SHAPITRE 11
“Chifanyidin Uruw Aulimish”
“Sanger mu mukajey wa ku usand wey.”—JINSWIR 5:18.
1, 2. Ov, chipul ik tukushinshikina mu shapitre winou ni mulong wak?
OV, WATEN kal? Anch mwawiy chidia, uruw wey uding musul wa musangar bil anch utanijadining ni yipwichik yikash? Ov, ey pamwing ni mbay ney wa uruw udingany ni musangar? Ov, ujijamedining mashakamin mey ma mwom mu uruw pakwez umasagarediningap? Anch chidi mwamu, ukutwishany kushadish musangar mulong kiukatijadinanyap kand mudi muwadingany pa kusambish. Chiudia ey mwin Kristu, usotin uruw wey umutumbisha Yehova, Nzamb ukatina. Chawiy, yikokujol yey utanijadina nich mu uruw yikutwish kwikal musul wa mar umeninga. Pakwez, kangal watong anch uburedin ruchingej ra kusal chom kanang.
2 Nlel unou, ambay in Kristu avud ashich nawamp mu mauruw mau chikalap nchik yikokujol yivud yarishau nich pakusambish. Chikwau kand, atanin mutapu wa kukasikesh urund wau wa piswimp. Chilik chimwing kand ni yey, ukutwish kutan musangar uvud mu uruw wey. Ov, mutapu ik?
IKAL MU URUND UWAMP NI NZAMB PAMWING NI MBAY WEY WA URUW
3, 4. Ov, mulong wak ambay atena atila urund uwamp ni Nzamb arijekining urund wau? Pan chilakej.
3 Chakwel anch ambay a uruw ikala mu urund uwamp, chifanyidin asala usu wa kwikal mu urund uwamp ni Nzamb. Ov, mulong wak? Tushinshikinany chilakej ech: Ikundj ni mband iminy kwinshin kwa mukandu—ujimbina nakash pansh ni ulepina nakash piur. Ikundj wiminy ushad wa kwindum kwa mukandu pakwez mband wiminy ushad wa kurul. Awonsu aad asambish kukaninik ku mukandu winou. Pachidiau kwinshin kwa mukandu winou, awonsu adi palemp umwing ni mukwau. Pakwez, payilau ni kukaninik piur pa mukandu winou, ayil ni kusejijan piswimp umwing ni mukwau. Ov, umenany dilejan twilejidina ku chilakej chinech?
4 Tukutwish kwisikesh mausu usadininga mulong wa kumusadil Yehova mudimu nich mausu masadiningay muntu ukaninikina mukandu. Mulong umukatin Yehova, chimeken kamu patok anch usadin usu wa kukaninik mukandu. Pakwez, anch padi kushalijan pakach pey ni pakach pa mbay ney wa uruw, chimeken kamu mudi antu akaninikina mukandu ou ushad, mukwau ushad. Ov, chom ik chikushikena piukudandamenanya kukaninik mukandu? Pa kusambish, ukwikalany palemp umwing ni mukwau. Pakwez, chisu usadinany usu wa kukaninik, chawiy kulond anch chisu urijekinany urund wen ni Nzamb, urijekinany kand urund udia pakach pen. Chakin kamu, kuta urund uwamp ni Nzamb kwawiy kukeza kukukwashany kurijek urund wen. Chad mutapu ik ukutwishanya kusal mwamu?
When applied, Bible knowledge has the power to strengthen your marriage
5. (a) Ov, chom ik chikutwisha kuyikwash ambay a uruw chakwel arijeka urund wau ni Yehova pamwing ni urund wau ayinau? (b) Ov, mutapu ik Yehova umeningay uruw?
5 Ikundj ni mband afanyidin kusadil yiyul yipaninau mu Dizu dia Nzamb chakwel arijeka urund wau. (Kuseng 25:4; Isay 48:17, 18) Tushinshikinany chiyul cha pakampwil chenday kambuy Paul chilodina anch: “Chifanyidin uruw aulimish kudi antu awonsu.” (Hebereu 13:4) Ov, chom ik chifidinay kulond pinap? Dizu ‘kulimish’ chom kanang kurumburikin kuchitambul nich usey uvud. Wawiy mutapu umeningay Yehova uruw—uumening nich usey uvud nakash.
