MUTU WA MULONG WA KWILEJ WA 20
Buku wa Kujingunik Urumburikin ik Kud Akankuny a Nzamb?
“Ayikumangeja antu awonsu kwi ndond yipidilau mu win Hebereu anch, Harmagedon.”—KUJ. 16:16.
MUMINY 150 Mukimba Nzamb Chakwel Upand
YIDIA MU MUTU WA MULONG WINOUa
1. Yom ik yirumburilay buku wa Kujingunik piur pa atushalapol a Nzamb?
BUKU wa Kujingunik umekeshin anch Want wa Nzamb wasambishin kal kuyikel ni Satan amopatin kal mwiur. (Kuj. 12:1-9) Chisal chinech chaletisha chisambu kud adia mwiur, pakwez chatuletina etu mar. Mulong wak? Mulong Satan upwishidin ujim wend pad antu amusadidina Yehova nich kushinshaman pa Divu.—Kuj. 12:12, 15, 17.
2. Yom ik yikutukwasha kulam kushinshaman kwetu?
2 Mutapu ik tukutwisha kulam kushishaman kwetu chikalap nchik kurishikish kwa Satan? (Kuj. 13:10) Yom yikutwisha kutukwash kud kwijik yom yituchingedina kurutu kwa machuku. Chilakej, mu buku wa Kujingunik, kambuy Yohan ulejen yiyukish yimwing yituchingedina piswimp ap. Pakach pa yiyukish yiney pakwikal kushesh akankuny awonsu a Nzamb. El tumanany katat mutapu buku wa Kujingunik uyirumburilay akankuny inay ni yom yikuyishikena.
AKANKUNY A NZAMB AYIRUMBURIL ‘KUSUTIN YIJINGIDIJ’
3. Yijingidij ik yimwing yilejenau mu buku wa kujingunik?
3 Mu shapitre ni verse wa kusambish, Kujingunik utulejin anch yom tukutanga ayilejen ‘kusutin yijingidij,’ charumburik anch kulond kwa chifanikesh. (Kuj. 1:1) Akankuny a Nzamb ayirumburil mu chifanakesh kusutin annam a yidiany sambwad. Chilakej, kud “nnam wa chidiany ubudikin[a] mu karung.” Ukwet “misengu dikum ni mitu sambwad.” (Kuj. 13:1) Kupwa pambakedin “nnam mukwau wa chidiany ubudikin[a] mu divu.” Nnam winou ukat kulond mud iyazangomb ni “washirisha kasu kudiokal mwiur.” (Kuj. 13:11-13) Kupwa tumen nnam mukwau, ‘nnam wa chidiany musuz,’ pashichay mband wa kusochik. Annam ayidiany asatu inay amekeshin akankuny amurishikisha Yehova Nzamb ni Want wend mu chisu chilemp. Chawiy, chid cha usey kuyijingunin anch ad anany.—Kuj. 17:1, 3.
ANNAM ANYING AJIM
“Abudika mu karung.” (Dan. 7:1-8, 15-17) Amekeshin makand ma pa mangand mawonsu mayikedina kal kudiosh pa chirung cha Daniel, ni mayizengola nakash atushalapol a Nzamb (Paragraf wa 4, 7)
4-5. Yom yilondinau mu Daniel 7:15-17 yitukwashin mutapu ik kwov kurumburik kwa yijingidij yiney?
4 Kurutu kwa kuman anany adia akankuny inay, tufanyidin bil kwijik chirumburikina mazu minam ma chifanikesh. Mutapu uwamp wa kwov kurumburik kwa mazu minam ud wa kulikidil Bibil aturumburil amwinend. Yijingidij yivud yidia mu buku wa Kujingunik ayirumburil kal mu mabuku makwau ma Bibil. Chilakej, muprofet Daniel walata chilat mwamanay “annam anying ajim abudika mu karung.” (Dan. 7:1-3) Daniel walejana kurumburik kwau. Annam inay ajim amekeshin “ant,” ap maguvernema. (Tang Daniel 7:15-17.) Kwovikesh kwinoku kutukwashin kujingunin anch annam ajimbwilau mu kujingunik afanyidin niyau kumekesh maguvernema.
