1924—Nningyein Bɔ Ɔhɔle So Wɔ Ahyehyɛdeɛ Nanu Afoɛ Ɛyaa Ɛhe Ɔ
BULLETINa bɔ ɔwale January 1924 ne hane kyɛ: “Sɔ afoɛ he ahyɛaseɛ ne, ɔte mmerɛ pá bɔ Kristoniɛ biala bɔ wabɔ asu ne, ɔkɔhora kɔpena yenwo atee bɔ ɔkɔfa kɔyɛ pee wɔ Yehowa soen nu ɔ. Wɔ sɔ afoɛ nanu ne, Bible Asuafoɛ nemɔ fale sɔ afutue ne bɛyɛle adwuma wɔ atee nyɔ so. Kõ yeɛ ole kyɛ, benyane akokoduro bɛfa betuli agyirɛ biemɔ, yeɛ bɔ ɔtɔ so nyɔ, bɛhane nzɛmba ne bɔ banzuro nikyefee ɔ.
BESILI RADIO STEHYƐN
Aliemaamɔ bɔ ne bɛwɔ Bɛtɛl ne, né bafa kɔbo afoɛ kõ bayɛ adwuma serɛ, bafa basi radio stehyɛn bɔ yeɛ ole WBBR wɔ Staten Island, New York City. Besiesiele aseɛ naso, na besili sua pirikua bie bɔ né adwumayɛfoɛ nemɔ kɔtena nu ɔ. Afei besili sua foforɛ bɔ né bɛkɔfa bɛ nningyein bekogua nu ɔ. Besili sua ne beyiele ne, bɛhyɛle yebo kyɛ bɛhyehyɛ ngaen bɔ bɛkɔfa bekobukye radio stehyɛn ne noa ɔ. Nakoso ne ɔhaw pee wɔ berɛ bɔ odikyɛ bedi yenwo dwumaa ɔ.
Mmerɛ bɔ ne aliemaa nemɔ si radio stehyɛn ne pole ne, né ɔlla ase koraa. Né pole ne tendenn te fiit 300. (mita 91) Né odikyɛ bɛfa bewura mmakaa nyɔ bɔ bɛ tendenn te fiit 200 (mita 61) afia kora né bahora bapagya basie berɛ. Belimoa bɛyɛle kõ, koso wanyɛ yé. Aliemaa nemɔ fale bɛnwo tole Yehowa so na bɛsa bɛyɛle ye bieku, na ɛhene de ɔyɛle yé. Né Calvin Prosser boka bɛbɔ né bɛyɛ adwuma naso. Ɔhane kyɛ: “Sɛ bɔ yelimoa yɛyɛle ne hora yɛle yé a, ebia ahaa yɛkɔfa yɛkɔhoahoa yɛnwo kyɛ yɛbɔbɔ y’anwoserɛ yeɛ yafa yayɛ ɔ.” Aliemaa nemɔ fale animnyam ne mane Yehowa. Nakoso né bɛ haw ne bo pɛlle.
Bɛfa WBBR radio pole ne kõ besie berɛ
Sɔ mmerɛ ne, bekye bɔ né radio adwuma ahyɛ yebo foforɛ ɔ. Yeti né ɔyɛ se kyɛ ekonya yenwo nningyein mukoraati kɔtɔ ɔ. Nakoso aliemaa nemɔ nyane ebie ngaen dáa bie bɔ né bɛkɔhora bɛkɔfa bɛkɔyɛ adwuma ɔ. Kyɛ ahaa bɛkɔtɔ makrofon ne, tɛlɛfon mmom yeɛ bedwudwo beguale nu ɔ. Ɛlɛho kɔngɔen bie wɔ February nu ne, aliemaamɔ yɛle kyɛ bɛtɛste bɛ ngaen ne bɛnea. Né odikyɛ benya dwumadie bie bɔ bɛkɔfa bekobukye yenoa ɔ, yeti bɛyɛle kyɛ bɛkɔto asafo dwein ne bie. Né Ernest Lowe boka bɛso, na ɔhane edwirɛ bie bɔ ɔyɛ sere bɔ osili sɔ kɔngɔen ne ɔ. Yeɛ ole kyɛ, mmerɛ bɔ ne bɛto dwein ne, sãa né Judge Rutherfordb ate ye wɔ ye radio so wɔ Brooklyn, yeti ɔfrɛle bɛ wɔ fon so. Sɛ efi radio stehyɛn berɛ ɛkɔ nekaa bɔ ɔwɔ ne a, né ɔte kwanzii 15. (kilomita 25)
Aliemaa Rutherford hane kyɛ: “Ɛmɔyakyi dede bɔ ɛmɔyɛ ne, na ɛmɔ komvi te yerayera soma.” Ɔwale sɔ ne, ne wamaa aliemaa nemɔ afɛle, yeti benuane ngaen ne. Nakoso ɛhene maa benwuni kyɛ nningyein atotɔ nu, yeti bɛkɔhora bɛkɔhyɛ radio adwuma nabo.
