Chapitre Bale Oko

Zendo ti Mbeni Mokonzi ti Siriri

Esaïe 8:19–9:6 (9:7, NW)

1. Azo aba nyen ngbele ye na ngoi ti Caïn?

A SALA ndulu na ngu saki omene laso, adü kozo molenge ti zo. Iri ti lo ayeke Caïn; dungo ti lo ayeke giriri nde mingi. Ti si na ngoi ni so, atä ababâ na mama ti lo, wala a-ange, wala même Wasalango ye ade aba mbeni molenge ti zo lâ oko pepe. Fini foroto so alingbi la ni ti duti zo so aga na beku teti azo so afâ ngbanga na ndo ala. So tâ ye ti suingo bê tongana lo ga wafango zo na ngoi so lo ga kota! (1 Jean 3:12) Ngbele ye na ngoi so, azo aba ambeni fango zo mingi. Teti ala yeke na bibe ti sala sioye, azo ayeke na siriri pepe na popo ti ala nga na Nzapa.​—Genèse 6:5; Esaïe 48:22.

2, 3. Alege wa Jésus Christ azi, na a lingbi e sala nyen ti wara anzoye so?

² Ndulu na ngu saki osio na peko ti dungo Caïn, a dü mbeni foroto nde. Iri ti lo ayeke Jésus, na dungo lo ayeke giriri nga nde mingi. Mbeni masia adü lo, na lege ti ngangu ti yingo ti nzoni-kue; mara ti dungo so ayeke gi oko na yâ mbaï. Na ngoi ti dungo lo, a-ange mingi so ayeke na ngia ahe bia ti sepela Nzapa, ala tene: “Gloire na Nzapa na nduzu ahon kue, na siriri na ndo sese na popo ti azo so lo yeda na ala.” (Luc 2:13, 14, NW) A hon ti duti mbeni wafango zo, Jésus azi lege na azo ti duti na siriri na Nzapa na ti wara fini ti lakue lakue.​—Jean 3:16; 1 aCorinthien 15:55.

³ Isaïe afa kozoni so fade ahiri Jésus “Mokonzi Ti Siriri.” (Esaïe 9:5 [9:6, NW]) Fade lo mu fini ti lo mveni teti azo, ye so amu lege ti wara pardon ti siokpari. (Esaïe 53:11) Laso, zo alingbi ti duti na siriri na Nzapa na ti wara pardon ti asiokpari ti lo na lege ti mabe na yâ Jésus Christ. Ye oko, warango anzoye so aga gi tongaso pepe. (aColossien 1:21-23) Ala so aye ti wara ni a lingbi ala manda ti mä yanga ti Jéhovah Nzapa. (1 Pierre 3:11; ba aHébreu 5:8, 9.) Na ngoi ti Isaïe, Israël na Juda asala biani mbeni ye nde.

Ala Gue na Mbage ti Ayingo Sioni

4, 5. Dutingo ti azo na ngoi ti Isaïe ayeke tongana nyen, na ambeni gue na mbage ti zo wa?

⁴ Teti kengo ndia ti ala, azo ti ngoi ti Isaïe ayeke na yâ mbeni dutingo so ayeke sioni mingi, tâ na yâ ti mbeni dû ti bingo na lege ti yingo. Atä Juda, royaume ti mbongo, ndo so temple ti Nzapa ayeke dä, ayeke na siriri pepe. Dutingo be-ta-zo pepe ti azo ti Juda asala si azo ti Assyrie ayeke ndulu ti mu kodoro ni na ngangu, na angoi ti kpale ayeke ku ala. Ala gi maboko na mbage ti zo wa? Mawa ni ayeke so, mingi na popo ti ala ague na mbage ti Satan, pepe na Jéhovah. Biani, ala di iri ti Satan mveni pepe. Me, legeoko tongana Gbia Saul giriri, ala bi tele ti ala na yâ vorongo ayingo sioni, ala gi ti leke akpale ti ala na tarango ti sala tene na akuâ.​—1 Samuel 28:1-20.

