IKIGABANE CA 22

Kuki banshingira amategeko menshi?

Vuga amategeko amwamwe ari mu muryango iwanyu. ․․․․․

Woba wibaza ko ayo mategeko yama abereye?

□ Ego □ Oya

Ni itegeko irihe canecane rikugora kwubahiriza? ․․․․․

AMATEGEKO yo mu rugo usanga agizwe n’ibintu abavyeyi bagusaba gukora be n’ivyo bakubuza. Muri ayo mategeko hashobora kujamwo ibijanye n’udukorwa two kw’ishure, udukorwa tw’i muhira, amasaha yo gutahirako, tutibagiye ibijanye n’ingene ukoresha telefone, televiziyo na orodinateri. Uretse ubuzima bwo mu rugo, amategeko amwamwe yoshobora kujamwo n’ibindi, nk’inyifato ugira kw’ishure be n’ukuntu uhitamwo abagenzi.

Woba wumva ko ayo mategeko akubuza umwidegemvyo? Hari aho woba wiyumva nk’abakiri bato bakurikira:

“Isaha banshingiye yo gutahirako yaratuma nta umutwe! Vyarambabaza kubona abandi bemerewe gutaha amasaha yitereye kundusha.”—Allen.

“Usanga biteye agahinda igihe baguma basuzuma umuntu wese muvugana kuri telefone. Nca numva umengo bariko bamfata nk’umwana!”—Elizabeth.

“Nabona ko abavyeyi banje bariko barondera kunyononera ubuzima. Ni nk’aho batashaka ko ngira umugenzi n’umwe!”—Nicole.

Naho abakiri bato usanga akenshi amategeko y’abavyeyi atabagwa neza, benshi bariyemerera ko amategeko amwamwe akenewe kugira ntihabe akajagari. Ariko none nimba amategeko yo mu rugo akenewe, ni kubera iki amwamwe muri yo usanga atakirwa neza?

“Erega sinkiri umwana!”

Hari aho woba utakira neza amategeko kubera ubona ko bagufata nk’umwana. Wumva woshira ijwi hejuru uti: “Erega sinkiri umwana!” Abavyeyi bawe bashobora kubona ko amategeko yabo ari ntahara kugira bagukingire bongere bagutegurire kuzokwitwararika amabanga y’umuntu akuze.

Ariko rero, vyoshobora gusa n’uko amategeko y’i muhira iwanyu atagiye arahinduka uko wagiye urakura. Ushobora kwumva ko uzitiwe nk’uko vyashikiye umwigeme yitwa Brielle, uwavuze ku bijanye n’abavyeyi biwe ati: “Baribagiye rwose uko bigenda umuntu ari mu myaka ndimwo. Ntibagomba ko nkurako umunwa, ko ngira uburenganzira bwo kwihitiramwo canke ko mba umuntu akuze.” Umwigeme yitwa Allison na we nyene yiyumva gutyo. Avuga ati: “Abavyeyi banje umenga ntibazi ko ngeze mu myaka 18, ko ntagifise imyaka 10. Barakeneye kurushiriza kunyizigira!”

Birashobora kukugora kugamburuka amategeko yo mu rugo canecane igihe ubona umengo abo muvukana basa n’aboroherezwa. Nk’akarorero, umusore umwe yitwa Matthew yibutse ivyaba mu myaka yiwe y’ubuyabaga, avuga ku bijanye na mushikiwe na bavyarawe ati: “Bobo nta n’uwabarya urwara!”

Woshima kubaho ata mategeko?

Birumvikana ko ushobora kuba ushashaye kubaho udategekwa n’abavyeyi bawe. Ariko wibaza ko ari ho vyorushiriza kukugendera neza? Ushobora kuba uzi abakiri bato mungana bitahira igihe bashaka, bambara uko bashaka, kandi bashobora kujana n’abagenzi babo aho bashatse hose n’igihe cose bashakiye. Kumbure abavyeyi babo usanga bafise vyinshi bibafatira ku buryo batamenya ivyo abana babo barimwo. Uko vyoba biri kwose, Bibiliya irerekana ko kurera abana gutyo ata co bivamwo. (Imigani 29:15) Urukundo ruke tubona mw’isi ruva ahanini ku kuba abantu bitaho ivyabo gusa, benshi muri bo bakaba bakuriye mu miryango irekerana ibintu.—2 Timoteyo 3:1-5.

