Mareferans ma Mudimu ni Mashakamin ma In Kristu Mukand wa Chikumangan
NGOND WA 7 RUBING RA 6-12
YOM YA USEY YIDIA MU DIZU DIA NZAMB | KUBUDIK 6-7
“Katat ey Ukuman Chom Nikusala Kudi Farao”
it-2-F p. 309 par. 5
Moses
Amakundj a mu Isarel aswimpa kamu. Kwinsambishil amwitiya Moses mudi katum wa Yehova, pakwez kupwa kwa Farao kuyisadish antu mudimu wa usu nakash, antu asambisha kumulond Moses nayimp ni Moses waziya nakash chawiy wamwita Yehova ukwash. (Kub 4:29-31; 5:19-23) Pa chisu chinacha, muntu wa Piur Nakash wamukasikesha mu kumujingunin anch ukimbin kuwanyish yom yateshay Aburaham, Isak ni Jakob, kwawiy kulond anch kulejan kamu patok kurumburik kwa dijin dia Yehova mu kuyikol in Isarel ni kuyikadish kamu muchid ujim nakash mwi ngand ya kushilamu. (Kub 6:1-8) Pakwez ap mwamu amakundj a mu Isarel kamuteshap Moses. Chawiy kupwa kwa chipupu cha chidivu, amulondula kamu ni ovijana nend ni chawiy chasala anch kupwa kwa chipupu cha dikum ayitenchika ni kuyilong nawamp “nich yom yiwanyidina ya njit.”—Kub 13:18.
it-2-F p. 309 par. 3-4
Moses
Kurutu kwa Farao wa Idjibit. Moses ni Aron ading antu ajim arisha ‘njit ja anzamb.’ Farao watazuka antu akweta usu wa anzamb a Idjibit mulong wa kurish ni dikand dia Yehova, mudi in kupesh ajim ading akweta antakel au atazukinau anch Janes nend Jamberes (2Tm 3:8). Chilay cha kusambish chasalay Aron kusutil umutakel wa Moses kurutu kwa Farao chamekesha usu ukwetay Yehova piur pa anzamb a Idjibit, ap anch Farao wakasikesha muchim wend. (Kub 7:8-13) Pasadika chilay cha kasatu, in kupesh ashimoka ni akashimuka anch: ‘Winou udi kamu muny wa Nzamb!’ Chipupu cha makolong chayibula nakash chawiy awonsu akanganya kwez kurutu kwa Farao mulong wa kumurishikish kand Moses pa chisu cha chipupu chinech.—Kub 8:16-19; 9:10-12.
Yipupu yading yidutishena ni kuchinchikish michim. Moses ni Aron awiy alejana yipupu yawonsu dikum yashikena. Yipupu yashikena mudi mutapu walejanau ni yamekesha anch Moses wading katum wa Yehova. Dijin dia Yehova dijikana ni adisambina nakash mu Idjibit, chinech chasala anch yiyidutisha antu pakwez yiyichinchikisha kand antu akwau michim: In Isarel ni in Idjibit amwing aduta pakwez Farao, in kumuyul end ni antu end akwau achinchika kamu michim. (Kub 9:16; 11:10; 12:29-39) Pa ndond pa kuman anch ayirumbukina anzamb au, in Idjibit ajingunina anch Yehova ndiy wading uyirumburishina anzamb au. Kupwa kwa chipupu cha chidivu, Moses niyend wikala “muntu mujim [nakash] mwi ngand ya Idjibit kudi atushalapol a Farao ni kudi antu.”—Kub 11:3.
Kukimbijol Mapit ma mu Spiritu
it-2-F p. 1091 par. 4-5
Mwin Dikand Diawonsu
Yehova witazuka amwinend anch ‘Nzamb Mwin Dikand Diawonsu’ (ʼÉl Shadday) chisu chamukanay Aburaham kuvadik kwa Isak ni kushilamu kwinoku kwita anch Aburaham ikala ni ritiy rijim nakash mu usu ukwetay Nzamb wa kuwanyish kushilamu kwend. Kupwa dijin dined adisadina mulong wa kumutazuk Nzamb mudi muntu ukumuyukisha Isak ni Jakob mudi answan a mansuk ma Aburaham.—Dis 17:1; 28:3; 35:11; 48:3.
