BIBLIOTEK Udia pa Kapend
BIBLIOTEK
UDIA PA KAPEND
Uruund
  • BIBIL
  • MIKAND
  • YIKUMANGAN
  • ijwbq mutu wa mulong 143
  • Ov, Kuna Ruwand Chidi Chitil?

Kwikil video ukimbina

Video winou umukimbinap amboku nawamp.

  • Ov, Kuna Ruwand Chidi Chitil?
  • Yakul ku Yipul ya Bibil
  • Tumitu twa milong
  • Yom Yifanakena
  • Chakul cha Bibil
  • Ov, Bibil ulondin piur pa kusadin damb ap yom yikwau yilewishena mulong wa kwipuwangej?
  • Irijeka Mulong wa Kurish ni Yikokujol
    Lankany!—2010
Yakul ku Yipul ya Bibil
ijwbq mutu wa mulong 143
Ukat kuna ruwand

Ov, Kuna Ruwand Chidi Chitil?

Chakul cha Bibil

Bibil kalejenap kuna ruwamp ap mitapu yikwau ya kupwit misha. Pakwez, ukwet mbil jimekeshina anch Nzamb kitiyinap yaku yitakanena ni yikata kuyipish mujimbu, mwamu komb, kuna ruwand chidi chitil ku mes ma Nzamb.

  • Kulimish mwom. “Nzamb . . . ndiy amwinend ukata kupan kudi antu awonsu mwom, ni mwiku.” (Midimu 17:24, 25) Mulong mwom chidi chipan cha Nzamb, tufanyidinap kusal chom chin chawonsu chikutwisha kuwiswipish, mudi kuna ruwand. Kuna ruwand kudi pakach pa mayingishin mavud masadina anch antu avud afa swa pa mangand mawonsu.

  • Rukat mulong wa akwetu. “Mukata mukwen mudi muwikatila ey amwiney.” (Mateu 22:39) Kuna ruwand mukach mwa antu kudi kuburen rukat. Antu akad kunang ruwand, pakwez akata kushakam piswimp ni antu anila, akat kwikal mu ubaj wa kukudish mayej mudi ma antu akata kuna ruwand.

  • Mulong wa kwikal atumbila. “Ipanany ayinen kudi Nzamb kwikal mudi yakupesh yikweta mwom, yidia yitumbila ya kumusangarish ndiy.” (Rom 12:1) “Chifanyidin etu kwishitwish ku yom yawonsu yikata kuyipish mijimbu ni mipim yetu. Chad twikalany kamu antu atumbila akata kumulimish Nzamb.” (2 Korint 7:1) Kuna ruwand kudi kamu kuyimp ni kukwatijadinap ni kwikal atumbila, kwawiy kulond anch kwikal ishitwila, mulong in kuna ruwand akat kuminy kwa kwikatin yom yikata kuyipish kamu nakash mijimbu yau.

Ov, Bibil ulondin piur pa kusadin damb ap yom yikwau yilewishena mulong wa kwipuwangej?

Bibil kalejenap kamu piur pa damb ap yom yikwau yilewishena. Pakwez ukwet mbil yifishina nich kusadin yom yiney ya ulemb mulong wa kwipuwangej nich yikata kusal anch muntu ikala musuk. Kudioshaku yom twashinshikina kal ey, tal kand mbil jikwau ja kusadin pa mulong winou:

  • Usey wa kulam manangu metu. “Mukata [Yehova] Nzamb wey nich . . . manangu mey mawonsu.” (Mateu 22:37, 38) “Tenchikany manangu men.” (1 Pita 1:13) Muntu kakutwishap kamu kusop manangu mend anch wana yom yilewishena, ni antu akat kwikal asuk a yom yiney. Manangu mau makat kwimen kwau pa kwikal ni kusadin yom ya ulemb pa ndond pa kushinshikin pa yom yiwamp.​—Filip 4:8.

  • Kuziyil ku yijil ya anyikel. “Kuyiziyil in kutakel ni akweta ulabu.” (Titus 3:1) Mu jingand jivud, yijil yikat kujidik kusadin damb ni yom yilewishena. Anch tukatin kumusangaresh Nzamb, tufanyidin kuziyil kudi antakel a piur.​—Rom 13:1.

Ruwand ni Mujimbu wey

Organisation mondiale de la santé ulejen anch muvu ni muvu, piswimp antu mamiliyon musamban akat kufa mulong wa mayej madiokila ku kuna ruwamp, ni antu 600 000 ni kusut akad kuna ruwand akat kwikal mu ubaj ujim wa mish ya ruwand. Shinshikin mutapu ukatay ruwand kuyipish mijimbu ya antu akata kumuna ni mijimbu ya antu adia nau piswimp.

Kanser. Mish ya ruwand yikwet yom ya chimie 50 ni kusut yikutwisha kuletish kanser. Encyclopædia Britannica ulondin anch mish ya ruwand yawiy “yidia pakach pa mayingishin 90 pa chitot yikata kuletish kanser wa michim.” Mish ya ruwand yikutwish kand kuletish kanser ku yidi yikwau ya mujimbu, mudi mu kan, mu chifor, mu œsophage, pa uminy ujim, mu larynx, ku michim yijal, mu pancréas ni mu chisukwil.

Mayej ma kupim. Mish ya ruwand yikat kupandakesh kukwachik kwa mayej ma kupim mudi mayej ma michim yitok (pneumonie) ni chikalal chikash. An akata kupwit chisu chawonsu mish ya ruwand akutwish kuyel mayej ma kupimijan kuyimp (asthme), chikalal chikash, ni yikat kuyipish kukul ni kusal kuwamp kwa michim yitok.

Mayej ma rudung. In kuna ruwand ading mu ubaj ujim nakash wa kuyel AVC (accident vasculaire cérébral), ni kukudish mayej ma rudung. Monoxyde wa carbone udia mu ruwand ukat kusut kapamp kamwing mu michim yitok ni kuya mu mash, chad wasend ndond ya rinkind. Mulong mu mash mudi rinkind mukemp, rudung rifanyidin kusal mudimu nakash mulong wa kubudish rinkind mu mujimbu.

Yibudikin pa madikaj. Mband ukata kuna ruwand chisu chikwetay madikaj ukutwish kuval mwan muyisu, ukweta akilo akemp pa kuvadik ap mwan ukweta ulim pa chisu cha kuvadik mudi mwan kasip (ukweta mulamu ubarikina). Abebe mudi inay akutwish kwikal ni milong ya kupim ap akutwish kufa swa pachidiau an akemp.

a Pinap kuna ruwamp kumekeshin kupwit mish kwa kwikatin mu kuna kapond, mupesh ap mu mutomp wa mem. Pakwez, mbil jisambidinau pinap jitadin kand kusadin ruwand mu kumuchakuny, kumupwitin mu mazur ap kuna ruwand wa elekitronik ukweta nicotine ap yom yikwau ya mutapu winou.

    Mikand ya Uruund (1999-2025)
    Budik
    Andam
    • Uruund
    • Kwangan
    • Yom ukatina
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Mbil ja Kusadin
    • Mbil ja Ujindj
    • Paramètres de confidentialité
    • JW.ORG
    • Andam
    Kwangan