Uprofet Wa Ozey Utukwashin Kwend Pamwing Ni Nzamb
“Awiy akez kumulondul Yehova.”—OZEY 11:10, NW.
1. Dram ik wa chifanikesh udia mu buku wa Ozey?
OV, USANGERIDIN madram ni in kusengan asangareshina ni mpung jishimokishina? Buku wa Bibil wa Ozey ukwet dram wa chifanikesh.a Dram winou wisambidin milong ya dijuku dia Ozey muprofet wa Nzamb ni wisambidin kand uruw wa chifanikesh wa Yehova ni Isarel wa pakur watijanau kusutil ku manswik ma Chijil cha Moses.
2. Yom ik yijikena piur pa Ozey?
2 Mutapu wasadika dram winou aulejen mu Ozey shapitre wa 1. Chimeken anch Ozey washakama mu teritwar wa want wa Isarel wa michid dikum (watazukau kand anch Efraim, mulong wawiy wadinga muchid uyikedila). Ndiy wapana uprofet pa chirung cha ant sambwad a nsudiel ni pa Ant alondulijadina ay: Ozias, Jotam, Akaz, ni Ezekias mwin Yuda. (Ozey 1:1) Chawiy lel Ozey wapan uprofet mu mivu piswimp 59. Chawiy buku upidilau dijin diend wapwa chadingap kulemp nich kupwa kwa 745 K.C.C., udi wa usey ujim ilel, pakatau mamiliyon ma antu kulondul mashakamin mud masambelau kulond mu mazu manam: “Awiy akez kumulondul Yehova.”—Ozey 11:10, NW.
Chilejena Kushinshikin kwa Wiswimp
3, 4. Rumburil mu wiswimp yisambidinau mu Ozey shapitre wa 1 djat ku wa 5.
3 Kushinshikin kwa wiswimp kwa Ozey shapitre wa 1 djat ku wa 5 kukez kukasikesh mupak wetu wa kwend nend Nzamb kusutil ku kwijidish ritiy ni kulondul njil ya mashakamin yambatena nich rusot rend. Ap anch antu a want wa isarel ayifisha nich mulong wa masandj ma muspiritu, Nzamb ukez kuyanaken anch akarumuk. Chinech achifanikesha nich mutapu wamusadilay Ozey mukajend, Gomer. Kupwa kwa kuval nend mwan umwing, chimeken anch wavala kand an aad a masandj. Kupwa, Ozey wamuchirisha, mud kamu mwasotay Yehova kumekesh ranaken kudiau in Isarel akarumuka.—Ozey 1:1–3:5.
4 Yehova wadinga nich mulong pantaliken nend Isarel mulong kwadingap uyakin, riy, ap ronganyin ra Nzamb mwi ngand. Wadinga witin kupan kuchind kudiay Isarel mwin kwifukwil akish ni ku want wa Yuda mwin kubwambwil. Pakwez, padingau antu a Nzamb “mu mar mau,” asota kumukimb Yehova.—Ozey 4:1–5:15.
Kujingunin Chijingidij
5, 6. (a) Kwimik dis kwapalangana mu chilik ik mu want wa michid dikum ya Isarel? (b) Ov, mulong wak dibabesh diayinkishau in Isarel a pakur didi dia usey kud etu?
5 Nzamb wamwela Ozey anch: “Yang, wata mband wimikina dis, ukez kaval nend an amufanyina makwau yaku, mudi antwam anlikin kal am, imik dis.” (Ozey 1:2) Kwimik dis kwapalangana mu chilik ik mu Isarel? Atulejin anch: “Spiritu win kamu wa kwimik dis wasadil kal [antu a want wa michid dikum] awayiway, ni mulong wa kwimik dis amulika kal Nzamb wau. . . . Chawiy anen amband ikal kal in kusochik mulong wa yom yiney, ni amband a anen amakundj ikal in kwimik dis. . . . Mulong en ayinen ukat kuyany mu yikumbu ya akish kudi in kusotan.”—Ozey 4:12-14.
