SHAPITRE 8
Nzamb Ukatining Antu Ishitwila
“Ukwikal ni muchim wishitwila kudi muntu wishitwila.”—KUSENG 18:26, NWT.
1-3. (a) Ov, mulong wak maku ushinshikidiningay anch mwanend wilengil ni winangin? (b) Ov, mulong wak Yehova usotining in kwifukwil end ikala ishitwila, ni chom ik chitubachikininga chakwel twikala ayinetu ishitwila?
MAKU umwing umurijekin mwanend kurutu kwa kubudik kuya kwindond kanang. Ukumowish ku mem ni ukumudjik maswin mawamp, matok. Maku mwinou wij anch kwinang kukwet usey uvud nakash ku mujimbu wa mwanend. Wij kand anch kwinang kwa mwan kukutwish kuyibaz ap kuyisaal anvaj end. Ndiy wij anch kwinang kuwamp kuding kwa usey mulong wa ukash wa mujimbu wa mwanend. Ndiy wij kand anch kwileng kwa mwanend kumekeshining untu wa anvaj end.
2 Yehova Tatukwetu wa mwiur, usotin anch atushalapol end ikala atokina ap ishitwila. Dizu diend dilondin anch: “Ukwikal ni muchim wishitwila kudi muntu wishitwila”a (Kuseng 18:26) Yehova utukatining; ndiy wij anch kwikal ishitwila kudi kwa usey mulong wetu. Ndiy usotining kand etu twikala Atuman end chakwel tumekesh untu wend nawamp win kamu. Chikwau, mwikadil wetu wa kwishitul ni mashakamin metu yimwinkishining ntumb, ni mikadil yiney yikatap kumusaal Yehova ni dijin diend ditumbila.—Ezekiel 36:22; tang 1 Pita 2:12.
3 Kwijik anch Nzamb uyikatining antu ishitwila kutubachikining kwikal inangina. Tusotining mashakamin metu ma mwom mamutumbisha mulong etu tumukatining. Tusotining kand kwilam mu rukat rend. El amboku, tushinshikinany kand mulong wak tuswiridina kwikal ishitwila, chom ik chirumburikina kwikal ishitwila, ni mutapu ik tukutwisha kwikal ayinetu ishitwila. Kushinshikin mudi kwinoku kukutwish kutukwash chakwel tuman mutambu tuswiridina kurijek mu mwom wetu.
OV, MULONG WAK TUSWIRIDIN KWIKAL ISHITWILA?
4, 5. (a) Ov, disu diyingish dimwing dia pakampwil ditusadila chakwel twikala ishitwila? (b) Ov, mutapu ik umekeninga kwishitul kwa Yehova mu yitangil yend?
4 Diyingish dimwing didi anch mulong Yehova ututekidining chilakej cha kwikal ishitwila. Dizu Diend ditukasikeshin chakwel ‘tumwilakeja Nzamb’ (Efes 5:1) Dined diawiy diyingish dia pakampwil disadina chakwel twikala ishitwila: Yehova, Nzamb utukata kwifukwil, udi Nzamb winangina, wishitwila, ni ngikadil yend yawonsu yiding yitumbila.—Tang In Levi 11:44, 45.
5 Kwishitul kwa Yehova, kumekening mu ngikadil ni mu jinjil jend jivud, yimekening kand mu yitang yend. (Rom 1:20) Divu aditanga mulong wa kwikal ndond yishitwila ya kushakam antu. Yehova watenchika yirung ni minang mulong wa kowish rinkind retu ni mem. Kuding atupop akwau akad kumekanang asadininga mudi in chisak chitadininga mudimu wa kwinang chakwel antu alika kukwachik mayej kanang. In siyans asadina atupop amwing mulong wa kutokish nich kasarony ni yipepil yimwing yiyipishinau kudi antu in choy ni chisum. Chimeken patok anch kwishitul kudi ni usey uvud ku mes ma “[Sakatang] watanga divu.” (Jeremiy 10:12) Tufanyidin niyetu kushinshikin mulong winou.
6, 7. Ov, mutapu ik Chijil cha Moses chakasikesha kuyit in kwifukwil a Yehova chakwel ikala ishitwila?