Aho kwipfuza kumera nk’abakiri bato bakora ivyo bishakiye, nugerageze kubona ko amategeko abavyeyi bawe bagushingira ari ikimenyamenya c’uko bagukunda kandi bakwitaho. Mu kugushingira uturimbi twumvikana, baba biganye Yehova Imana, uwabwiye abasavyi biwe ati: “Nzotuma ugira ugutahura kwimbitse nongere nkwigishe inzira ukwiye gucamwo. Nzokugīra inama ijisho ryanje riri kuri wewe.”—Zaburi 32:8.

Ariko rero rimwe na rimwe, woshobora kwumva urengewe n’amategeko y’abavyeyi bawe. None woronka agahengwe gute?

Niwige kuyaga neza

Nimba ushaka kuronka umwidegemvyo wiyongereye canke kudashavuzwa cane n’uturimbi abavyeyi bagushingira, ikintu nyamukuru cogufasha ni ukuyaga neza. Hari aho woca uvuga uti: ‘Ariko naragerageje kuganira n’abavyeyi banje, mugabo nta cavuyemwo!’ Nimba ari ukwo wiyumva, niwibaze uti: ‘Noba nshobora kuryohora ubuhanga bwanje bwo kuyaga?’ Ukuyaga ni ikintu gikenewe cane kugira ngo (1) abandi bagutahure canke (2) utahure igituma batakwemereye ivyo ushaka. Mu vy’ukuri, kugira ushobore kuronka uduteka duhabwa abantu bakuze, birumvikana ko ukwiye kwiga kuyaga nk’abantu bakuze. None ivyo wobigira gute?

Niwige gucungera inyiyumvo zawe. Kuyaga neza n’abandi bisaba kwigumya. Bibiliya ivuga iti: “Ikijuju kirekura umutima waco wose, mugabo umuntu w’inkerebutsi atuma uguma utekanye gushika kw’iherezo.” (Imigani 29:11) Niwirinde rero kwidoga, gufyura iminwa no kwishavuza nk’umwana. Ego ni ko, igihe abavyeyi bawe bakubujije gukora ikintu woshobora kwumva wokwivumbura canke ukiyambagura kubera ishavu. Ariko rero, inyifato nk’iyo ntizotuma uronka umwidegemvyo wiyongereye, ahubwo izotuma ushirirwaho ayandi mategeko.

Nugerageze gutahura abavyeyi bawe. Umukirisu akiri muto yitwa Tracy arezwe n’umuvyeyi umwe, avuga ati: “Ndibaza nti: ‘Mama aba ashaka gushika ku ki mu kunshingira amategeko?’” None aca ashika ku ciyumviro ikihe? Agira ati: “Aba ariko agerageza kumfasha ngo mbe umuntu mwiza kuruta.” (Imigani 3:1, 2) Kugerageza gutahura abavyeyi bawe muri ubwo buryo vyoshobora kugufasha kuyaga muhuza.

Nk’akarorero, dufate ko abavyeyi bawe bakwankiye kuja ku rubanza runaka. Aho guharira na bo, woshobora kubabaza uti: “Mubona gute njanye n’umugenzi akuze kandi yizigirwa?” Na ho nyene abavyeyi bawe boshobora kutakwemerera. Ariko nimba utahura ibibahagaritse umutima, urashobora kuronka ikindi ciyumviro kibereye wotanga.

