Yehova Ulejen “Yom Yisotila Kwez Kumekan Swa”

“Kuburik kwa Yesu Kristu kwamwinkay Nzamb kumekesh kudi atushalapol end yom yisotila kwez kumekan swa.”—KUJ. 1:1, TMK.

OV, MUTAPU IK UKUTWISHA KWAKUL?

Ov, yikunku ik ya chirumbidij chijim yifanikeshina Winyikel wa Dikand dia Mangand Mawonsu dia Anglo-Américaine?

Ov, mutapu ik umekeshinay Yohan urund udia pakach pa Winyikel wa Dikand dia Mangand Mawonsu dia Anglo-Américaine ni Nations Unies?

Ov, mutapu ik walejenau Daniel ni Yohan disudiel dia winyikel wa antu?

1, 2. (a) Ov, uprofet wa Daniel ni wa Yohan utukwashin kusal ik? (b) Ov, mitu ya kusambish musamban ya nnam wa chidiany yading yik?

UPROFET wa Daniel ni wa Yohan ulejen yom yitukwashin kutesh kurumburik kwa yinship yivud yisadikina katat ni yikeza kusalik pa mangand mu machuku ma kurutu. Ov, chom ik tukutwisha kwilej anch twilikej chishimushimu cha Yohan cha nnam wa chidiany, ni rusangu ra Daniel piur pa nnam uletina wom wadinga ni misengu dikum, ni kwijikish kwa Daniel piur pa kurumburik kwa chirumbidij chijim? Ov, kutesh nawamp uprofet winou kukez kutubachik kusal ik?

² Twisambinany amboku katat piur pa chishimushimu cha Yohan cha nnam wa chidiany. (Kuj., shapitre wa 13) Mudi mutwamena mu mutu wa mulong wasutina, mitu musamban ya kusambish ya nnam yirumburikin Idjibit, Asiria, Babilon, in Mediy ni Peris, Grek, ni Rom. Awonsu amekesha anch akisin mbut ya band. (Dis. 3:15) Rom, mutu wa musamban, washala mwin kuyikel upandakena usu pa mangand mu yitot ya mivu kupwa kwa Yohan kufund chishimushimu chend. Kupwa mutu wa sambwad wafanyidina kulank pa ndond ya Rom. Ov, nany wafanyidina kwikal winyikel wa dikand dia mangand mawonsu dia politik, ni mutapu ik dela kuyiman mbut ya mband?

GRANDE-BRETAGNE NI ÉTATS-UNIS IKALA DIKAND

3. Ov, nnam wovishena wom ni ukweta misengu dikum urumburikin ik, chom ik chirumburikina misengu dikum?

³ Tukutwish kujingunin mutu wa sambwad wa nnam wa chidiany udia mu Kujingunik shapitre wa 13 kusutil ku kwilikej chishimushimu cha Yohan ni cha Daniel cha nnam wakamishina ukweta mitu dikum.a (Tang Daniel 7:7, 8, 23, 24.) Nnam wamanau kudi Daniel urumburikin Winyikel wa Dikand dia Mangand Mawonsu wa in Rom. (Tal tablo udia pa paj wa 14-15.) Mu chitot cha mivu cha katan C.C., Want wa in Rom wasambisha kwiyauril. Misengu dikum ya ku mutu wa nnam wovishena wom yirumburikin mant madiokala kudi want winou.

4, 5. (a) Ov, chom ik chasala kamusengu kakemp? (b) Ov, nany mutu wa sambwad wa nnam wa chidiany?

⁴ Misengu yinying, ap mant, yabudika pa mutu wa nnam mukash yitambwil mazu ma pakampwil. Misengu yisatu yadioshau kudi “kamusengu kakemp.” Chinech chawanyina pa chisu chadingay pasak Grande-Bretagne mwishin mwa umutakel wa Want wa in Rom, wasambisha kwikal ni katumb. Kushik mu chitot cha mivu 17, Grande-Bretagne kadingap ni usu nakash. Jindond jikwau jisatu ja Want wa pasak wa in Rom—Espagne, Pays-Bas, ni France—jadinga jikash. Grande-Bretagne wapandakana ngand jinej umwing ni mukwau, ni wayidiosha katumb kau. Mukach mwa chitot cha mivu cha 18, Grande-Bretagne washikena mu kwikal nich usu ukash mu mangand mawonsu. Pakwez kikalap mutu wa sambwad wa nnam wa chidiany.