5 El tumanany katat yijingidij yimwing yirumburilau mu kujingunik. Patusadina mwamu, tukuman mutapu utukwashinay Bibil kujingunin kurumburik kwa yijingidij yiney. Tukusambish ni annam a yidiany kushalijan. Chakusambish, tukuman anany afanikeshinau nich annam inay. Kupwa tukuman yom yikuyishikena annam inay. Disudien, tukuman chirumburikina yinship yiney kud etu.
KUYIJINGUNIN AKANKUNY A NZAMB
NNAM WA CHIDIANY WA MITU SAMBWAD
“Ubudikin mu karung” ni ukwet mitu sambwad, miseng dikum, ni yibangul dikum. (Kuj. 13:1-4) Umekeshin maguvernema mawonsu mayikedila kal antu kudiokal pakur djat ni nlel. Mitu sambwad yimekeshin makand ma pa mangand mawonsu sambwad mayikedila kal ni kuyizengol nakash Atushalapol a Nzamb (Paragraf wa 6-8)
6. Nnam wa chidiany ukweta mitu sambwad ulejenau mu Kujingunik 13:1-4 umekeshin yom ik?
6 Nnam wa chidiany ukweta mitu sambwad umekeshin yom ik? (Tang Kujingunik 13:1-4.) Twaman kal anch nnam winou ukwet mujimbu mud wa chisump, pakwez yidjatil yend yid mud ya ours, ni kan kend kad mud ka ntambu, kupwa ukwet kand miseng dikum. Yawiy kand yom yikwetau annam anying ajimbwilau mu buku wa Daniel shapitre wa 7. Pakwez, mu buku wa Kujingunik, yom yiney ayikwet kud nnam umwing, kadiap kud annam anying kushalijan. Nnam winou wa chidiany kamekeshinap guvernema ap want umwing. Nnam winou amulejen anch uyikedil “michid yawonsu, ni majuku mawonsu, ni jindim jawonsu, ni antu a mangand mawonsu.” Chawiy ndond ya winyikel wend yitandurikin nakash kusutamu ndond yiyikedining guvernema umwing wa ngand. (Kuj. 13:7) Komb nnam winou wa chidiay ufanyidin kumekesh maguvernema mawonsu mayikedila kal antu kudiosh pakur djat ni nlel unou.b—Mul. 8:9.
7. Mutu ni mutu udia pakach pa mitu sambwad umekeshin yom ik?
7 Mutu ni mutu udia pakach pa mitu sambwad umekeshin yom ik? Kujingunik shapitre wa 17 utukwashin kutan chakul, mulong urumburil chirumbidij cha nnam wa chidiany chijimbwilau mu Kujingunik shapitre wa 13. Mu kujingunik 17:9, 10 atulejin anch: “Mitu yiney yawiy kand ant sambwad. Ant atan awil kal, mwant umwing uchidiaku ni katat, mwant mukwau kand kal eza. Pakwezay, ukez kayikel chisu chikemp.” Pakach pa maguvernema mawonsu masadidinay kal Satan, maguvernema sambwad amafanikesha nich “mitu” sambwad, mulong mading ni dikand nakash. Minam mawiy mant madinga ni chibachikin chikash pad atushalapol a Nzamb. Pa chirung cha kambuy Yohan, mant matan pakach pa mant minam, mading mayikedin kal ni masutin kal. Kud Idjibit, Asiria, Babilon, Mediy ni Peris, ni Grek. Want wa Rom, wadinga dikand dia mangand mawonsu dia musamban, wading uchidandamedin kuyikel pa chisu chatambulay Yohan uruu wa kujingunik. Chad want ik wafanyina kwikal mutu wa sambwad, dikand dia mangand dia nsudiel?
