Yehova Ndiy “Ukata Kumekesh Yom Yijingamina”
“Nzamb wey udi mujim kupandakanamu akish awonsu, ndiy Nsalejau wa ant awonsu, ndiy umwing ukata kumekesh yom yijingamina.”—DAN. 2:47.
MUTAPU IK UKUTWISHA KWAKUL?
Ov, chom ik chitulejinau kudi Yehova kachom ni kachom piur pa machuku ma kurutu?
Ov, chom ik chifanikechina mitu musamban ya kusambish ya nnam wa chidiany?
Ov, chom ik chidia cha pamwing pakach pa nnam wa chidiany ni chirumbidij chamanay Nebukadinesar?
1, 2. Ov, chom ik chatulejay Yehova, ni mulong wak wasalay mwamu?
OV, WINYIKEL ik ukeza kuyikel pa divu pakeza Want wa Nzamb kushesh winyikel wa antu? Twij chakul—atulejin chakul chinech kudi mwin “Kumekesh yom yijingamina,” Yehova Nzamb. Ndiy utukwashin kwijik winyikel winou kusutil ku yom yafundau kudi muprofet Daniel nenday kambuy Yohan.
2 Yehova wayileja antu inay yishimushimu yilondulijadina yisambidina piur pa kuswinkanijan kwa annam. Ndiy wamuleja kand Daniel kurumburik kwa chilat cha uprofet chimekeshina chirumbidij chijim nakash cha chikung. Yehova wafunda jinsangu jinej ni wajilama mu Bibil chakwel jitukwasha. (Rom 15:4) Ndiy wasala mwamu mulong wa kukasikesh ruchingej retu anch piswimp ap Want wend ukez kushesh winyikel wawonsu wa antu.—Dan. 2:44.
3. Chakwel tutesha nawamp uprofet winou, ov, chom ik tufanyidina kutesh cha kusambish, ni mulong wak?
3 Yawonsu yaad, rusangu ra Daniel nenday Yohan rikatap kulejan ching kusu piur pa ant chinan kusu, ap winyikel wa antu, pakwez rilejen kand chisu chikeza kumekan winyikel winou. Pakwez, tukutwish kutesh nawamp uprofet winou ching anch twatesh kurumburik kwa uprofet wa kusambish wafundau mu Bibil. Ov, mulong wak? Mulong kuwanyin kwa uprofet udi umwing wa mutu wa mulong wa Bibil. Chawiy lel, udi moj ukwatina uprofet ukwau mawonsu.
MBUT JA NNAK NI NNAM WA CHIDIANY
4. Ov, anany asadila mbut ya mband, ni chom ik chikeza mbut yiney kusal?
4 Kupwa kwa kubwambwil kwashikena mu Eden, Yehova wapana kushilamu anch “mband” ukez kuval “mbut.”a (Tang Disambishil 3:15.) Mbut yiney yikez kumuchany nnak, Satan, ku mutu. Kupwa Yehova walejana anch mbut yiney yikez kwez kusutil kudi Aburaham, yikez kudiokil ku muchid wa in Isarel, yikez kwikal mwin Yuda, ni kuvadikin mu dijuku dia Mwant David. (Dis. 22:15-18; 49:10; Kus. 89:3, 4; Luka 1:30-33) Chikunku cha kusambish cha mbut chamekan kwikal Yesu Kristu. (Gal. 3:16) Chikunku chikwau cha mbut chidi cha yid yazizidilau nich spiritu ya chikumangen cha in Kristu. (Gal. 3:26-29) Yesu ni antu azizidilau many inay adi mu uumwing mulong wa kusal Want wa Nzamb, chom chikezay kusadil Nzamb pakezay kumuchany Satan.—Luka 12:32; Rom 16:20.
5, 6. (a) Ov, mutapu ik wajinguninau Daniel ni Yohan winyikel uvud wa dikand wa mangand? (b) Ov, mitu ya nnam wa chidiany yidia mu Kujingunik yirumburikin ik?