⁵ Pasambishay kuyikel kwa Grande-Bretagne, miab yend ya Kwindum kwa Amerik yalika kwau. Ap mwamu, États-Unis wikala mukash, amukwasha kudi amasalay a pa mem a Grande-Bretagne. Pa chisu chinicha dichuku dia Mwant diasambisha mu 1914, Grande-Bretagne watunga want umwing ujim nakash ni États-Unis wikala mukash nakash pa divu.b Pa chisu cha Njit ja Mangand ja I, États-Unis wasala urund umwing wa pakampwil nenday Grande-Bretagne. Mutu wa sambwad wa nnam wijikana katat mudi Winyikel wa Dikand dia Mangand Mawonsu dia Anglo-Américaine. Ov, mutapu ik ushakamina mutu winou ni mbut ya mband?

6. Ov, mutapu ik washakama mutu wa sambwad ni antu a Nzamb?

⁶ Kupwa kwa kusambish kwa dichuku dia Mwant, mutu wa sambwad wasambisha kuyipompat antu a Nzamb—atushal akadivar a Kristu adia pa divu. (Mat. 25:40) Yesu walejana anch pa chisu cha kwikalaku kwend, atushal a mbut akez kusal mudimu pa divu. (Mat. 24:45-47; Gal. 3:26-29) Winyikel wa Dikand dia Mangand Mawonsu dia Anglo-Américaine diayasa antu inay atumbila njit. (Kuj. 13:3, 7) Pa chisu cha Njit ja Mangand Mawonsu ja I, winyikel winou wayimesha antu a Nzamb mar, walikisha mikand yikwau yimwing, ni ayiteka antu adinga asadila pa ndond ya kashalapol ushinshamena mu rukan. Mutu wa sambwad wa nnam wa chidiany wajipa nakash mudimu wa kulejan pa chisu chimwing. Yehova watakela kulejan chinship chinech chamushena ni wachilejana kudiay Yohan. Nzamb wamuleja kand Yohan anch chikunku chikwau cha mbut chikez kwikal kand nich mwom mulong wa kutwal kurutu mudimu wa muspiritu. (Kuj. 11:3, 7-11) Rusangu ra katat ra atushalapol a Yehova rimekeshin anch yinship yiney yasalika.

WINYIKEL WA DIKAND DIA MANGAND MAWONSU DIA ANGLO-AMÉRICAINE NI YIDJATIL YA UTAD UJAL NI KAM

7. Ov, urund ik udia pakach pa mutu wa sambwad wa nnam wa chidiany ni chirumbidij chijim?

⁷ Ov, urund ik udia pakach pa mutu wa sambwad wa nnam chidiany ni chirumbidij chijim? Grande-Bretagne—ni États-Unis—adiokala ku Want wa in Rom. Ov, chidi nchik piur pa yidjatil ya chirumbidij? Ayimekeshin mudi kubombakan kwa utad ujal ni kam. (Tang Daniel 2:41-43.) Malejan minam mambaten ni chisu mutu wa sambwand—Winyikel wa Dikand dia Mangand Mawonsu dia Anglo-Américaine—diela kwila nich katumb. Mulong utad ujal ubombakeshinau ni kam udingap ukash mudi utad ujal ukash, chawiy lel Winyikel wa Dikand dia Mangand Mawonsu dia Anglo-Américaine didiap ni usu nakash mudi dikand kwadiokilay. Ov, mutapu ik?

8, 9. (a) Ov, mutapu ik wamekesha winyikel wa dikand dia mangand mawonsu dia sambwad usu mudi wa utad ujal? (b) Ov, kam kadia ku yidjatil ya chirumbidij karumburikin chom ik?

