ADESŨA 8
DWEIN 130 Fa Bɔne Kyɛ
Suesua Kyɛbɔ Yehowa Fa Bɔne Kyɛ Ne
“Ɛ́mɔfa bɛhyehyɛ bɛ nwo, kyɛbɔ Awurade afa ahyɛ ɛmɔ ne.”—KOL. 3:13.
BƆ ADESŨA NE KƆHÃ YENWO DWIRƐ Ɔ
Yekonwu nningyein biemɔ bɔ yɛkɔyɛ na sɛ ebie fõ yɛ a, yahora afa yahyɛ ye ɔ.
1-2. (a) Mmerɛ beni yeɛ ɔtaa yɛ se paa kyɛ yɛkɔfa ebie bɔne yɛkɔhyɛ ye ɔ? (b) Nzu yeɛ Denise yɛle bɔ okyire kyɛ ɔse bɔne fakyɛ ɔ?
ASO ɔyɛ se ma wɔ kyɛ ɛkɔfa bɔne kɔhyɛ anaa? Yenu pee wɔ berɛ a, ɔyɛ se ma yɛ, ye titire ne, mmerɛ bɔ ebie ayɛ nikyeebie maa wayɛ yɛ yea paa ne. Nakoso ɔmva yenwo ne ɛyealɛ biala bɔ sona ne amaa ahɔ nu ne, ɛkɔhora kɔfa kɔhyɛ ye, na aye afi wɔ nu. Ɛmɔma yɛnea aliemaa brasua bie bɔ bɛfrɛ Denise.a Kyɛbɔ ɔfale ebie bɔne hyɛle ye ne, né ɔyɛ nwanwa paa. Wɔ 2017 nu ne, Denise ne ye abusua bɛɛneane Yehowa Adanzefoɛ Ewiase Mukoraati Adwumayɛbeati bɔ né babukye yenoa foforɛ ne. Mmerɛ bɔ bɛnate atee so bɛkɔ awuro ne, drivaniɛ bie fale ye kar ɔɔbɔle bɛ deɛ nanu. Ɔwale sɔ ne, Denise hɔle koma. Yenye so tetele ye ne, bɛhã behyirele ye kyɛ ye mma nemɔ apura paa, na ohũ Brian de wawu. Mmerɛ bɔ né Denise kã bɔ osili nanwo dwirɛ ne, ɔhane kyɛ: “Me wora bɔle paa, na né mennwu bɔ nyɛ menwo ɔ.” Nziɛen ɔtele kyɛ sãa né drivaniɛ ne, ɔnonne nzãa anaa nnubɔne biala. Yeti ɔbɔle Yehowa mbaeɛ kyɛ ɔboka ye ma ɔhora hyɛ yenwo so.
2 Bɛfale drivaniɛ ne bɛhɔle kɔɔt ne, bɛbɔle ye kyaage kyɛ wahũ sona. Yeti sɛ né odi fɔ a, né bɛkɔhora bekogyeeli ye. Nakoso, kɔɔto ne hahyirele Denise kyɛ ye noanu dwirɛ yeɛ bekogyina so bekogyeeli drivaniɛ ne ɔ. Denise hane kyɛ: “Ɔwale sɔ ne, né wayɛ tekyɛ bɔ bahwie ngyee bagua me kena nu ne, ofikyɛ né ɔbaamaa mekae edwirɛ yeayea bɔ ɔtole me ne bieku.” Dapɛen kãa bie sĩ ne, bɛfrɛle edwirɛ ne. Yeti Denise hɔle kɔɔt berɛ kyɛ ɔkwaabɔ ye nguro. Yede, edwirɛ beni yeɛ ɔhane ɔ? Ɔsrɛle gyɛɛgye ne kyɛ ɔfa drivaniɛ ne nwo hyɛ ye.b Mmerɛ bɔ gyɛɛgye ne tele sɔ dwirɛ ne, osuni. Ɔhane kyɛ: “Mayɛ adwuma he afoɛ 25 ɛhe, nakoso ndelle ye lle kyɛ ebie bɔ bayɛ ye bɔne ne, ɔsrɛ kɔɔt ne kyɛ bɛfa sona ne nwo bɛhyɛ ye ɔ. Ɔdɔ ne bɔnefakyɛ sɔa de, nwunni bie lle.”