MUSADILANY YEHOVA—MULONG UMUKATINANY NICH MUCHIM WEN WAWONSU
6. Ov, mutapu ik mifund yikwau yambatena nich chiyul cha Paul yisambidina piur pa uruw ni mulong wak chidi cha usey kuyilam mu manangu?
6 Chiumwifukwidininganya Nzamb ey ni mbay wey wa uruw, wijany nawamp anch uruw chidi chom cha usey ukash ni chishitwila. Yehova amwinend ndiy watenchika uruw. (Tang Mateu 19:4-6.) Pakwez, anch ukwetany katat yikokujol mu uruw wen, kwijik kusu anch uruw chidi chom chilimishiningau kukutwishap kukubachikany ku kukatatijan ni kulimishijan umwing ni mukwau bwat. Ov, chad chom ik chikutwisha kukubachikany chakwel usalany mwamu? Twijikany nawamp mazu malonday Paul piur mutapu wa kulimish uruw. Ndiy kalondap anch “uruw chidi chom chilimishinau”; pakwez, walonda anch “chifanyidin uruw aulimish.” Paul kisambinangap yom yamanangay yikat kusadik mukach mwa antu pakwez wayibachikanga kusal ku kusal yom yin yang.a Anch wateshany kurumbirik kwinoku nawamp, kukez kukukwashany chakwel usambishany kulimishijanany pakach pen umwing ni mukwau. Ov, mulong wak mwamu?
7. (a) Ov, mbil ik ja mu Bibil tufanyidina kuziyil ni mulong wak? (b) Ov, yiyukish ik yiwamp yidiokilinga ku kuziyil?
7 Shinshikin bil mutapu utongidininga pa mbil jikwau ja mu Bibil mudi mbil ya kwikadish antu akwau in kwilej ni kukumangan pamwing mulong wa kumwifukwil Nzamb. (Mateu 28:19; Hebereu 10:24, 25) Yisu yivud, kuziyil kwimbil yiney kudingap kuswapela. Antu ulejeninga rusangu ruwamp akutwish kulik kukwakul, ap mudimu wey wa kumujimbu ukutwish wakuziyish nakash ni ukukangany mutapu wa kukumangan ku yikumangan ya win Kristu. Anch chidi mwamu, dandamen amboku kulejan rusangu ruwamp ra Want ni dandamen kand kukumangan ku yikumangan ya win Kristu. Muntu ap umwing kangal akukangesha—ap Satan! Ov, mulong wak chifanyidinap kwikal mwamu? Mulong rukat umukatina Yehova rawiy rikubachikininga kuziyil kwimbil jend. (1 Yohan 5:3) Ov, yibudikin ik yiwamp ukutaninamu? Kwipan mu mudimu wa kulejan ni kukumangan ku yikumangan kukukuletin chisambu cha mukach ni musangar mulong wij nawamp anch usadining rusot ra Nzamb. Chikwau, chisambu ni musangar yikukukwash kuchirikin usu wey. (Nehemiy 8:10) Ov, dilejan ik twilejina pinap?
8, 9. (a) Ov, chom ik chikutwisha kutubachik kuziyil ku chiyul cha kulimish uruw ni mulong wak? (b) Ov, manans ik maad tukushinshikina katat?
8 Rukat rey rikash umukatininga nich Nzamb rawiy rikubachikininga kuziyil kwimbil ya kulejan rusangu ruwamp ni kukumangan pamwing ku yikumangan. Chikalap nchik yikangesh, rukat rey piur pa Yehova rikutwish kand kukubachik chakwel uziyila ku chiyul chinech cha Bibil chilondina anch: “chifanyidin uruw aulimisha,” ap anch umeken mudi ukasiken. (Hebereu 13:4; Kuseng 18:29; Mulej 5:4) Chikwau, mudi mumeningay Yehova ni muyukishiningay mausu usadininga piur pa kwipan kwey mu mudimu wa kulejan ni kukumangan, wawiy mutapu umwing ukezay kand kuman usu wawonsu usadininga mulong wa kulimish uruw wen ni ukez kukuyukish.—1 Tesalonik 1:3; Hebereu 6:10.