Kukwatijan ni yom yiney, Yehova watwisha kumulej Moses anch: “Namekana kudi Aburaham, kudi Isak, ni kudi Jakob mudi Nzamb wa Dikand Diawonsu [beʼÉl Shadday], pakwez ku dijin diam dia [Yehova] kinidijikeshinap kudi awiy.” (Kub 6:3) Chinech chirumburikinap anch anshankur inay kadingap kija dijin Yehova, mulong adisadina nakash kudi awiy ayinau ni kudi antu akwau kurutu kwa awiy. (Dis 4:1, 26; 14:22; 27:27; 28:16) Chawiy mu buku wa Disambishil mulejenau mwom wa anshankur, dizu ‘Mwin Dikand Diawonsu’ didiamu kwau tupamp 6, pakwez dijin dia pakampwil Yehova didiamu tupamp 172 mu mifund ya Hebereu ya pakur. Anch anshankur inay ashikena ku kwijik ayinay anch Nzamb wading ni mbil ya kwitazuk anch ‘Mwin Dikand Diawonsu’ ni wading ukwet mikadil ya kwitazuk mwamu, ading kandikal ikala ni mutapu wa kutesh kamu patok chirumburikina ni chitina kamu dijin dined dia pakampwil Yehova. Pa mulong winou, The Illustrated Bible Dictionary (Vol. 1, p. 572) ulondin anch: “Kujingunik kwa kusambish kwayilejau anshankur kwading kutadin kushilamu kukusadika mu machuku ma kurutu; kwading kumekeshin anch awiy afanyidin kwikal nich kashinsh anch Ndiy, Yahweh, wading Nzamb (ʼel) ukutwisha kamu (kurumburik kumwing kwa dizu sadday) kuwanyish kushilamu kwend. Kujingunik kwasadika ku chifukis cha kasu kwading kujim nakash ni kwa pakampwil, mulong dikand dia Nzamb ni kwikalaku kwend kudandamedina kwading mu dijin dined diading dijau nawamp Yahweh.”—Wafundau kudi J. D. Douglas, 1980.
it-2-F p. 308 par. 6
Moses
Amusadina Moses ap anch wading ukwet rudim rilimina. Pakwez Moses wamekesha anch kakulondangap nakash mulong walonda anch kakwetap rudim rupipela. Waswimpa, wikala muntu windj kusutamu muntu walonda anch ndiy ukutwish amwinend kuyikol in Isarel mu mivu 40 ya kwinyim ey. Wadandamena kutadikijan ni Yehova ni kumulej Yehova anch alika kumwinkish chisend chinech. Ap anch chinech chalangwisha ujim wa Nzamb, kamulikap Moses pakwez wamutonda mwanamakwend Aron mulong wa kumulondin. Mwamu Moses wikala katum wa Nzamb ni wikala “Nzamb” kudi Aron, mulong Aron walondang pa ndond yendendiy. Pambambau amakundj inay aad ni amakurump a Isarel ni Farao, chimeken anch Nzamb wapanang mbil ni yijil yend kudi Moses, chad Moses niyend wamulejang Aron chakwel atwisha kwambamb nend Farao (Farao winou amuswinkana kudi mukwau wachinau kudi Moses mivu 40 ya kwinyim ey). (Kub 2:23; 4:10-17) Kupwa, Yehova walonda anch Aron udi “muprofet” wa Moses, kwawiy kulond anch afanyina kumutakel kudi Moses, mudi mutapu wamutakelau muprofet Moses kudi Nzamb. Chikwau kand, amuleja Moses anch udi “Nzamb kwa Farao,” kwawiy kulond anch Moses amwinkisha usu ni ulabu kudi Yehova pantaliken ni mwant wa Idjibit ni chinech chasala anch alika kumov mwant wom.—Kub 7:1, 2.