Nutume abavyeyi bawe bakwizigira. Dufate akarorero k’umuntu yaguranye amahera mw’ibanki. Igihe aza arariha ku gihe, iyo banki irarushiriza kumwizigira, mbere igashobora no kuzomuha irindi deni. No muhira ni ukwo. Ni nk’aho ufitiye abavyeyi bawe ideni ryo kubagamburukira. Ubaye umwizigirwa, mbere no mu tuntu dutoduto, abavyeyi bawe bazorushiriza kukwizigira. Ariko rero, niwaguma ubahemukira, ntuzotangare niwabona batakikwizigira.

Igihe warenze itegeko

Bitebe bitebuke, bizoshika urenge itegeko kanaka nko kudakora udukorwa tw’i muhira, kuyaga umwanya munini kuri telefone canke gutaha utevye. (Zaburi 130:3) Uzoca rero ubwirizwa kwisigura imbere y’abavyeyi bawe! None wokora iki kugira ngo ntiwunyure ibintu?

Nuvuge ukuri. Nturemareme ibinyoma. Hamwe wobigenza gutyo, vyotuma abavyeyi badasubira kukwizigira na gato. Nuvugishe ukuri rero, kandi uvuge ibintu nk’uko biri. (Imigani 28:13) Niwirinde kwisigura canke gufatira mu rwara ivyabaye. Niwame kandi wibuka ko “inyishu, iyo irimwo ubwitonzi, ikevya uburake.”—Imigani 15:1.

Nusabe ikigongwe. Birabereye ko wereka abavyeyi bawe yuko wicuza kubona watumye bahagarika umutima, wabahemukiye canke wabahaye akazi kiyongereye, kandi ivyo vyoshobora kugabanya igihano wari kuronka. Ariko rero ukwicuza kwawe gukwiye kuba kuvuye ku mutima.

Niwemange inkurikizi. (Abagalatiya 6:7) Hari aho woca ushaka kwiyamiriza igihano baguhaye, canecane igihe ubona ko coba kirimwo akarenganyo. Ariko rero, kwemanga inkurikizi z’ivyo wakoze ni icerekana ko uri umuntu ahumuye. Icoba ciza kuruta hari aho kwoba ari ukugerageza gutuma abavyeyi bawe basubira kukwizigira.

Mu vyiyumviro bitatu bihejeje kuvugwa, andika ng’aha ico ukeneye kwitwararika kuruta ibindi. ․․․․․

Niwibuke ko abavyeyi bawe bafise ibanga ryo gucungera ivyo ukora batarinze kurenza urugero. Ni co gituma Bibiliya ivuga ibijanye n’“ibwirizwa rya so wawe” be n’“itegeko rya nyoko wawe.” (Imigani 6:20) Ariko ntiwumve, ntukwiye kubona ko amategeko yo mu rugo azotuma ugira ubuzima bubi. Ahubwo niwemera kugamburukira abavyeyi bawe, Yehova asezerana yuko impera n’imperuka ‘bizokugendera neza’!—Abanyefeso 6:1-3.

RABA N’AYANDI MAKURU MU GITABU CA 1, IKIGABANE CA 3

ICANDITSWE NYAMUKURU

“Tera iteka so na nyoko . . . kugira ngo bikugendere neza.”—Abanyefeso 6:2, 3.

IMPANURO

Nimba ushaka ko abavyeyi bawe baguha umwidegemvyo wiyongereye, nubanze ugire akamenyero ko gukurikiza amategeko baguha. Nibabona ko ufise akamenyero ko kugamburuka, bazorushiriza kwemera ivyo ubasavye.

WARI UBIZI . . . ?

Amatohoza yerekana ko abakiri bato bafise abavyeyi babashingira amategeko babigiranye urukundo bishoboka cane ko baronka amanota meza kw’ishure, bakamenya kubana neza n’abandi kandi bakagira agahimbare.

ICO NTEGEKANYA GUKORA!

Ninarenga itegeko ryo muhira, nzoca mvuga nti: ․․․․․

Ndashobora gutuma abavyeyi barushiriza kunyizigira mu gukora ibi: ․․․․․

Ico noshima kubaza umuvyeyi wanje (abavyeyi banje) kuri ivyo ni ․․․․․

UVYIBAZAKO IKI?

