‘Muntu wa Chamwamu Ukat Kwitiyij Mazu Mawonsu’
“Chisup udi muntu wakad kutangang ma gazet; pakwez chisup nakash udi muntu ukata kwitiyij yom yawonsu yidia mu gazet mulong ayifundang kal.” —August von Schlözer, mwin kufund nsangu ni mwin kwilej yom ya pakur wa mu Allemagne (1735-1809).
KWASUTIN kal mivu 200 antu kadingap kwitiyij yom yawonsu yifundinau mu ma gazet. Nlel, tukutwishap kwitiyij yom yawonsu tutangina ap tumena pa internet. Kudi jinsangu jivud nakash pa internet, ni chiswapel kudi etu kujitan kusutin ku tekinoloji wa katat. Jinsangu jivud jidi jakin, ja ukwash, ni jakad ubaj, pakwez jikwau jivud jidi ja makasu, jiyimp ni ja ubaj. Chawiy tufanyidina kutond nawamp yom tutangina. Pakatau antu kusambish kusadil internet, akat kutong anch jinsangu jawonsu jifanyidin kwikal jakin mulong jidi pa internet ap mulong murund ndiy wamufundinang pa internet. Akutwish kwitiyij rusangu riner ap anch ridi ra makasu. Pakwez, Bibil utubabeshin anch: “Muntu wamwamu ukat kwitiyij mazu mawonsu, pakwez muntu ubabela ukat kushinshik kuyilay.”—Jinswir 14:15.
Chinyim cha kwikal muntu wa chamwamu ap chisup ukata kwitiyij yawonsu yiteshinay, chidi kwikal muntu ubabela. Anch tubabel, tukwet nkeu ni tukwitiyij ching yom twija anch yidi yakin. Kakutwishap kutudimb ni tukutwishap kwitiyij rusangu ra makasu tutangina pa internet, ap anch antu avud aritiyijin. Chom ik chikutwisha kukukwash kwikal ubabela? Chakusambish, iyipula anch: ‘Rusangu riner, ov, ridiokil pa kapend ka Web kijikena nawamp? Ap ridiokil pa kapend kakutwishay muntu mwawonsu kufund chitongijok chend, ap kand ridiokil pa kapend kakad kwijikan? Kudi kapend ka Web kijikena kamekeshina anch rusangu riner ridi ra makasu?’a (Tal mazu ma kwinshin.) Kupwa, sadin “yitongijok yakin.” (Jinswir 7:7) Anch rusangu rimeken anch ridi rakad kwitiyij, chimeken anch ridi ra makasu. Chikwau kand, anch watang jinsangu jiyimp piur pa antu akwau, tongin piur pa nany usotina anch rusangu riner rupalangana ni mulong wak ukimbin kurupalangesh.
UKAT KUTUM MA MESAJ PA INTERNET?
Antu amwing akat kutum jinsangu kudi antu akwau awonsu adiau nau mu urund pakad kushinshikin anch rusangu ridi rakin ap pakad kutong yikutwisha kushiken kupwa kwa kutum rusangu riner. Pamwing ap akatining anch ikala ijikena kudi antu akwau ni asotining kwikal akusambish mu kupalangesh jinsangu. (2 Samwel 13:28-33) Pakwez, muntu ubabela ukat kutong piur pa ubaj ukutwisha kwikalaku. Chilakej, rusangu riner rikutwish kuyipish kalimish ka muntu ap ka dirijek diawonsu.
Antu amwing kakatap kushinshikin jinsangu kurutu kwa kujitum mulong yitin chisu ni usu uvud. Atongin anch antu akutambula mesaj mend akutwish kusal mwamu. Pakwez, niyawiy chisu chau chidi cha usey. (Efes 5:15, 16) Chawiy lel, pa ndond pa kutum jinsangu pakad kwikal nich kashinsh, chidi cha usey kutong bil anch, “Anch nidjidjekin, nifanyidinap kutum!”
