“Ikal Kwey Mukash ni Kwiman Daang”
“Ikal kwey mukash ni kwiman daang . . . Am [Yehova] Nzamb wey nidi ni yeyey.”—JOS. 1:7-9, NW.
OV, MUTAPU IK UKUTWISHA KWAKUL?
․․․․․
Ov, mu mitapu ik yamekeshau Enok ni Nowa ukash?
․․․․․
Mutapu ik wapanau amband amwing a pasak chilakej chiwamp cha ritiy ni kutakaman?
․․․․․
Ov, yilakej ik ya ukash wa usand yikukasikeshin?
1, 2. (a) Ov, chom ik chifanyidina yisu yimwing mulong wa kwikal nich mwikadil utentamina mu mwom? (b) Ov, chom ik tukeza kwisambidin?
KWIKAL mukash kushalijadin nich kwov wom, kukangany kulond, ni kwikal nich wom. Tukutwish kutong anch muntu mukash udi muntu ukweta usu, chifuvu, ni utakamena. Pakwez, chifanyidin kwikal nich ukash wakin mulong wa kwikal ni mwikadil uwamp dichuku ni dichuku.
2 Antu amwing isambidinau mu Bibil ading akad wom chikalap nchik yoziu yayishikena. Akwau amekesha ukash mu mikadil yikata kuyishiken atushalapol awonsu a Yehova. Ov, chom ik tukutwisha kwilejin ku malejan ma Bibil ya ukash? Mutapu ik tukutwisha kwikal akash?
ATUMAN AKASH MU MANGAND MAYIMP
3. Ov, chom ik chalejanay Enok piur pa antu ayimp?
3 Chading chitin ukash mulong wa kwikal kaman wa Yehova pakach pa antu ayimp pa divu kurutu kwa chirung cha Mabeb ma Nowa. Mwaning, Enok, “wading muntu wa dijuku dia sambwad kudiokal ku Adam,” walejana nich mushiku uruu wend winou wa uprofet anch: “Teshany, [Yehova] ukez kwez nau aruu end a mwiur atumbila tunan ni tunan. Ukwez chakwel ayirumburish antu awonsu, mulong wa kuyifish nich in kumubwambwil ndiy mulong wa yisalijok yau yiyimp, ni mulong wa mazu ma dichim wakad kalimish mamulondau ndiy!” (Jud 14, 15) Enok wisambina mu mutapu wa kwel anch yidi yom yasadikina kal mulong uprofet winou ukez kuwanyin chakin kamu. Ni antu ayimp afanyidina kufa ku mabeb mela kushiken pa divu diawonsu!
4. Ov, Nowa ‘wenda ni Nzamb’ chikalap nchik mikadil ik?
4 Mabeb masadika mu muvu wa 2370 K.C.C., pasuta mivu 650 kupwa kwa mujikit wa uprofet wa Enok. Pinipa, Nowa wavadika, wadinga ni dijuku, kupwa watunga waat pamwing ni anend. Angel ayimp adjala mijimbu ya mbij, amana ufun wa amband, ni avala Anefilim. Kupwa, uyimp wa antu wapandakana, ni divu dizwila nich chisum. (Dis. 6:1-5, 9, 11) Chikalap nchik mikadil yiney, “Nowa wenda pamwing ni Nzamb” ni wapana uman nich mushiku mudi “mwin kurumburil yom yitentamina.” (Tang 2 Pita 2:4, 5.) Mu machuku minam ma nsudiel tufanyidin kwikal nich mushiku wa chilik chimwing.
AWIY AMEKESHA RITIY NI UKASH
5. Ov, mutapu ik mwamekeshay Moses ritiy nich ukash?
5 Moses wading chilakej cha ritiy ni ukash. (Heb. 11:24-27) Kudiosh muvu wa 1513-1473 K.C.C., Nzamb wamusadila chakwel ayitakela in Isarel mu kuyidiosh mu Idjibit ni kuyitwal mwi mpay. Moses wamana anch kakutwishap kusal mudimu winou, pakwez witiya kuusal. (Kub. 6:12) Ndiy ni yayend, Aron, amekana tupamp tuvud kurutu kwa Farao mwin chisum wa Idjibit ni alejana nich kutakaman Yipupu Dikum, yamekeshay Yehova anch anzamb a in Idjibit kakwetap usey ni wayipandisha Antwend. (Kub., shapitre 7-12) Moses wamekesha ritiy ni ukash mulong amukasikesha kudi Nzamb pakad kuziy, mudi mutusadila lel unou.—Kuv. 33:27.