6 Diyingish dikwau disadila chakwel twikala ishitwila didi anch Yehova amwinend uding wishitwila, Mukaleng Mwant wetu, uyitin in kumwifukwil end ikala ishitwila. Kusutil ku Chijil chapanay Yehova kudi in Isarel, kwishitul ni kwifukwil yading yom yimwing yakad kwauril. Chijil chalejananga anch Dichuku dia kuchakwish, mwin kupesh mujim kafanyidinap kowal ching kusu kapamp kamwing, pakwez tupamp twaad. (In Levi 16:4, 23, 24) In kupesh ajim ayitanga kowal ku makas mau ni mend mau kurutu kwa kulambul yakupesh kudiay Yehova. (Kubudik 30:17-21; 2 Jinsangu 4:6) Chijil chinech chamekeshanga yom yimwing 70 yafanyidinanga kumusal muntu chakwel ikala wijondila ap wishitwila. Mwin Isarel wadinga wijondila mu chikunku kanang kadingap ufanyidina kumwifukwil Nzamb—ku mutambu ukwau, ela kumukatwil chibau cha rufu anch kalimishinap yijil yitadina milong ya kwinang. (In Levi 15:31) Muntu mwin mwawonsu wijondila walikanga kulondul chijil chitangau mulong wa kwinang mudi kowal mujimbu ni kutut maswin mend, afanyina ‘kamudiosh mu chikumangen.’—Kuchind Michid 19:17-20.
7 Ap anch tudiap mwinshin mwa Chijil cha Moses, chijil chinech chitukwashining kujingunin chitongijok cha Nzamb pa mulong winou. Chimeken patok anch Chijil chakasikesha kwishitul adinga achitekin mulong wa antu adinga ni kumwifukwil Nzamb. Chawiy chimwing kand ni katat, Yehova kaswimpinap. (Malakiy 3:6) Difukwil dietu dikutwish kwitiyik kudiay anch didi “zwang ni kuwanyin” ku mes kwa Nzamb. (Jakobu 1:27, TMK) Chawiy lel, tuswiridin kwijik yom yisotilay etu kusal pa mulong winou.
CHIRUMBURIKINA KWIKAL ISHITWILA KU MES MA NZAMB
8. Ov, chom ik chitwitinay Yehova chakwel twikala ishitwila?
8 Mu Bibil, chitongijok cha kwikal ishitwila chirumburikin yom yivud kupandakanamu kwinang kwa mujimbu. Kwikal ishitwila ku mes ma Nzamb kutadin yom yawonsu mu mashakamin ma mwom wetu. Yehova utwitin etu twikala ishitwila mu mitapu yinying ya pa dishin—kwishitul muspiritu, mu mashakamin, mu manangu ni ku mujimbu. El amboku tushinshikinany chitina mutapu ni mutapu wa kwishitul.
9, 10. Ov, kwikal ishitwila muspiritu kurumburikin ik, ni chom ik chifanyidina in Kristu akin kwipuk?
9 Kwishitul kwa muspiritu. Chawiy kulond anch, kwikal ishitwila muspiritu kurumburikinap kubomb difukwil diakin ni dia makasu. Chisu chadiokalau in Isarel mu Babilon mulong wa kuchirik ku Yerusalem, awiy ela kutesh chiyul chinech chapepilau chilondina anch: “Diokalany wakad kupukun ku chom chitakanena, ishitwishany ayinen.” (Isay 52:11) In Isarel achirika kapamp kamwing ku yikumbu yau mulong wa kurijek difukwil dia Yehova. Difukwil diading difanyidin kwikal dishitwila—diakad kubomb nich malejan mamwing makad kumutumbish Nzamb, yisal, ni yishankur ya relijon wa Babilon.
