Chapitre Bale Oko na Ndo ni Miombe

Jéhovah Aze Mbeni Pendere Matabisi na Daniel

MBENI wakpengo loro aga ndulu ti si na nda ni. Lo nze kue, ye oko tongana lo ba ye so lo ye ti wara, lo bungbi andangba ngangu ti lo kue na yâ tanga ti loro ti lo. Na ngangu ti tele ti lo kue, lo fâ ndo ti kamba ti singo ni! Na ndo ti lë ti lo a ba nzerengo tele na kota ngia. Lo gbu ngangu a si na nda ni, na lo wara futa ni.

² Na hunzingo ti Daniel chapitre 12, e wara prophète so andoye lo mingi ndulu na nda ti “loro” ti lo mveni, fini ti lo so lo mu na kusala ti Jéhovah. Na pekoni so lo diko atapande ti akoli na awali ti mabe na popo ti awakua ti Jéhovah kozoni na ngoi ti aChrétien, bazengele Paul asû na mbeti: “Tongaso, teti e yeke na atémoin mingi mingi so angoro e, a lingbi e zia nga kungba kue na siokpari so akanga lege na e hio, na e kpe na gbungo ngangu na yâ loro so a zia na gbele e, na ngoi so e yeke bi lë kue na ndo Walombe ti mabe ti e, na Wasalango si mabe ti e alingbi kue, Jésus. Teti ngia so azia na gbele lo, lo hu pono ti keke ti pasi, na bango kamela ni tongana ye senge, na lo duti na koti ti trône ti Nzapa.”—aHébreu 12:1, 2, NW.

³ Na popo ti “atémoin mingi mingi” so, awara Daniel. Biani, lo kpe giriri ‘loro ni na bê so azia pepe,’ na a yeke la ni kota ndoye ti Nzapa si apusu lo ti sala ni. Jéhovah afa giriri atene mingi na Daniel na ndo gigi ti kekereke ti angorogbia ti sese, me fadeso Lo mu na Daniel mveni tene ti mungo ngangu so: “Me mo gue ti mo juska nda ni asi; teti fade mo hu tele ti mo, na fade mo luti [“londo,” NW] na ndo ti mo, na nda ti lâ ni.” (Daniel 12:13) Ange ti Jéhovah asala tene ti aye ota nde nde na Daniel: (1) a lingbi Daniel ague “juska nda ni asi,” (2) fade lo ‘yeke hu tele ti lo’ na (3) fade lo “londo” na mbeni ngoi so adiko. Na lege wa atene so alingbi ti mu maboko na aChrétien ti gbu ngangu juska ti si na nda ni na yâ loro teti fini?

‘GUE JUSKA NDA NI ASI’

⁴ Ange aye la ni ti tene nyen tongana lo tene na Daniel: “Mo gue ti mo juska nda ni asi.” Nda ni ti nyen? Ngu ti Daniel ayeke giriri ndulu na 100; tongaso a ba so ange ni ayeke sala tene ti nda ti fini ti lo, so ayeke biani ndulu mingi.a Ange ni awa Daniel ti gbu ngangu na be-biani juska na kuâ ti lo. Ye oko, a yeke duti lakue pepe kete ye ti sala tongaso. Daniel aduti na fini a ninga mingi tongaso lo ba kindango Babylone na lo ba mbeni tanga ti angba so ayeke Juif akiri na Juda nga na Jérusalem. Ye so alingbi giriri ti mu ngia mingi na prophète so aga kangba. Me, ye oko afa pepe so lo duti na popo ti azo so akiri. Ye alingbi ti duti so lo ga giriri mbakoro mingi na lo woko mingi na ngoi ni so. Wala peut-être a yeke ye so bê ti Jéhovah aye ti tene lo ngbâ na Babylone. Atä a yeke tongana nyen, e lingbi ti hunda tele ti e tongana bê ti Daniel aduti na vundu kete pepe na peko ti guengo ti azo ti kodoro ti lo na Juda.

⁵ Daniel awara biani ngangu mingi na lege ti tene ti nzobe ti ange ni: “Mo gue ti mo juska nda ni asi.” Ye so adabe e peut-être na atene so Jésus Christ afa ndulu na ngu 600 na pekoni: “Lo so agbu ngangu asi na nda ni, fade a sö lo.” (Matthieu 24:13, NW) A yeke biani lege so Daniel amu. Lo gbu ngangu asi na nda ni; lo kpe juska na nda ni, na be-biani, loro teti fini. A lingbi ti duti mbeni oko ti nda ni so na pekoni, a sala nzoni tene ti lo na yâ Tene ti Nzapa. (aHébreu 11:32, 33) Ye nyen amu lege na Daniel ti gbu ngangu juska na nda ni? Mbaï ti fini ti lo amu na e kiringo tene ni.