6. Anch asambish kutwipul kudi amakurump a ul, ov, mutapu ik tukutwisha kupan uman nich ukash?
6 Tuswiridin kwikal nich ukash mudi wa Moses, mulong Yesu walonda anch: ‘Mwawiy akez kakutwalany kurutu kwa anzuj ni ant, mulong wa kwingambat am; ukwikalany mudi atuman kudi awiy ni kudi in mangand. Pakwez chikukupananyau, kangal wakamany anch ukulondany ik, mulong akez kukwinkishany mu chisu chin yiukez kulondany. Mulong kiyenip ukulondany, pakwez spiritu wa Tatukwen ukulondil mu en.’ (Mat. 10:18-20) Anch asambish kutwipul kudi amakurump, spiritu wa Yehova ukez kutukwash chakwel tupana uman ni kalimish nich ritiy ni ukash.—Tang Luka 12:11, 12.
7. Ov, mulong wak Joshua wadinga nich ukash ni watwisha?
7 Dilejan dia dichuku ni dichuku dia Chijil cha Nzamb diakasikesha ritiy ni ukash wa Joshua wamuswinkana Moses. Mu muvu wa 1473 K.C.C., padingau in Isarel piswimp ni kwandam mwi Ngand ya Kushilamu. Nzamb wamuleja anch: “Ikal kwey mukash ni kwiman daang,” Kusutil ku kuziyil ku Chijil, Joshua wafanyidina kusal yom ya manangu ni kutwish mu mwom wend. Ndiy amuleja kand anch “Kangal wov wom ap kukatuk mwong, mulong am [Yehova] Nzamb wey nidi ni yeyey kwawonsu kuukuya.” (Josh. 1:7-9, NW) Mazu minam mafanyidina kumukasikesh Joshua mud ik! Ni Nzamb wading chakin kamu pamwing nend, mulong ndiy watambula chikunku chijim cha Ngand ya Kushilamu mu mivu musamban kusu—mu muvu wa 1467 K.C.C.
AMBAND AYIFUVU IKALA KU MUTAMBU WA YEHOVA
8. Ov, chilakej ik cha ritiy ni kutakaman tutambwila kudiay Rahab?
8 Mu yitot ya mivu, amband avud akash adinga ayifuvu ading ku mutambu wa Yehova mudi in kumwifukwil. Chilakej, mband umwing mwin kusochik, Rahab wadinga ku Yeriko wateka ritiy mudiay Nzamb, wayijindjika nich kutakaman in kutentish ngand aad atumau kudi Joshua, ni walika kuyilej antu atumau kudi mwant wa ul winou. Ndiy ni chikumbu chend ayilama pakwatau Yeriko kudi in Isarel. Rahab walika mudimu wend wa kusochik, ni wa mwifukwila Yehova mu mutapu ushinshamena, kupwa wikala ngakend a Mesia. (Jos. 2:1-6; 6:22, 23; Mat. 1:1, 5) Amuyukisha mud ik mulong wa ritiy ni ukash wend!