6 Kwimik dis kwa ku mujimbu ni muspiritu kwapalangana mu Isarel. Chawiy chasotay Yehova kuyilej “kadimu” in Isarel. (Ozey 1:4; 4:9) Dibabesh dined didi dia usey kud etu mulong Yehova ukez kuyilej kadimu antu akata kwimik dis ni in kwiyandjik mu difukwil dijondila ilel. Pakwez in akata kwend nend Nzamb awanyishin yijil yend mulong wa difukwil dishitwila ni ij anch “pikil mwin kusotan . . . ukutwisha kuswan mu want wa Kristu ni wa Nzamb.”—Efes 5:5; Jakobu 1:27.
7. Uruw wa Ozey ni Gomer wafanikesha chom ik?
7 Pa chisu Ozey chamwatay Gomer, chimeken anch wadinga kajik, ni wadinga mband ushinshamena chad “wavala nend mwan ikundj.” (Ozey 1:3) Mud muchimekena mu chijingidij cha chifanikesh, kupwa kamu kwa kachisu kakemp kwinyim kwa kuyikol in Isarel mu moj wa uswik wa in Idjibit mu muvu wa 1513 K.C.C., chawiy kand Nzamb wasuka nau manswik madinga mud chizu cha uruw wishitwila. Kusutil ku kwitiyij kwa manswik, Isarel washilamu kushishamen kudiay ‘udia mud nfumwend,’ Yehova. (Isay 54:5) Inge, uruw winou wa chifanikesh wa Isarel ni Nzamb aufanikesha nich uruw wishitwila wa Ozey ni Gomer. Pakwez, yom yakarumuka!
8. Mutapu ik washikena want wa michid dikum ya Isarel kwikalaku, ni chom ik ukutwisha kulond piur pa difukwil diend?
8 Mband wa Ozey “wimisha kand, waval mwan mband.” Mwan mband winou ni mukwau wambakedinap avadikina ku kwimik dis kwenday Gomer. (Ozey 1:6, 8) Mulong Gomer wamufanikesha Isarel, ukutwish kwipul anch, ‘Mutapu ik wimikay Isarel dis wikal mband wa kusochik?’ Mu muvu wa 997 K.C.C., michid dikum ya Isarel yiyaurila kudiokal ku michid ya kurul ya Yuda ni Benjamin. Difukwil dia musamb a ngomb diasambisha mu want wa kurand wa michid dikum ya Isarel chakwel anch antwend kangal aya kand mu Yuda kumwifukwil Yehova ku tempel wend mu Yerusalem. Difukwil dia nzamb wa makasu Bal, nich misambu yend ya masandj, yimana dang mu Isarel.
9. Mud mwabwakau ku Ozey 1:6, chom ik chamushikena Isarel?
9 Pa kuvadik kwa mwan mband wa masandj wa kaad wa Gomer, Nzamb wamwela Ozey anch: “Mupila dijin anch, Lo-Ruhama [dirumburikin anch “Wakisau”], mulong kinikuyikatap kand in Isarel, ap kuyilikishin.” (Ozey 1:6, NW) Yehova ‘wayitwala kwa’ pezau in Asiri ayisenda in Isarel mu ubindj mu muvu wa 740 K.C.C. Pakwez, Nzamb wawovila ranaken want wa Yuda wa michid yaad ni waupandisha kadiap nich ut wa nseu, mpak ya musamun, njit, atubar, ap nich amakundj in kukandam pa atubar. (Ozey 1:7) Mu uchuku umwing mu muvu wa 732 K.C.C., mwangel umwing kusu wayijipa amasalay in Asiri 185000 adinga asotila kushesh musumb ujim wa Yuda, Yerusalem.—2 Ant 19:35.
Yehova Ukwet Mulong Nend Isarel Witina Kukatul
10. Ngikadil ya kwimik dis ya Gomer yafanikesha chom ik?
10 Gomer wamusha Ozey ni wikala “mband wimikina dis,” washakama mu masandj ni ikundj windjing. Chinech chafanikesha mutapu want wa Isarel wandama mu manswik ma chipolitik ni michid yifukwidila akish ni wasambisha kwengamin pa michid yiney. Pa ndond pa kumushiman Yehova nich yiyukish yend ya mapit, Isarel wayipana kud anzamb a michid yiney ni wajirila manswik ma uruw wend nenday Nzamb pa kwandam mu difukwil dia makasu. Pakad kwidjidjek Yehova ukwet mulong wa kukatul ni muchid wimikina dis muspiritu!—Ozey 1:2; 2:2, 12, 13.