E GBU NGANGU TONGANA MBENI WAMANDANGO TENE TI NZAPA

⁶ Ti gbu ngangu juska na nda ni, Daniel azia lâ oko pepe ti manda na ti gbu li ngangu na ndo apendere zendo ti Nzapa. E hinga so Daniel ayeke la ni mbeni kpengba wamandango Tene ti Nzapa. Tongaso pepe, ka lo hinga tongana nyen zendo ti Jéhovah so afa na Jérémie so atene fade guengo na ngba ayeke ninga ngu 70? Daniel asû na mbeti lo mveni: “Na lege ti mbeti, . . . mbi hinga wungo ti ngu.” (Daniel 9:2; Jérémie 25:11, 12) Kite ayeke pepe so Daniel ahasa yâ ti abuku ti Tene ti Nzapa so ayeke giriri na ngoi ti lo. Ambeti ti Moïse, ti David, ti Salomon, ti Isaïe, ti Jérémie, ti Ézékiel, ye kue so lo yeke la ni na ni, a mu biani na Daniel aye ti diko na ti gbu li dä teti apendere ngbonga mingi.

⁷ Ti lê bê so azia pepe laso, a yeke kota ye ti manda Tene ti Nzapa, ti bi tele kue na yâ ni. (aRomain 15:4-6; 1 Timothée 4:15) Na e yeke na Bible kue, mbilimbili na mbaï na ndo lege so ambeni prophétie ti Daniel aga tâ tene asiècle mingi na pekoni so asû ni. Na mbage, e yeke na pasa ti duti na “lâ ti nda ni,” so asala tene ni na Daniel 12:4. Na ngoi ti e, ala so asa yingo na ndo ti ala awara ndara ti gbu nda ti ye na lege ti yingo; ala su tongana alingu ti wâ ti tâ tene na yâ ti bingo. Ye so afa ngbanga ti nyen akpengba prophétie mingi so ayeke na yâ buku ti Daniel, so ambeni agi bê ti lo la ni, asi singo na anda ni mingi teti e laso. Tongaso, zia e ngbâ ti manda Tene ti Nzapa lâ oko oko; e ba lâ oko pepe matabisi so tongana ye senge. Fade a mu maboko na e ti gbu ngangu.

DANIEL ANGBÂ TI SAMBELA LAKUE

⁸ Sambela amu giriri nga maboko na Daniel ti gbu ngangu juska na nda ni. Lâ oko oko lo yeke bi lë ti lo na mbage ti Jéhovah Nzapa na lo yeke sala na lo tene polele, na bê so asi na mabe nga na beku. Lo hinga giriri so Jéhovah ‘ayeke mä sambela.’ (Psaume 65:3 [65:2, NW]; ba nga aHébreu 11:6.) Tongana bê ti lo asui, a duti na vundu teti salango kpengba li ti Israël, Daniel azi bê ti lo na Jéhovah. (Daniel 9:4-19) Même tongana Darius alu ndia ti tene teti lango bale ota asambela mbeni zo nde pepe gi lo, Daniel azia pepe ti sambela Jéhovah Nzapa. (Daniel 6:10) A yeke ye ti dongo bê pepe ti bi bê na kangba be-ta-zo so aye ti kpe pepe dû so asi na abamara ahon ti zia kota matabisi so ayeke sambela? Na ndo tene so, kite oko ayeke dä pepe: Daniel ague na nda ni ti lo tongana be-ta-zo, na sambelango Jéhovah lâ oko oko na wâ.