5 Uprofet winou wa kusambish wapanau mu Eden walejana kand anch Satan ukez kaval “mbut.” Mbut yend yikez kumekesh ukankuny, ap rukis, pantaliken ni mbut ya mband. Ov, anany adia mbut ya nnak? Antu awonsu akata kwilikej rukis ra Satan ra Nzamb ni akata kuyipompat antu a Nzamb. Kudiosh pasak, Satan watenchika mbut yend kusutil ku yisak kushalijan ya politik, ap kusutil ku mant. (Luka 4:5, 6) Pakwez, kudi ching kusu mant makemp ma antu mikala nich usu ukash padi antu a Nzamb, pa muchid wa in Isarel ap ku chikumangen cha in Kristu azizidilau many. Ov, mulong wak yom yiney yidi ya usey? Mulong alejen mulong wak uprofet wa Daniel ni Yohan wisambidin piur pa winyikel ujim mudi winou chinan kusu.
6 Kwinsudiel kwa mivu chitot ya kusambish C.C., Yesu wavumbulau wamwinkisha kambuy Yohan yishimushimu yilondulijadina ni yamushena. (Kuj. 1:1) Mu chishimushimu chimwing, Yohan wamumana Djabul, amumekeshin mudi nnak mujim, wimanang kal ku mutambu wa karung kajim. (Tang Kujingunik 13:1, 2.) Yohan wamana kand nnam wamushena udiokila mu karung ni utambwil uyaj ukash kudi Djabul. Kapamp kakwau, mwangel wamuleja Yohan anch mitu sambwad ya nnam usuz, udia chirumbidij cha nnam udia mu Kujingunik 13:1, umekeshina “ant sambwad,” ap winyikel. (Kuj. 13:14, 15; 17:3, 9, 10) Pa chisu chafunday Yohan yom yiney, atan pakach pa mitu yiney adi awil kal, umwing wading ukat kuyikel, ni mukwau wading “kand kal eza.” Ov, misu majin ma mant minam, ap winyikel wa dikand wa mangand mawonsu? Shinshikinany amboku mutu ni mutu wa nnam ulejenau mu Kujingunik. Tukez kuman kand mutapu ik yawejinaku Daniel yiletin ronganyin mu kachom ni kachom piur pa mant minam mavud, yisu yimwing kurutu kwa kwikalaku.
IDJIBIT NI ASIRIA —MITU YAAD YA KUSAMBISH
7. Ov, mutu wakusambish urumburikin chom ik, ni mulong wak?
7 Mutu wa kusambish wa nnam urumburikin Idjibit. Mulong wak? Mulong Idjibit ndiya wading dikand dia kusambish kumekesh ukankuny pantaliken ni antu a Nzamb. An a Aburaham—kwafanyidina kudiokal mbut ya mband—avulijana nakash mu Idjibit. Chawiy lel, Idjibit wamupompata Isarel. Satan wasala usu chakwel ayishesha antu a Nzamb kurutu kwa kwez kwa mbut yiney. Mutapu ik? Kusutil ku kumubachik Farao chakwel ayijipa an amakundj awonsu avalau in Isarel. Yehova wapandakana kupompat kwinoku ni wayikwola antwend ku uswik wa Idjibit. (Kub. 1:15-20; 14:13) Kupwa wayandjika in Isarel Mwingand ya Kushilamu.
8. Ov, nany udia mutu wa kaad, ni chom ik chapakishay kusal?
8 Mutu wakaad wa nnam wading Asiria. Want ukash wapakisha ni wawiy kuyishesh antu a Nzamb. Chakin, Yehova wasadila Asiria mudi chom chend cha kuyipup nich michid dikum ya want mulong wa difukwil diau dia akish ni kubwambwil kwau. Kupwa, in Asiria amwasa Yerusalem njit. Satan wading pamwing ap ni rutong ra kushesh dijuku dia want mukezay kuvadikin Yesu. Njit jinej jadingap chikunku cha rutong ra Yehova, ni ndiy wayikola mu chilay antwend ashinshamena kusutil ku kuyishesh akankuny nau.—2 Ant 19:32-35; Isay 10:5, 6, 12-15.
BABILON—MUTU WA KASATU
9, 10. (a) Ov, chom ik chayilikidilay Yehova in Babilon kusal? (b) Chakwel uprofet uwanyina, chom ik chafanyidina kushiken?