8. Mutu wa sambwad wa nnam wa chidiany umekeshin yom ik?
8 Mud mutapu tukimbina kuman, uprofet udia mu buku wa Daniel utukwashin kujingunin nany udia mutu wa sambwad wa nnam wa chidiany. Dikand ik dia mangand mawonsu diyekedila mu chirung chinech cha machuku mansudien, ap kand anch pa chirung cha “dichuku dia Nsalejetu”? (Kuj. 1:10) Kud kubombakan kwa Grande-Bretagne ni États-Unis d’Amérique, mu kulond kukwau, Dikand Dia pa Mangand Mawonsu Dia Angleter ni Amerik. Chawiy, tukutwish kulond anch dikand dined diawiy didia mutu wa sambwad wa nnam wa chidiany ulejenau mu Kujingunik 13:1-4.
NNAM WA CHIDIANY UKWETA MISENGU YAAD MUD MWAN A MUKOKU
“Ubudikin mu divu” ni ulondin “mudi iyazangomb.” “Washirisha kasu kudiokal mwiur” ni ukat kusal yilay mud ‘muprofet wa makasu.’ (Kuj. 13:11-15; 16:13; 19:20) Dikand Dia pa Mangand Mawonsu Dia Angleter ni Amerik difanikeshinau ni nnam wa miseng yaad ni muprofet wa makasu, dikat kuyipumbul antu awonsu adia pa divu ni kuyilej “kusal chirumbidij” cha “nnam wa chidiany” ukweta mitu sambwad ni miseng dikum (Paragraf wa 9)
9. Nnam wa chidiany ukweta “misengu yaad mudi mwan a mukoku” ufanakeshin yom ik?
9 Kujingunik shapitre wa 13 utulejin anch mutu winou wa sambwad, udia Dikand Dia pa Mangand Mawonsu Dia Angleter ni Amerik, ukat kusal yom mud nnam wa chidiany ukweta “misengu yaad mudi mwan a mukoku, pakwez ukat kulond mudi iyazangomb.” Nnam winou ukat kusal “yilay yijim, washirisha kasu kudiokal mwiur kez pansh ku mes kwa antu awonsu.” (Kuj. 13:11-15) Kujingunik shapitre wa 16 ni 19 umurumburil nnam winou mud ‘muprofet wa makasu.’ (Kuj. 16:13; 19:20) Daniel niyend ulondin yom yifanakena ni yiney anch, Dikand Dia pa Mangand Mawonsu Dia Angleter ni Amerik dikez “kashesh yom yivud.” (Dan. 8:19, 23, 24) Chinech chawiy kamu chom chasadika pa chirung cha Njit ja Kaad ja pa Mangand mawonsu. In siyans a mu Grande-Bretagne ni États-Unis d’Amérique awiy asala mabomb atomik maad mashikija ku kupwish njit jinej. Kusutin kusal mabomb minam, Dikand Dia pa Mangand Mawonsu Dia Angleter ni Amerik, “[diashirisha] kasu kudiokal mwiur kez pansh.”