● Ni kubera iki vyoshobora gushika ukabona umengo abavyeyi bawe barakuzitira?

● Ni kubera iki rimwe na rimwe ushavuzwa n’uturimbi bagushingira?

● Wokora iki kugira urushirize kuyaga neza n’abavyeyi bawe?

[Iciyumviro nyamukuru ku rup. 183]

“Igihe ukiri muto, wibaza ko uzi vyose. Iyo rero abavyeyi bawe bagushingiye akarimbi, biroroshe ko uca ushavura. Ariko amategeko bashinga ni ngirakamaro vy’ukuri.”—Megan

[Uruzitiro ku rup. 189]

Kwoba ari ukugira nkunzi koko?

Vyoba birashika ukibaza uti: ‘Ni kubera iki abavyeyi batadufata kumwe?’ Nimba umaze kuvyibaza, ibuka iki kintu: Gufata abantu kumwe ntivyama biranga ubutungane. Ikibazo nyamukuru rero ni iki: Ivyo ukeneye vyoba vyirengagizwa? Nk’akarorero, igihe ukeneye ko abavyeyi bawe baguhanura, bagufasha canke bagushigikira, boba babigira? Nimba babigira, woba vy’ukuri wovuga ko bakurenganya? Kubera ko wewe n’abo muvukana mudakenera bimwe, ntibishoboka ko abavyeyi banyu bama babafata kumwe. Ivyo uwitwa Beth yahavuye abitahura. Ubu afise imyaka 18, akaba avuga ati: “Jewe na musanzanje ntitumeze kumwe kandi dukeneye gufatwa mu buryo butandukanye. Ntereje amaso inyuma, simbona igituma ntatahura ico kintu igihe nari nkiri muto.”

[Uruzitiro/​Ifoto ku rup. 189

Ivyiyumviro wokwifashisha

Nuyage n’abavyeyi bawe!

Muri ibi bigabane bibiri biheze twarimbuye ico wokora igihe abavyeyi bagukosoye be n’ingene ukwiye kubona amategeko yo mu rugo. None wokora iki nimba ubona ko abavyeyi bawe barenza urugero muri umwe muri iyo mice canke yompi? Wobiganira gute na bo?

● Nuhitemwo umwanya aho wumva utekanye, n’abavyeyi bawe bakaba badafatiriwe cane.

● Nuvuge ibivuye ku mutima, ariko ntureke ngo utwarwe n’inyiyumvo. Nuhe abavyeyi bawe icubahiro bakwiriye.

Nimba ubona ko abavyeyi bawe bagukarira cane, woshobora kuvuga uti: “Ndigora ngo nkore ivyiza, ariko birambabaza igihe mbona ko muguma munkarira. Mubona twobiyaga?”

Andika aha hepfo ingene wewe wotangura kuyaga n’abavyeyi bawe ico kibazo.

․․․․․

✔IMPANURO: Nukoreshe ibivugwa mu kigabane ca 21 kugira utanguze ico kiyago. Hari aho abavyeyi bawe bokwemera ko muganira ku bivugwa muri ico kigabane.

Nimba ubona ko abavyeyi bawe bataguha umwidegemvyo uhagije, woshobora kuvuga uti: “Ndipfuza kurushiriza kwerekana ko nitwararika ibintu kugira ngo muzoshobore kumpa umwidegemvyo wiyongereye. Mubona noryohora iki?”

Andika aha hepfo ingene wewe wotangura kuyaga n’abavyeyi bawe ico kibazo.

․․․․․

✔IMPANURO: Niwihweze ikigabane ca 3 mu gitabu ca 1. Nuce wandika ikibazo ico ari co cose woba ufise ku bijanye n’ivyo wasomye.

[Ifoto ku rup. 184, 185]

Kugamburukira abavyeyi ni nko kuriha ideni muri banki. Iyo wishura ku gihe baca barushiriza kukwizigira