9 Ov, mutapu ik ukutwisha kulimish uruw wen? Ufanyidin kwipuk yaku yikutwisha kuyipish mashakamin men mu uruw. Chikwau kand, ufanyidin kusal yom yikutwisha kukasikesh urund wen mu uruw.
IPUK MAZU NI YAKU YIKUTWISHA KUJONDISH URUW
10, 11. (a) Ov, mwikadil ik ujondishininga uruw? (b) Ov, chipul ik tufanyidina kwiyipul pamwing ni mbay wetu wa uruw?
10 Mband mukwau mwin Kristu walonda anch: “Nimwitining Yehova mu malembil ankasikesha chakwel nijijamen chikokujol cham.” Ov, chikokujol ik? Ndiy walonda anch: “Nfumwam winlondining mazu mangovishininga nayimp ku muchim. Chakin kamu, yitat yiney yimekeningap pa mujimbu bwat, pakwez, mazu manlondiningay mudi ‘wimmeshin mar mu mashakamin’ ni kand anch ‘Ey uding kwey wa chamwamu!’ mangovishining runeng nakash ku muchim wam.” Mband winou wisambidin piur pa chikokujol chiyimp nakash chidia mu uruw wau, chawiy kulond anch masaal.
11 Chidi cha ushon mud ik kuman ambay a uruw in Kristu apepijadin mazu mayimp umwing ni mukwau, ni maletininga yitat yikasikeninga kwok! Ambay a uruw asalijadininga masaal kalimishiningap uruw wau bwat. Ov, mutapu ik usadininganya mu uruw wend pa mulong winou? Mutapu umwing wa kwijik udi wa kumwipul mbay wey wa uruw nich kwitundish anch: “Ov, mazu mam makwetining yibachikin ik padi ey?” Anch wakulej anch yisu yivud mazu mey mamusansening ku muchim, ufanyidin kuswimp mutapu wey wa kulond kwambatan nich mwikadil.—Galatia 5:15; tang Efes 4:31.
12. Ov, mutapu ik ukutwisha difukwil dia muntu kwikal diakad usey ku mes ma Nzamb?
12 Ufanyidinany kwijik nawamp anch mutapu umwing usadidininganya rudim ren mu uruw wen ukutwish kwikal nich yibachikin pa urund wen wa piswimp ni Yehova. Bibil ulondin anch: ‘Anch muntu utongil anch udi mwin kumwifukwil Nzamb pakwez kalaminap rudim rend, ritiy rend ridi ramwamu, ukat kwidimb amwinend.’ (Jakobu 1:26) Chifanyidin mutapu wen wa kulond ni difukwil dien yikala yambatena. Bibil ulondin anch yom yawonsu yisadiningau ambay a uruw akata kumwifukwil Nzamb mu uruw wau yikwetining usey uvud ku mes mend. Pikil amboku wipipej amwiney. Winou udi mulong ukash. (Tang 1 Pita 3:7.) Ukutwish kwijik kusal yom yiwamp yivud nich mushiku, pakwez anch wamulond mbay ney wa uruw mazu masansena ku muchim ujondishin ditenchik dia uruw wen ni Nzamb ukutwish kuman difukwil dien mudi diakad usey.
13. Ov, mutapu ik ukutwish mbay wa uruw kumwovish mbay nend kusansan ku muchim?
13 Mbay wa uruw ikundj ap mband ufanyidin kand kudimuk piur pa yisal yend yisadinay nau antu akwau chakwel yez yamwovish mbay nend kuyip ku muchim. Tushinshikinany yilakej yaad ey: Mband umwing ukudishina amwinend an akemp ukwet chaku cha kwambamb ku telefon nend ikundj mwin Kristu watena mu chikumangen chakwel amukwashaku nich chiyul, ni ambambining chisu chilemp. Mukadivar mwin Kristu mujich usutishining chisu chiwanyidina pa rubing ni rubing mu mudimu wa chingand pamwing ni nambaz mwin Kristu wachikina. Ambay netu atena twisambina kal mu yilakej yiney yaad akutwish kwikal nich yitongijok yiwamp; chad mutapu ik yaku yau yikutwish kwikal nich yibachikin padiay mbay ni mbay wa uruw? Mband mukwau watanijana nich mwikadil mudi winou walonda anch: “Noviling kusansan ku muchim nakash chisu nimeninga nfumwam ukat kusutish yisu yivud pamwing ni nambaz mukwau wa mu chikumangen. Niyoviling mudi nidi muntu wa chamwamu.”