Iyipula anch: ‘Nikat kutumol ma mesaj pa internet? Nayifundinap kal arund nam mulong wa kuyit dilikishin piur pa jinsangu jiyimp ni ja makasu nayitumina? Kudi muntu kanang wangitap kal kulik kumutumin ma mesaj?’ Vurik anch, ang arund akwet kont pa internet, akat kusadil internet, ni kakwetap kuswir kwa ukwash wey mulong wa kuman yom yiyisangareshina. Kakwetap kuswir kwa kutambul ma mesaj mavud makwet jinsangu jisipishena, ma video ap yipich yivud. Chikwau kand, chidiap cha manangu kuyitumin ma diskur ma Bibil makwatau kal ap yom wafunda mu ma diskur minam.b (Tal mazu ma kwinshin.) Ni vurik anch, ang muntu wakimbijol amwinend, watan ma verse ma Bibil, warijek yakul yend mulong wa yikumangan, ukutaninamu nakash kulik anch muntu wamutumin jinsangu jinej.
Chom ik ufanyidina kusal anch watan pa internet yom ya makasu piur pa dirijek dia Yehova? Lik kuyitang kapamp kamwing! Kangal witiyij makasu minam. Chikutwishap kwikal cha manangu kupalangesh jinsangu ap kukimb kwijik chitongijok cha antu akwau piur pa jinsangu jinej ja makasu. Anch waman chom kampand pa internet chikovishina wom, mwita Yehova manangu ni ambamb ni akadivar aswila mu spiritu. (Jakobu 1:5, 6; Jud 22, 23) Tufanyidinap kushimok anch antu alond yom ya makasu piur petwetu. Antu alonda yom ya makasu piur pa Yesu, ni wayibabesha in kwilejend anch akankuny nau afanyina kuyizengol ni ‘kuyitwambil makasu ma mitapu yawonsu.’ (Mateu 5:11; 11:19; Yohan 10:19-21) Chawiy, anch ukwet manangu ni ubabel, ukwikal ni mutapu wa kujingunin anch muntu kanang walond makasu ni anch wapakish kuyidimb antu akwau.—Jinswir 2:10-16.
YILIMISHA ANTU AKWAU
Tufanyidin kand kubabel piur pa kupalangesh jinsangu ja akadivar netu, ap yom kusu twateshina. Yisu yimwing, chiwapinap ni chidiap kumekesh rukat kupalangesh jinsangu ap anch jidi jakin. (Mateu 7:12) Chilakej, chiwapinap kupalangesh jinsangu jiyimp piur pa antu akwau. (2 Tesalonik 3:11; 1 Timote 5:13) Ni jinsangu jimwing jiding ja ujindj. In jinsangu jau akutwish kusot kujilejan kupwa kwa machuku ap mu mutapu kanang ukatinau. Chawiy, tufanyidin kulimish mbil yau piur pa chisu ni mutapu ukujilejanau. Pakwez, anch twalejan jinsangu jinej kudi antu akwau kurutu kwa chisu, chikutwish kwikal cha ubaj nakash.
Nlel unou, jinsangu jikutwish kupalangan swaa, jikalap jakin ap ja makasu, ja ukwash ap jiyimp, jakad ubaj ap ja ubaj. Ap anch wamutumin muntu umwing mesaj, muntu winou ukutwish kujipalangesh kudi antu avud pa mangand mawonsu mu a sekond akemp. Chawiy, turishany nich mwikadil wa kupalangesh jinsangu swaa ni kudi antu awonsu twija. Ap anch rukat ‘rikat kwitiyij yom yawonsu’ ni rikatap kulondul yom yawonsu, tufanyidinap kwikal antu a chamwamu ni kwitiyij jinsangu jawonsu. (1 Korint 13:7) Ni tufanyidinap kwitiyij makasu ni yom yiyimp yikatau kulond piur pa dirijek dia Yehova tukatina ni akadivar netu akatish. Vurik anch antu awonsu afundina ni apalangeshina jinsangu jinej ja makasu amusangareshin Satan Djabul, udia “tatuku wa makasu mawonsu.” (Yohan 8:44) Chawiy lel, twikalany ababela ni tushinshikinany nawamp piur pa mutapu tusadidina jinsangu jawonsu tutambwila dichuku ni dichuku. Mudi mulondinay Bibil anch: “Antu amwamu akat kuswan usup, pakwez antu ababela akat kuyidjik chibangul cha ronganyin.”—Jinswir 14:18.
a Yisu yivud, akat kupalangesh kand jinsangu jamekeshau pakuru anch jidi ja makasu. Pamwing ap akutwish ching kujiswimp pakemp chakwel jimekana mudi jakin.
b Tal Mudimu Wetu wa Want, wa ngond wa 4, 2010, “Yakul Ku Yipul Yen.”