3. Nzu yeɛ ɔbokale Denise maa ɔfale bɔne hyɛle ɔ?
3 Nzu yeɛ ɔbokale Denise maa ɔfale sɔ bɔne ne hyɛle ɔ? Ɔdwenedwenene kyɛbɔ Yehowa fa bɔne kyɛ nanwo. (Mika 7:18) Yɛkoso, sɛ yɛmaa yɛnye sɔ kyɛbɔ Yehowa fa yɛ bɔne kyɛ yɛ ne a, ɔkɔmaa yɛkɔfa mmenia bɔne yɛkɔhyɛ bɛ.
4. Nzu yeɛ Yehowa pena kyɛ yɛyɛ ɔ? (Ɛfesofoɛ 4:32)
4 Yehowa pena kyɛ yɛfa mmenia bɔne yɛkyɛ bɛ kyɛbɔ ɔfa yɛ deɛ kyɛ yɛ ne. (Kenga Ɛfesofoɛ 4:32.) Bɛbɔ bayɛ nikyee maa wayɛ yɛ yea ne po, ɔnea atee kyɛ yɛkɔfa yɛkɔhyɛ bɛ. (Edw. 86:5; Luka 17:4) Yeti wɔ adesua he anu ne, yɛkɔnea nningyein nza biemɔ bɔ ɔkɔboka yɛ maa yɛkɔfa bɔne yɛkɔhyɛ ɔ.
NNƐFA SONA NE NWO DWIRƐ WURA WƆ NU
5. Kyɛbɔ Anyandera 12:18 kã ne, sɛ ebie yɛ nikyee maa ɔyɛ yɛ yea a, ebia adwene beni yeɛ yekonya ɔ?
5 Sɛ ebie yɛ nikyeebie maa ɔha yɛ a, ɔkora yɛ yɛ yea paa. Na sɛ sona ne te yɛ damvo anaa y’abusuaniɛ a, yede bɛnga. (Edw. 55:12-14) Odwu mmerɛ bie a, ɛyealɛ bɔ yɛfa nu ne, ɛyɛ a ɔte kyɛbɔ ebie awɔ yɛ dadeɛ ne. (Kenga Anyandera 12:18.) Sɛ ɔba sɔ na yɛfa sona ne nwo dwirɛ yewura yenu a, ɔte kyɛbɔ yepia dadeɛ naso ne. Yeti sɛ ebie yɛ nikyee maa ɔyɛ yɛ yea, na yɛfa yenwo dwirɛ yewura yɛ nu a, yɛnwo ngɔtɔ yɛ lle.
6. Sɛ ebie yɛ nikyee maa ɔha yɛ a, ebia nzu yeɛ yɛkɔyɛ ɔ?
6 Sɛ ebie yɛ nikyee maa ɔha yɛ a, ahyɛaseɛ ne de, ebia yɛkɔfɛ yaa. Bible ne nwa sɛ yɛfɛ yaa a, ɔtte bɔne. Nakoso osa bɔ yɛ kɔkɔ kyɛ nnɛmaa yɛfa ɛyaafɛlɛ yewura yɛ nu. (Edw. 4:4; Ɛfe. 4:26) Nzuati ɔ? Ofikyɛ bɔ yɛdwene yenwo ne, ɛhene alaa yeɛ yɛtaa yɛyɛ ɔ. Yeti sɛ yɛfa ɛyaafɛlɛ yewura yɛ nu a, ɔkɔmaa yɛkɔyɛ nningyein biemɔ bɔ nziɛen yekonu yɛnwo ɔ. (Yak. 1:20) Kae kyɛ ɛkɔhora kɔfɛ yaa, nakoso kyɛ ɛkɔfa ɛyaafɛlɛ ne kowura wɔ nu ne de, ogyi wɔ so.