10 Chitudia in Kristu akin nlel unou, tufanyidin kucha ku mes mulong ez atudimb nich difukwil dia makasu. (Tang 1 Korint 10:21.) Kucha ku mes kudi kwa usey nakash pa mulong winou, mulong yibachikin ya relijon wa makasu yitunyingumukin. Mu jingand jivud, yishankur kushalijan, mijikit, ni malejan yiyil pamwing ni relijon wa makasu, mudi chitongijok cha kwikal ni mwom kupwa kwa rufu. (Mulej 9:5, 6, 10) In Kristu akin afanyidin kwipuk yishankur yikasikeshina yitiyij ya marelijon ma makasub. Tukezap kulikidil yipwichikin yidiokidila kudi antu akwau yitukangesha kwitiyij yany ya Bibil piur pa difukwil dishitwila.—Midimu 5:29.
11. Ov, kwishitul mu mashakamin kurumburikin ik, ni mulong wak chidi cha usey kwikal ishitwila pa mulong winou?
11 Kwishitul mu mashakamin. Kwikal ishitwila mu mashakamin kwitin kwipuk yisal ya masandj mu mitapu yin yawonsu. (Tang Efes 5:5.) Chidi cha usey kushal ishitwila mu mashakamin. Mudi tukeza kuman mu shapitre ulondwilaku wa buku winou, chakwel twilama mu rukat ra Nzamb, tufanyidin ‘kuchin masandj.’ In kusal masandj akad kukarumuk “kakutwishap kuswan mu Want wa Nzamb.” (1 Korint 6:9, 10, 18) Ku mes ma Nzamb, antu mudi inay ndond yau yidi mu “[d]ijiy dia [k]asu.”Anch awiy akangany kwikal ishitwila mu mashakamin, “ndond yau yikez kwikal . . . rufu ra kapamp ka kaad.”—Kujingunik 21:8.
12, 13. Ov, kwambatan ik kudia pakach pa yitongijok ni yisal, ni mutapu ik tukutwisha kwikal ishitwila mu manangu?
12 Kwishitul mu manangu. Yitongijok yishikijining ku yisal. Anch twalikidil yitongijok yiyimp yandama mu manangu ni mu michim yetu, chikalap nchik, yitongijok yiney yikez kutushikij ku kusal yom yijondila. (Mateu 5:28; 15:18-20) Pakwez, anch twizwish manangu metu nich yom yishitwila, yitongijok yiwamp, tukutwish kwikal abachikinau chakwel tulama mwikadil wishitwila. (Tang Filip 4:8.) Ov, mutapu ik tukutwisha kwikal ishitwila mu manangu? Chom chimwing cha kushinshikin chidi kwipuk kwipuwangej kwin kwawonsu kukutwisha kuyipish yitongijok yetu.c Chikwau kand, tukutwish kwizwish manangu metu nich yitongijok yishitwila kusutil ku kwilej Dizu dia Nzamb pakad kujing.—Kuseng 19:8, 9.
13 Chakwel twilama mu rukat ra Nzamb, chidi cha usey anch twadandamen ayinetu kwikal ishitwila muspiritu, mu mashakamin ni mu manangu. Mikadil yiney ya kwishitul ayisambidin nakash nakash mu mashapitre makwau ma buku winou. El amboku tushinshikinany mutapu wa kanying wa kwishitul—kwishitul ku mujimbu.
OV, MUTAPU IK TUKUTWISHA KWIKAL ISHITWILA KU MUJIMBU?
14. Ov, mulong wak kwishitul kwa mujimbu udiap mulong umutadina kusu muntu panrend?
14 Kwishitul ku mujimbu kwitin kulam mujimbu wetu ni yikunku yau yawonsu yinangina. Ov, kwishitul mudi kwinoku udi mulong umutadina muntu amwinend bil anch udi mulong umutadina muntu mwin mwawonsu? Winou udi mulong uyitadina chakin kamu in kwifukwil a Yehova in awonsu. Mudi mutwisambilanga pakusambish, kwinang kwa mujimbu wetu udiap mulong umutadina kusu Yehova amwinend, pakwez, chipandaken kuwap kudi etu kwikal inangina kand chakwel tumekesha untu wend. Vurik chilakej twisambinanga kwinsambishil oku. Anch chisu chawonsu umumening mwan wikisin ap udjit nayimp, chikutwish kukubachik ku kutong mutapu udinga anvaj end, ov, kimwawiyap? Tusotinap chom kanang piur pa untu wetu ap mutapu wa mashakamin ma mwom wetu mashikija ku kumusaal Tatukwetu wa mwiur ap kulet usany ku uruu tulejeninga. Dizu dia Nzamb dilondin anch: “Kitusotilap muntu kudiul mudimu wetu, chawiy kitusotilap kuyipwakesh antu akwau. Pakwez mu yom yawonsu tukat kumekesh anch, tudi atushalapol a Nzamb.” (2 Korint 6:3, 4) Ov, mutapu ik tukutwisha kwikal ishitwila ku mujimbu?