Wɔ February 24,1924 nu ne, bebukyele radio stehyɛn ne noa. Aliemaa Rutherford hane kyɛ: “Bɛkɔfa sɔ radio stehyɛn he bɛkɔyɛ adwuma bɔ yɛ Hene Kristo afa awura yɛ sa ne.” Ɔfa bokale so kyɛ: “Babukye sɔ radio stehyɛn he kyɛ ɔbaaboka mmenia maa bɛte Bible nabo ɔmva yenwo ne soen bɔ bɛwɔ nu ɔ, kyɛbɔ ɔkɔyɛ a nningyein bɔ ɔkɔso sɔ mmerɛ he anu ne, bɛkɔte yebo ɔ.”
Bɛen so: Aliemaa Rutherford dwudwo wɔ radio naso mmerɛ bɔ olimoa
Famaa so: Radio station nanwo nningyein
Dwumadie bɔ olimoa ne hɔle kama. Bɛfale WBBR radio stehyɛn ne bɛyɛle adwuma afoɛ 33, na ɛhene yeɛ né ahyehyɛdeɛ ne nate so maa mmenia te nzɛmba ne ɔ.
KRATAA BIE BƆ NÉ ƆBƆ ASƆFO NEMƆ SĨ Ɔ
Wɔ July 1924 ne, Bible Asuafoɛ nemɔ yɛle nhyiamu bie wɔ Columbus, Ohio, na aliemaamɔ fi ewiase nekaa biala wale bie. Bɛmane nhyiamu dwudwolɛ ne wɔ Arabic, Brɔfo, French, German, Greek, Hungary, Italy, Lithuania, Poland, Russia, Scandinavia, ɔne Ukrainefoɛ dwudwolɛ nu. Ebiemɔ tiele dwumadie ne bie wɔ radio so, na bɛyɛle nhyehyɛɛ maa adwumakue bie bɔ bɛtworɔ news pepa bɔ bɛwɔ Ohio ne hworɔ nhyiamu nanwo dwirɛ kyẽa biala.
Nhyiamu bɔ bɛyɛle ye 1924 nu wɔ Columbus, Ohio
Wɔ July 24 bɔ né ɔte Wuhue ne, bɛyɛle asɛnga wɔ Ohio berɛ, na bɛbɔ bɛwale nhyiamu ne, benu kɔbo 5,000 fale bɛnwo wurale nu bie. Bɛmane nwomaa kɔyɛ 30,000, na Bible adesua bɔ bɛhyɛle yebo ne koso pee mbaen. Ɛwɛnelɛ Waen ne hane kyɛ, sɛ bɛkã nhyiamu ne bue bɔ mmenia nye gyele paa a, yeɛ ole sɔ kyẽa ne.
Aleɛ hyene bɔ ɔte Yáa July 25 ne, Aliemaa Rutherford fale akokoduro kengale krataa bie bɔ né ɔbɔ asɔfo nemɔ sĩ mmerɛ bɔ ne ɔma ye dwudwolɛ ne. Wɔ sɔ krataa nanu ne, ɔbɔle amanyɔfoɛ, asɔfo nemɔ, ɔne adwadifoɛ nemɔ sĩ kyɛ “besi mmenia atee kyɛ bɛkɔmaa bekosua Nyameɛ Ahennie bɔ ɔnate so koyira mmenia nanwo nikye ɔ.” Osa hane kyɛ, sɔ “mmenia hemɔ tá Maenmaen Apam ne si, na ‘bɛnwa ɛhene yeɛ Nyameɛ nate so odi aseɛ he aso ɔ.’” Né odikyɛ Bible Asuafoɛ nemɔ kã sɔ dwirɛ ne bekyire mmenia, na né bekohia akokoduro paa kora né bahora bayɛ sɔ.