NGOND WA 7 RUBING RA 13-19
YOM YA USEY YIDIA MU DIZU DIA NZAMB | KUBUDIK 8-9
“Mwin Chibud Farao Kijikap Anch Ukwashin Kuwanyish Chitongijok cha Nzamb”
it-2-F p. 431 par. 3
Kuchinchik Muchim
Mu mutapu wend wa kovijan nau antu, Yehova Nzamb walika nich kushimpish muchim anch antu amwing ap michid yidandamena kwikalaku ap anch yading yifanyidin kusheshik. (Dis 15:16; 2Pi 3:9) Amwing akat kusal mu mutapu uwamp mu kusal usu chakwel ataninamu mu riy rend (Jos 2:8-14; 6:22, 23; 9:3-15), pakwez akwau akat kuchinchik nakash kushik ni mu chilik cha kumupompat Yehova nau antwend. (Kuv 2:30-33; Jos 11:19, 20) Mulong Yehova kakatap kuyikangesh antu kuchinchik michim, mifund yikat kulond piur pend anch ‘ukat kuyilik achinchika’ ap ‘akat kuchinchikish michim yau.’ Kwinsudiel anch walet chad dirumburish padi antu achinchikina michim, yibudikin yikat kumekesh dikand diend dijim ni kusal anch dijin diend dijikana.—Ilikej ni Kub 4:21; Yh 12:40; Ro 9:14-18.
it-2-F p. 240-241 par. 8-10
Uyimp
Chikwau kand, Yehova Nzamb ukat kusadin yishiken mulong wa kuyishikij antu kukwash pakad awiy kwijik kuwanyish chitongijok chend. Ap anch akat kumupompat Nzamb, ndiy ukutwish kuyikangesh chakwel atushalapol end ashala ashinshamena kudi ndiy ni ukutwish kusal anch yisal ya antu inay yimekesha kutentam kwend. (Ro 3:3-5, 23-26; 8:35-39; Kus 76:10) Chitongijok chinech achilejen mu Jinswir 16:4 mulondinau anch: “[Yehova] watanga chom chawonsu ni mudimu wach, mwamu kand ni antu ayimp ayitekina dichuku diau dia mar.”
Chilakej chiwamp chidi cha Farao, wasadinau kudi Yehova mulong wa kuyidiosh in Isarel mu usuk kusutil Moses ni Aron. Nzamb kasalap anch mwant winou wa in Idjibit ikala muyimp, pakwez wamulika adandamena kwikalaku ni watakela yinship chakwel Farao amwinend wamekesha anch udi muyimp ni uwanyidin kufa. Chitongijok cha Yehova pa mulong winou achilejen mu Kubudik 9:16: “Nakwitiy kal ey kwikal mwom, mulong wa kukumekeshin usu wam chakwel dijin diam dijikana pa mangand mawonsu.”
Yipupu dikum yayibulau in Idjibit pamwing ni kusheshik kwa Farao ni kwa amasalay end awonsu mu Karung Musuz kwamekesha mu mutapu ujim nakash dikand dia Yehova. (Kub 7:14–12:30; Kus 78:43-51; 136:15) Mu kusut kwa mivu yivud, michid ya kuns kuns yadandamena kwisambin mulong winou ni mu mutapu winou dijin dia Nzamb adilejana pa divu diakabuj. (Jos 2:10, 11; 1Sam 4:8) Anch Yehova wamujipa Farao kapamp kamwing, ing chakasikana kumekesh usu wend ujim mulong wa uyaj wend ni kuyikol antwend kwafanyinap kusadik.
Kukimbijol Mapit ma mu Spiritu
it-2-F p. 1039 par. 2-3
Angej
Twijap kamu nawamp atupopu a mutapu ik alondinau mu dizu dia Hebereu wa pakur asadinau mu mifund mulong wa kulond piur pa chipupu cha kanying chayibulau in Idjibit, chidia chipupu cha kusambish chalika kuyikwat in Isarel mu Gosen. (Kub 8:21, 22, 24, 29, 31; Kus 78:45; 105:31) Dijin ʽA·rovʹ adikarumuna mu mitapu kushalijan mudi “angej” (JB, NW, Ro), “ambangalal” (Yg), “atumu” (AS, KJ, RS), “atupopu ayimp” (AT), ni “atwinzeng” (LXX).