Ɛkɔhora kɔfɛ yaa, nakoso kyɛ ɛkɔfa ɛyaafɛlɛ ne kowura wɔ nu ne de, ogyi wɔ so
7. Sɛ ebie yɛ nikyee maa ɔkɔ yɛnwo a, atee foforɛ beni aso yeɛ ɔkora maa yedi yealɛ ɔ?
7 Sɛ ebie yɛ nikyee ma ɔkɔ yɛnwo a, ɔkora maa yedi yealɛ wɔ atee foforɛ so. Sɔ yeɛ ɔtole aliemaa brasua bie bɔ bɛfrɛ ye Ann ɔ. Ɔhane kyɛ: “Nde akwalaa ne, me baba yirale me maame, na oogyale taluwa bie bɔ né bafa ye kyɛ ɔnea me ne. Ɛhene maa me wora bɔle paa, na bɛwole mmaa ne po de, nwuni kyɛ baye me nu koraa. Yeti ofi me ngwalaa nu yeɛ nyane adwene kyɛ me dwirɛ mva ebiala nwo ɔ.” Aliemaa brasua bie bɔ bɛfrɛ ye Georgette koso, ɔhane bɔ ɔfale nu mmerɛ bɔ ohũ fale yesi ne. Ɔhane kyɛ: “Ne yɛte adamvoa fi yɛ ngwalaa nu, na né yɛte ateepakyelɛfoɛ koso. Yeti ɔyɛle sɔ ne, edwirɛ ne yɛle me yea paa.” Aliemaa brasua bie bɔ bɛfrɛ ye Naomi wora hane kyɛ: “Mmerɛ bɔ mehũ bɔle me amaneɛ kyɛ ɔfea yenwo nea ponografi ne, nwuni kyɛ walakalaka me na wali me hwammɔ, ofikyɛ mandwene yenwo lle kyɛ ɔkɔhora kɔyɛ nikyee maa ɔkɔyɛ me yea sɔ.”
8. (a) Nzuati yeɛ odikyɛ yɛfa bɔne yɛkyɛ ɔ? (b) Sɛ yɛfa bɔne yɛkyɛ a, mvasoɛ bɔ ɔwɔ so ne bie yeɛ ole sɛɛ? (Kenga edwirɛ bɔ ɔwɔ alaka nanu bɔ yenwa: “Sɛ Ebie Yɛ Nikyeebie Maa Ɔte W’ahone Koso Ɛɛ?”)
8 Bɔ mmenia kɔhã kohyire yɛ, ɔne bɛ nneyɛɛ de, yelle so tumi. Nakoso bɔ yɛkɔyɛ ye wɔ yenwo ne de, ɔwɔ yɛsa nu. Mmerɛ pee ne sɛ yɛfa yɛkyɛ sona ne a, ɛhene yeɛ ɔte pa ɔ. Nzuati ɔ? Ofikyɛ yɛdɔ Yehowa, na ɔpena kyɛ yɛfa bɔne yɛkyɛ. Bɛnwa sɛ ɛfɛ nwɔsea so yaa a, ɛkɔtɔ wɔ kena. Yeti sɛ yɛfa ebie nwo dwirɛ yewura yɛ nu a, yɛ bɔbɔ yeɛ yepira yɛnwo ɔ. (Any. 14:17, 29, 30) Aliemaa brasua bie bɔ bɛfrɛ ye Christine hane ɛhe anwo dwirɛ kyɛ: “Sɛ mefa ebie nwo dwirɛ mewura me nu a, ɔmaa metaa memuna, mengora mennidi yé, na mengora da po. Sɛ ɔba sɔ a ɔmaa mefɛ yaa ndɛndɛ, na ɛhene maa mene mehũ ne me damvomɔ po afia yɛ basaa.”
9. Nzuati yeɛ odikyɛ yɛye mmenia nwo dwirɛ yefi yɛ nu ɔ?
9 Sɛ bɔ ɔyɛle yɛ bɔne ne amba yɛ kyerɛ po a, yɛkɔhora yɛkɔte ɛyealɛ bɔ yedi naso. Yɛkɔyɛ ye sɛ́? Georgette bɔ yalimoa yahã yenwo dwirɛ ne hane kyɛ: “Ɔhyɛle kaa kora yeɛ meye mehũ daa ne nwo dwirɛ mefi me nu ɔ. Nakoso mmerɛ bɔ ngora nyɛle sɔ ne, ɔmaa menwo tɔle me fɔnwoo.” Sɛ yɛfa bɔne yɛkyɛ a, ɔmaa yɛmva mmenia nwo dwirɛ yenwura yɛ nu, na ɛhene maa yɛnwo tɔ yɛ. Afei yɛkora yɛye y’adwene yefi bɔ wasi naso, na ɛhene maa yɛnye gye. (Any. 11:17) Nakoso ɛhe mukoraati sĩ ne, sɛ ɔyɛ se ma wɔ kyɛ ɛkɔfa bɔne kɔhyɛ a, nzu yeɛ odikyɛ ɛyɛ ɔ?
