Amband—yilimishany Nakash Anfumwen
“Amband ikepishany ayinen kudi [anfumwen].”—EFESUS 5:22.
1. Mulong wak chisu chivud chiding chikash kumulimish ngatan?
MU JINGAND jivud anch antu atijan, ngachik ukat kuchip, washilamu anch “ukumulimish nakash” nfumwend. Pakwez, mutapu ukatau angatan avud kuyisadil akajau ukat kusal anch chitwishika kushakam kukwatijan nich kuchip kwau ap bwat. Pakwez, chikalap nchik kanvundangesh kadiaku ilel, uruw wadinga nich nsambishil yiwamp. Nzamb wamudiosha Adam rubavu, ikundj wa kusambish, ni wamutanga nich mband. Adam walonda anch: “Dined katat didi difup dia mafup mam ni musuny wa misuny yam!”—Disambishil 2:19-23.
2. Chom ik chikadilaku kal piur pa amband ni uruw mu yisu ya katat?
2 Chikalap nchik nsambishil yiney yiwamp, ditenchik ditazukinau anch kukolik kwa amband—kusot kwa amband want ipau ku umutakel wa amakundj—kwasambisha mu mivu ya 1960 mu États-Unis. Pa chisu chinicha angatan 300 adinga ni kusha majuku mau, pakwez mband umwing kusu ndiy wadinga ni kusha dijuku, kushik kwisudiel kwa mivu ya 1960, uvud waswimpa piswimp kamu nakash, angatan 100 adinga ni kusha majuku mau, pakwez mband umwing wadinga ni kusha dijuku diend. Katat, chimeken anch, amband akat kuchip, kuna maar, ruwand, ni kusal masandj kuyipandakanamu amakundj. Ov, amband akwet musangar upandakena? Bwat. Mu jingand jimwing, piswimp uruw umwing pa angatan aad ufil. Ov, usu wa amband amwing mulong wa kutenchik mwikadil wa uruw usadil anch uruw wikala uwamp ap uyimp?—2 Timoteu 3:1-5.
3. Wisu musul dia mulong ujim ukwatina uruw?
3 Wisu musul wa mulong? Mu chilik kanang, udi mulong wikalaku kudiosh pa chisu chamudimbau Eve kudi mwangel ntombuj, “nnak mukuru upidilau anch Djabul ni Satan.” (Kuburik 12:9; 1 Timoteu 2:13, 14) Satan upipeshin malejan ma Nzamb. Chilakej, piur pa uruw, Djabul uumekeshin mudi ukweta yikangesh ni uyipin. Kampany ukatay kusal kusutil ku jinjil ja kupalangeshin jinsangu ja mangand minam—mudiay nyikel—udi mulong wa kumekesh anch malejan ma Nzamb madi ma kasolikany ni masika kal. (2 Korint 4:3, 4) Pakwez, anch, twashinshikin nich manangu yilondilay Nzamb piur pa ndond ya mband mu uruw, tukez kuman mutapu chidia cha manangu ni cha ukwash.
Dibabesh Kudi Antu Atijadina
4, 5. (a) Ov, mulong wak chimufanyidin mband kudimuk kurutu kwa kwachik? (b) Chom ik chifanyidinay mband kusal kurutu kwa kwitiyij kwachik?
4 Bibil ubabeshen. Ulondil anch mu mangand minam mayikedilay Djabul, ap antu adia mu uruw uwamp akwikal nich “milong ya mangand.” Chawiy lel, ap anch uruw udi ditenchik dia Nzamb, Bibil uyiyudil antu atijadina. Mwin kufund umwing wa Bibil walonda piur pa mband mwadi-a-mufu ni ukweta want ipau wa kwachik anch: “Ukupandakan kusangar anch washakam mudiay.” Yesu niyend wakasikeshina ujich kudi antu ‘akutwisha kuwitiyij.’ Pakwez, anch muntu wasot kwachik, chifanyidin kwatijan ching ni muntu udia “mu Mwant,” charumburik anch, mwin kumwifukwil Nzamb wipana kal ni kubabatishiu.—1 Korint 7:28, 36-40; Mateu 19:10-12.