Mu Uruund, “angej” amekeshin mitapu yivud ya atupopu akata kusuman ni kutwik. Atupopu inay adia amband akat kubuz yikit ya annam ni kuyina mash. Mitapu yimwing ya angej yikat kulet misong kudi antu ni kudi annam; akata kulet mayej kudi antu ading nakash ku jindond kudia chirungul nakash (tropique). Yitat ya angej yaleta mar nakash kudi in Idjibit ni amwing afa ni yivam yau.
w04-F 15/3 p. 25 par. 9
Manans Majim ma Buku wa Kubudik
8:26, 27—Mulong wak Moses walonda anch milambu ya in Isarel yading ‘yikisishen kudi in Idjibit’? In Idjibit ifukwilang annam avud. Mulong wa kupan yakupesh wading ujim chawiy chasala anch Moses akasikesha chakwel Isarel amulikishaku mulong wa kupan yakupesh kudi Yehova pol pa ngand.
NGOND WA 7 RUBING RA 20-26
YOM YA USEY YIDIA MU DIZU DIA NZAMB | KUBUDIK 10-11
“Moses ni Aron Amekesha Kutakaman Nakash”
wp09 1/7 paj 22 par. 6
Tumwimburijany Yesu—tulejanany Ni Kujijaman
6 Tonginany kand, piur pa kujijaman kwamekeshay Moses payay kumulej Farao, nyikel wadingau ni kuman mudi anch, kadiap ching kusu ntimesh wa anzamb, pakwez niyend amwinend wadinga nzamb, mwan wa nzamb muten Ra. Chimeken anch, mudi muchadinga ni a Farao akwau, niyend wadinga ni kwifukwil chirumbudij chend amwinend. Mazu ma Farao madinga chijil; wadinga ni kuyikel kulondulijan ni chijidik. Farao wadinga mwin kwitutul, mwin chibud ni kadingap ni kusot antu akwau amuleja cha kusal. Chadinga kurutu kwa muntu winou kwawiy kwadingay ni kuya Moses, kafung mwin kwikepish, chisu ni chisu—pakad kumutazuk ni kumukan. Yom ik yabwakay Moses? Yipupu yiyimp nakash. Ni chom ik chitay? Mbil chakwel aswik mamiliyon enday Farao adiokala mwingand! Ov, Moses wadinga uswirikedin kukapuk? Inge!—Kuch. 12:3; Heb. 11:27.
it-2-F p. 309 par. 6
Moses
Chading chitin kutakaman ni ritiy mulong wa kurish ni Farao. Moses ni Aron atwisha kusal yom yayilejau kusutil usu wa Yehova ni wa spiritu wend padi awiy. Tong bil piur pa chipang cha mwant Farao, mwant wa dikand dia pa mangand mawonsu wa pa chisu chinicha. Padingay ni uyaj nakash, Farao mwin chibud wimana anch udi nzamb mulong wading nau in yiyul end, amasalay a njit, in kumulam ni atushalapol end. Chikwau kand, kwading antakel a relijon ni in kupesh apongang amurishikisha Moses nakash. Kudioshaku Farao, amakundj inay ading antu a usu nakash mu want. Antu inay awonsu abombakana pamwing nend Farao mulong wa kuyikwash anzamb a Idjibit. Ni Moses ni Aron eza kurutu kwa Farao, kadiap kusu ching kapamp kamwing, pakwez eza tupamp tuvud, chawiy muchim wa Farao wachinchika chisu chawonsu mulong wading wakwatin kal mupak wa kulik kuyilikishaku asuk in Hebereu ading amenay anch adi a usey. Chad kupwa kwa kulejan chipupu cha chinan, Moses ni Aron ayopata kurutu kwa Farao, ni kupwa kwa chipupu cha chinan ayileja anch kangal kand apakisha kwez kuman chifu cha Farao anch bwat akuyijip.—Kub 10:11, 28.