14. (a) Ov, yisend ik yimwing ya mu uruw yikasikeshinau mu mukand wa Disambishil 2:24? (b) Ov, chipul ik tufanyidina kwiyipul?
14 Chimeken patok anch nambaz winou ni antu akwau arishininga nich mwikadil wa chilik chimwing ech mu uruw wau kwovilap kusansan kwa chamwamu ku michim yau bwat. Ambay nau a uruw kasadidinap chany cha Nzamb cha pa dishin piur pa uruw chilondina anch: “Ikundj ukez kudiokal kudi tatukwend ni makwend, ni kulamat kudi mukajend.” (Disambishil 2:24) Chakin kamu, ambay atena afanyidin kudandamen kuyilimish anvajau; pakwez, Nzamb uyitin chakusambish awanyisha bil maswir ma ambay nau a uruw kurutu kwa kuwanyish maswir ma anvajau. Chilik chimwing kand, ap anch in Kristu afanyidin kuyikat nakash ambay nau in kwitiyij; afanyidin chakusambish kuwanyish chisend cha ambay nau a uruw kurutu kwa kuwanyish maswir ma ambay nau akaritiy. Chawiy, anch mwin Kristu watena ukwet chaku cha kusutish chisu chivud ni muntu wakad kwikal mbay nend wa uruw ap ushiching nend nakash, pakampwil, mwikadil winou uletining yipwichik mu dijuku. Ov, mwikadil winou wawiy uletininga yipwichik yikash mu uruw wen? Iyipula anch: ‘Ov, chakin kamu nikweting chaku cha kushakam ni mukajam ap nfumwam, tukat kwambamb nend pamwing ni nikat kumusadil yom mudi yifanyidina?’
15. Kwambatan nich mazu mafundinau mu Mateu 5:28, ov, mulong wak mwin Kristu watena ufanyidin kwipuk kusutish chisu chivud pamwing ni muntu wakad kwikal mbay nend wa uruw?
15 Chakin kamu, mbay mwin Kristu watena ni usutishininga chisu chivud ni muntu wakad kwikal mbay nend wa uruw udi mudi muntu usengena ni kasu. Chaushon, ambay amwing in Kristu atena ashikena ku kukudish mwikadil wa kukatijan ni antu ashichingau nau nakash. (Mateu 5:28) Mudi chibudikin, mwikadil winou wayishikija ku kusal yom yajondisha uruw wau. Tushinshikinany mazu misambinay kambuy Paul pa mulong winou.
“ULAL WA AMBAY A URUW WIKALA WINANGINA”
16. Ov, chiyul ik chapanay Paul piur pa uruw?
16 Kupwa kwa Paul kupan kapamp kamwing chiyul chilondina anch: “Chifanyidin uruw aulimish,” ndiy wawejinaku kand dibabesh anch: “Ulal wa ambay a uruw wikala winangina, mulong Nzamb ukez kayirumburish antu in masandj in usund awonsu.” (Hebereu 13:4, NWT) Paul wasadina dizu “ulal” mulong wa kurumburil kukwatijan kwa mband ni ikundj mu uruw. Kukwatijan kwinoku kuding kuwamp ap kukwikalap kuyimp ching chisu kusadikininga mu uruw kudi ambay atena. Chawiy, in Kristu aziyidining ku mazu mapepilau malondina anch: “Sanger mu mukajey wa ku usand wey.”—Jinswir 5:18.
17. (a) Ov, mulong wak in Kristu kafanyidinap kuman masandj mu chilik chimwing ni antu a mangand? (b) Ov, mutapu ik tukutwisha kulondul chilakej chashay Job?
