Dizu dia Yehova Didi Diom
Manans Majim ma Buku wa Ozey
DIFUKWIL diakin diadinga diafil kal piswimp diawonsu mu want wa Isarel wa tubil dikum. Mu winyikel wa Yerobowam II, kwadinga kupit nakash mu Isarel, pakwez pafay mapit mashadika. Kwalondula chirung cha kavundangesh ni cha karumbangesh ka mafef. Ant anying pakach pa antu musamban aswinkanijana ayijipa. (2 Ant 14:29; 15:8-30; 17:1-6, NW) Chirung cha mivu 59 cha mudimu wa uprofet wa Ozey, chasambisha mu muvu wa 804 Kurutu kwa Chirung Chetu, chasutila mu chirung chinech cha kanvundangesh kakash.
Yovil ya Yehova pantaliken nich yisal yiyimp ya muchid wa Isarel ayirumburil nawamp kusutil ku yom yasadika mu uruw wa Ozey. Kusaul patok kwa kurumbuk kwa Isarel ni uprofet wa dirumburish pantaliken nend ni uruu wa Ozey wadinga uyil kudi in Yuda. Wasadila mazu ma riy ni yovil yikash ni mazu makash ni ma yijingidij, Ozey wayifunda yom yiney yawonsu mu buku upidilau dijin diend. Mudi chikunku cha Dizu dia Nzamb diapepilau, uruu wau ukwet mwom ni usu.—Hebreu 4:12.
AT “MBAND WIMIKINA DIS”
(Ozey 1:1–3:5)
Yehova umulejin Ozey anch: “Yang wata mband wimikina dis.” (Ozey 1:2) Ozey waziyil ni waval mwan ni Gomer. Chimeken anch an aad ambakedinap adinga a mu masandj. Kurumburik kwa majin mau, Lo-ruham ni Lo-ami, kwalejana kulik kwa Yehova kumwovil Isarel riy ni kuyijikish antu end akad kushinshaman.
Mutapu ik wovilay chakin kamu Yehova piur pa antu end antombuj? Umulejin Ozey anch: “Yang kand ukamekesh rukat rey kudi mukajey ukata kusochik kudi nfumwend wa kuns. Chakin kamu, ufanyidin kumukat mudi am chiniyikatila antwam in Isarel, ap anch angombap nchik nyim, aya kudi akish.”—Ozey 3:1.
Yakul ku Yipul Yipwilau Piur pa Bibil:
Ozey 1:1—Ov, mulong wak Ozey wayijimbula ant awonsu anying ayikela mu Yuda pa chirung cha mudimu wend oku ujimbwil mwant umwing kusu wa Isarel? Chidi mulong kusu ant a mu dijuku dia David awiy adinga ijikena mudi anyikel akweta mbil ya kuyikel antu atonday Nzamb. Ant ayikela mu want wa kwindum kadingap a mu dijuku dia David, ching kusu in ayikela mu Yuda.
Ozey 1:2-9—Ov, Ozey wamwata mband mwin kusochik? Inge, chakin kamu Ozey wamwata mband weza kwikal mwin kusochik. Muprofet kalondilap chom chimekeshina anch yom yafunday piur pa dijuku diend yadinga chilat ap anch chishimushimu.
Ozey 1:7—Chisu ik chamwovilau Yuda riy ni kumupandish? Chom chinech chawanyina mu muvu wa 732 Kurutu kwa Chirung Chetu, pa machuku ma Mwant Ezekias. Pa chisu chinicha, Yehova watuma mwangel umwing wayijip uchuku umwing amasalay akankuny in Asiria 185000 adinga akwatishina Yerulem wom. (2 Ant 19:34, 35 NW) Wawiy mutapu Yehova wamupadishay Yuda, chadingap nich “mpak ja misamun, ap nich mat ma nseu, ap jinseu jin, ap nich atubar a njit ni in kukandamap,” pakwez kusutil kudi mwangel.