Kukimbijol Mapit ma mu Spiritu
w95-F 1/9 p. 11 par. 11
Atuman Arishina ni Anzamb a Makasu
11 Pachadingau in Isarel mu Idjibit, Yehova wamutuma Moses kudi Farao ni wamuleja anch: “Andam kudi Farao mulong namukasikeshin kal muchim wend ni michim ya atushalapol end, chakwel nikutwish kumekesh yilay yam yiney mukach mwau. Chikwau kand wez utwishany kuyilejany anen amakundj ni ijukuren mudi munasala mu Idjibit, ni yilay yinasala mukach mwau. En awonsu ukwijikany anch, am nidi [Yehova].” (Kubudik 10:1, 2) In Isarel aziyidina afanyina kuyilej anau piur pa yisal ya dipandish ya Yehova. Kupwa an afanyina niyau kuyilej anau ni kudandamen kusal mwamu mu majuku makeza kwez. Mu mutapu winou, akuvurik yisal ya usu ya Yehova. Chilik chimwing nlel, anvaj akwet chisend cha kwikal mudi atuman kudi anau.—Kuvurik Yijil 6:4-7; Jinswir 22:6.
it-1-F p. 849 par. 6
Kubudik
Chawiy kusutil mutapu winou ujim wa kumekesh usu, Yehova watumbisha dijin diend ni wayikola in Isarel. Pashikau nawamp ushad ukwau wa Karung Musuz, Moses wayitakela in Isarel kuwang muminy, chad yayend Miriam, wadinga muprofet mband, wanona ngam mu chikas ni amband awonsu niyau anona jingam ni aja maj, ni end ayakul amakundj pawanginau. (Kub 15:1, 20, 21) In Isarel aurika kamu nau akankuny au. Padiokalau mu Idjibit, kwikil ap muntu umwing wayisala nayimp ap kabu wayibwazina ap kuyilash rudim. (Kub 11:7) Ap anch rusangu ridia mu Kubudik rilejenap kamu anch Farao amwinend ni amasalay end ajiya mu karung, pakwez Kuseng 136:15 ulondin anch Yehova “wamujiyisha Mwant Farao ni amasalay end mu Karung Musuz.”
NGOND WA 7 RUBING RA 27–2 NGOND WA 8
YOM YA USEY YIDIA MU DIZU DIA NZAMB | KUBUDIK 12
“Chirumburikina Musambu wa Pasak Kudi in Kristu”
“Wez Wizulany Nich Musangar”
4 Yesu wafa pa Nisan 14, 33 C.C. Mu Isarel, dia Nisan 14 diadinga dichuku dimwing dia musangar nakash dia musambu wa Kusut kwa Yehova. Muvu ni muvu pa dichuku dined, majuku madinga ni kudia musamb a mukoku wakad ubid. Mwi njil yiney, avurikanga usey wa mash ma musamb a mukoku mu dipandish dia kabuzivumu mwin Isarel pa chisu chasutay mwangel wayijipa atubuzivumu a in Idjibit pa Nisan 14, mu muvu wa 1513 K.C.C. (Kubudik 12:1-14) Musamb a mukoku wadiau pa Kusut kwa Yehova wadinga umufanikeshin Yesu, walondilay mupostol Paul anch: “Mwan a mukoku wetu amupeshil kal, ndiy Kristu kamu.” (1 Korint 5:7) Mudi mash ma musamb a mukoku wa pa Kusut kwa Yehova, mash ma Yesu mayitwishishin antu avud kutan dipandish.—Yohan 3:16, 36.
it-2-F p. 485 par. 7
Pasak
Yesu wawanyisha yom yimwing ya Musambu wa Pasak. Chom chimwing chidi piur pa kupan mash pa yikumbu mu Idjibit kwasala anch an a kusambish alika kuyijip kudi mwangel. Paul ulondin anch in Kristu azizidilau many adi chikumangen cha an a kusambish (Heb 12:23), ni anch Kristu udi mwin kuyikol kusutil mash mend. (1Tes 1:10; Ef 1:7) Kwikil ap difup dimwing dia mwan a mukoku wa Pasak diafanyinau kubukun. Uprofet walejana kand anch kwikil difup ap dimwing dia Yesu diafanyinau kubukun ni mwawiy chasadika chisu chafay. (Kus 34:20; Yh 19:36) Chawiy Musambu wa Pasak wasalangau in Yuda mu yitot ya mivu, wading chom chimwing chalejanau mu Chijil chadinga mudi mwizuzwimb wa yom yikeza kwez ni wayishikija kudi Yesu Kristu udia “Mwan a Mukoku wa Nzamb.”—Heb 10:1; Yh 1:29.