⁹ A yeke ngangu pepe ti sambela. E lingbi biani ti sambela na ngoi kue, na ndo kue, na kota go wala na gbe bê ti e. Ye oko, a lingbi e ba lâ oko pepe pendere matabisi so tongana ye senge. Bible azia mbeni kamba na popo ti sambela na gbungo ngangu, bê so azia pepe nga na dutingo na donzi na lege ti yingo. (Luc 18:1; aRomain 12:12; aÉphésien 6:18; aColossien 4:2) A yeke ye ti kpene pepe ti wara lege ti sala tene tongana ti so bê ti e aye nga polele na kota zo ahon kue ti ndagigi? Na ti tene lo mä e! I dabe i na ngoi so Daniel asambela na so Jéhovah atokua mbeni ange ti kiri tene na lo. Ange ni asi na ngoi so Daniel angbâ ti sambela! (Daniel 9:20, 21) Biani, e yeke pepe na ngoi so a-ange ayeke ga na tele ti azo, ye oko, Jéhovah agbian pepe. (Malachie 3:6) Legeoko tongana ti so lo mä sambela ti Daniel, fade lo yeke mä ti e. Na tongana e sambela mingi ahon, fade e ga ndulu na Jéhovah mingi ahon; legeoko tongana Daniel, fade e lê mbeni songo so ayeke mu ande maboko na e ti gbu ngangu juska na nda ni.

E GBU NGANGU TONGANA MBENI WAFANGO TENE TI NZAPA

¹⁰ A lingbi Daniel ‘ague juska nda ni asi’ na mbeni lege nde nga. A hunda la ni na lo ti gbu ngangu tongana mbeni wafango tâ tene. Lo glisa lâ oko pepe so lo yeke mbage ti mara so asoro ni, so Mbeti ti Nzapa atene na ndo ti lo: “L’Eternel [“Jéhovah,” NW] atene, I yeke atémoin ti Mbi, na wakua ti Mbi so Mbi hiri lo.” (Ésaïe 43:10) Daniel asala la ni ye kue so ayeke na ngangu ti lo ti lingbi na kusala so. Kusala ti lo ayeke giriri, na popo ti ambeni, ti fa ye na mara ti lo so ague na lo na ngba na Babylone. E hinga ye mingi pepe na ndo songo ti lo na tanga ti aJuif, nde na ala ota so ahiri ala “afon lo,” Hanania, Mishaël na Azaria. (Daniel 1:7; 2: 13, 17, 18) Kpengba songo ti ala amu biani maboko na ala oko oko ti gbu ngangu. (aProverbe 17:17) Daniel, so awara na tîtï Jéhovah mbeni ndara so ayeke nde, ayeke na ye mingi la ni ti fa na akamarade ti lo so. (Daniel 1:17) Me kusala ti lo ti fango ye angbâ gi na ndo so pepe.

¹¹ Mingi ahon ambeni prophète kue, a mu na Daniel kungba ti fa tene ti témoin na akota zo ti amara. Fani mingi a lingbi lo gue na atokua so ayeke nzere na bê ti ala pepe; ye oko, lo ba lâ oko pepe amokonzi so atokua lo na ala tongana asioni zo wala tongana ambumbuse zo. Lo sala tene na ala na nengo ala nga na kode. Ambeni oko oko, tongana asatrape so asala bê na agi ti wara kota ndo, agi ti futi Daniel. Nde na so, ambeni kota zo aga ti yekia lo. Na lege ti ngangu so Jéhovah amu na Daniel ti fa nda ti atene ti lingo so akara agbia na awandara, prophète ni aga mbeni kota zo mingi. (Daniel 2:47, 48; 5:29) Tâ tene, tongana lo yeke ga mbakoro, lo lingbi mbeni pepe ti duti na wâ tongana ti lâ ti pendere ti lo. Atä so kue, a lingbi ti tene so lo gue na nda ti lo na gingo na be-biani alege kue ti duti témoin ti Nzapa ti lo so lo ndoye lo mingi.

¹² Na yâ ti kongrégation ti aChrétien laso, e lingbi ti wara afon e be-ta-zo so ayeke mu maboko na e ti gbu ngangu, legeoko na Daniel nga na afon lo ota so amu giriri maboko na popo ti ala. E fa nga ye na popo ti e, ye so asala si “e lingbi kpengba na lege ti mabe ti e.” (aRomain 1:11, 12) Legeoko na Daniel, e yeke na kungba ti fa tene ti témoin na ala so amä na bê pepe. (Matthieu 24:14; 28:19, 20) A yeke ngbanga ni si a lingbi e sala si akode ti e aza si e ‘fa nda ti tâ tene na lege ni’ tongana e yeke sala tene ti Jéhovah na azo. (2 Timothée 2:15) Na fade a yeke luti ande nzoni na e mingi ti mu peko ti wango ti bazengele Paul so: “I tambela na lege ti ndara na lë ti ala so ayeke na gigi.” (aColossien 4:5) Ndara so ayeke ti tene e duti na nzoni bango ndo na mbage ti ala so ayeda pepe na mabe ti e. E ba ala pepe tongana ambumbuse zo; e ba tele ti e pepe tongana kota ahon ala. (1 Pierre 3:15) Nde na so, e gi ti gboto ala na mbage ti tâ tene; e yeke sala kusala na Tene ti Nzapa na nzobe nga na kode si e ndu bê ti ala. Tongana e wara lege ti ndu bê ti mbeni zo, a yeke mu na e kota ngia mingi! Mara ti ngia so ayeke mu biani na e maboko ti gbu ngangu juska na nda ni, na tapande ti Daniel.