9. Ov, mutapu ik wamekeshau Debora, Barak, nenday Jayel ukash?
9 Kupwa kwa rufu ra Joshua mu muvu wa 1450 K.C.C., ankalansambu atakela mu Isarel mu mutapu utentamina. Mwant Jabin wa in Kanan wayimesha in Isarel mar mu mivu 20 chawiy Nzamb wamusadila Debora muprofet mband chakwel amukasikesha nkalansambu Barak chakwel asala usu pa mulong winou. Barak wakumangeja antu 10000 pa Mukandu wa Tabor ni wading tayad mulong wa kusambish njit ni Sisera mukurump wa amasalay a Jabin, wandama mwi nkurubuk wa wit Kison ni amasalay end ni matemb ma njit 900. Pandamau in Isarel mwi nkurubuk, Nzamb waleta mabeb mizwisha mem ni masala anch ndond ya njit yikala yiyimp ni yasala anch matemb ma in Kanan makanganya kwend. Chawiy lel, antu a Barak apandakana, ni “ndiy wayijipa amasalay awonsu a Sisera nich mpak ya musamun.” Sisera amwinend wachinina mu mwinkand wa Jayel, pakwez ndiy wamujipa padingay ulel. Kwambatan nich mazu ma uprofet mamulejau Barak kudi Debora, “katumb” ka kuwin njit jinej kakuya kudi mband Jayel. Mulong Debora, Barak, nenday Jayel, asala yom nich ukash, ngand ya Isarel “yaneneta zong mivu makum manying.” (Ank. 4:1-9, 14-22; 5:20, 21, 31) Antu avud a Nzamb amakundj ni amband amekesha niyawiy ritiy ni ukash winou.
MAZU METU MAKUTWISH KUMEKESH UKASH
10. Ov, mulong wak chitwishikin kulond anch mazu metu makutwish kukasikesh?
10 Yitulondina yikutwish kumekesh kutakaman kudi ambay netu in kumwifukwil Yehova. Mu yitot ya mivu 11 K.C.C., Mwant David wamuleja mwanend Salomon anch: “Ikal mukash, ni kujijaman kwakin, usadil mudimu. Kangal wov wom, kangal wakam, mulong [Yehova] Nzamb, ndiy kamu Nzamb wam, udi ni yeyey. Ndiy kakukushap wakad, ap kukulik ey, ching kamu mudimu wawonsu wa kusal wa Chikumbu cha [Yehova] wapwa.” (1 Jnsg. 28:20) Salomon wasala nich kutakaman ni watunga Chikumbu chiwamp nakash cha Nzamb mu Yerusalem.
11. Ov, chibudikin ik chikala nich mazu malonday changadim umwing mwin Isarel nich kutakaman pa mwom wa ikundj umwing?
11 Mu yitot ya mivu dikiem K.C.C., mazu malonday changadim umwing mwin Isarel nich kutakaman maleta chiyukish kudi muntu wayela musong wa mak. Ndiy amusenda mu uswik kudi amasalay ambwitan ni wikala kashalapol wa muyej wa mak Naaman mukurump wa chisak cha amasalay cha in Siri. Pilejay piur pa yilay yading yisadinay Yehova kusutil Elisha, ndiy wamuleja mukajend a Naaman anch ang nfumwend waya mu Isarel, muprofet wa Nzamb ukutwish kumwok. Naaman waya mu Isarel, kupwa amwoka mu chilay, ni wikala mwin kumwifukwil Yehova. (2 Ant 5:1-3, 10-17) Anch udi nsand umukatina Nzamb mudi mwadingay changadim winou, ndiy ukutwish kukwinkish ukash wa kupan uman kudi alej, ambay ney in kwilej, ni kudi antu akwau.
12. Ov, mazu ma Mwant Ezekias mikala nich usu ik padi antwend?
12 Kusadil mazu mawamp pa chisu cha mar kukutwish kumekesh ukash. Pezau in Asiria kuyirishish in Yerusalem mu chitot cha chinan cha mivu K.C.C., Mwant Ezekias wayileja antwend anch: “Ikalany nich usu, jijamanany. Kangal wovany kwen wom. Kangal wazalizalany kurutu kwa mwant wa in Asiria, ni kurutu kwa chisak chawonsu cha antu avud adiay nau, mulong Win udia ni yetwetu ou ukwet usu kumupandakan udia nend ndiy. Ndiy ukwet chikas chimwing cha mujimb wa mbij, pakwez etu tumukwet [Yehova] Nzamb wetu, mwin kutukwash ni kuturishin njit jetu.” Ov, mutapu ik wateshau mazu minam? Chawiy lel, “antu ikala nich usu mulong wa mazu ma Ezekias”! (2 Jnsg. 32:7, 8) Mazu ma chilik chimwing makutwish kukasikesh ukash wetu ni wa in Kristu akwau patupompatinau.