17 Ikundj ap mband ulalijadininga ni muntu wakad kwikal mukajend ap nfumwend umekeshining mutapu wakadiay kulimishang ap pakemp yijil yitentamina ya Nzamb. Chakin kamu, nlel unou antu avud amening masandj mudi chaku chitiyikina. Chikwau, mutapu umeningau antu akwau kusal masandj ufanyidinap kuyibachik in Kristu ku kuswimp mwikadil wau uwamp udingau nich pa mulong winou. Kupwa, antu inay ashikedining ku kujingunin anch udiap mulong wa antu akwau bwat, pakwez “Nzamb ukez kayirumburish antu in masandj ni in usund awonsu.” (Hebereu 10:31; 12:29) Chawiy, in Kristu akin ishitwiling ku mes ma Yehova pa mulong winou. (Tang Rom 12:9.) Tuvurikany amboku mazu malonday nshankur Job anch: “Nachipa machip ni mes mam.” (Job 31:1) Mwaning, chifanyidin mwin Kristu wakin ayikela mes mend chakwel ipuk kutal muntu wakad kwikal mukajend ap nfumwend chisu chilemp mu mutapu uyimp chakwel ipuka chom chin chawonsu chikutwisha kumushikij ku kusal masandj.—Tal mutu wa mulong wa Wenjil ulondina anch: “Chilondilay Bibil Piur pa Kujip Uruw ni Kwaurik.”
18. (a) Ov, mutapu ik umeningay Yehova mulong winou ukash wa masandj? (b) Kufanijan ik kudia pakach pa masandj ni difukwil dia akish?
18 Ov, mutapu ik umeningay Yehova mulong winou ukash wa masandj? Chijil cha Moses chitukwashin kusanger mutapu umeningay Yehova mulong winou. Mu Isarel, muntu wasalanga masandj ni wifukwilanga akish amufishanga nich chibau cha rufu. (In Levi 20:2, 10) Ov, ukutwish kuman chilik chimwing pakach pa yom yiney yaad? Chisu mwin Isarel chifukwilangay akish, ndiy wajirilanga machip mend machipay ni Yehova. Chilik chimwing kand, anch mwin Isarel wasal masandj, ndiy wajirilanga machip mend machipay pamwing ni mukajend. Awonsu aad aburenanga kushinshiman. (Kubudik 19:5, 6; Kuvurik Yijil 5:9; tang Malakiy 2:14.) Chawiy, awonsu aad adinga in chibau ku mes ma Yehova, Nzamb ushinshamena ni wa ruchingej.—Kuseng 33:4.
19. Ov, chom ik chikutwisha kumukasikesh muntu kanang chakwel alika masandj ni mulong wak?
19 Chakin kamu, in Kristu kadiap mwinshin mwa Chijil cha Moses. Pakwez, anch avurik anch mu Isarel wa pasak kusal masandj kwadinga chitil chijim chikutwish kuyikwash kwipuk chaku chinech. Ov, mulong wak? Tushinshikinany chilakej chinech: Ov, ukutwish kwandam mu egliz kanang ni kupwa wasin manungin mey kurutu kwa mukish wasambish kumulembil? Ukwakul anch ‘Bwat!’ Ov, ukutwishap kusal mwamu anch akwinkish nfalang jivud? Chakul chey chikwikal anch: ‘Nikutwishap ap pakemp.’ Chakin kamu, chisu chijikiningay mwin Kristu wakin anch kwifukwil akish kuding kuburen kushinshaman kudiay Yehova, kakutwishap ap pakemp kwitiyij kusal mwamu. Chom chimwing kand, in Kristu kakutwihsap kwitiyij kumunenganesh Nzamb wau Yehova ni mbay nend wa uruw kusutil ku kusal masandj chikalap nchik difut dikumwinkishau (Kuseng 51:1, 4; Kolosay 3:5) Tufanyidinap ap pakemp kusal chisal chimusangareshina Satan ni chimunenganeshina Yehova pamwing ni kupipej uruw, ditenchik diend dishitwila.