15, 16. Ov, kwinang kuwamp kwa mujimbu kwitin ik, ni maswin metu mafanyidin kwikal ma mutapu ik?
15 Kwinang kwetu ni kwileng. Ap anch mashakamin ni mikadil kanang yishalijadining mwingand yimwing ni yikwau, yisu yivud, tukutwish kutan sabang muwamp ni mem ma kowal pichuku pichuku chakwel twikala nich kashinsh anch etu ni anetu twinangining ku mujimbu. Kwinang kuwamp kwa mujimbu kwitining kowish makas metu nich sabang ni kowal kurutu kwa kudia ap kwa kukwat ku chom cha kudia, kupwa kwa kudiokal ku musalany ap kupwa kwa kumwowish mwan mukemp ni kumuswimp maswin. Kowal mem ku makas nich sabang kukutwish kwatuking ku mayej ni ku chisu ni chisu kupandishining mwom wetu. Kowal mem ku makas kukutwish kand kutuking kupalangesh atupop ayimp, ni kuyikwashininga kand chakwel ipuka mayej ma kusut mwivumu. Mu jingand mudia yikumbu yakad kwikal nich misalany yisadidiningau nich mem, pamwing ap akutwish kupund dibuku ni kudibwik mudi mwadingau ni kusal mu Isarel wa pasak.—Kuvurik Yijil 23:12, 13.
16 Maswin metu mitudjitinga mafanyidin ni mawiy kand kumatut chakwel mikala minangina ni mamekena nawamp ku mes. Maswin madijitingay mwin Kristu mafanyidinap kwikal ma usey upandakena ap machiminau mu mutapu wakad kuwanyin wa katat, pakwez, mafanyidin kwikal mawanyidina, minangina ni ma usey wisikena. (Tang 1 Timote 2:9, 10.) Chikalap nchik ndond yitudia, tusotin kwileng kwa chifu chetu ‘kumekesha katumb ka malejan ma Nzamb Mupandish wetu.’—Titus 2:10.
17. Ov, mulong wak rupang retu ni yom yidiamu yifanyidin kwikal yinangina ni yiwapina ku mes?
17 Rupang retu ni yom yidiamu. Chikumbu chetu chifanyidinap kwikal chiyikashimwishina antu ap cha usey upandakena, pakwez, chifanyidin kwikal chinangina ni chiwapina kwambatan nich mashakamin anch chitwishikin. Chilik chimwing kand, anch tusadidining motak mulong wa kuya nich ku yikumangan ni mu mudimu wa chingand, tukutwish kusal usu wetu wawonsu chakwel tuulama mu mutapu winangina, mukach ni pol. Kangal wavuramenany amboku anch rupang rinangina ni yom yidiamu yikutwish ayinay kumekesh uman wa Nzamb tukata kwifukwil. Kupwa, tuyifundishining antu anch Yehova udi Nzamb wishitwila, ukez “kuyishesh awonsu akata kushesh mangand!” ni piswimp ap Want wend ukez kuswimp divu dietu chakwel dikala paradis. (Kujingunik 11:18; Luka 23:43) Chakin kamu, tusotin kwinang kwa rupangu retu ni yom yidiamu kumekesha katat anch kwinang kwetu kumekeshin kwinang tukeza kwikal nich mu mangand masu.