“FADE MO HU TELE TI MO”

¹³ Na pekoni, ange ni amu tene ti beku so na Daniel: “Fade mo hu tele ti mo.” (Daniel 12:13) Nda ti atene so ayeke nyen? Tâ tene, Daniel ahinga la ni so fade lo yeke kui. Ngbele ye na ngoi ti Adam asi na ti e, kui ayeke ku biani azo kue. Bible asala tene na lege ni tongana lo tene kui ayeke mbeni “wato.” (1 aCorinthien 15:26) Ye oko, ti Daniel, tene ti kuâ ti lo ayeke mbeni ye so ayeke nde biani na bibe so azo ti Babylone so ayeke na tele ti lo ayeke la ni na ni. Na lë ti ala, na lege ti atene nde nde so vorongo anzapa ti wataka ndulu na 4 000 azia na bê ti ala, kui aga na aye ti mbito nde nde. Ala bi bê ti ala giriri so na peko ti kuâ, ala so aba la ni pasi wala so awara kuâ ti ngangu ayeke ga ayingo ti futango kula so ayeke sala sana na ala so ade na fini. Azo ti Babylone amä giriri nga na bê na mbeni ndo ti akinda so amu mbito mingi, ndo so akota sioni nyama so akpa azo wala anyama ayeke dä.

¹⁴ Ti Daniel, kui ayeke nde mingi na abibe so. Angu ngbangbo mingi kozoni na ngoi ti prophète ni, Gbia Salomon atene na gbe ti yingo ti Nzapa: “Akinda, ala hinga ye oko pepe.” (Zo-ti-fa-tene 9:5, NW) Na ndo ti zo so akui, wasungo psaume ahe na bia: “Yingo ti lo asigigi, lo kiri na sese ti lo; na lâ ni so abibe ti lo akui.” (Psaume 146:4, NW) Tongaso, Daniel ahinga so fade atene so ange afa na lo ayeke ga tâ tene. Kui ayeke tongana hungo tele. Mbeni bibe, mbeni gingo bê ti sioni, mbeni sana, na biani ambeni kota nyama ti sioni ayeke dä oko pepe. Na lâ ti kuâ ti Lazare, Jésus Christ afa nga aye ni tongaso. Lo tene: “Ndeko ti e Lazare alango.”—Jean 11:11.

¹⁵ Zia e luti na ndo mbeni nda ti tene so mbito ti kui asala Daniel pepe. Tene ti Nzapa atene: “Nzo iri ayeke nzoni ahon mafuta ti ngele ngangu; na lâ ti kui ayeke nzoni ahon lâ ti dungo zo.” (Zo-ti-fa-tene 7:1) Na lege wa lâ ti kui, so ayeke tâ lâ ti vundu, alingbi ti duti nzoni ahon lâ ti dungo zo so amu ngia? Ye ni kue ayeke na yâ ti “iri.” Ngele ti “mafuta ti ngele ngangu” alingbi la ni ti duti kota mingi. Na tapande, mbeni lâ, Marie, ita ti Lazare, asa na ndo gere ti Jésus mbeni mafuta ti yambo so ngele ni aye ti lingbi na nginza so mbeni zo ti kusala ayeke wara na yâ ti ngu oko kue! (Jean 12:1-7) Tongana nyen mbeni senge iri alingbi ti duti na kota ngele tongaso? Na Zo-ti-fa-tene 7:1, Bible ti Septante atene: “Pendere iri.” Ye so ayeke na ngele ngangu, ayeke mbilimbili pepe iri ni mveni, me ye so lo duti fä ni. Tongana adü mbeni zo, azo ahinga lo pepe, lo sala nzoni kusala pepe; zo oko adabe pepe na salango ye ti lo, na alengo ti lo. Nde na so, tongana mbeni zo asi na nda ti fini ti lo, iri ti lo andu aye so kue. Na tongana lo yeke na nzo iri na gbele Nzapa, lo yeke na ngele ngangu mingi ahon mbeni mosoro kue.