YƐ BƆ ƆKƆMAA ƐYEALƐ NE KOFI WƆ NU Ɔ
10. Nzuati yeɛ odikyɛ yɛma yɛnwo mmerɛ kãa kora né yahora yaye ɛyealɛ bie yafi yɛ nu ɔ? (Nea foto ne koso.)
10 Sɛ ebie yɛ nikyee maa ɔha wɔ paa a, ɛkɔyɛ sɛɛ né ahora aye ɛyealɛ ne afi wɔ nu? Nikyee ko bɔ ɛkɔhora kɔyɛ yeɛ ole kyɛ ɛkɔma wɔnwo mmerɛ. Sɛ ebie pura paa na bɛ́nea ye a, ebia ɔkɔhyɛ kãa kora né yenwo atɔ ye koraa. Sɔ ala yeɛ sɛ ebie yɛ nikyee maa ɔyɛ yɛ yea paa a ɔte ɔ. Ebia ɔkɔhyɛ kãa kora né ɛyealɛ ne afi yɛ nu, na wamaa yahora yafa yahyɛ ye koraa.—Nwo. 3:3; 1 Pet. 1:22.
Sɛ ebie pura paa na bɛ́nea ye a, ebia ɔkɔhyɛ kãa kora né yenwo atɔ ye koraa. Sɔ ala yeɛ sɛ ebie yɛ nikyee maa ɔyɛ yɛ yea paa ɔte ɔ (Nea ngyekyɛmuɛ 10)
11. Sɛɛ yeɛ mbaeɛ kɔhora kɔboka wɔ maa ɛkɔfa bɔne kɔhyɛ ɔ?
11 Bɔ mbaeɛ srɛ Yehowa kyɛ ɔboka wɔ ma ɛfa bɔne hyɛ.c Ann bɔ yalimoa yahã yenwo dwirɛ ne hane kyɛbɔ mbaeɛ bokale ye ɔ. Ɔhane kyɛ: “Nga ngyirele Yehowa kyɛ bɔ abusua nanuniɛ biala yɛle bɔ ɔttemaye ne, ɔfa hyɛ ye. Afei me baba ne ɔye ne koso, ndworɔle lɛtɛ ngɔmane bɛ kyɛ mafa bɛ bɔne mahyɛ bɛ.” Ann le tole nu kyɛ né ɔlla ase kyɛ ɔkɔyɛ sɔ ɔ. Nakoso ɔhane kyɛ: “Ɔnate kyɛ masuesua kyɛbɔ Yehowa fa bɔne kyɛ nati, medé medi kyɛ ɛhene kɔmaa me baba ne ɔye ne, bɛnye kɔgye yenwo kyɛ bekosua Yehowa nwo nikye.”
12. Nzuati yeɛ odikyɛ yɛfa yɛnwo yɛto Yehowa so tra kyɛ yɛkɔyɛ bɔ yɛ bɔbɔ yekuro ɔ? (Anyandera 3:5, 6)
12 Fa wɔnwo to Yehowa so, na nnɛyɛ bɔ wɔ bɔbɔ ekuro ɔ. (Kenga Anyandera 3:5, 6.) Kae kyɛ Yehowa yeɛ ɔse bɔ ɔte pá ma yɛ mmerɛ biala ɔ. (Yes. 55:8, 9) Ɛhene ati, ɔngɔhã ye lle kyɛ yɛyɛ nikyeebie bɔ okopura yɛ ɔ. Yeti sɛ ɔkã kyire yɛ kyɛ yɛfa bɔne yɛhyɛ na yetie a, yɛse kyɛ ɔkɔboka yɛ bɔbɔ. (Edw. 40:4; Yes. 48:17, 18) Sɛ yanyɛ ye sɔ, na yɛyɛ bɔ yɛ bɔbɔ yekuro a, ebia ɔkɔyɛ se kyɛ yɛkɔfa bɔne yɛkɔhyɛ ɔ. (Any. 14:12; Yer. 17:9) Naomi bɔ yalimoa yahã yenwo dwirɛ ne, ɔhane kyɛ: “Ahyɛaseɛ ne, nyane adwene kyɛ ponografi bɔ mehũ anea nati, sɛ mamva mangyɛ ye a, medi be. Né mesuro kyɛ sɛ mefa mekyɛ ye a, ɔkɔyɛ sɔ bieku, anaa okonya adwene kyɛ bɔ wafa wali me ne, ɔnyɛ me yea. Né mesusu kyɛ Yehowa te bɔ mefa nu nabo. Nakoso mmanwuni kyɛ sɛ ɔte yebo po a, ɛhene ngyire kyɛ ɔne me yɛ adwene wɔ bɔ meyɛ nanwo. Ɔse kyɛ ɔkɔhyɛ kãa kora né yealɛ ne afi me nu, nakoso ɔpena kyɛ mefa bɔ mehũ afa ayɛ me ne mekyɛ ye.”d