13. Ov, chilakej ik cha ukash tutanina mudiay Abidias kalam wa Mwant Akab?
13 Yisu yimwing chitwishikin kumekesh ukash pakad kulond chom. Mu chitot cha mivu cha dikum K.C.C., Abidias mwin kulam yom ya Mwant Akab wayijindjika pakad wom aprofet a Yehova chitot “mu mandam, makum matan pa ndond ni makum matan pa ndond yikwau” chakwel kangal ayijipa paletay Mwant mband Jezabel mbil ya kuyijip. (1 Ant 18:4) Mudi Abidias muntu wamwova Nzamb wom, atushalapol avud a Yehova ashinshamena nlel unou ayilama mu mutapu ukash ambay nau akaritiy kusutil ku kulik kupan jinsangu piur pau kudi in kuyizengol.
ESTER—MWANT MBAND MUKASH
14, 15. Ov, mutapu ik Mwant mband Ester wamekesha ritiy ni ukash, ni yom ik yashikena?
14 Ester Mwant Mband wamekesha ritiy rikash ni ukash pakwatau mpung kudi Haman chakwel kuyijip in Yuda mu Want wawonsu wa in Peris mu chitot cha katan cha mivu K.C.C. In Yuda adila ni ajila yakudia, kupwa alembila ni michim yau yawonsu! (Ester 4:1-3) Mwant mband Ester wova ushon nakash. Musanyend Maridoke wa mutumina mukand wa chijil uletina mbil ja kuyijip in Yuda ni wamushindila chakwel aya kudi mwant ni kumwilembil ni kuyilondilap ambay nend in Yuda. Chad muntu mwawonsu wadinga ni kuya kudi mwant pakad mbil yend adinga ni kumujip.—Ester 4:4-11.
15 Chikwau kand, Maridoke wamuleja Ester anch: ‘Anch ey washakam kwey zong mu chisu chinech, chad dipandish ni kukamunin kwa in Yuda yikezil mutambu ukwau. Ov, nany wija anch ap wawiy mulong wakutondilau ey kwikal mwant?’ Ester wamukasikesha Maridoke anch ayikumangeja in Yuda adia mu musumb wa Suz ni ajila yakudia ni kuna mulong wendendiy. Kupwa walonda anch: “Chawiy chimwing am amwinam ni amilomb am tukujil kand, chad am nikwandam kudi mwant ap anch kudiap nchik chijil, anch kudi kujiy nikujiy kamu.” (Ester 4:12-17) Ester wasala yom pakad wom, ni mukand ukweta dijin diend ulejen anch Nzamb wayikola antwend. Mu chirung chetu, in Kristu azizidilau many ni ambay nau ipana kal kudi Nzamb amekeshin ukash wa mutapu winou mu yoziu—ni “Ukat kutesh kulembil” udandamedin kuyikwash.—Tang Kuseng 65:2; 118:6.
“IKASIKESHA!”
16. Ov, ansand etu atambwil chilakej ik kudiay Yesu?
16 Chisu chimwing mu chitot cha kusambish cha mivu C.C., Yesu padingay ni mivu 12 amutana mu Chikumbu cha Nzamb, “ushich nau alej a in Yuda, ukat kuyitesh, chad ukat kuyipul kand.” Chikwau kand, “antu awonsu amutesha ashimwoka nakash, mulong wakulanga kwa manangu.” (Luka 2:41-50) Ap anch ndiy wading nsand, Yesu wading ni ritiy ni ukash uswiridinau mulong wa kuyipul alej adinga ku Chikumbu cha Nzamb. Kulam mu manangu chilakej chinech cha Yesu kukez kuyikwash ansand adia mu chikumangen cha in Kristu chakwel amana mitapu ya ‘kumwakul muntu mwawonsu ukuyipul kurumburil mulong wa ruchingej rikwetau mu michim yau.’—1 Pita 3:15.
17. Ov, mulong wak Yesu wayikasikesha in kwilej end anch “ikasikesha,” ni mulong wak tufanyidin kusal yisal ya dikasikesh?