¹⁶ Na yâ fini ti lo kue, Daniel asala ye kue so ayeke na maboko ti lo ti wara nzo iri na gbele Nzapa, na mbeni oko ti angangu so lo sala ahon senge na lë ti Jéhovah pepe. Lo yeke ba Daniel na lo yeke tara bê ti lo. Nzapa asala giriri nga tongaso na mbage ti Gbia David, so ahe na bia: “O L’Eternel, Mo tara mbi awe, na Mo hinga mbi. Mo hinga lege ti dutingo ti mbi na londongo ti mbi, yongoro kâ, Mo hinga bibe ti mbi.” (Psaume 139:1, 2) Tâ tene, Daniel ayeke giriri mbilimbili-kue pepe. A dü lo na lege ti Adam wasiokpari na lo yeke ti mbeni mara so asala siokpari. (aRomain 3:23) Ye oko, Daniel ake lege ti siokpari ti lo na lo sala lakue ngangu ti tambela na Nzapa ti lo na lege ti mbilimbili. Tongaso, prophète be-ta-zo so alingbi ti duti na beku so fade Jéhovah ayeke mu pardon teti asiokpari ti lo na lo yeke bata ni lâ oko pepe na tele ti lo. (Psaume 103:10-14; Ésaïe 1:18) Na bê ti lo mveni, a yeke apendere kusala ti awakua be-ta-zo ti lo si Jéhovah ayeke dabe na ni. (aHébreu 6:10) Ba, ange ti Jéhovah ahiri Daniel lege use ‘zo so A ndoye lo mingi.’ (Daniel 10:11, 19) So ayeke fä so Nzapa andoye Daniel mingi. Daniel alingbi ti gue ti hu tele ti lo na ngia, na hingango so lo wara nzo iri na gbele Jéhovah.

¹⁷ E kue e lingbi ti hunda: ‘Mbi yeke na nzo iri na gbele Jéhovah?’ E yeke na mbeni ngoi ti wuluwulu. A yeke dutingo na bibe ti vundu pepe, me gi bango ndo na lege ni, ti yeda so kuâ alingbi ti mu zo kue na ngoi kue. (Zo-ti-fa-tene 9:11) Tongaso, a yeke kota ye ti leke na bê ti e ti sala ngangu ti wara nzo iri na gbele Nzapa fadeso, ti ku pepe. Tongana e sala ni, mbito ti kuâ ayeke sala e pepe. Lo yeke gi mbeni hungo tele, tongana lango. Na tongana lango, zo alingbi ti zingo na pekoni!

‘FADE MO LONDO’

¹⁸ Buku ti Daniel ako nda ni na mbeni oko ti azendo ti pendere ahon so Nzapa asala lâ oko pepe na mbeni zo. Ange ti Jéhovah atene na Daniel: “Fade mo luti [“londo,” NW] na ndo ti mo, na nda ti lâ ni.” Ange ni aye ti tene nyen? Biani, teti so ‘hungo tele’ so lo sala tene ni fade ayeke kuâ, zendo so atene fade Daniel ‘ayeke londo’ mbeni lâ a lingbi ti ndu gi mbeni ye oko: londongo na popo ti awakinda!b Ambeni wandara ti Bible atene awara na Daniel chapitre 12 kozo tene polele na ndo londongo ti awakinda na yâ mbage ti Mbeti ti Nzapa so asala na yanga ti Hébreu. (Daniel 12:2) Ye oko, na ndo tene so, ala glisa lege. Daniel ahinga la ni nzoni mingi beku ti londongo ti awakinda.