9 Mutu wa kasatu wa nnam wa chidiany wamanau kudi Yohan udi want wadinga ni Babilon mudi musumb ujim. Yehova wayilikidila in Babilon chakwel ashesha Yerusalem ni ayiteka antwend mu uswik. Pakwez kurutu kwa kulikidil chakwel amana usany winou, Yehova wayibabesha in Isarel in kubwambwil anch mar minam makez kuyishiken. (2 Ant 20:16-18) Ndiy watakela kulejan anch dijuku dia ant alejau anch akez kushakam pa “ditand diatenchikay [Yehova]” mu Yerusalem akez kudidiosh. (1 Jnsg. 29:23) Pakwez, Yehova washilamu kand anch mwanend a Mwant David, muntu ‘watondau,’ ukez kwez ni kutambul ulabu.—Ezek. 21:25-27.
10 Uprofet ukwau walejana anch in Yuda akez kudandamen kwifukwil mu chikumbu cha Nzamb mu Yerusalem pakezay kushik Mesia washilaumu, ap Uzizidilau Many. (Dan. 9:24-27) Uprofet wa kusambish, wafundau kurutu kwa kuyandjik in Isarel mu uswik mu Babilon, walejana anch muntu winou ukez kuvadikin mu Betlehem. (Mike 5:2) Anch uprofet winou wafanyidina kuwanyin, in Yuda afanyidina kuyidiosh mu uswik, ni kuchirik mwin ngand yau, ni kutungiril chikumbu cha Nzamb. Pakwez chadingap chitongijok cha Babilon cha kuyidiosh in Isarel mu uswik. Ov, mutapu ik wafanyidina kupandakan chikangesh chinech? Yehova wapana chakul kudi muprofet wend.—Amos 3:7.
11. Ov, mu mitapu ik kushalijan yalejanau piur pa Want wa in Babilon? (Tal not.)
11 Muprofet Daniel wading pakach pa aswik asendau mu Babilon. (Dan. 1:1-6) Yehova wamusadila chakwel alejana piur pa kuswinkanijan kwa mant makeza kwikalaku kupwa kwa winyikel winou wa dikand dia mangand mawonsu. Yehova wamekesha ujindj winou, pasadilay yijingidij kushalijan. Kupwa, ndiy wasala anch Nebukadinesar Mwant wa Babilon alata chilat cha chirumbidij chijim chasalau nich yikung kushalijan. (Tang Daniel 2:1, 19, 31-38.) Kusutil kudi Daniel, Yehova walejana anch mutu wa utad wa or wa chirumbidij chadinga chijingidij cha Want wa in Babilon.b Winyikel wa dikand dia mangand mawonsu kupwa kwa Babilon aulejana kusutil kwi ntul ni makas ma utad wa argent. Ov, chom ik chikeza kwikal winyikel winou, ni mutapu ik ukezau kwikal ni antu a Nzamb?
IN MEDIY NI IN PERIS —MUTU WA KANYING
12, 13. (a) Ov, chom ik chalejanay Yehova piur pa kuwa kwa Babilon? (b) Ov, mulong wak choviken anch in Mediy ni in Peris ayimekeshin mudi mutu wa kanying wa nnam wa chidiany?
12 Mivu chitot ni kusut kurutu kwa chirung cha Daniel, Yehova walejana kusutil kudi muprofet Isay kachom ni kachom piur pa winyikel wa dikand dia mangand mawonsu ukeza kukwat Babilon. Yehova kalejanap ching kusu mutapu ukeza kuwa musumb wa Babilon, pakwez walejana kand ni dijin dia muntu wafanyidina kuukwat. Ntakel winou wading Sirus wa in Peris. (Isay 44:28–45:2) Daniel watambula uprofet waad ukwau piur pa Winyikel wa Dikand dia Mangand Mawonsu wa in Mediy ni Peris. Want umwing aumekesha mudi nnam wa chidiany wading wimanyina pa mend ku mutambu umwing. Amuleja anch ‘adia mbij jivud.’ (Dan. 7:5) Mu chishimushimu chikwau, Daniel wamana winyikel winou waad wa dikand dia mangand mawonsu aumekeshin mudi ikwal a mukoku ukweta misengu yaad.—Dan. 8:3, 20.