⁸ Yisu yimwing, mutu wa sambwad wa nnam wa chidiany wamekesha usu wend. Chilakej, pawinay kwinjit ja Mangand Mawonsu ja I. Pa chisu cha Njit ja Mangand Mawonsu ja II, usu udia mudi wa utad ujal wa mutu wa sambwad wamekana patok.c Kupwa kwa njit jinej, mutu wa sambwad wamekesha kand mikadil ya utad ujal. Pakwez, kwinsambishin, utad ujal aubombakesha nich kam.

⁹ Atushalapol a Yehova asotining kutesh kurumburik kwa chifanikesh cha yidjatil ya chirumbidij. Daniel 2:41 ulejen piur pa kubombakan kwa utad ujal ni kam mudi “want” umwing, kisambinap piur pa mant mavud bwat. Pakwez, kam kamekeshin yom yidia mu chibachikin cha Winyikel wa Dikand dia Mangand Mawonsu dia Anglo-Américaine, yom yisadila anch aburena kwikal ni usu mudi utad ujal wa Want wa in Rom. Kam akalejen anch kadi ‘majuku ma antu,’ ap antu adia mu mangand. (Dan. 2:43) Mu Winyikel wa Dikand dia Mangand Mawonsu dia Anglo-Américaine, antu asambisha kukimbijol mbil yau kusutil ku makampany mulong wa mbil ya an a ngand, yitenchik ya in midimu, ni yitenchik yimwing ya want ipau. Antu a mangand akepisha usu wa Winyikel wa Dikand dia Mangand Mawonsu dia Anglo-Américaine dia kusal ni usu udia mudi wa utad ujal. Chikwau kand, yitongijok ya akankuny ni yibudikin ya kutond kwa in kuyikel yakad kushiken ku kwovijan kwa antu awonsu, yakepisha ap usu wa in kuyikel akweta antu avud, chawiy lel awiy akanganya kutambul patok mbil ya kusadil ma program mau ma politik. Mudi mwatakelay Daniel kulejan anch: “Chikunku chimwing cha want chikez kwikal nich usu, pakwez chikunku chikwau chikez kwikal chiziyila.”—Dan. 2:42; 2 Tim. 3:1-3.

10, 11. (a) Ov, chom ik chirumburikina “yidjatil” mu machuku ma kurutu? (b) Ov, chom ik tukutwisha kulond piur pa uvud wa miny?

¹⁰ Mu chitot cha mivu cha 21, Grande-Bretagne nenday États-Unis adandamena kwikal mu urund wau wapakampwil, ni asambisha kusal yom pamwing mu mangand ma kwisak. Uprofet piur pa chirumbidij chijim ni nnam wa chidiany wamekeshin anch Winyikel wa Dikand dia Mangand Mawonsu dia Anglo-Américaine kakezap kudiswinkan kudi winyikel wa dikand kanang dia mangand mawonsu dia machuku ma kurutu. Winyikel wa dikand dia mangand mawonsu winou wa nsudiel ukutwish kuziy mudi mu muumekeshinau mudi yidjatil ya utad ujal, pakwez ukezap kwiyauril awinau.

¹¹ Ov, uvud wa miny ya ku mend kwa chirumbidij ukwet kurumburik kwa pakampwil? Shinshikin: Mu yishimushimu yikwau, Daniel ujimbwil uvud wa pakampwil—chilakej, ndiy walejana uvud wa misengu yidia pa mitu ya annam kushalijan. Uvud winou ukwet kurumburik. Pakwez, pisambinay piur pa chirumbidij, Daniel kalejanap uvud wa miny. Pakwez, uvud umeken anch chikwetap usey nakash mulong chirumbidij chikwet makas, mend, ni yidjatil yivud. Daniel kalejenap pakampwil anch miny akez kuyisal ni utad ujal ni kam bwat. Kwambatan ni malejan minam, tukutwish kulond anch Winyikel wa Dikand dia Mangand Mawonsu dia in Anglo-Américaine wawiy winyikel ukeza kuyikel pa chisu dikeza “diyal” dirumburikina Want wa Nzamb kubul ku yidjatil ya chirumbidij.—Dan. 2:45.

DIKAND DIA ANGLO-AMÉRICAINE NI NNAM WA CHIDIANY WA MISENGU YAAD

12, 13. Ov, nnam wa misengu yaad urumburikin ik ni chom ik chikezay kusal?