NYA SONA NE NWO ADWENE PÁ
13. Kyɛbɔ Romanfoɛ 12:18-21 kã ne, nzu yeɛ odikyɛ yɛyɛ ɔ?
13 Sɛ ebie yɛ nikyee maa ɔyɛ yɛ yea, na yɛka kyɛ yafa yahyɛ ye na yɛngɔhã yenwo dwirɛ ko a, né yeyielle. Na mmom odikyɛ yɛyɛ pee yɛboka so. Sɛ bɔ wafõ yɛ ne te yeliema Kristoniɛ a, bɔ yekuro yeɛ ole kyɛ asomdwee kɔtena yɛne ye afia. (Mat. 5:23, 24) Yeti kyɛ ahaa yɛkɔfɛ sona naso yaa ne, odikyɛ yenwu ye anwumvoin na yɛfa yɛkyɛ ye. (Kenga Romanfoɛ 12:18-21; 1 Pet. 3:9) Nzu yeɛ ɔkɔboka yɛ maa yɛkɔhora yɛkɔyɛ sɔ ɔ?
14. Nzu yeɛ odikyɛ yɛyere yɛnwo kyɛ yɛkɔyɛ ɔ, na nzuati ɔ?
14 Yehowa fa ye adwene sie subaen pá bɔ ɔwɔ mmenia nwo naso. Yeti odikyɛ yesuesua ye, na yɛfa y’adwene yesie subaen pá bɔ ɔwɔ bɛbɔ bɛfõ yɛ nanwo naso. (2 Abe. 16:9; Edw. 130:3) Sɛ yɛnwa yɛpena subaen pá bɔ ɔwɔ mmenia nwo a, yekonya bie. Sɔ ala yeɛ subaen tɛɛ bɔ ɔwɔ bɛnwo ne koso yekonya bie ɔ. Subaen pá bɔ ɔwɔ mmenia nwo ne, sɛ yɛfa y’adwene yɛkɔ so a, ɔngɔyɛ se kyɛ yɛkɔfa bɛ bɔne yɛkɔhyɛ bɛ ɔ. Aliemaa bie bɔ bɛfrɛ ye Jarrod hane kyɛ: “Sɛ aliemaa bie fõ me a, bɔ ɔboka me maa mefa mekyɛ ye ndɛ yeɛ ole kyɛ, mefa subaen pá pee bɔ ɔwɔ yenwo ne metoto bɔne kãa bɔ wayɛ me nanwo.”
15. Sɛ ebie fõ wɔ na ɛkã kyire ye kyɛ afa ahyɛ ye a, mvasoɛ beni yeɛ ɔwɔ so ɔ?
15 Nikyee foforɛ koso bɔ yenwo hia paa yeɛ ole kyɛ ɛkɔhã kohyire sona bɔ wafõ wɔ ne kyɛ afa ye bɔne ahyɛ ye ɔ. Nzuati ɔ? Naomi bɔ yalimoa yahã yenwo dwirɛ ne hane kyɛ: “Mehũ bisale me kyɛ, ‘Afa me bɔne ahyɛ me anaa?’ Nyɛle kyɛ medwudwo nakoso mangora. Ɛhene maa nwuni kyɛ yenwo dwirɛ té wura me nu. Nakoso mmerɛ bie sĩ ne, sɔ dwirɛ bɔ nu yɛ no bɔ yeɛ ole ‘Mafa mahyɛ wɔ’ ne, ngora nga ngyirele ye. Mmerɛ bɔ nyɛle sɔ ne, mehũ nye gyele alaa maa moen gyinagyinane ye nye so, na mekoso menwo yɛle me fɔnwoo. Ofi sɔ mmerɛ ne, masa manya yenu gyidie paa, na mvrama po mva y’afia.”