13 Yehova wasadila Want wa in Mediy ni in Peris chakwel uwanyisha uprofet kusutil ku kukwat Babilon ni kuyichirish in Isarel mu ul wau. (2 Jnsg. 36:22, 23) Kupwa, winyikel wawiy winou wasambisha kuyishesh kand mar antu a Nzamb. Mukand udia mu Bibil wa Ester ulejen mutapu wakwatau mpung kudi mukurump wa winyikel wa in Peris, muntu wadinga ni dijin dia Haman. Ndiy watenchika yom chakwel ayijipa in Yuda awonsu adinga mu Want ujim wa in Peris ni wateka dichuku kampand diafanyinau kuyijip. Chidi ching kusu mulong wa ukwash wa Yehova chawiy lel antu end ayikinga kand ku rukis ra mbut ya Satan. (Est. 1:1-3; 3:8, 9; 8:3, 9-14) Chawiy lel, in Mediy ni in Peris, ayimekesha mudi mutu wa kanying wa nnam wa mukand wa Kujingunik.
GREK—MUTU WA KATAN
14, 15. Ov, yom ik yalejanay Yehova kachom ni kachom piur pa Want wa pasak wa Grek?
14 Mutu wa katan wa nnam wa chidiany udia mu mukand wa Kujingunik urumburikin Grek. Mudi mwamekeshay Daniel kwinsambishil paletay kurumburik kwa chilat cha Nebukadinesar, winyikel wa dikand winou umwing aumekesha nich divumu ni nkum ya utad wa bronze wa chirumbidij. Daniel watambula kand yishimushimu yaad yilejen kand kachom ni kachom piur pa mutapu ukeza kwikal want winou ni piur pa kuyikel kwau kukash.
15 Mu chishimushimu chimwing, Daniel wamana want wa Grek akat kuufanikesh ni chisumpu ukweta mpur jinying, jimekeshina anch want winou ukez kukwat mant makwau swaa. (Dan. 7:6) Mu chishimushimu chikwau, Daniel walejana mutapu wamujipau kapamp kamwing ikwal a mukoku ukweta misengu yaad ap mant ma in Mediy ni in Peris, kudi mukoku umwing wadinga ni musengu ujim. Yehova wamuleja Daniel anch ikwal a mukoku wamufanikesha Grek ni musengu ujim wamufanikesha umwing wa ku ant end. Daniel wafunda kand anch musengu ujim akez kuubukun ni misengu yikemp yinying yikez kubudik pa ndond padinga musengu ujim. Ap anch uprofet winou aufunda mu mivu chitot kurutu kwa kusambish kuyikel kwa Grek, yom yasambisha kwikal yakin kachom pa kachom. Alexandre le Grand, mwant mukash wa Grek wa pasak, wasambisha kurish ni want wa in Mediy ni in Peris. Musengu winou wabukuka, chawiy lel, mwant mujim wafa padingay uchidi ni usu wend ni padingay ni mivu 32 kusu. Kupwa, want winou awaurila pakach pa amakurump a masalay anying.—Tang Daniel 8:20-22.
16. Ov, chom ik chasalay Antiochus IV?
16 Pakwatay Peris, Grek wasambisha kuyikel pa ngand ya antu a Nzamb. Pa chisu chinicha, in Yuda achirika kand Mwingand ya Kushilamu ni asambisha kutungiril chikumbu cha Nzamb mu Yerusalem. Awiy ading achidi antu atondau kudi Nzamb, ni kutungiril temple kwading kuchid kand mufulandal wa difukwil diakin. Pakwez, mu mivu chitot ya kaad K.C.C., Grek, mutu wa katan wa nnam wa chidiany, wayirishisha antu a Nzamb. Antiochus IV, umwing wa answan a Want wa Alexandre wiyaurila, wateka chintamb cha apagan pa ndond padinga chikumbu cha Nzamb mu Yerusalem ni wasambisha kuyijip antu adinga ni kwifukwil difukwil dia in Yuda. Ov, chidi chisal cha chisum mud ik ku mutambu wa mbut ya Satan! Pakwez, kupwa, Grek wasambisha kuyikel mudi winyikel wa dikand dia mangand mawonsu. Ov, chom ik chikeza kwikal mutu wa musamban wa nnam wa chidiany?