⁵ Ambeni ague juska ti pusu azo ti sala ye tongaso. Isaïe afa na gigi kengo tene ti mabe ti ala tongana lo tene: “Tongana ala tene na mo, Mo gue mo hunda azo ti gingo bendo, na azo so afa nda ti yanga ti atoro, ala so asala tene na papata na ala sala tene tongana ndeke, a lingbi azo ahunda Nzapa ti ala pepe? a lingbi ala hunda akinda tene ti azo so angbâ na fini?” (Esaïe 8:19) Azo ti gingo bendo alingbi ti handa azo, na ‘salango tene na papata nga tongana ndeke.’ A hunda gi na azo ti gingo bendo ti duti na kode ti azo so ayeke sala tene si go ti ala asigigi na yâ mbeni ye nde, tongaso a ba a tene a yeke ayingo ti kuâ. Biani, ngoi na ngoi, ayingo sioni alingbi ti fa tele ti ala polele na afa so ala yeke akinda, a yeke ye so asi tongana Saül ahunda tene na wali-likundu ti En-Dor.​—1 Samuel 28:8-19.

6. Ngbanga ti nyen azo ti Israël so ayeke sala ye ti ayingo sioni ayeke na kota tene na li ti ala?

⁶ Ye so kue ayeke tambela na Juda atä so Jéhovah agbanzi ti sala ye ti ayingo sioni. Na gbe ti Ndia ti Moïse, salango ye ti ayingo sioni ayeke mbeni kota siokpari so alingbi na kuâ. (Lévitique 19:31; 20:6, 27; Deutéronome 18:9-12) Ngbanga ti nyen mbeni mara so ayeke ye so Jéhovah abata nde teti lo asala kota siokpari tongaso? Nda ni ayeke so mara ni avi peko ti lo na Ndia nga na wango ti Jéhovah na ‘ngangu ti handa ti siokpari akpengba bê ti lo.’ (aHébreu 3:13, NW) ‘Bê ti lo ayeke na mafuta mingi,’ na lo gue yongoro na Nzapa ti lo.​—Psaume 119:70.a

7. Tongana nyen laso azo mingi ayeke manda azo ti Israël ti ngoi ti Isaïe, na ye nyen ayeke ku ala tongana ala gbian bê ti ala pepe?

⁷ Azo ti Israël atene peut-être na bê ti ala, ‘Ndia ti Jéhovah ayeke sala nyen teti e na ngoi so azo ti Assyrie aga ndulu ti sala bira na e?’ Ala ye ti wara mbeni kiringo tene fade fade na so akpengba pepe na agingo bê ti ala ti fadeso, na ala yeke ndulu pepe ti ku ti tene Jéhovah asala ye so bê ti lo aye. Na ngoi ti e nga, azo mingi abi bê pepe na ndia ti Jéhovah na ala yeke gue na awagingo bendo, ala diko a-horoscope, na ala tara ti leke akpale ti ala na lege ti ambeni ye ti ndima. Ye oko, tongana ti giriri, a yeke ye ti buba teti azo so ayeke na fini ti gi akiringo tene na mbage ti akinda. Ala so ayeke sala aye tongaso na agbian bê ti ala pepe ayeke wara ande oko ye so ayeke ku “awafango zo, azo ti pitan, . . . azo so asambela ayanda, na awamvene kue.” Ala yeke na mbeni kekereke pepe.​—Apocalypse 21:8.

“Ndia na Tene ti Témoin” ti Nzapa

8. “Ndia” na “tene ti témoin” so a lingbi e gi fango lege dä laso ayeke nyen?

⁸ Legeoko na tanga ti akomandema ti Nzapa, a honde pepe na Juda ndia ti Jéhovah so ake salango ye ti ayingo sioni. A sû ni na mbeti. Na ngoi ti e, a wara Tene ti lo kue na yâ ti mbeti. A yeke Bible, so ayeke pepe gi na mbeni bungbi ti andia na akpengba-ndia ti Nzapa, me nga tondo ti alege ti asalango ye ti Nzapa na mbage ti mara ti lo. Tondo ti Bible na ndo alege ti salango ye ti Jéhovah ayeke mbeni tene ti témoin, so afa ye na e na ndo zo so Jéhovah ayeke nga na ndo alengo ti lo. A hon ti hunda ye na akuâ, a lingbi azo ti Israël agi fango lege na mbage wa? Isaïe akiri tene dä: “Na ndia na tene ti témoin!” (Isaïe 8:20a, NW) Tâ tene, a lingbi ala so aye biani ti wara lumière ague na mbage ti Tene ti Nzapa so asû na mbeti.