Kwishitulkwa mujimbu kwitin kwinang kwa mujimbu wetu ni kwinang kwa yom tukweta
18. Ov, mutapu ik tukutwisha kumekesh anch tulimishining Chot chetu cha Want?
18 Ndond yetu ya kwifukwil. Rukat retu mulong wa Yehova ritubachikining chakwel tumekesha kalimish mulong wa Chot chetu cha Want, ndond ya difukwil diakin mu mwab wetu. Chisu cheziningau antu asu ku chot, tusotining awiy ayinau abaza kuwap kwa ndond yetu ya yikumangan. Chawiy, tufanyidin kwikal ni chaku cha kukomb chisu chawonsu chot chinech ni kuchilam nawamp chakwel chikala chiwamp. Tukumekesh mutapu tulimishininga Chot chetu cha Want kusutil ku kusal chom tukutwisha kusal chakwel tuchilama mu mutapu uwapina. Chidi chisend cha kupan kwa kwikatin chisu chetu chakwel twipana mu mudimu wa kutokish, mudi ‘kurijek ni kutungurol’ ndond yetu ya difukwil. (2 Jinsangu 34:10) Yany yimwing yimwing ey yawiy tufanyidina kusadil kand chisu tukumangeninga ku Chot cha Yitentam ap ku yikumangan yikwau yijim ap ku yitentam.
KWIKAL ISHITWILA MU YAKU NI MU YISAL
19. Ov, chom ik tufanyidina kwipuk chakwel twikala ishitwila ku mujimbu ni mutapu ik utukwashinay Bibil pa mulong winou?
19 Chakwel twikala ishitwila ayinetu ku mujimbu, tufanyidin kwipuk yaku ni yisal mudi kuna ruwand, kuna kuyimp kwa maar malewishininga ni kuna mon ulewishininga wakadiau kutufundil kudiay mwingang. Bibil kajimbwilap mutapu ni mutapu wa yom yawonsu yijondila, yaku ni yisal yiyimp yisadikina nlel unou, pakwez, ukwet yany yimwing yitukwashina kujingunin mutapu umeningay Yehova yom mudi yiney. Mulong etu twij chitongijok cha Yehova pa milong yiney, rukat retu kudiay ritubachikining tulondula yaku ni yisal yitijinay. El tushinshikinany amboku yany yitan ya mu Mifund.
20, 21. Ov, yaku ik yiyimp yisotinay Yehova etu tulika ni mulong wak tufanyidina kuyilik?
20 Dizu dia Nzamb dilondin anch: “Anamakwam in Kristu, tukwetany kushilamu kwinoku kuvud kwa Nzamb, chawiy chifanyidin etu kwishitwish ku yom yawonsu yikata kuyipish mijimbu ni mipim yetu. Chad twikalany kamu antu atumbila akata kumulimish Nzamb.” (2 Korint 7:1) Yehova usotin tulika yaku ni yisal yikutwisha kuyipish mujimbu wetu, manangu ni yitongijok yetu. Chawiy lel, tufanyidinap kuna yom twija anch yidi yiyimp ni yikutwisha kuyipish ukash wa mujimbu wetu ni manangu metu.
21 Bibil utulejin patok mulong wak tufanyidina “kwishitwish ku yom yawonsu.” Twijikany anch 2 Korint 7:1 ulondin mwamu: “Tukwetany kushilamu kwinoku.” Ov, kushilamu ik? Mudi muyilejenau mu maverse masambelanga, Yehova ukanin anch: “Am nikez kakwakany. Am nikez kikal tatukwen.” (2 Korint 6:17, 18) Tongin bil mutapu ukukaninay Yehova anch ukukutek mu diking diend ni ukukatin mudi tatuku ukatininga mwanend ikundj ap mwanend mband. Pakwez, Yehova ukez kuwanyish yakushilamu yiney ching anch wipukany maku mayimp ma “mujimbu ni ma muspiritu.” Chidi cha usup mud ik kwikal ulondwila yaku ni yisal yiyimp yikutwisha kukukangesh yakushilamu yiney ya usey ni urund wey wa piswimp nenday Yehova!
22-25. Ov, yany ik ya Bibil yikutwisha kutukwash kwipuk yaku ni yisal yijondila?