NNAM WA CHIDIANY MUSUZ
Amushich kud mband wa kusochik, udia Babilon Mujim. Nnam winou amulejen anch ndiy mwant wa chinan. (Kuj. 17:3-6, 8, 11) Kwinsambishin mband wa kusochik umuyikedil nnam wa chidiany, pakwez mu kusut kwa chisu, nnam winou ukumukarumukin ni kumushesh. Mband wa kusochik umekeshin marelijon mawonsu ma makasu madia pa mangand. Nlel nnam winou umekeshin ditenchik dia Nations unies, dikata kukasikesh yisakin ya chipolitik ya pa mangand (Paragraf wa 10, 14-17)
10. “Chirumbidij cha nnam wa [chidiany]” chimekeshin yom ik? (Kujingunik 13:14, 15; 17:3, 8, 11)
10 Kupwa kud kand nnam mukwau wa chidiany. Nnam winou ufaniken kamu nakash ni nnam wa chidiany wa mitu sambwad, pakwez ndiy ukwet ulomb usuz. Amutazukin anch “chirumbidij cha nnam wa [chidiany]” ni amulejen mud “mwant wa chinan.”c (Tang Kujingunik 13:14, 15; 17:3, 8, 11.) “Mwant” winou amulejen anch wikalaku, kupwa wajimwangan, ni mu kusut kwa chisu wikalirilaku kand. Kurumburil kwinoku kutadin kamu ditenchik dia Nations unies, dikata kukasikesh yisakin ya chipolitik ya pa mangand! Chakusambish, ditenchik dined dikalaku ni aditazuka anch Société des Nations. Kupwa diajimwangana pa chisu cha Njit ja Kaad ja pa Mangand Mawonsu. Mu kusut kwa chisu, dikalirilaku kand ni aditazuka anch Nations unies djat ni nlel.
11. Annam a yidiany asadin yom ik, ni mulong wak tufanyidinap kuyov wom?
11 Annam inay a yidiany, ap kand anch maguvernema, akat kuyibachik antu kumubwambwil Yehova ni kuyipompat antwend kusutin yitongijok yikatau kupalangesh. Mu chifanakesh, ayikungamejin “ant a mangand mawonsu” pamwing mulong wa njit ja Harmagedon, “dichuku dijim dikurumburishay Nzamb Mwin Dikand Diawonsu.” (Kuj. 16:13, 14, 16) Pakwez tukwikalap ni diyingishin dia kwov wom. Nzamb wetu mujim Yehova, ukuyikol pakad kulab antu awonsu anungina chikas ku winyikel wend.—Ezek. 38:21-23.
12. Yom ik yikuyishikena annam a yidiany?
12 Yom ik yikuyishikena annam awonsu? Kujingunik 19:20 wakwil anch: “Amukwata nnam wa chidiany pamwing nend [muprofet] wa makasu wading ni kumusadil yilay. Ku yilay yiney kwawiy kwayidimbilangay antu atambula chijingidij cha nnam wa chidiany, ni antu ifukwilanga chirumbidij chend. Awonsu mwaad wau ayidjibula aom mu dijiy dia kasu, diading ni kuzubuk kasu nich kasu ka diyal dipidilau anch, ‘soufre.’” Chawiy, maguvernema minam ma akankuny a Nzamb akumatan madandamedin kuyikel chisu chikumasheshau chikupu.
13. Chikokujol ik chirishinau nich in kristu mulong wa maguvernema ma mangand minam?
13 Yom yiney yirumburikin ik kud etu. Mulong tud in Kristu, tufanyidin kushal ashinshamena kud Nzamb ni Want wend. (Yoh. 18:36) Mulong wa kusal mwamu, chitwitin kwipuk kwiyandjik mu milong ya chipolitik ya mangand minam. Pakwez chikutwish kutukasiken nakash kusal mwamu, mulong maguvernema ma mangand makat kwit chakwel tuyikwash mu mazu ni mu yisal yetu. Antu akata kuziyin ku yibachikin yau akat kutambul chijingidij cha nnam wa chidiany. (Kuj. 13:16, 17) Chawiy, muntu mwawonsu ukata kutambul chijingidij chinech kakutwishap kwikal ni dilau dia Yehova, ap kutambul mwom wa chikupu. (Kuj. 14:9, 10; 20:4) Chid cha usey mud ik kud umwing ni umwing wa pakach petu kulik kwiyandjik ap pakemp mu milong ya chipolitik, chikalap nchik rishind ritutekinau kud maguvernema chakwel tumakwash!