Ɛwɛnelɛ Waen ne hane mvasoɛ bɔ bɛbɔ bɛwale nhyiamu ne nyane nanwo dwirɛ kyɛ: “Beyiele Columbus nhyiamu ne, Awurade asomvoɛ mɔ kãa bɔ bɛwale bie ne, né begyidie ayɛ se . . . . Ɔmaa benyane akokoduro kyɛ bɛkɔhã nzɛmba ne, ɔmva yenwo ne ɔhaw biala bɔ ɔkɔwa bɛ so ne.” Né Leo Claus wɔ sɔ nhyiamu nabo, na ɔhane kyɛ: “Mmerɛ bɔ yeyiele nhyiamu ne, né yɛpena ndɛ yɛkɔkã bɔ yate nanwo dwirɛ yekyire mmenia wɔ asɛnga nu.”
Trakt bɔ né ɔbɔ asɔfo nemɔ sĩ ne, ebie ɛhe
Wɔ October nu ne, Bible Asuafoɛ nemɔ hyɛle yebo kyɛ bɛkyekyɛ trakt bie bɔ ye dwirɛti yeɛ ole, Ecclesiastics Indicted. Krataa bɔ Aliemaa Rutherford kenga fale asɔfo nemɔ nwo ne, ɛhene anwo dwirɛ yeɛ né ɔwɔ nu ɔ. Wɔ kuro kaamba bie bɔ bɛfrɛ ye Cleveland bɔ ɔwɔ Oklahoma nu ne, Frank Johnson kyekyɛle ye trakt deɛ ne wɔ nekaa bɔ ne bafa bama ye ne yiele. Yeti né odikyɛ ɔfa minit 20 nwondɛ aliemaamɔ bɔ ɔne bɛ hɔle ne maa bɛbafa ye. Ɔnate asɛnga adwuma bɔ né ɔyɛ nati, né kuro naso mmrienzua biemɔ afɛ ye so yaa bɔ né bɛpena ye ɔ, yeti né odikyɛ ɔfa yenwo fea. Aliemaa Johnson yɛle kyɛ ɔkwaafea asɔre sua bie bɔ opingye berɛ nanu. Ɔhɔle ne, né ebiala nne berɛ, yeti ɔfale trakt ne bie wurale sɔfo ne Bible nu, na ɔfale bie koso totole bia bɔ ɔwɔ berɛ ne mukoraati so. Oyiele ne, ɔyɛle ndɛ fili asɔre sua nu berɛ. Né mmerɛ bɔ aliemaa nemɔ kɔɔfa ye ne sonne, yeti ɔyɛle sɔ ala wɔ asɔre sua foforɛ nyɔ nu.
Afei Frank yɛle ndɛ hɔle nekaa bɔ né aliemaa nemɔ baafa ye ne. Né pɛtro hyɛɛl bie pingye berɛ, yeti ɔɔfeale berɛ, na ɔwɔ nu alaa né wahwe yeti wanea kyɛ mmrienzua bɔ pena ye ne, bɛba anaa. Nakoso, sɔ mmrienzua nemɔ bɛɛpɛle nu bɔ baanwu ye ɔ. Bɛhɔle ne ala yeɛ aliemaamɔ bɔ né bɛbaafa ye ne wale ɔ. Né bɛ koso bɛyɛ asɛnga ne wɔ nekaa bie bɔ opingye berɛ ɔ.
Aliemaamɔ bɔ né bɛne Frank kɔ ne, benu ko hane kyɛ: “Yéfi berɛ ne, yɛɛfale nekaa bɔ né sɔ asɔre sua nza nemɔ wɔ ne. Mmenia kɔyɛ 50 yeɛ né begyigyi asɔre sua nanu biala nyunu ɔ. Né benu biemɔ kenga trakt ne, yeɛ né ebiemɔ koso bɛfa bekyire sɔfo ne ɔ. Sɛ yamvi berɛ ndɛ a, ahaa bɛɛtole yɛ. Yɛlale Yehowa yɛ Nyameɛ ne ase paa kyɛ ɔbɔle yɛnwo waen, na wamma yɛpɔfoɛ nemɔ annya yɛ ɔ.”