¹⁹ Na tapande, Daniel ahinga la ni biani atene so Isaïe asû ngu ngbangbo use kozoni: “Fade akinda ti mo akiri na fini; fade akuâ ti mbi alondo. I zingo, i sala bia, i so i duti na yâ pupu-sese, teti . . . fade sese abi awakinda na gigi.” (Ésaïe 26:19) Ngu mingi kozoni na so, Éliya na Élisha awara na tïtî Jéhovah ngangu ti zingo akinda. (1 aGbia 17:17-24; 2 aGbia 4:32-37) Même kozoni na so, Hanna, mama ti prophète Samuel, ayeda so Jéhovah alingbi ti yä azo na yâ ti Shéol, dû ti kuâ. (1 Samuel 2:6) Kozoni nga, be-ta-zo Job afa na gigi beku ti lo mveni na lege ti atene so: “Tongana zo akui, fade lo kiri na fini mbeni? Na lâ ti kusala ti mbi kue, fade mbi ku juska lâ ti gbian mbi aga. Fade mo hiri ndo, na fade mbi mveni mbi kiri tene na mo. Fade mo wara kota nzala teti kusala ti maboko ti mo.”—Job 14:14, 15, NW.

²⁰ Legeoko tongana Job, Daniel ayeke giriri na nda ti ye ti yeda so fade Jéhovah ayeke kiri na lo na fini mbeni lâ, ahon so, lo yeke ku ni kungo. Ye oko, bê ti lo adë mingi ti mä mbeni ngangu zo ti yingo so ayeda na beku ti lo. Biani, fade Daniel ayeke londo na ngoi ti “londongo ti awakinda ti mbilimbili” so ayeke si ande na ngoi ti Komandema ti Ngu Saki Oko ti Christ. (Luc 14:14) Ye ni ayeke duti ande tongana nyen teti Daniel? Tene ti Nzapa afa ye mingi na ndo ti tene so.

²¹ Jéhovah ayeke “Nzapa so asala ye na lege ni, na Lo yeke Nzapa ti siriri.” (1 aCorinthien 14:33) Tongaso, a yeke polele so na yâ ti Paradis fade londongo ti akinda ayeke tambela na lege ni. Peut-être mbeni ngoi ayeke hon ande ngbele ye so Har–Maguédôn atï. (Apocalypse 16:14, 16) Aye kue ti ngbele sese ahon awe, na a yeke leke ande ye awe ti yamba na akinda. Ti molongo so ayeke zingo ande na akinda, Bible afa tene so: “Ala oko oko na ngoi ti ala.” (1 aCorinthien 15:23) A ba so a yeke na lege ni ti tene, na yâ ‘londongo ti azo ti mbilimbili na azo ti kirikiri,’ ayeke kiri na fini na azo ti mbilimbili kozo. (Kusala 24:15) Na lege so, fade abe-ta-zo ti giriri, tongana Daniel, alingbi ti mu mbage na bango lege ti aye na ndo sese, mbilimbili na fango ye na “azo ti kirikiri” ngbundangbu mingi so akiri ala na fini.—Psaume 45:17 (45:16, NW).

²² Kozoni ti lingbi na akungba tongaso, Daniel ayeke duti ande na atene mingi ti hunda. Biani, lo tene giriri na ndo ambeni kpengba prophétie so amu na lo: “Mbi mä, me mbi hinga nda ni pepe.” (Daniel 12:8) Ba tongana nyen lo yeke duti ande na ngia mingi ti hinga fadeso nda ti atene ti lingo ti Nzapa so! Lo ye ande biani ti hinga ye kue na ndo Messie. Fade Daniel ayeke hinga na dongo bê tambela ti angangu ti komande sese kue a londo na ngoi ti lo ti si na ti e, azo wa ayeke “azo ti be-vulu ti Lo Ti Nduzu Ahon Kue,” so agbu ngangu atä na yâ ti aye ti ngangu na “lâ ti nda ni,” nga na futingo ti nda ni ti aroyaume kue ti azo na lege ti Royaume ti Messie ti Nzapa.—Daniel 2:44; 7:22; 12:4.

NDO TI DANIEL NA YÂ TI PARADIS, NGA NA TI MO!

²³ Fade Daniel aye ti hinga ye na lege ti sese so lo yeke duti ande na ndo ni, mbeni sese so ayeke nde mingi na ti ngoi ti lo. Abira na salango ye ti ngangu so ayeke buba giriri sese ti ngoi ti lo ahon kue awe. Fade ye ti vundu, kobela na kui ayeke duti mbeni pepe. (Ésaïe 25:8; 33:24) Fade kobe ayeke si singo, ada ayeke mingi na azo kue ayeke wara kusala so amu ngia na bê ti ala. (Psaume 72:16; Ésaïe 65:21, 22) Azo ayeke duti ande mbeni sewa oko so abungbi tele na ayeke na ngia.