11. Chom ik chashikena manswik ma Chijil pa chisu chamulikay Yehova Isarel ni Yuda kuya mu ubindj?
11 Dipup ik diamupupau Isarel mulong wa kumusha Udia Nfumwend? Nzamb wamulika ‘aya mwi mpay’ ya Babilon, muchid wakwata Asiri, mwayitwalau in Isarel mu ubindj mu muvu wa 740 K.C.C. (Ozey 2:14) Pasalay Yehova anch want wa michid dikum upwa, ndiy kajipap manswik mend ma uruw ni michid 12 ya kusambish ya Isarel. Chakin kamu, payilikay Nzamb in Babilon ashesha Yerusalem mu muvu wa 607 K.C.C. ni wayilika in Yuda ikala mu uswik, kajipap manswik ma Chijil cha Moses ni michid 12 ya Isarel yatijana nend mu uruw wa chifanikesh. Urund winou wafa pezau antakel in Yuda kumulik Yesu Kristu ni kumujip mu muvu wa 33 C.C.—Kolosay 2:14.
Yehova Umubabeshin Isarel
12, 13. Chitongijok ik chijim chidia mu Ozey 2:6-8, ni mutapu ik mazu minam masadikina kud Isarel?
12 Nzamb wamubabesha Isarel ‘alika kwimik dis,’ pakwez wasota kuyilondul antu amukatina nakash. (Ozey 2:2, 5) ‘Chawiy,’ Yehova walonda anch, “nikez kamujikin njil nich yifukis ya miy; nikez kamutungin rubumbu [ra mayal] mulong wakumukangesh. Ndiy ukez kuya mau kudi anfumwend a kuns, pakwez kakez kayitanap. Ukez kayikimb, pakwez kakez kuyimanap. Chad ndiy ukez kalond anch: ‘Nachirik kal kwam kudi nfumwam wa kusambish, mulong kwinikwa nading nawamp kupandikan katat.’ Mband kijikap anch, yam, nfumwend, namwinkishang yakudia, ni maar ma nviny ni many ma mpach ni utad wa argent ni wa or wawonsu yamwifukwilangay nich mukish Bal [ap, win “wasalau nich mukish Bal,” not].”—Ozey 2:6-8.
13 Ap anch Isarel wasota ukwash wa michid yadinga “anfumwend a kuns,” kwikil ap umwing watwisha kumukwash. Amuteka mu rupang mudia miy mwakad kutwish kusut, chawiy akangana kutwish kumukwash. Kupwa kwa mivu yisatu ya kwombamu kud in Asiria, musumb wend ujim, Samaria, wawa mu muvu wa 740 K.C.C., ni want wa michid dikum wanonga. Ching kusu muntu umwing-umwing mu in Isarel aswik ijika mutapu yom yadinga yiwamp padingau atatukwau nikumusadil Yehova. Atushal inay alika difukwil dia Bal ni asota kuchirish urund wa manswik nenday Yehova.
Kushinshikin Kakwau Dram
14. Chikala mutapu ik anch Ozey amuchirikina kand Gomer mu uruw?
14 Chakwel kutesh kurumburik kuwamp kwa kwambatan pakash pa milong ya dijuku dia Ozey ni urund wa Isarel nenday Yehova, shinshikin mazu manam: “[Yehova] wanleja anch: ‘Yang kand ukamekesh rukat rey kudi mukajey ukata kusochik kudi nfumwend wa kuns.’” (Ozey 3:1) Ozey wasadila mbil yiney kusutil ku kuya kumutambul Gomer kud ikundj wadinga ushichay nend. Kupwa, Ozey wamuyula mukajend anch: “Ukez kikal mukajam mu machuku mavud. Kangal wimik dis, ni ufanyidinap kwikal mband wa ikundj mukwau.” (Ozey 3:2, 3) Gomer witiyija dipupu, ni Ozey wachirishijana kand nend mu uruw. Chom chinech chambaten nchik nich mutapu wayisadilay Nzamb in Isarel ni in Yuda?