Ozey 1:10, 11—Want wa kwindum wa Isarel wawa mu muvu wa 740 Kurutu kwa Chirung Chetu, ov, mutapu ik lel ‘wayikumangejau mu uumwing’ an a Isarel pamwing ni an a Yuda? Antu avud adiokala ku want wa kwindum aya mu Yuda kurutu kandikal ayitwala in Yuda mu uswik mu Babilon mu muvu wa 607 Kurutu kwa Chirung Chetu. (2 Jinsangu 11:13-17; 30:6-12, 18-20, 25) Pachirikau in Yuda aya mu uswik mwi ngand yau mu muvu wa 537 Kurutu kwa Chirung Chetu, an a in want wa kwindum a in Isarel achirika nau pamwing.—Ezra 2:70.
Ozey 2:21-23—Mazu ma Yehova masambela kulond anch: ‘Pa chisu chinicha nikez kuyikun mudi mbut antwam in Isarel, awiy kamu in Jizarel. Nikez kayovil riy’ marumburika ik? Dijin dia mwan ikundj wa Ozey wa kusambish ni Gomer diadinga Jizarel. (Ozey 1:2-4) Kurumburik kwa dijin dined, “Nzamb Ukez Kukun Mbut,” udi uprofet wa Yehova wa kuyikumangej pamwing atushal ashinshamena mu muvu wa 537 Kurutu kwa Chirung Chetu, ni kuyikun mudi mbut mu Yuda. Ngand yashala makur mivu 70 yiswiridin katat kusong mbut, nviny mutal, ni many. Mu mutapu wa nkumbu, uprofet ulondil anch yom yiney yiwamp yikez kwit divu dikal difukina, ni divu dikez kumit maur ruval. Pa chinech, maur mitiyija yikwitay Nzamb mulong wa kulet madj ma ruval. Yom yiney yawonsu yikez kuwanyin mulong kuvulijan kwa yakudia kuyikwasha in ashalaku acharika. Kambuy Paul ni Pita ajimbwil Ozey 2:23 pisambidinau kukumangejiu kwa kashal wa Isarel wa mu spiritu.—Rom 9:25, 26; 1 Pita 2:10.
Malejan Kudi Etu:
Ozey 1:2-9; 3:1, 2. Tongin bil mutapu wipanay Ozey pa kushal mu uruw nich kuziyil ku rusot ra Nzamb! Pa chisu cha kusal rusot ra Nzamb, mu chilik ik tukata kulik maswir metu ayinetu?
Ozey 1:6-9. Yehova ukisin masandj ma mu spiritu, mudi mukisiningay ma ku mujimbu.
Ozey 1:7, 10, 11; 2:14-23. Chasambelay Yehova kulond piur pa Isarel ni Yuda chawanyina. Dizu dia Yehova dikat kushiken ku kwikal ching diakin chisu chawonsu.
Ozey 2:16, 19, 21-23; 3:1-4. Yehova udi tayad kuyilikishin antu akarumukina chakin kamu mu michim yau. (Nehemi 9:17) Mudi Yehova, tufanyidin niyetu kuyovil riy ni ranaken akwetu antu.
YEHOVA “UKAT KUYIFISH NICH ANTU”
(Ozey 4:1–13:16)
Yehova “ukat kuyifish nich antu ashicha mwi ngand yiney.” Mulong wak? Mulong “mwi ngand yiney mwikil win yakin ap rukat.” (Ozey 4:1) Antombuj in Isarel iyandjika mu wij, kujipan ni kusal masandj ma ku mujimbu ni mu spiritu. Pa ndond pa kuchinin kudi Nzamb mulong ayikwash, pakwez awiy ayil “kuyitazuk in Idjibit; pakusambish mulong wa kuyikwash, aya mau kudi in Asiria.”—Ozey 7:11.