BƐFALE AKOKODURO BƐHANE NZƐMBA NE WƆ MAEN FOFORƐ SO
Józef Krett
Bible asuafoɛ bɔ ne bɛwɔ maen foforɛ so ne, bɛkoso ne bɛ́fa akokoduro bɛkã nzɛmba ne. Wɔ France maen ne sorɔ dɔ ne, Józef Krett hane nzɛmba ne bie hyirele ebiemɔ bɔ ne betu esikaa kɔkorɛ bɔ né befi Poland ɔ. Né wayɛ nhyehyɛɛ kyɛ ɔbaama dwudwulɛ bie bɔ ye dwirɛti yeɛ ole, “Ɔngɔhyɛ Bekontingye Bɛbɔ Bawu Ne.” Mmerɛ bɔ ne aliemaamɔ kyekyɛ krataa bɛma kuro nasofoɛ kyɛ beetie bie ne, sɔfo bie hahyirele ye asɔremma ne kyɛ nnɛmaa ebiala kɔ. Nakoso bɔ ɔhane ne, wangɔ anzi huu! Mmenia kɔbo 5,000 yeɛ beetiele dwudwolɛ ne bie ɔ, na ne sɔfo ne po boka so. Aliemaa Krett hã hyirele sɔfo ne kyɛ yekoso ɔɔhã bɔ ode di nanwo dwirɛ, nakoso wanyɛ. Aliemaa Krett nwuni kyɛ né mmenia nemɔ pena kyɛ benwu nahorɛ bɔ ɔwɔ Bible nanu ne, yeti ɔhyɛle nwomaa bɔ né ɔwɔ yenwo ne mukoraati mane bɛ.—Amo. 8:11.
Claude Brown
Claude Brown hɔle Gold Coast bɔ ɔwɔ Africa bɔ kesaalae bɛfrɛ berɛ Ghana ne ɔɔhane nzɛmba ne. Dwudwolɛ ahoroɛ bɔ ɔmane, ɔne nwomaa pee bɔ ɔkyekyɛle ne, ɔmaa mmenia tele nahorɛ nanwo dwirɛ ndɛndɛ wɔ sɔ maen nanu. John Blankson bɔ né osua kyɛbɔ bɛyɛ ayire ne, (pharmacist) ootiele dwudwolɛ bɔ né Aliemaa Brown ma ne bie. Ɛberɛ ala, onwuni kyɛ wanwu nahorɛ ne. Ɔhane kyɛ: “Nahorɛ ne bɔ nwuni ye ne, ɔmaa menye gyele paa, yeti ngane yenwo dwirɛ ngyirele bɛbɔ mene bɛ wɔ sukuu nu ne.”
John Blankson
Né John ate yebo kyɛ baasãkrɔ ngyerɛkyerɛ ne, ɔnne Bible nu. Yeti ɛlɛho bie, ɔhɔle Anglican asɔre bie nu kyɛ ɔkwaabisa sɔfo ne. Mmerɛ oobisale ye ne, sɔfo ne fɛle yaa, na oteɛteane nu guale yeso kyɛ: “Abɔnzam awa yeɛ ole wɔ, na ɛtte Kristoniɛ. Fi wa kɔ!”
John dwuli awuro ne, ɔhworɔle krataa ɔɔmane sɔfo ne kyɛ, ɔma bɛbɔ dwaa na ohyirehyire sɔ ngyerɛkyerɛ nanu. Ɔnate ɛhe ati, sɔfo ne ɔɔyɛle ye kombrein mane bɛ sukuu panyi ne. Yeti sukuu panyi ne bisale John kyɛ, ɔte amba kyɛ wahworɔ sɔ krataa ne wamaa sɔfo ne anaa.
John hane kyɛ: “Yoo ɔte nahorɛ.”
Panyi ne hahyirele John kyɛ sɛ sɔ a, yede ɔhworɔ krataa ɔfa ɔɔpa sɔfo ne kyerɛ. Yeɛ John hworɔle krataa ne kyɛ:
“Me tikya nwa ndworɔ krataa mva mba wɔ kyerɛ, nakoso koraka ngɔyɛ sɔ ne, sana ede to nu kyɛ bɔ ekyirekyire ne, ɔtte nahorɛ.”