5 Diyingish dia kwel anch chimufanyidin mband kuta muchim pa muntu usotila kumwat didi dibabesh dia Bibil dilondila anch: ‘Mband udia ku uruw, yijil yimukasidin kudi nfumwend.’ Ching anch ikundj wafa ap anch wasal masandj chad lel “wasurik kal ku chijil chikundj.” (Rome 7:2, 3) Rukat ra yovil ya kuman kapamp kamwing rikutwish kuwanyin mulong wa mazang ma rukat, pakwez ridiap mufulandal uwanyidina wa uruw wa musangar. Chawiy lel, changadim mujich, ufanyidin kwiyipul anch, ‘Ov, nisotil chakin kamu kwandam mu ditenchik dikeza kwintek mwishin mwa chijil cha ikundj winou?’ Chifanyidin kushinshikin chipul chinech kurutu kwa kwachik, chidiap kupwa kwa kwachik.
6. Chiyul ik chikwatiningau amband avud ilel, ni mulong wak chidi cha usey nakash?
6 Mu jindond jivud ilel, mband ukutwish kwitiyij ap kulik chitongijok cha uruw. Pakwez, chiding chikasikena kudi mband kukwat chiyul chiwamp, mulong maku mend ma urund wa piswimp ni rukat ritwishikina mu uruw yikutwish kwikal nich usu ukash. Mwin kufund umwing wafunda anch: “Anch tukatin nakash kusal chom—chikala kwatan ni kwachik ap kukandam pa mukandu—chawiy kand tukata kuman anch ngikadil yidi kwau yiwamp ni kuta muchim ching kusu pa yom yitusotila kutesh.” Chiyul chakad manangu ku mutambu wa mwin kukandam pa mukandu chikutwish pamwing ap kushesh mwom wend; kumutond mbay wa kwatijan nend kwakad manangu kukutwish kulet disheshik.
7. Chiyul ik cha manangu chaletau piur pa kusot mbay wa kwatijan nend?
7 Mband ufanyidin kushinshikin nakash chirumburikina kwikal mwishin mwa chijil cha ikundj umutondina mulong wa uruw. Pasutin kal mivu, changadim umwing wa mu Inde witiyija nich kwikepish anch: “Anvaj etu adi amapal ni akwet manangu, ni chidingap chiswapela kuyidimb mudi mutudimbiningau. . . . Nikutwish kurumbuk swa.” Ukwash ukutwishau anvaj ni antu akwau kulet udi ujim nakash. Muntu umwing mwin kuyul wa manangu wa pakur wayikasikesha ansand kuyijik nawamp anvaj a muntu usotilau kwatijan nend ni kushinshikin nawamp yisalijok yend kurutu kwa anvaj ni yid yikwau ya dijuku.
Mutapu Wamekeshay Yesu Kuziyil
8, 9. (a) Mutapu ik wamanangay Yesu, kuziyil kwend kudi Nzamb? (b) Kuziyil kukwet ukwash ik?
8 Ap anch chikasikening kuziyil, amband akutwish aman kuziyil mudi chisal cha kalimish, mudi mwasalay Yesu. Ap anch kumuziyil kwend Nzamb kwamwita kuman mar, pamwing ni rufu pa mutond wa mar, watana musangar mu kumuziyil Nzamb. (Luka 22:41-44; Hebreu 5:7, 8; 12:3) Amband afanyidin kumuman Yesu mudi chilakej, mulong Bibil ulondil anch: “Mutu wa mband ndiy ikundj; ni mutu wa Kristu ndiy Nzamb.” (1 Korint 11:3) Pakwez, choviken anch, amband kakatap kwikal mwishin mwa umutu wa amakundj ching kusu pakatau kwachik.
9 Bibil ulondil anch amband, ikala achikina ap ajich, chiyifanyidin kuziyil ku umutu wa amakundj ayifuvu mu spiritu adia atulam mu chikumangan cha Ukristu. (1 Timoteu 2:12, 13; Hebreu 13:17) Amband palondwilau umutakel wa Nzamb wa kuziyil, akat kwikal chilakej kudi angel adia mu dirijek dia Nzamb. (1 Korint 11:8-10) Chikwau kand, amband amakurump achikina, kusutil ku chilakej chau chiwamp ni ku yiyul yau ya ukwash, akat kuyilej amband ayangadim ‘kuziyil kudi anfumwau.’—Titus 2:3-5.