Yehova ulejen dirumburish diend, walond anch: ‘Isarel akumudia.’ (Ozey 8:8) Mwant wa Yuda kayinginap. Ozey 12:2 ulondil anch: Yehova “uyifishin nich in Yuda. Ndiy ukez kayilej in Isarel kadimu mulong wa yisalijok yau. Ukez kayifut mudi mudia yisalijok yau.” Pakwez kuchirishiu kudiaku, mulong Nzamb ushidilamu anch: Nikez “kuyipandish antu inay, kuyidiosh mwi ndond ya afu. Ov, nikuyikamunin ku usu wa rufu?”—Ozey 13:14.
Yakul ku Yipul Yipwilau Piur pa Bibil:
Ozey 6:1-3—Ov, nany wadinga ni kulond anch: “Ezany, tuchirikany, kudi” Yehova? In Isarel antombuj adinga ni kwikasikesh umwing ni mukwau achirika kudi Yehova. Anch mwamu chidia, adinga adimben kukarumuk. Rukat rau radinga rikemp ni rapwa swa mudi “mbundu ja pamanch, . . . mudi maum makata kupwa swa pamanch.” (Ozey 6:4) Ku mutambu ukwau, mwin kulond pinap ukutwish kwikal Ozey wadinga ni kuyilembijek antu achirika kudi Yehova. Ikala antu ap Ozey, mashakamin ma antu in want wa tubil dikum wa in Isarel ading aswiridin kumekesh kukarumuk kwakin ni kuchirik kudi Yehova chakin kamu.
Ozey 7:4—Mwi njil mwadingau in kwimik dis in Isarel mudi “kasu kadia mu ruteng”? Kufanikesh kwinoku kulejen usu ukash wa maku mayimp ma mu muchim wau.
Malejan Kudi Etu:
Ozey 4:1, 6. Anch tusotil kushal itiyikina chikupu kudi Yehova, tufanyidin kudandamen kwak ronganyin rend ni kushakam kwambatan nich yom twilejina.
Ozey 4:9-13. Yehova ukez kuyirumburish in kusal masandj ni in kwifukwil akish.—Ozey 1:4.
Ozey 5:1. Antu atakedila mukach mwa antu a Nzamb afanyidin kudjibwil kulemp kubwambwil. Chamwamu, akuyandjik antu amwing mu difukwil dia makasu, chawiy chikwikalau ‘mupit ni wand’ kudi awiy.
Ozey 6:1-4; 7:14, 16. Kukarumuk kwa ku kan kusu kudi rubabek ni kwa chamwamu. Chakwel kutan ranaken ra Nzamb, mwin kurumbuk ufanyidin kukarumuk mu muchim, kumekesh patok kusutil ku kuchin kwend kusutil ku kuchirik ku chom chimwing ‘chizambukina nakash,’ chirumburikin, ku mulad wa difukwil dia piur nakash. Yisal yend yifanyidin kwambatan nich yijil ya piur ya Nzamb.—Ozey 7:16.
Ozey 6:6. Kusal yitil kudi chijingidij cha kuburen kumukat Nzamb nich kushinshaman. Kwikil uvud wa milambu ya mu spiritu yikutwisha kufutin kurumbuk kwinoku.
Ozey 8:7, 13; 9:17; 10:13. Chijil chilondil anch: “chawonsu chikukunay muntu, chawiy chikez kapolay kand” chawanyina ku mutambu wa in Isarel in kwifukwil akish.—Galatia 6:7.
Ozey 8:8; 9:17; 13:16. Uprofet piur pa want wa kwindum mawanyina pa chisu chakwatau, Samariy, musumb ujim kudi in Asiria. (2 Ant 17:3-6, NW) Tufanyidin kumuchingejin Nzamb anch ukez kusal yalonday ni ukez kuwanyish yawonsu yabudika mu kan mwend.—Kuchind Michid 23:19.