DISHESHIK DIA USANY DIA MBAND WA KUSOCHIK
14. Yom ik yishimokishena yamany kambuy Yohan, mud mulejenau mu Kujingunik 17:3-5?
14 Kambuy Yohan wafunda anch “nashimwoka nakash” mulong wa chom chikwau namana. Chom ik? Wamana mband wading ushicha pa nnam umwing pakach pa annam inay a yidiany. (Kuj. 17:1, 2, 6) Amurumburil mud “mband wa kusochik” ni amutazukin anch “Babilon Mujim.” Amulejen kand anch ukat kusal ‘masandj’ ni “ant a mangand.”—Tang Kujingunik 17:3-5.
15-16. Nany udia “Babilon Mujim,” ni mutapu ik twija mwamu?
15 Nany udia “Babilon Mujim”? Mband winou kafanyidinap kumekesh ditenchik dia chipolitik, mulong amulejen anch ukat kusal masandj ni ant a chipolitik a mangand. (Kuj. 18:9) Chikwau kand, ukat kusal usu wa kuyiyikel ant inay, yawiy yimumekeshinau mu chifanakesh ushich piur pa nnam winou. Kupwa, mband winou kakutwishap kumekesh antu asadina ditenchik diyimp dia kwisak dia mangand minam ma Satan. Mulong antu inay ayijimbwil niyau panrau ni ayitazukin anch “in kwisak a pa mangand.”—Kuj. 18:11, 15, 16.
16 Mu Bibil, mazu “kwimik dis” makutwish kumekesh antu akata kufa mukan anch amusadidin Yehova, pakwez awiy akat kwipan mu milad yimwing ya kwifukwil anzamb a makasu, mu kulond kukwau akat kwikal arund a mangand. (1 Jsng. 5:25; Jak. 4:4) Pakwez antu akata kumwifukwil Yehova nich kushinshaman ayitazukin anch ad antu adia “zwang” ap “ajik.” (2 Kor. 11:2; Kuj. 14:4, TMK) Mu Babilon wa pakur mwawiy mwasambishina difukwil dia makasu. Chawiy, komb Babilon Mujim umekeshin milad yin yawonsu ya difukwil dia makasu, charumburik anch marelijon mawonsu ma makasu madia pa mangand.—Kuj. 17:5, 18; tal mutu wa mulong udia pa jw.org mu Français ulondina anch “Qu’est-ce que Babylone la Grande?”
17. Yom ik yikumushikena Babilon Mujim?
17 Yom ik yikumushikena Babilon Mujim? Kujingunik 17:16, 17 wakwil ku chipul chinech anch: “Misengu dikum yiwamana ni nnam wa chidiany, akez kumukis mband wa kusochik. Akez kumubuu yom yawonsu, amusha kanzikis. Akez kudia mbij jend, chad akumwosh kasu. Nzamb wayinkisha michim ya kusal mudi mwatenchikay.” Chakin kamu, Yehova ukuyibachik michid kusadin nnam wa ulombu usuz, charumburik anch Nations unies, mulong wa kurishikish marelijon mawonsu ma makasu ni kumashesh kamu.—Kuj. 18:21-24.
18. Mutapu ik tukutwisha kwikal nich kashinsh anch tununginap ap pakemp chikas ku Babilon Mujim?
18 Yom yiney yirumburikin ik kud etu? Tufanyidin kudandamen kulam ‘difukwil didia zwang ni diakad kwijond ku mes kwa Nzamb.’ (Jak. 1:27) Tufanyidinap kulikidil ap pakemp chakwel atupumbul kud Babilon Mujim kusutin mafundish mend ma makasu, misambu ya upagan, yisal yend yijondila, ni yom yend ya ayilembil! Ni tufanyidin kudandamen kuyikwash antu ‘kudiokalamu,’ chakwel kangal iyandjik niyau mu yitil yend.—Kuj. 18:4.