ROM—MUTU WA MUSAMBAN, ‘UYIMP NAKASH NI UKWATISHENA WOM’
17. Mutu wa musamban wasala mudimu ik ukash mu kuwanyin kwa Disambishil 3:15?
17 Rom wading ukat kuyikel patambulay Yohan chishimushimu cha nnam wa chidiany. (Kuj. 17:10) Mutu wa musamban wasala mudimu ukash mu kuwanyin kwa uprofet wafundau mu Disambishil 3:15. Satan wayisadila amakurump an in Rom chakwel amujipa mbut mu chisu chikemp, ap kumusum “ku kapolantundu kend.” Mutapu ik? Awiy amufisha nich Yesu milong ya makasu anch ukat kuyirumbul antu kupwa amujipa. (Mat. 27:26) Pakwez, chitat chinech chapwa mulong Yehova wamuvumbula Yesu.
18. (a) Ov, muchid ik usu watonday Yehova, ni mulong wak? (b) Ov, mutapu ik wadandamena mbut ya nnak kumekesh rukuny pantaliken ni mbut ya mband?
18 Antakel a relijon wa in Isarel inunga pamwing ni Rom mulong wa kumujip Yesu, ni antu avud mu muchid amulika niyawiy. Chawiy lel, Yehova wayilika in Isarel a chivadikin kwikal antwend. (Mat. 23:38; Mid. 2:22, 23) Ndiy utondin katat muchid usu, “Isarel wa Nzamb.” (Gal. 3:26-29; 6:16) Muchid winou wading chikumangen cha in Kristu azizidilau many cha in Yuda pamwing ni Akamichid. (Efes 2:11-18) Kupwa kwa rufu ra Yesu ni kuvumbuk, mbut ya nnak yadandamena kumekesh rukuny pantaliken ni mbut ya band. Yisu yivud, Rom wapakisha kushesh chikumangen cha in Kristu, chikunku chakaad cha mbut.c
19. (a) Ov, mutapu ik ulejenay Daniel piur winyikel wa musamban wa dikand dia mangand mawonsu? (b) Ov, chom ik chikezau kwisambin mu mutu ukwau?
19 Mu chilat cha murumburilau Nebukadinesar, Rom amumekesha mudi yidjatil ya utad ujal. (Dan. 2:33) Daniel wamana kand chishimushimu chadinga chakad kurumburil ching kusu Want wa in Rom pakwez charumburila kand winyikel wa dikand dia mangand mawonsu ukeza kwikalaku pa ndond ya in Rom. (Tang Daniel 7:7, 8.) Mu mivu chitot, Rom wamekana kudi akankuny nend mudi ‘ukwet usu ukwatishena wom, uyimp nakash.’ Pakwez, uprofet watakela kulejan anch “misengu dikum” yikez kulank ku want winou ni umwing wa pakampwil ukez kwikal nich katumb nakash. Ov, misengu yiney dikum yidi ik, ni kamusengu kakemp kadi ik? Ov, mu mutapu ik wambatena kamusengu kakemp ni kurumburil kwa chirumbidij chijim chamanay Nebukadinesar? Mutu wa mulong udia pa paj wa 16 ukez kushinskikin pa yakul yiney.
[Mazu madia kwishin kwa paj]
a Mband winou udi ditenchik dimekeshinau mudi mband wa Yehova muchifanikesh ni dikweta yitangil ya muspiritu ya mwiur.—Isay 54:1; Gal. 4:26; Kuj. 12:1, 2.
b Babilon amulejan kusuti ku mutu wa chirumbidij chidia mu mukand wa Daniel ni kusutil ku mutu wa kasatu wa nnam wa chidiany walejanau mu Kujingunik. Tal tabulo udia pa paj wa 14-15.
c Ap anch Rom washesha Yerusalem mu muvu wa 70 C.C., chisal chinech cha chisum chamekeshap kuwanyin kwa Disambishil 3:15. Pa chisu chinicha, Isarel wa ku mujimbu kadingap kand muchid watonday Nzamb.