10. Mutapu ik washay Yesu chilakej cha kuziyil?
10 Yesu wadinga wij usey wa kuziyil kufanyidina. Dichuku dimwing, wamutuma kambuy Pita kuya kudi anyikel akalanda chitad chend ni cha Yesu, ni wamwinkisha Pita nfalang ja kuland nich. Kwinyim Pita wafunda anch: “Ziyilany ku chijidik chawonsu cha antu mulong wa Mwant.” (1 Pita 2:13; Mateu 17:24-27) Piur pa chilakej chijim cha kuziyil kwa Yesu, tutangin anch: “Wilika amwinend, watambula chifu cha kashalapol, wikala mudi antu; ni pakarumukay muntu ndiy wikepisha amwinend, wikala mwin kuziyil ku rufu.”—Filipoi 2:5-8.
11. Ov, mulong wak Pita wayikasikesha amband kuyiziyil ap angatan akad kwitiyij?
11 Payikasikeshay in Kristu kuziyil ap kudi anyikel aswejina, akad kutentam a mangand minam, Pita warumburila anch: “Mulong kwawiy kwanitazukinau; mulong Kristu kand wakumenanya en mar, wakushilanya chilik chakwel ulondulany mu ruzau rend.” (1 Pita 2:21) Kupwa kwa kurumburil mar makash mamanay Yesu ni mutapu wajijamanay nich kuziyil, Pita wayikasikesha amband akweta anfumwau akad kwitiyij anch: “Chawiy ni yen amband ikepishany kudi [anfumwen]; mwamu anch amwing kakat kuziyilip katat ku dizu dia Nzamb, akez kwitiyil wakad dizu, mulong wa midimu ya akajau, pakumanau midimu yen yibombaken ni wom wa Nzamb.”—1 Pita 3:1, 2.
12. Yesu wataninamu ik mu mwom wa kuziyil?
12 Kuziyil kurutu kwa mases ni masal kukutwish kumekan mudi kuziy. Pakwez, kimwawiyap mwakumanay Yesu. Pita wafunda anch: “Pamusalau, kachirishap masal; pamumeshau mar, ndiy kalondap dizu.” (1 Pita 2:23) Antu amwing amumana Yesu pamanay mar itiyija, mu chilik kanang, pamwing ni mwij wadinga pa mutond piswimp nend ni kalal wa amasalay wadinga wimanyidina kumujip kwend. (Mateu 27:38-44, 54; Mako 15:39; Luka 23:39-43) Chawiy chimwing, Pita walejana anch angatan amwing akad kwitiyij—ap in akata kusalan—akez kwikal in Kristu anch ashinshikin mwikadil wa kuziyil wa akajau. Tumen uyakin wa mazu minam ilel.
Mutapu Ukutwishau Amband Kwitiyik
13, 14. Kutaninamu ik kudiokiling ku kuyiziyil angatan akad kwitiyij?
13 Amband ikadila kal in kwitiyij ayikwasha kal wakad dizu ap anfumwau kusutil ku ngikadil yau ya Ukristu. Ku chitentam cha distrik cha piswimp ap cha Atuman a Yehova, ngatan umwing walonda piur pa mukajend mwin Kristu anch: “Nitongin anch nadinga chisup mu mutapu nadinga kumusal. Pakwez, ndiy wadinga ni kwinlimish nakash. Kand kal aswingishap ap dichuku dimwing. Kand kal apakishap kwinshindil yitiyij yend. Wanbangina mu mutapu wa rukat. Padingay ni kuya ku chitentam, wasalanga mudimu nakash mulong wa kwingisukin yakudia kurutu kwa chisu ni kusal midimu yawonsu ya chikumbu. Ngikadil yend yasambisha kulangwish kusanger kwam Bibil. Chad, ilel, am ou nidi kaman wa Yehova!” Inge, chakin kamu, “[witiyija] wakad dizu” mulong wa mwikadil wa mukajend.