16. Nzu yeɛ asua afa bɔne fakyɛ nwo ɔ?
16 Yehowa pena kyɛ yɛfa bɔne yɛkyɛ. (Kol. 3:13) Nakoso, odwu mmerɛ bie a, ɔkora yɛ se ma yɛ kyɛ yɛkɔyɛ sɔ ɔ. Yemukoraati sĩ ne, sɛ yamva sona ne nwo dwirɛ yanwura yɛ nu, yɛyere yɛnwo yɛfa ye bɔne yɛkyɛ ye, ná yenya yenwo adwene pá a, yɛkɔhora yɛkɔyɛ sɔ.—Kenga edwirɛ bɔ ɔwɔ alaka nanu bɔ yenwa: “Nningyein Nza Bɔ Ɔkɔboka Wɔ Maa Ɛkɔfa Bɔne Kɔhyɛ Ɔ.”
MVASOƐ BƆ ƆWƆ SO KYƐ ƐKƆFA BƆNE KƆHYƐ NE, FA W’ADWENE SIE SO
17. Sɛ yɛfa bɔne yɛkyɛ a, mvasoɛ beni yeɛ yenya ɔ?
17 Yele nningyein pee bɔ yeti odikyɛ yɛfa bɔne yɛkyɛ ɔ. Ebie yeɛ olili so ye: Bɔ olimoa, sɛ yɛfa bɔne yɛkyɛ a, okyire kyɛ yesuesua Yehowa, yɛ Baba bɔ onwu anwumvoin ne, na ɛhene kɔmaa yenye kɔgye yɛnwo. Bɔ ɔtɔ so nyɔ, yɛyɛ sɔ a, okyire kyɛ yɛnye sɔ paa kyɛ yɛyɛ bɔne a, Yehowa fa kyɛ yɛ ɔ. (Mat. 6:12) Afei bɔ ɔtɔ so nza, ɔmaa yenya anwoserɛ na yɛne mmenia afia koso yɛ kama.
18-19. Sɛ yɛfa bɔne yɛkyɛ a, nzu yeɛ ɔkora fi nu ba ɔ?
18 Sɛ yɛfa bɔne yɛkyɛ a, nningyein pá pee kɔhora kofi nu kɔwa. Wɔde, Denise bɔ yalimoa yaha yenwo dwirɛ ne, ɛmɔma yɛnea bɔ ofili bɔ ɔyɛle nanu wale ɔ. Drivaniɛ bɔ ɔmaa benyane asedɛnt ne, sãa né wayɛ ye adwene kyɛ sɛ kɔɔto di ye dwirɛ ne yie na odi fɔ a, okohũ yenwo. Nakoso né Denise nze ɛhe anwo hwee. Yeti mmerɛ bɔ Denise fale ye bɔne hyɛle ye ne, ɔhane ye ahone paa maa ɔne Yehowa Adanzefoɛ hyɛle yebo suane Bible ne.
19 Ebia yɛkoso nikyee bɔ ɔkɔhora kɔyɛ se kɔma yɛ paa yeɛ ole kyɛ, yɛkɔfa bɔne yɛkɔhyɛ ɔ. Nakoso, sɛ yɛkora yɛyɛ sɔ a, mvasoɛ pee yeɛ ɔwɔ so ɔ. (Mat. 5:7) Yede ɛmɔma yemukoraati yɛyere yɛnwo kyɛ yekosuesua kyɛbɔ Yehowa fa bɔne kyɛ ne.
DWEIN 125 “Anigye Ne Mmɔborɔhunufo”!
a Dumaa ne bie wɔ berɛ a, basesã ye.
b Edwirɛ bɔ ɔte sɔ nu ne, odikyɛ Kristoniɛ biala si yebɔbɔ ye gyinayɛɛ wɔ bɔ ɔkɔyɛ nanwo.
c Dwein bɔ ɔnne yɛ dwein nwomaa nanu nwo vidio hemɔ ne, ɛkɔhora kɔnea bie wɔ jw.org so: “Fa Bɔne Kyɛ” “Fa Kyɛ”, ɔne “Ma Yɛnka Mmom.”
d Sɛ ebie nea ponografi a ɔte bɔne, na osa maa sona ne ahũ anaa ɔye ne di yealɛ. Nakoso, ɛhene ngyire kyɛ bɔ ohũ anaa ɔye ayɛ sɔ ne, ɔkɔhora kogyina ɛhene aso koyira ye.