MUTAPU WA KUKASIKESH URUND WEN MU URUW
20. Ov, chom ik chishikedininga mu mauruw mamwing? Let chilakej.
20 Kudioshaku kwipuk chisal chikutwisha kujondish uruw, ov, jinzau ik jikwau jiukutwisha kushinshikin chakwel umulimisha mbay wey wa uruw? Chakwel twakula ku chipul chinech, twijikanay amboku anch ditenchik dia uruw diasambisha mudi mutunginingau chikumbu. Twisikejany kand mazu mawamp, yisal yiwamp ni yom yikwau yiwamp usadilinganya pakach pen mu uruw wen nich yom uwapishininganya nich mu chikumbu. Anch wakatijanany nakash ni mbay wey wa uruw, uruw wen udi mudi chikumbu chiwapishinau nich yom yiwamp. Anch rukat ren rasambish kukep, chikumekan mudi anch yom yawapisha uruw wen yiyil ni kudiokal pakemp pakemp, mudi chikumbu chakad kuwapish. Mulong usotin kuziyil ku chijil cha Nzamb chilondina anch “uruw aulimisha,” ufanyidin kusal mausu mey mavud chakwel urijek mashakamin. Kupwa, ufanyidin kusal mwamu mulong kalikiningap chom cha usey chakwel kangal chasheshik. Ov, mutapu ik ukutwisha kusal mwamu? Dizu dia Nzamb dilondin anch: “Ku manangu kwawiy kukat kutungilau chikumbu, akat kuchikasikesh nich ronganyin. Ku ronganyin kwawiy kukat kwizwishilau tupalakany nich dipit diawonsu diwamp dia usey ukash.” (Jinswir 24:3, 4) Tushinshikinany mutapu ik tukutwisha kusadil mazu minam mu uruw.
21. Ov, mutapu ik tukutwisha kukasikesh pakemp pakemp uruw wetu? (Tal kand mushet ukweta mutu wa mulong ulondina anch: “Ov, Mutapu ik Nikutwish Kurijek Uruw Wam?”)
21 Pakach pa ‘yom ya usey ukash’ yiyiletidininga ambay a uruw musangar padi ngikadil mudi rukat rakin, wom wa winzamb ni ritiy rikash. (Jinswir 15:16, 17; 1 Pita 1:7) Jidi ngikadil jikasikeshininga uruw. Ov, umen niyey chom chakwashakal chakwel chikumbu chisambidinau mu Jinswir chikala chizwila nich yom ya usey? Chidi kusutil ku “Ronganyin.” Mwaning, chisu ambay a uruw chisadidinau malejan milejiningau mu Bibil, aswimpining yitongijok yau ni ashikedining ku kukatijan nakash. (Rom 12:2; Filip 1:9) Chawiy, chisu ushichinga ni mbay ney wa uruw mulong wa kwilej malejan ma mu Bibil mudi kushinshikin mifund pichuku-pichuku, ap mitu ya milong yengamidina mu Bibil mudi Chinong cha Kalam ap Réveillez-vous ! yisambidininga piur pa uruw mudi muushinshikidininganya chom chiwamp cha kuwapish nich mu chikumbu chen. Anch rukat umukatinanya nich Yehova rikubachikinany kusadil yiyul yiwilejinany, chidi mudi wandjikinany chom cha kurijek nich “tupalikany tudia mukach” mwa chikumbu chen. Mudi chibudikin, ukutanany kand yom yiwamp yiwarijekanya nich uruw wen pakusambish.
22. Ov, musangar ik umwing tukutwisha kutan anch twasal usu wa kukasikesh uruw wetu?
22 Chakin kamu, kuchirish chom ni chom pa ndond yach mu chikumbu kukutwish kwit chisu chivud ni usu uwanyidina. Pakwez, anch usu chakwel uwanyisha chiufanyidina kusal, ukez kwikal nich musangar uvud mulong uziyidin chany cha Nzamb chilondina anch: “Chifanyidin kukasikesh kulimishijan amwing ni akwau.” (Rom 12:10; Kuseng 147:11) Kupwa, usu wey wawonsu usadila mulong wa kulimish uruw wey ukez kukukwash kwilam mu rukat Nzamb.
a Mifund yikwau yidia piswimp ni chiyul cha Paul piur pa uruw yimekeshin anch chadinga chimwing cha ku chiyul chitay kudi antu mulong wa kuchisadil.—Hebereu 13:1-5.