14 Mudi mwakasikeshinay Pita, yidiap yilondilay mband yidia ya usey pakwez yisadilay yisongina mabuj mawamp. Chinech achilejen kudi mband wileja uyakin wa Bibil ni wakwata mupak wa kukumangan ku yikumangan ya Ukristu. Nfumwend wamuswejina anch: “Agnes, anch wabudikin ku chis ech, kangal wachirik.” Kabudikinap ku “chis chinicha” pakwez, wabudikina ku chis chikwau. Dichuku dikwau dia kukumangan, wamwovisha wom anch: “Nikwikalakwap piukuchirika.” Chakin, pachirikay kadingakwap—waya weny wa machuku masatu. Pachirikay, mband wamwipula nich kalimish anch: “Ov, usotil kachom ka kudia?” Agnes kitunap ap pa kachom kakemp mu kwipan kwend kudi Yehova. Kupwa nfumwend witiyija kwilej Bibil, wapana mwom wend kudi Nzamb, ni kupwa weza kwikal kalam ukweta yisend yivud.
15. “Kwiwapish” ik kuyitinau amband in Kristu?
15 Kambuy Pita wayula chom kanang chamekeshau amband ajimbwilau kwiur oku, chidi, “kwiwapish,” pakwez, kangal kwikal kwa kubangin nakash “kukas kwa jinswich” ap kwa kudjal “maswin mawamp.” Pakwez, Pita walonda anch: “Ikalany ni untu uwamp ujingamina mu muchim, kwiwapish kwa muchim wa kwitudish ni kalimish, kwawiy kuwap kwa usey ukash ku mes kwa Nzamb.” Ngikadil yiney ya mu spiritu yimekedining mu kujimb kwa dizu ni chaku chiwamp chakad kwikal cha kusarumun mboj ap kwinanol chisu chawonsu. Chawiy chikatay mband mwin Kristu kumulimishin nakash nfumwend kalimish kapandakena.—1 Pita 3:3,4.
Yilakej ya Kwilejinaku
16. Mutapu ik mudiay Sara chilakej chiwamp mulong wa amband in Kristu?
16 Pita wafunda anch: “Amband atumbila a pakuru, ading achingejidil mwi Nzamb, ading ni kwikepish kudi [anfumwau].” Amband inay ading ij anch kumusangaresh Yehova kusutil ku kutesh chiyul chend kukez kulet chisambu mu dijuku ni difut dia mwom wa chikupu. Pita umujimbwil Sara, mband wa chifu cha ufun wa Aburaham, wafunda anch Sara “[wamuziyila] Aburaham, wend umutazuk anch mwant.” Sara wamukwasha nfumwend mwin kumwov Nzamb wom, witau kudi Nzamb kuya kumusadil mwi ngand ya kulemp. Sara washa mwom uwamp ni washikena ni mu kutek mwom wend mu chak. (Disambishil 12:1, 10-13) Pita wamujimbula Sara mulong wa chilakej chend cha kujijaman, palonday anch: “En udiany anend katat anch wasalany nawamp. Ni ukwikalany akad wom.”—1 Pita 3:6.
17. Ov, mulong wak Pita wamuvurika Abigayil mu manangu mudi chilakej kudi amband in Kristu?
17 Abigayil niyend wadinga mband wakad wom wamuchingejina Nzamb, ni chimeken anch Pita wamuvurika niyend mu manangu. Abigayil “wadinga mbabej udimukina,” pakwez nfumwend Nabal “wadinga mukash ni muyimp mu yisal yend.” Palikay Nabal kumwinkish David ni amakundj end ukwash, irijeka chakwel amunongisha shitit Nabal ni dijuku diend diawonsu. Pakwez Abigayil wasala chisal cha kupandish dijuku diend. Walongija yakudia pa ayimbur ni waya kumusankan David ni amasalay end padingau ezin mwi njil. Pamumanay David, washirika, wawil ku mend ma David, ni wamwilembila alika kusal chisal chiyimp. David wakwachika nakash ku muchim. David walonda anch: “Katumb kikal kudi Yehova, wakutumang weza kusankanijan nam ilel unou! Ni katumb kikal ka manangu mey.”—1 Samwel 25:2-33, NW.