15, 16. (a) Muchid wapupau wa Nzamb watana ranaken rend mu mikadil ik? (b) Mutapu ik wawanyina Ozey 2:18?
15 Padingau mwin ngand ya wingendj kudiokal ku Isarel ni Yuda adinga aswik mu Babilon, Nzamb wasadila aprofet end alonda ni ‘muchim wau.’ Chakwel kutan ranaken ra Nzamb, antwend adinga afanyidin kukarumuk ni kuchirik kud udia Nfumwau, mud mwachirikay Gomer kudiay nfumwend. Chad lel Yehova wela kuusend muchid udia mud mukajend wapupau kudiokal mwi “mpay” ya in Babilon ni kuuchirish mu Yuda ni Yerusalem. (Ozey 2:14, 15) Ndiy wawanisha kushilamu kwinoku mu muvu wa 537 K.C.C.
16 Nzamb niyend kand wawanyisha kushilamu kwinoku: “Nikez kasuk manswik ni annam a mwisuku ni atujil chakwel kakutwishap kuyimesh antwam mar. Nikez kadiosh mat ma nseu, ni mpak ja misamun, ni njit mwi ngand chakwel antwam akez kashakam zoong ni chisambu.” (Ozey 2:18) Atushal a in Yuda achirika mwi ngand yau ashakama zoong, kwikil cha kuyov annam wom. Uprofet winou wawanyina kand mu muvu wa 1919 C.C., chisu chakolikau atushal a Isarel wa muspiritu kudiokal ku “Babilon Mujim,” want wa mangand wa relijon wa makasu. Katat ashich zoong ni asangaredin mwom mu paradis wa muspiritu nau ambay nau, achingejina kushakam chikupu pa divu. Ngikadil ya winnam mwikil kand mukach mwa in Kristu akin.—Kujingunik 14:8; Isay 11:6-9; Galatia 6:16.
Lam Dilejan mu Muchim Wey
17-19. (a) Ngikadil ik ya Nzamb yitukasikeshidinau pinap kwimburij? (b) Mutapu ik tukutwisha kwikal akwachikina nich ranaken ni riy ra Yehova?
17 Nzamb udi mwin ranaken ni riy, wawiy mutapu tufanyidina niyetu kwikal. Dined didi dilejan dimwing dilejenau mu mashapitre makusambish ma Ozey. (Ozey 1:6, 7; 2:23) Rusot ra Nzamb ra kuyanaken in Isarel akarumukina rambaten nich nswir yipepidilau: ‘Muntu mwin kujindjik kurumbuk kwend kakutwishap, pakwez mwin kwitiyil kurumbuk ni kukulik, ukez katan ranaken.’ (Jinswir 28:13) Mazu makwau ma rongoj kudiau in kusal uyimp akarumukina madi ma nfund-a-kuseng: “Kudi yakupesh yikumusangarish Nzamb kwawiy muchim ubukukina. A Nzamb, Ey kiukudiulip muchim ubukukina ni runeng.”—Kuseng 51:17.
18 Uprofet wa Ozey ukasikeshidin riy ni ranaken ya Nzamb utwifukwidila. Ap anch amwing pakach petu apumbuk ku jinjil jend jitentamina, akutwish kwit dilikish ni kukarumuk. Anch asal mwamu, Yehova ukuyak. Ndiy wayanakena yid ya muchid wa Isarel yakarumuka, muchid watijana nend mu uruw wa chifanikesh. Ap anch amubwambwila Yehova ni ‘amunenganesha Utumbila wa Isarel, wavurika anch ading kusu mbij.’ (Kuseng 78:38-41) Ranaken riner rifanyidin kutubachik etu tudandamen kwend ni Nzamb wetu mwin riy, Yehova.
19 Ap anch yitil mud kujipan, wij, ni kwimik dis yapandakana mu Isarel, Yehova ‘walondila mu muchim wend [Isarel].’ (Ozey 2:14; 4:2) Michim yetu yifanyidin kwikal yibachikinau ni kulamat kwetu kudiay Yehova kukasikeshinau pitutongidina pa ranaken ni riy rend. El lel twiyipul bil ayinetu anch: ‘Ov, mutapu ik nikutwisha kwimburij nawamp ranaken ni riy ya Yehova mu kuyisadil kwam akwetu? Anch mbay nam mwin Kristu wanrumbukinang witin dilikishin, ov, niding tayad kulikishin mud mukatay Nzamb kulikishin?’—Kuseng 86:5.