wp13 1/12 paj 21 par. 13-14
‘Chinech Chidi Chivurikish Mulong Wenen’
13 Pasambisha antu kuvulijan, chafanyina kushinshikin pa malejan mamwing ma usey, mayishilau an kudi anvajau. Chom chimwing chidi anch Yehova wafanyina kuyilam in kumwifukwil end. An ileja anch Nzamb kadiap chom cha kutongin kusu. Yehova udiaku chakin kamu, udi Nzamb mwom uyibangidin antwend ni ukat kuyikwash. Ndiy wasala mwamu payilamay an a kusambish a in Isarel “payijipay in Idjibit.” Ndiy walama mwom wa an a kusambish.
14 Anvaj in Kristu kakatap kuyirumburil muvu ni muvu anau amakundj ni ayangadim kurumburik kwa musambu winou wa Kusut kwa Yehova. Pakwez, uyilejen aney dilejan dined—anch Nzamb ukat kuyilam antwend? Ov, uyilejin ruchingej rey rikash anch Yehova uyilamin chakin kamu antwend? (Kus. 27:11; Is. 12:2) Anch usadil mwamu, kangal watang kwa mashik, pakwez isambina pa yom yiney nich musangar kudi aney. Sal usu chakwel dilejan dined dikasikesha dijuku diey ku kuya kurutu muspiritu.
Kukimbijol Mapit ma mu Spiritu
it-2-F p. 484 par. 2
Pasak
Yipupu dikum yayibulau in Idjibit awonsu yamekesha dirumburish pantaliken ni anzamb a Idjibit, pakampwil chipupu cha dikum chayijipa an a kusambish. (Kub 12:12) Mulong ikwal a mukoku ading kumupanang kudi nzamb Ra, kupan mash ma mukoku wa Pasak pa yibamb ya yis mading masaal ku mes ma in Idjibit. Chikwau kand, ikwal a ngomb niyend wading utumbil, chawiy kujip amakwal a angomb a kusambish kwading kumuswingish nzamb Osiris. Farao amwinend amwifukwilang mudi mwan ikundj wa Ra. Kufa kwa mwan wa kusambish wa Farao kwamekesha anch Ra ni Farao kakwetap usu.
it-1-F p. 207 par. 1
Yikumangan
Chom chimwing chading cha pakampwil ku “yikumangan yitumbila” yiney chading anch antu kafanyinap kusal mudimu ukash pa chisu chinech. Chilakej, dichuku dia kusambish ni dia sambwad dia Musambu wa Mabot Makad Chivish mading “yikumangan yitumbila,” ni Yehova walonda anch: “Kwikil muntu ukez kasala mudimu mu machuku minima. Ukutwish kwez kurijekany ching kusu yakudia yiukuswiranya.” (Kub 12:15, 16) Pakwez, pa chisu cha “yikumangan yitumbila” yiney, in kupesh akwatikanang nakash mulong wa kupan yakupesh kudi Yehova (Lev 23:37, 38), chakin kamu kajipap chijil cha kulik kusal midimu ya pichuku pichuku. Yikumangan yiney yadingap chisu cha antu kwikal in usweral, pakwez mading machuku makasikeshina nakash mu spiritu. Pa dichuku dia Sabat wa pa rubing, antu atanijanang pamwing mulong wa kwifukwil ni kuyifundish. Ayikasikeshang kusutil kutang ni kurumburil nawamp Dizu dia Nzamb diafundau, ni chom chinech chadandamena kusadik mwamu mu ma sinagog. (Mid 15:21) Chawiy anch in Isarel kasalangap midimu ya usu pa dichuku dia Sabat ni pa chisu cha “yikumangan yitumbila,” ipanang nakash mu kulembil ni kutongijok piur pa Sakatang wau ni piur pa yitongijok yend.—Tal ASSEMBLÉE.