Ozey 8:14. Yehova watuma “kasu” mu Yuda mu muvu wa 607 Kurutu kwa Chirung Chetu kusutil kudi in Babilon, aleta disheshik diasambelau kulond mulong wa Yerusalem ni ngand ya Yuda. (2 Jinsangu 36:19) Dizu dia Nzamb kidikezap kukangany.—Yoshua 23:14.
Ozey 9:10. Ap anch ipana kudi Nzamb wakin, in Isarel “pashikau kwi ndond yipidilau anch, Bal Peyor, asambisha kumwifukwil mukish Bal.” Tukusadil manangu anch twilejin dibabesh ku chilakej chau chiyimp ni kwilam kujiril kwipan kwetu kudi Yehova.—1 Korint 10:11.
Ozey 10:1, 2, 12. Tufanyidin kumwifukwil Nzamb nich muchim wakad rubabek. Anch ‘twikunin mbut mu kutentam, tukwangul kwambatan nich rukat ridimukina ra Nzamb.’
Ozey 10:5. Bet Aven (dirumbururikin anch “Chikumbu cha Uyimp”) kudi kurumbuk kwa kujimbul nawamp dijin Bethel (dirumburikina “Chikumbu cha Nzamb”). Pamusendau mukish wa mwan a ngomb wa ku Bet Aven mu uswik, in Samaria adila kushadik kwa chom chau cha kwifukwil. Kuburen manangu mudi ik kuchingejin mu mukish wakad mwom wakad kutwish ap kwichidij amwinend!—Kuseng 135:15-18; Yeremiy 10:3-5.
Ozey 11:1-4. Chisu chawonsu Yehova usadidil antu end nich rukat. Kumuziyil Nzamb kudiap kwa mar.
Ozey 11:8-11; 13:14. Dizu dia Yehova piur pa kuchirish kwa antu end difukwil diakin ‘kidiakanganyap.’ (Isay 55:11) Mu muvu wa 537 Kurutu kwa Chirung Chetu, usu wa in Babilon wapwa ni ashalaku achirika mu Yerusalem. (Ezra 2:1; 3:1-3) Chom chawonsu chalonday Yehova kusutil kudi aprofet end chikez kusadik.
Ozey 12:6. Tufanyidin kujamish ni kumekesh rukat ridimukina, kusadil kutentam, ni kumuchingejin Yehova chisu chawonsu.
Ozey 13:6. In Isarel ‘ikuta. Asangar, ibaza, chad amuvuramena Yehova.’ Tufanyidin kwilam pantaliken nich yovil yin yawonsu ya kwitumbish.
“YISALIJOK YA [YEHOVA] YITENTAMIN”
(Ozey 14:1-9)
Ozey ukat kwilemb anch: “En, in Isarel, chirikany kudi [Yehova] Nzamb wen. Yitil yen yakwipwakeshinany kal.” Ndiy wayikasikesha amuleja Yehova anch: “Tulikishina yitil yetu yawonsu. Witiya kulembil kwetu, chad etu tukez kakushiman ey mudi mutwashilamu.”—Ozey 14:1, 2.
Mwin kusal uyimp ukarumukina ufanyidin kwez kudi Yehova, itiyij yisalijok yend, ni kumwinkish milambu ya ntumb yend. Mulong wak? Mulong “Yisalijok ya [Yehova] yitentamin, chawiy antu atentamina akat kuyilondul.” (Ozey 14:9) Tusanger mudi ik anch antu avud “akez kamwov [Yehova] wom, chad ndiy ukez kayinkish yom yiwamp ya riy”!—Ozey 3:5.
[Chipich chidia pa paj wa 15]
Mwom wa dijuku dia Ozey wafanikesha mutapu wadingay Yehova kuyisadil in Isarel
[Chipich chidia pa paj wa 17]
Pawa Samaria mu muvu wa 740 Kurutu kwa Chirung Chetu, want wa Isarel wa tubil dikun wapwa