²⁴ Kite ayeke dä pepe so fade Daniel ayeke na ndo ti lo na yâ sese so. Ange atene na lo: ‘Fade mo londo na ndo ti mo.” Tene na yanga ti Hébreu so akiri pekoni ge na “ndo” ayeke lo so andu la ni ambage ti sese.c Peut-être Daniel ahinga la ni prophétie ti Ézékiel na ndo kangbingo yâ ti sese ti Israël so akiri aleke ni. (Ézéchiel 47:13–48:35) E lingbi ti bi bê tongana nyen na ndo gango tâ tene ti prophétie so na yâ ti Paradis? So fade awakua kue ti Nzapa ayeke wara ndo ti ala na yâ Paradis so, na fade a yeke kangbi sese na lege ni nga mbilimbili. Biani, ye so Daniel ayeke wara ande na yâ Paradis ayeke gi pepe mbeni sese. A yeke ndu ande place ti lo na yâ ye so Nzapa aleke ti sala. Fade Daniel ayeke wara biani matabisi so aze na lo.

²⁵ Me ye ti mo ayeke nyen? A-oko zendo so alingbi ti ga tâ tene na ndo ti mo. Jéhovah aye ti tene azo so amä yanga ‘alondo’ teti ndo ti ala, lo ye si ala wara place ti ala na yâ ti Paradis. Bi bê ti mo kete: a yeke duti ande ye ti dongo bê pepe ti tingbi na Daniel lo mveni, nga na ambeni koli na wali be-ta-zo ti angoi so asû na Bible? Fade azo so wungo ti ala ayeke mingi ayeke kiri ande na fini, a lingbi afa ye na ala ti tene ala hinga Jéhovah Nzapa na ti tene ala ndoye lo. Ba tele ti mo na lekengo sese ti e nga na lekengo ni ti tene a ga mbeni paradis so aye ayeke na yâ ni mingi nga so ayeke na pendere ti lakue lakue. Ba mo so Jéhovah ayeke fa ye na mo, na mandango ti duti na fini so lo leke ni giriri teti azo. (Ésaïe 11:9; Jean 6:45) Biani, ndo ayeke dä teti mo na yâ ti Paradis. Atä tene Paradis atoto nzoni pepe na mê ti ambeni zo laso, dabe ti mo so na tongo nda ti ye Jéhovah aleke zo ti duti na yâ ti mbeni ndo tongaso. (Genèse 2:7-9) Na lege so, Paradis ayeke ndo ti duti ti azo ngbundangbu mingi. A yeke ti duti na ndo so si aleke ala. Tongana azo awara ande tele na yâ ti Paradis, a yeke duti ande tongana ti so ala yeke na ndo ti ala.

²⁶ Bê ti e asi pepe na tene ti singila tongana e bi bê na gigi ti kekereke so? Mo yeke ku kungo pepe ti hinga ni? A yeke ye ti dongo bê pepe so aTémoin ti Jéhovah ayeke na nzala ti hinga lawa nda ti bungbi ti aye ti fadeso ayeke si! A yeke ngangu mingi ti ku. Jéhovah ahinga ni, teti lo wa e ti “ngbâ ti ku” nda ni, “atä lo ga hio pepe.” Lo ye ti tene so atä na lë ti e a yeke tongana ti so ye ni angbâ ti ninga; biani, na yâ oko versê ni, e diko tene ti beku so: “Lo yeke si na ngoi ni.” (Habakuk 2:3, NW; ba nga aProverbe 13:12.) Kite oko ayeke dä pepe, nda ni ayeke ga ande mbilimbili gi na ngoi so adiko.

²⁷ A lingbi mo sala nyen so nda ni aga ndulu? Mara ti ye so prophète Daniel, lo so Jéhovah andoye mingi, asala: ti gbu ngangu na be-biani. Manda nga lakue Tene ti Nzapa. Sambela na wâ. Ndoye na tambela lakue na afon mo wamabe. Fa tâ tene na ambeni zo na wâ. Teti so nda ti bungbi ti aye ti sioni ti fadeso ayeke ga ndulu lâ na lâ, leke na bê ti mo lakue ti sala na Lo Ti Nduzu Ahon Kue na be-biani nga ti mu mbage ti Tene ti lo na mbito pepe. Na mbilimbili, bi bê na prophétie ti Daniel! Na zia Gbia Seigneur Jéhovah amu na mo matabisi ti luti na ngia na gbele lo teti lakue lakue!