17 Yesu wayileja antu akwau anch “ikasikesha.” (Mat. 9:2, 22) Wayileja in kwilej end anch: “Chisu chikat kwez, ni katat chidi kal kwaku, chikez kukupalangeshanyau, muntu ni muntu waya kwol kwend. Chad am nikez kushal amwinam, pakwez kinidiap kusu amwinam, mulong Tatuku udi ni yamam. Nakulejany kal yom yiney chakwel ukutwishany kwikal nich chisambu, mulong wikadilany kal mu umwing ni yamam. Ukez kumanany mar mu mangand, pakwez jamishany! Am napandakan kal kuyip kwa mangand!” (Yoh. 16:32, 33) Mudi in kumulondul Yesu a kusambish, tudi mu mangand matukisina, pakwez tufanyidinap kwikal mudi mangand. Kumekesh ukash kwa Mwan a Nzamb kukutwish kutukasikesh chakwel twipuka kwijond ku mangand minam. Ndiy wapandakana mangand, niyetu tukutwish kusal mwamu.—Yoh. 17:16; Jak. 1:27.
“KANGAL WOV KWEY WOM!”
18, 19. Ov, chom ik chasalay Paul mulong wa kumekesh ritiy ni ukash wend?
18 Kambuy Paul wajijamana mu yoziu yivud. Chisu chimwing, in Yuda a ku Yerusalem ela kumupuchol anch amasalay in Rom kezap kumukwol. Uchuku, “Nsalejetu weza kudi Paul wamwel anch: ‘Kangal wov kwey wom! Ey wamekesh kal uman wey mulong wamam kunoku mu Yerusalem, chawiy chifanyidin kand ey kumekesh uman winou ku musumb wa Rom.’” (Mid. 23:11) Mwawiy mwasalay Paul.
19 Paul wayibarokina “atwimbuy . . . ajim kupandakan,” pakad wom, asota kuyipish chikumangen cha Korint. (2 Kor. 11:5; 12:11) Chinyim ni awiy, mulong wa kumekesh anch udi chakin kamu kambuy ndiy wela kushiken ku—kumukas, ku kumubul, ku maweny makash, ku ubaj ukwau, kwi nzal, ku impu, ku kuburen tul, ni ku kutongijokin nakash piur pa maswir ma ambay nend akaritiy. (Tang 2 Korint 11:23-28.) Ridi rusangu ra ritiy ni ukash mud ik—yiney yawonsu yimekeshin usu upaninay Nzamb!
20, 21. (a) Let chilakej chimwing chimekeshin anch tufanyidin kudandamen kwikal akash. (b) Ov, mu mikadil ik tukutwish kumekesh ukash, ni chom ik tukutwisha kwikal nich kashinsh?
20 Kadiap in Kristu awonsu akeza kuman yoziu yikash. Chikwau kand, antu awonsu afanyidin kwikal akad wom mulong wa kupandakan yikokujol ya mwom. Chilakej: Nsand umwing wa mu Brézil wading mu chisak cha ambwambol. Kupwa kwa kwilej Bibil, ndiy wamana anch ufanyidin kukarumun mwom wend, pakwez yisu yivud, adinga ni kujip muntu mwawonsu wadinga ni kudiokal mu chisak cha ambwambol. Pakwez ndiy walembila ni wasadila mifund mulong wa kumulej ntakel wa chisak chinech mulong wak wafanyina kubudik mu chisak chinech. Amulika nsand winou pakad kumusal nayimp, kupwa wikala mwin kulejan Want.
21 Chitin kwikal akash mulong wa kulejan rusangu ruwamp. Ansand in Kristu afanyidin kwikal nich mwikadil winou anch asotin kushinshaman ku shikol. Chifanyidin kwikasikesh chakwel twita chisu mulong wa kukumangan ku yikunku yawonsu ya chitentam. Yom yikutwish kwikal yivud. Chikalap nchik yikokujol yikata kutushiken, pakwez, Yehova ukez kutesh “kulembil [kwetu] kwa ritiy.” (Jak. 5:15) Chakin kamu, ndiy ukutwish kutwinkish spiritu wend utumbila chakwel twikala ‘akash ni kwiman daang’!
[Chipich chidia pa paj wa 19]
Enok walejan nich ukash mu mangand mayimp
[Chipich chidia pa paj wa 20]
Jayel wading mukash ni wimana daang