¹² Ap anch Winyikel wa Dikand dia Mangand Mawonsu dia Anglo-Américaine udi kubombakan kwa utad ujal ni kam, chishimushimu chapanay Yesu kudi Yohan chimekeshin anch winyikel winou ukez kwikal ni mudimu umwing ukash mu machuku ma nsudiel. Ov, mutapu ik? Yohan wamana chishimushimu cha nnam wa chidiany wa misengu yaad ulondina mudi nnak mujim. Ov, nnam winou wamushena urumburikin chom ik? Ndiy wading nich misengu yaad, chakin kamu madi makand maad. Yohan umen kand Winyikel wa Dikand dia Mangand Mawonsu dia Anglo-Américaine pakwez mu mudimu wa pakampwil.—Tang Kujingunik 13:11-15.

¹³ Nnam winou wa chidiany ukat kuyikasikesh antu chakwel asala chirumbidij cha nnam wa chidiany. Yohan wafunda anch chirumbidij cha nnam chikez kumekan, chikezap kwikalaku, ni chikulank kand. Chawiy chashikena ku ditenchik dia kwashau kudi Grande-Bretagne nenday États-Unis, diamekesha anch dikat kuyitek antu mu uumwing ni didi pa ndond ya mant ma mangand.d Ditenchik dined diamekana kwi Jinjit ja Mangand ja I ni diading dijiken pa dijin dia Société des Nations. Ndiy washadika kwinsambishil kwa Njit ja Mangand Mawonsu ja II. Pa chisu cha njit jinija, antu a Nzamb alejana anch kwambatan nich uprofet wa Kujingunik, chirumbidij cha nnam wa chidiany chikez kulank. Ni dialanka kand—pa dijin dia Nations Unies.—Kuj. 17:8.

14. Ov, mu mutapu ik udia chirumbidij cha nnam wa chidiany “mwant wa chinan”?

¹⁴ Yohan wisambina piur pa chirumbidij cha nnam mudi “mwant wa chinan.” Mu mutapu ik? Ndiy kamulejenap mudi mutu wa chinan wa nnam wa kusambish. Chidi kusu chirumbidij cha nnam winou. Winyikel wawonsu wadiokila ku yid ya michid yiney, nakash kamu kudi nkwash wach mujim, Winyikel wa Dikand dia Mangand Mawonsu dia Anglo-Américaine. (Kuj. 17:10, 11) Pakwez watambula ulabu wa kusal mudi mwant ni kusal chom kanang, wawiy ukeza kutakel yinship yikeza kukarumun rusangu ra antu.

CHIRUMBIDIJ CHA NNAM CHIKAT KUMUDIA MBAND MWIN KUSOCHIK

15, 16. Ov, mband mwin kusochik ufanikeshin chom ik, ni chom ik chayishikena in kumukwash?

¹⁵ Kwambatan ni Yohan, pa nnam usuz wa chidiany—ap chirumbidij cha nnam wa chidiany—pading pashich mband mwin kusochik wa mu chifanikesh, ni ukat kuyikel. Ukwet dijin dia “Babilon Mujim.” (Kuj. 17:1-6) Mband winou mwin kusochik udi chifanikesh cha relijon wa makasu mwawonsu, ni chikunku chijim chidi ma Egliz ma Kristendom. Yitenchik ya marelijon ma makasu yasambisha kuyukish chirumbidij cha nnam ni yapakisha kusambish kuyibachik kusal yom kanang.

¹⁶ Pakwez, pa dichuku dia Mwant, Babilon Mujim wamana mutapu mem, antu ading akat kumukwash, kumaumish kapamp kamwing. (Kuj. 16:12; 17:15) Chilakej, pamekana chirumbidij cha nnam, ma egliz ma Kristendom—chikunku chikash cha Babilon Mujim—chapandakana mu mangand ma Mwimputu. Nlel unou, maegliz ni atushalapol au makatap kuyilimish ni kuyikasikesh yisak ya antu. Chawiy lel, antu avud itiyijin anch relijon ndiy ukata kusarumun kupwitijan pakach pa antu. Mazu ma Antu avud ni chisak cha antu a Mwimputu akweta manangu alejen anch winou udi nsudiel ya chibachikin cha relijon pa chisak cha antu.