[Akete Tene na Gbe Ni]

MO MANDA NYEN?

• Ye nyen amu la ni maboko na Daniel ti gbu ngangu juska na nda ni?

• Ngbanga ti nyen beku ti kui amu pepe kota mbito na Daniel?

• Fade zendo ti ange so atene Daniel ‘ayeke londo ande teti ndo ti lo’ ayeke ga tâ tene tongana nyen?

• Anzoye wa mo wara na bingo bê na prophétie ti Daniel?

[Ahundango Tene ti Manda na Ye]

1, 2. (a) Kota lengo wa a lingbi mbeni wakpengo loro aduti na ni tongana lo ye ti si na nda ni? (b) Tongana nyen bazengele Paul ahaka fini ti mbeni be-ta-zo so asala na Jéhovah na mungo loro?

3. (a) Ye nyen apusu giriri Daniel ti ‘kpe loro na be so azia pepe’? (b) Aye ota nde nde wa ange ti Jéhovah atene na Daniel?

4. Ange ti Jéhovah aye la ni ti tene nyen tongana lo tene: “Mo gue ti mo juska na nda ni asi,” na ngbanga ti nyen atene so azia peut-être Daniel na yâ ti tara?

5. Ye nyen afa so Daniel agbu ngangu juska na nda ni?

6. E hinga tongana nyen so Daniel ayeke giriri mbeni zo so ayeke manda lakue Tene ti Nzapa?

7. Tongana e haka ngoi ti e na ti Daniel, aye wa ti nzoni e yeke na ni na mandango Tene ti Nzapa?

8. Tapande wa Daniel amu na ndo tene ti sambela?

9. Ngbanga ti nyen a lingbi e ba lâ oko pepe matabisi ti sambela tongana ye senge?

10. Ngbanga ti nyen fango tâ tene so awara na yâ Tene ti Nzapa ayeke giriri kota mingi na lë ti Daniel?

11. (a) Ye nyen ayeke la ni nde na kungba so amu na Daniel? (b) Daniel asala kusala ti lo so ayeke nde na lege ni?

12. (a) E yeke mu mbage ti e na mara ti fango ye wa laso tongana aChrétien? (b) Tongana nyen e lingbi ti mu peko ti wango ti Paul ti ‘ngbâ ti tambela na ndara na lë ti ala so ayeke na gigi’?

13, 14. Ngbanga ti nyen beku ti kui amu giriri mbito mingi na azo ti Babylone, nga na lege wa bango ndo so Daniel ayeke na ni na ndo ti kuâ ayeke nde?

15. Tongana nyen lâ ti kui alingbi ti duti na ngele ngangu ahon lâ ti dungo zo?

16. (a) Tongana nyen Daniel asala ngangu ti duti na nzo iri na gbele Nzapa? (b) Ngbanga ti nyen Daniel alingbi ti hu tele na hingango so lo wara nzo iri na tele ti Jéhovah?

17. Ngbanga ti nyen a hunda laso na ngangu ti wara nzo iri na tele ti Jéhovah?

18, 19. (a) Ange ni aye ti tene nyen giriri tongana lo fa kozoni so fade Daniel ‘ayeke londo’? (b) Ngbanga ti nyen Daniel ahinga giriri nzoni beku ti londongo ti awakinda?

20, 21. (a) Daniel ayeke na beku ti mu mbage na londongo ti awakinda wa? (b) Na lege wa peut-être londongo ti awakinda na yâ Paradis ayeke tambela ande?

22. Na ahundango tene wa Daniel ayeke ye ande biani ti wara kiringo tene dä?

23, 24. (a) Na lege wa sese so fade ayeke zingo Daniel dä ayeke duti nde na ti ngoi ti lo? (b) Fade Daniel ayeke wara mbeni ndo na yâ ti Paradis, na e hinga ni tongana nyen?

25. (a) Ambage wa ti fini na yâ ti Paradis agboto mo? (b) Ngbanga ti nyen a lingbi ti tene so a sala azo teti Paradis?

26. Ye nyen afa so Jéhovah ahinga kpale so e yeke na ni ti ku nda ti bungbi ti aye ti fadeso?

27. A lingbi mo sala nyen tongana mo ye ti luti na gbele Nzapa teti lakue lakue?

[Foto so amu lembeti 307 kue]

[Foto na lembeti 318]

Mo yeke bi bê na tene ti prophétie ti Nzapa, tongana Daniel?