mifund.—Tang Sofoniy 3:9.
MUTAPU WATUKWASHA YIJIL
13, 14. Ov, mutapu ik watukwasha yijil ni mipak yakwatau ku marumburish?
13 Mudi mutwamena mu mutu wa mulong wasutina ou, in Kristu a kusambish ataninamu mu yijil ya in Rom, wadinga kuyikel pa mangand mawonsu. Chilik chimwing, in Kristu a mu machuku minam akat kutaninamu mu yijil yiney. Chilakej mu États-Unis—ndond yetu yidia mutiy ujim wa mangand mawonsu—Mbil ya ngand yapana want ipau wa relijon, wa kulond, ni wa kukumangan. Chinech chayinkisha akadivar a mu États-Unis want ipau wa kukumangan ni kwisambin milong ya Bibil patok ni kuyilej antu akwau yitukata kwilej. Pakwez, want ipau wa kusadil mbil kanang auteka mu marumburish. (Fil. 1:7) Chisu chikatau kusadin nayimp mbil yijikena mulong wa kuyifish nich antu a Yehova a mu États-Unis, akat kutwalang mulong winou ku dirumburish dijim chakwel Want adandamena kuulejan.
14 Marumburish ma mu jingand jikwau matukwasha nimawiy chakwel tutambula want ipau wa kusal difukwil ni kutwinkish mbil ya kulejan patok. Mu jingand kanang, twakanganya kutambul want ipau, pakwez twatwala mulong winou ku dirumburish dijim. Chilakej, pa Kalol 2014, Dirumburish Dijim Nakash diakwata mipak yiwamp mulong wetwetu pa milong 57 yombamu michid yawonsu ya Mwimputu. Ap anch ‘antu awonsu atukis,’ marumburish ma mu jingand jivud malonda anch tukwet mbil ya kusal difukwil diakin.—Mat. 24:9.
MUTAPU WAKWASHA YOM YIKWAU MUDIMU WA KULEJAN
15. Ov, mutapu ik waya kurutu milad ya kuchap nich mikand, ni mutapu ik watukwasha milad yiney?
15 Kuya kurutu kwa mashiny ma kuchap nich mikand kwakwasha nikwawiy kutwal kurutu mudimu wa kulejan rusangu ruwamp pa mangand mawonsu. Mu yitot ya mivu, antu asadila mashin ma kuchap nich masalau kudi Johannes Gutenberg mu muvu wa 1450. Pakwez, yitot ya mivu yaad yasutina ey, milad ya mashiny ma kuchap nich yaswimpin nakash. Mashiny ma kuchap nich mikand madi mavud katat, makata kubudish mikand mau mau, ni mawapina nakash. Kubudish mapapel ni kusal mikand kwikadin kal kwa usey ukemp. Kuchap mikand ku makas akuswinkana kudi mulad wa kuchap mikand ku mashiny, mulad uswapela nakash ni uwapishina mudimu nakash. Ov, mutapu ik wakwasha kuswimp kwinoku piur pa kubudish mikand yetu? Shinshikin pa chom chinech: Chinong cha Kalam chakusambish cha ngond wa (Kafumpul 1879) achichapa uvud wa makopi 6 000, pakad yifatul, ni mu rudim rimwing kusu—ra Inglish. Nlel kwasutin kal mivu 136 akat kuchap Chinong cha Kalam ni kuchipalangesh uvud wa makopi 50 000 000. Achisadin nich yipich ya ulombu uwamp nakash ni chidiaku katat mu jindim 200 ni kusut.
16. Ov, yom ik yatukwashina kulejan rusangu ruwamp pa mangand? (Tal chipich cha kwinsambishil.)
16 Shinshikin yom yimwing yasadinau antu a Nzamb mu mivu 200 yasutina ey mu mudimu wa kulejan rusangu ruwamp. Twajimbulang mashuw, ma motak, ni ma avion, pakwez asadila kand jinking, mashin ma kufund nich mikand, mashin ma kufund nich yom yikutwishau kutang amputames [braille], telegrafi, ma telefon, ma kamera, ma band ma kutesh ni ma video, radio, televizion, yipich yisangareshina, ma ordinater ni internet. Mu milad yivud, yom yiney yatukwasha kuwanyish mudimu wetu wa kuyikadish antu in kwilej. Mu kuwanyin kwa uprofet ulondina anch antu a Yehova afanyina ‘kwamu mayel ma michid,’ tukat kusadil nich manangu yom ya akamichid, mudi tekinoloji wa katat, mulong wa kupalangesh Bibil ni mikand yimedina pa Bibil mu mazu mavud.—Tang Isay 60:16.
17. (a) Ov, uprofet wa Isay umeken kwikal wakin mu mutapu ik? (b) Ov, mulong wak Yehova watwinkisha mudimu wa ‘kusal nend pamwing’?
17 Chakin kamu, tukwet kashinsh anch Yehova utakedil mudimu wetu wa kulejan. Pakwez, Yehova kakatap kuchingel pa ukwash wetu mulong wa kuwanyish ntong jend. Pakwez, Tatukwetu mwin rukat udia mwiur usotil anch twikal in ‘kusal nend pamwing,’ mwamu tukutwish kumekesh rukat retu kudi ndiy ni kudi mutej netu. (1 Kor. 3:9; Mar. 12:28-31) Tusalany amboku usu wetu wawonsu mulong wa kulejan rusangu ra Want, mudimu wa usey nakash pa divu. Kusutil ku yom yawonsu yiney, tumujikitishany amboku Yehova mulong wa ukwash upaninay ni yiyukish yaletinay mulong wa mudimu wetu wa kulejan pa mangand mawonsu!
a In kwilej a Bibil atambula dijin dia Atuman a Yehova mu muvu wa 1931.—Isay 43:10.