17. Ov, chom ik chikeza kushiken relijon wa makasu piswimp ap ni mulong wak?

¹⁷ Pakwez, relijon wa makasu kezap kuziy. Mband wa kusochik ukez kudandamen kwikal ni usu, ni kusal usu chakwel ant alondula rusot rend djat ni pakezay Nzamb kutek chitongijok mu michim ya in kuyikel inay. (Tang Kujingunik 17:16, 17.) Piswimp ap Yehova ukez kusal anch winyikel wa chipolitik utazukinau anch Nations Unies, chakwel amasa marelijon ma makasu njit. Akez kushesh chibachikin ni mapit mend. Pasutin kal mivu dikum yinship yiney yamekana anch yikutwishap kusadik. Nlel unou, mband wa kusochik ushich pa nnam usunz. Ap mwamu, ndiy kakezap kubudik nawamp pa ndond pashakaminay. Kuwa kwend kukwikal kwa kapamp kamwing ni kukash.—Kuj. 18:7, 8, 15-19.

ANNAM ASHIK KAL KU DISUDIEL DIAU

18. (a) Ov, chom ik chikezay nnam wa chidiany kusal, ni chom ik chikeza kushiken? (b) Ov, mant ik makezau kushesh kudi Want wa Nzamb kwambatan ni Daniel 2:44? (Tal mushet udia pa paj wa 19.)

¹⁸ Kupwa kwa kusheshik kwa relijon wa makasu, nnam wa chidiany udi dirijek dia politik dia Satan ukez kumubachik pamwing ap chakwel arisha ni Want wa Nzamb. Mulong kakutwishap kuya mwiur, ant a pansh akez kuyipwishin antu akasikeshina Want wa Nzamb pa divu ujim wau. Yibudikin yikez kwikalaku chakin kamu. (Kuj. 16:13-16; 17:12-14) Daniel wisambina pa mwikadil umwing wa njit ja nsudiel. (Tang Daniel 2:44.) Nnam wa chidiany ujimbwilau mu Kujingunik 13:1, chirumbidij chend, ni nnam wa misengu yaad, akez kuyishesh.

19. Ov, ruchingej ik tukutwisha kwikal nich katat, ni nlel unou chidi chisu cha kusal chom ik?

¹⁹ Tudi pa chirung cha mutu wa sambwad. Kwikil muntu ap umwing ukeza kulank pa ndond pa nnam winou kurutu kwa kumushesh. Winyikel wa Dikand dia Mangand Mawonsu dia Anglo-Américaine dikez kuyikel pa Mangand Mawonsu pakezau kushesh relijon wa makasu. Uprofet wa Daniel ni wa Yohan wawanyina mu mulad ukemb. Tukutwish kwikal nich kachinsh anch kusheshik kwa relijon wa makasu ni njit ja Harmagedon yikez kwez piswimp ap. Nzamb watakela kulejan kachom ni kachom. Ov, tukez kushinshikin ku kubabesh kwa uprofet? (2 Pita 1:19) Nlel unou chidi chisu cha kushakam ku mutambu wa Yehova ni ku kukasikesh Want wend.—Kuj. 14:6, 7.

[Mazu madia kwishin kwa paj]

[Kamushet kadia pa paj wa 19]

OV, ANANY ADIA “MANT MAKWAU MAWONSU”?

Uprofet wa Daniel 2:44 ulejen anch Want wa Nzamb “ukez kushesh mant makwau mawonsu.” Uprofet winou wisambidin ching kusu mant malejanau kusutil ku yikunku kushalijan ya chirumbidij.

Ov, chidi nchik piur pa winyikel ukwau wa antu? Uprofet ukwau wa chilik chimwing udia mu Kujingunik ulejen mu mutapu ukwau. Ulejen anch “ant a mangand mawonsu” akez kuyikumangej chakwel arisha ni Yehova pa “dichuku dijim dikurumburishay Nzamb Mwin Dikand Diawonsu.” (Kuj. 16:14; 19:19-21) Chawiy lel, madiap ching kusu mant ma chirumbidij pakwez ni winyikel ukwau wa antu ukeza kusheshik ku Harmagedon.