22 Yesu walonda anch: “Mukata [Yehova] Nzamb wey nich muchim wey wawonsu, ni mupim wey wawonsu, ni manangu mey mawonsu.” (Mateu 22:37) Yesu walonda kand anch chijil chinech chawiy chipandakenamu yijil yin yawonsu. (Mateu 22:38) Yehova usotin tumekesha rukat mudi riner. Chakwel tumukata nich muchim wetu wawonsu, mupim ni manangu metu mawonsu, tufanyidin kwipuk yisal yikutwisha kwiswipish mwom wetu ap kukepish ukaliweny wa kutongin watwinkishau kudi Nzamb wetu.
23 Mukand wa Nzamb ulondin anch: “[Yehova] amwinend ukat kupan kudi antu awonsu mwom, ni mwiku, ni yom yikwau yawonsu.” (Midimu 17:24, 25) Mwom chidi chipan chidiokila kudi Nzamb. Tumukatining Mwin Kupan, chawiy tusotina kumekesh kalimish mulong wa chipan chinech. Tufanyidin kwipuk yaku ap yisal yin yawonsu yikutwisha kuyipish ukash wetu wa mujimbu, mulong twij anch kusal yisal mudi yiney kumekeshin kuburen kalimish ka mwom utwinkishinau kudi Nzamb.—Kuseng 36:9.
24 Alondin kand patok mu mifund anch: “Mukata mukwen mudi muwikatila ey amwiney.” (Mateu 22:39) Yisu yivud, yaku ni yisak yijondila yidingap ching kusu ni yibachik padiay mwin kuyisal pakwez yiding kand ni yibachikin padia antu amunyingumukina. Chilakej, mwish wa ruwand uninau kudi muntu ukutwish kuyisadil nayimp antu ashichay nend. Muntu mwin mwawonsu uyisadidina akwau nayimp kasadidinap mbil ya Nzamb yitwitinau ya kumukat mutej netu. Ndiy udimben kand palondinay anch umukatining Nzamb.—1 Yohan 4:20, 21.
25 Bibil ulondin kand anch tufanyidi “[kudandamen] kuyilimish ni kuyiziyil in kutakel ni akweta ulabu.” (Titus 3:1) Mu jingand jivud, mburamatad ulikishining kuland yom yimwing ya kuna yilewishininga mudi diamb. Chawiy, muntu ukweta yom mudi yiney ap uyinina ukat kujiril chijil cha mburamatad. Etu in Kristu akin tufanyidinap kusadil ap kwikal nich yom mudi yiney yilikishinau kudi mburamatad.—Rom 13:1.
26. (a) Ov, chom ik tuswiridina kusal chakwel twilama mu rukat ra Nzamb? (b) Ov, mulong wak kwikal ishitwila ku mes ma Nzamb udi mutapu wa mashakamin mapandakena usey nakash?
26 Chakwel twilama mu rukat ra Nzamb, tuswiridin kwikal ishitwila, chidiap kusu mwinjil yimwing ap jaad pakwez mu jinjil jin jawonsu. Chitwishikin kulik ni kwikal ishitwila ku yaku ni yasal yiyimp, pakwez chiswapelap.d Chakin kamu, kwikil mutapu upandakena kuwap wa kushakam, mulong Yehova utufundishining chisu chawonsu mulong wa kutaninamu kwetu ayinetu. (Tang Isay 48:17.) Pakwez, chom chipandakena usey chawiy ech: anch twashal ishitwila, antu akumutumbish Nzamb tukatininga ni tukushal ilamina mu rukat rend.
a Dizu dia mu rudim ra kusambish diakarumunau anch “kwishitul” ap kutokish” yom kanang dirumburikin kwinang kwa ku mujimbu, pakwez, dirumburikin kand kwinang kwa mu mashakamin ap muspiritu.
b Tal Shapitre 13 wa buku winou mulong wa minsamb ya pakampwil yitadina misambu ni yishankur yifanyidina in Kristu akin kwipuk.
c Mutapu wa kutond kwipuwangej kwitiyikina aushinshikidin mu Shapitre 6 wa buku winou.
d Tal mushet ukweta mutu wa mulong ulondina anch: “Ov, Nisadining Usu wa Kusal Yom Yitentamina?”, ni “Kudi Nzamb Yom Yawonsu Yikasikenip.”
e Dijin adiswimpin.