Ɔwale sɔ ne, panyi nanwo dwirili ye, na obisale ye kyɛ: “Blankson yeti bɔ ɛpena kyɛ ɛtworɔ hɔ ɛne?”
John hane kyɛ: “Yóo, bɔ ngɔhora ngɔhworɔ alaa ɛne.”
Yeɛ panyi ne hane kyɛ: “Nzaade bɛkɔye wɔ ali. Sɔfo bɔ adwudwo atia ye ne, ɛnze kyɛ awaen ne de b’asɔre ne to nu hɔ ɔ? Yeti ɛkɔyɛ sɛɛ né ahɔso atena sukuu nu wa?”
John koso hane kyɛ: “Tikya mepa wɔ kyerɛ o, . . . sɛ ekyire yɛ nikyee na yɛnde yebo a, ɛyɛ a yemmisa wɔ hɔ ɔ?”
Panyi ne hane kyɛ: “Oo nzuɔ, ɛmɔbisa.”
Yeɛ John hane kyɛ: “Edwirɛ nala ɛne oo. Né biaa ne kyirekyire yɛ Bible nu dwirɛ bie, yeɛ mmisale ye kosã ɔ. Sɛ wangora wanye me dwirɛ ne noa a, yede nzuati yeɛ odikyɛ metworɔ krataa mekɔpa ye kyerɛ ɔ?”
Bɔ ooyiele yeɛ ole kyɛ, bangora banye Blankson ali, na kyerɛpalɛ ne koso amma so.
BƆ NÉ ƆLA BENYUNU KYẼABIE Ɔ
Dwumadie bɔ ɔhɔle so afoɛ ne mukoraati nu ne, sɔaa yeɛ Ɛwɛnelɛ Waen ne bɔle ye mua ɔ: “Kyɛbɔ Dawide hane ne, yɛ koso yɛkɔhora yɛkɔhã kyɛ: ‘Ɛmane me koɛ nu anwoserɛ.’ (Edw. 18:39) Bɔ wahɔso wɔ afoɛ he anu ne, wahyɛ yɛ ngunaen paa, ofikyɛ yanwu kyɛ Awurade sa wɔ bɔ yɛyɛ nanu . . . Bɛbɔ bedi nahorɛ bɛma ye ne . . . bɛfa anigye bɛkã nzɛmba ne.”
Ɔkɔ sɔ afoɛ ne ayieleɛ ne, aliemaa nemɔ dwenene yenwo kyɛ bekobukye radio stehyɛn foforɛ. Yeti bɛhyɛle yebo bɛyɛle yenwo adwuma wɔ nekaa bie bɔ opingye Chicago. Sɔ stehyɛn foforɛ ne, né bɛfrɛ ye WORD. (Edwirɛ Ne) Sɔ mmerɛ ne de, benyane ngaen bɔ né ɔkɔfa radio stehyɛn ne kodwu déde, na wamaa mmenia ahora ate Ahennie nanwo dwirɛ ne ɔ. Sɛ né ebie wɔ Canada maen ne sorɔ dɔ po a, né ɔkora kye sɔ stehyɛn ne.
Afoɛ 1925 nu ne, Yehowa bokale Bible Asuafoɛ nemɔ maa bɛtele edwirɛ bɔ ɔwɔ Nyekyire yeti 12 nabo yé. Sɔ ndeaseɛ foforɛ ne tole ebiemɔ sindidua. Nakoso benu pee nala de, bele bɛtole nu ofikyɛ ɔbokale bɛ maa bɛtele bɔ né ɔkɔso wɔ anwuro dɔ nabo, na afei benwuni kyɛbɔ ɔfa Nyameɛ mmenia bɔ bɛwɔ aseɛ so nanwo ɔ.
a Ɛhene yeɛ kesaalae bɛfrɛ ye Kristofoɛ Abrabɔ Ne Asɛnga Adwuma—Adesũa Nwomaa ne.
b J. F. Rutherford, bɔ sɔ mmerɛ ne, né oli Bible Asuafoɛ nemɔ nyunu ne, yeɛ ne bɛfrɛ ye “Judge” Rutherford ne. Koraka ɔbaayɛ adwuma wɔ Bɛtɛl ne, odwu mmerɛ bie a, né ɔkɔyɛ adwuma wɔ Eighth Judicial Circuit Court bɔ ɔwɔ Missouri ne kyɛ gyɛɛgyeniɛ titire.