20. Let chilakej chimwing chimekeshina anch tufanyidin kwikal nich ruchingej mudiay Nzamb mwin kupan ruchingej.
20 Nzamb upanin ruchingej rakin. Chilakej, washilamu anch: ‘Nikez kamwinkish . . . nkurubuk ya Akor . . . kwikal chis cha ruchingej.’ (Ozey 2:15) Dirijek dia pakur diadinga mud mband wa Yehova diadinga nich ruchingej rakin ra kuchirik mwingand yend mwadinga “nkurubuk ya Akor.” Kuwanyin kwa kushilamu kwinoku, mu muvu wa 537 K.C.C., kutwinkishin diyingish diakin dia kusanger mu ruchingej rakin ritutekidinay Yehova kurutu oku.
21. Ronganyin rikwet ukwash ik mu kwend kwetu pamwing nend Nzamb?
21 Chakwel kudandamen kwend nend Nzamb, tuswiridin kudandamen kwak ronganyin rend ni kurisadil mu mwom wetu. Cha ushon kumwonganyin Yehova kwaburena mu Isarel. (Ozey 4:1, 6) Pakwez, amwing akwata malejan ma Nzamb nich usey ujim, asala kwambatan nich, ni ayiyukisha nakash. Ozey wadinga umwing wau. Chawiy chadingau kand antu 7 000 pa dichuku dia Eliya alika kumwasin Bal manungun. (1 Ant 19:18, NW; Rom 11:1-4) Kujikitish kwetu piur pa chijil cha Nzamb kukez kutukwash kudandamen kwend nend Nzamb.—Kuseng 119:66; Isay 30:20, 21.
22. Mutapu ik tufanyidina kuman kupubwok?
22 Yehova uyichingejin amakundj atakedila antwend kwipuk kupumbwok. Pakwez, Ozey 5:1 ulondil anch: “En, in kupesh, teshany, niyen in Isarel, tangany matu! Teshany, en udiany mu dijuku dia want. Chifanyidin en kurumburish nich kutentam, chamwamu dirumburish dikez kakuwilany en! En wikalany kal mudi mupit mu Misipa, mudi kand wand utandilau pa mukandu wa Tabor.” Antakel in kupumbwok adinga mupit ni wand kud in Isarel, yayikwata mu difukwil dia akish. Mukandu wa Tabor ni ndond yapilau anch Misipa yimeken anch jadinga jindond jijim ja difukwil dined dia makasu.
23. Mutapu ik wisakidina ku dilejan dia Ozey shapitre wa 1 djat ku wa 5?
23 Kudiosh kamu kwisambishil, uprofet wa Ozey watulejang etu anch Yehova udi Nzamb mwin ranaken ukata kupan ruchingej ni yiyukish kud antu asadidila chijil chend ni alikina kupumbwok. Mud in Isarel akarumuka a pakur, tudandamenany kumukimb Yehova ni chisu chawonsu kwikasikesh kumusangaresh. (Ozey 5:15) Ku kusal mwamu, tukwez kwangul yom yiwamp ni kutan musangar wakad chilik ni chisambu chikwetau antu awonsu endina nich kushishaman pamwing nend Nzamb.—Kuseng 100:2; Filip 4:6, 7.
[Mazu madia kwishin kwa paj]
a Dram wa chifanikesh amwisambidin ku Galatia 4:21-26. Piur pa dram winou, tal Volim wa 2, paj wa 677-678, wa Étude perspicace des Écritures, wapalangeshau kud Atuman a Yehova.
Mutapu ik Ukwakula?
• Uruw wa Ozey nenday Gomer wafanikesha chom ik?
• Ov, mulong wak Yehova wadinga nich mulong wa kukatul nend Isarel?
• Dilejan ik didia mu Ozey shapitre wa 1 djat ku wa 5 dikukwatina ey ku muchim?
[Chipich chidia pa paj wa 9]
Ov, wij ufanikeshinay mband wa Ozey?