18. Anch yitongijok ya rukat ya ikundj windjing yayoz, amband afanyidin kutongijokin pa chilakej ik, ni mulong wak?
18 Chilakej chikwau chiwamp kudi amband chidi cha mband changadim Silamite washala ushinshamena kudiay kafung wend kazwendj wadinga wamutonda kal mulong wa uruw. Rukat rend rashala rikash chikalap nchik yitongijok ya rukat ya mwant mpich nakash. Pamubachikau alonda yovil yend ya rukat mulong wa nsand kafung, ndiy walonda anch: “Kangal muchim wey wamukat muntu mukwau, ching am, ap makas mey kangal mamukwat muntu mukwau, ching am. Mulong rukat rukwet usu mudi rufu . . . Mem mavud kimakutwishap kujimish rukat, ap mawit majim kimakutwishap kurujiyish.” (Muminy wa Salomon 8:6, 7) Mwamu ufanyidina kand kwikal mupak wa antu awonsu itiyijina kutondiu mulong wa uruw kushal ashinshamena kudi anfumwau ni kuyilimish nakash.
Yiyul Yikwau ya Nzamb
19, 20. (a) Chidi mulong wa diyingish ik difanyidinau amband kuziyil kudi anfumwau? (b) Chilakej ik chiwamp chayishilau amband?
19 Kwisudiel, tushinshikinany maverse manyingumukina verse wetu mujim: “Amband ikepishany ayinen kudi [anfumwen].” (Efesus 5:22) Ov, mulong wak kwikepish kwinoku kudi kwa usey? Verse ulondwilaku udandamedin anch: “Mulong ikundj ndiy mutu wa mband, mudi chidiay Kristu mutu wa chikumbu cha Nzamb.” Chawiy lel, chiyikasikeshinau amband anch: “Mudi chikumbu cha Nzamb muchikepishila kudi Kristu, chawiy ni yau amband asala mwamu kudi [anfumwau] mu yom yawonsu.”—Efesus 5:23, 24, 33.
20 Chakwel kuziyil kwi mbil yiney, amband aswiridin kwilej ni kwimburij chilakej cha chikumangen cha Kristu cha in kwilej end azizidilau many. Tutangany amboku 2 Korint 11:23-28 ni kupwa twilejany mutapu washinshamanay kambuy Paul kudi Mutu, Yesu Kristu, chadingay umwing wa chid cha chikumangen. Mudi Paul, amband pamwing ni yid yikwau ya chikumangen yiswiridin kushal yishinshamena mu kumuziyil Yesu chikalap nchik ngikadil yikash yidiaku.
21. Chom ik chikutwisha kwikal mudi dikasikesh kudi amband kushal in kuyiziyil anfumwau?
21 Ap anch amband avud akat kulik kuziyil, mband mwin manangu ukez kushinshikin ukwash udingaku. Chilakej, anch ikundj udi wakad kwitiyij, kuziyil ku umutu wend mu yom yawonsu pakad kujiril yijil ap yany ya Nzamb kuding nich chibudikin chiwamp cha mband kutwish ‘kumupandish nfumwend.’ (1 Korint 7:13, 16) Chikwau, ukutwish kutan musangar pa kwijik anch Yehova Nzamb umwitiyijin ni ukez kumwinkish difut dijim mulong wa kwimburij kwend chilakej cha Mwanend mukatish.
Ov, Uvurikin?
• Ov, mulong wak chikutwish kwikal chikash kudi mband kumulimish nakash nfumwend?
• Ov, mulong wak kwitiyij yitongijok ya uruw udi mulong ujim nakash?
• Mutapu ik wikalay Yesu chilakej kudi amband, ni kutaninamu ik kukutwisha kudiokal ku kulondul chilakej chend?
[Chipich chidia pa paj wa 16]
Ov, mulong wak kukwat mupak wa kumwitiyij muntu usotila kwatijan ney kudi kwa usey nakash?