DIRUMBURISH DIA MUKANKUNY MUJIM WA NZAMB
IYAZANGOMB MUJIM MUSUZ
Satan ukat kupan ulabu kud nnam wa chidiany. (Kuj. 12:3, 9, 13; 13:4; 20:2, 10) Satan, mukankuny mujim wa Yehova, akumudjibwil mu dibuku dilemp diakad musul mu mivu 1 000. Kupwa, akumudjibwil mu “dijiy dia kasu kakat kulabukang nich mayal mapidilau anch, soufre” (Paragraf wa 19-20)
19. Nany udia “iyazangomb mujim [musuz]”?
19 Buku wa Kujingunik wisambidin kand piur pa “iyazangomb mujim [musuz].” (Kuj. 12:3) Iyazangomb winou urishin njit pamwing ni Yesu ni angel end. (Kuj. 12:7-9) Uyirishikishin atushalapol a Nzamb, ni upanin ulabu wend kud annam a yidiany, ap anch maguvernema. (Kuj. 12:17; 13:4) Nany udia iyazangomb? Ud “nnak mukur wapilau anch, [Satan Djabul].” (Kuj. 12:9; 20:2) Ndiy uyitakedila akankuny awonsu a Yehova.
20. Yom ik yikumushikena iyazangomb?
20 Yom ik yikumushikena iyazangomb? Kujingunik 20:1-3 urumburil anch mwangel umwing ukumudjibwil Satan mu dibuku diakad musul, dikwikala kud ndiy mud rukan. Pa chisu chikwikalay mu dibuku dined, Satan “kakutwishap kuyidimb in michid kapamp kakwau, djat ni pakupwila mivu kanan.” Disudien, Satan ni ayilembil end akuyishesh rawonsu, ni kusheshik kwinoku akufanakeshin ni kuyidjibwil mu “dijiy dia kasu kakat kulabukang nich mayal mapidilau anch, ‘soufre.’” (Kuj. 20:10) Tong mutapu ukwikala mangand makad Satan ni ayilembil end. Chikwikal chirung cha musangar nakash mud ik!
21. Mulong wak tukutwisha kwov musangar piur pa yom twatanga kal mu buku wa Kujingunik?
21 Chikasikeshin mud ik kutesh kurumburik kwa yijingidij yiney yifundinau mu Kujingunik! Twimedinap kwetu kusu pa kuyijingunin akankuny a Yehova, pakwez twaman kal kand yom yikuyishikena. Chakin kamu, ‘wayuk muntu ukata kutang nich dizu dia piur ni antu akata kutesh mazu ma uprofet winou’! (Kuj. 1:3) Chad, yiyukish ik yikusangerau antu ashinshamena kupwa kwa kumushesh mukankuny mujim wa Nzamb? Tukwakul ku chipul chinech mu mutu wa mulong wa nsudien wa mitu ya milong yiney yisatu.
MUMINY 23 Yehova Wasambish kal Kuyikel
a Buku wa Kujingunik usadidin yijingidij mulong wa kurumburil akankuny a Nzamb. Buku wa Daniel utukwashin kwov kurumburik kwa yijingidij yiney. Mu mutu wa mulong winou, tukwilikej uprofet umwing ufanikijadina udia mu Daniel ni udia mu Kujingunik. Kusal mwamu kukutukwash kuyijingunin akankuny a Nzamb. Kupwa tukuman yom yikuyishikena.
b Uman ukwau umekeshina anch nnam ukweta mitu sambwad umekeshin maguvernema mawonsu ud anch nnam winou ukwet “miseng dikum.” Yisu yivud mu Bibil, uvud wa dikum umekeshining anch chom chid cha kabuj.
c Chinyim ni nnam wa chidiany wakusambish, chirumbidij chikwetap “yibangul” ku miseng. (Kuj. 13:1) Chid mwamu mulong ‘chidiokil ku ant sambwad’ ni awiy amwinkishina ulabu.—Tal mutu wa mulong udia pa jw.org mu Français ulondina anch: “Qu’est-ce que la bête de couleur écarlate de l’Apocalypse chapitre 17?”