9. Fango peko ti Bible ngoi na ngoi ayeke ga na ye ti nzoni na awasiokpari so agbian bê ti ala pepe?

⁹ Ambeni zo ti Israël so abi tele na yâ salango ye ti ayingo sioni atene peut-être so ala yekia Tene ti Nzapa so asû na mbeti. Me tene ti ala ayeke senge na a yeke ndendia. Isaïe atene: “Biani fade ala ngbâ ti tene ye so alingbi na tene so lumière ti ndapelele ayeke teti lo pepe.” (Isaïe 8:20b, NW) Na ndo so, Isaïe abi bê ti lo na tene wa? Peut-être na tene so: “Na ndia na tene ti témoin!” Ye alingbi ti si so ambeni zo ti Israël so ake tene ti mabe ayeke fa peko ti Tene ti Nzapa, legeoko tongana ti so laso a-apostat na ambeni ayeke fa peko ti Ambeti ti Nzoni-kue. Me a yeke gi atene senge. Zo asi na mbeni “ndapelele” oko pepe, wala na mbeni lumière pepe so alondo na Jéhovah gi na dikongo peko ti Mbeti ti Nzapa senge.b A lingbi zo asala nga ye so bê ti Jéhovah aye na lo ke asalango ye ti sioni.

“A Yeke Boma ti Kobe Pepe”

10. Azo ti Juda aba pasi wa teti ala ke Jéhovah?

¹⁰ Kengo yanga ti Jéhovah ayeke ga na bingo na lege ti bibe. (aEphésien 4:17, 18) Na lege ti yingo, azo ti Juda aga awaziba, ala yeke na hingango ndo pepe. (1 aCorinthien 2:14) Isaïe afa dutingo ti ala: “Fade ala hon na yâ sese ni, fade azo asala ngangu na ala, na nzala asala ala.” (Esaïe 8:21a) Teti dutingo be-ta-zo pepe ti mara ni, mbilimbili na gbe ti komandema ti Gbia Ahaz, Juda aga ndulu ti glisa dutingo ti lo tongana mbeni royaume so ayeke na gbe ti ngba pepe. Awato angoro mara ni. Aturugu ti Assyrie asala bira na agbata ti Juda oko na oko. Wato ni asala si sese ti yaka aga yangbato, tongaso kobe atia. A sala ngangu na azo mingi na “nzala asala ala.” Me mbeni mara ti nzala nde asala nga sana na kodoro ni. Ngu mingi kozoni Amos atene: “Seigneur L’Eternel atene, Ba, lâ ni ayeke ga so fade Mbi to boma na sese ni. A yeke boma ti kobe pepe, wala nzala ti ngu pepe, me a yeke nzala ti mä tene ti L’Eternel.” (Amos 8:11) Juda ayeke biani fadeso na gbe ti mara ti nzala ti yingo tongaso!

11. Fade Juda ayeke manda ye na lege ti sengo ndo so lo wara?

¹¹ Fade Juda ayeke manda ye na lege ni na lo kiri na Jéhovah? Fade azo ti lo ayeke zia salango ye ti ayingo sioni na vorongo ayanda, na ala kiri “na ndia na tene ti témoin”? Jéhovah aba kozoni ye so ala yeke sala ande: “Fade tene asi tongaso, tongana nzala asala ala, fade ngonzo agbu ala, ala zonga gbia ti ala na Nzapa ti ala, na fade ala yä lê ti ala na nduzu.” (Esaïe 8:21b) Tâ tene, ambeni mingi ayeke bi tene na ndo gbia ti ala na sese teti lo zia ala na yâ mara ti dutingo so. Ambeni mingi na yâ tene ti buba ti ala azia même tene ti vundu ti ala na ndo ti Jéhovah! (Ba Jérémie 44:15-18.) Laso, azo mingi ayeke sala ye tongaso, ala zia na li ti Nzapa aye ti sioni so asi ngbanga ti siobe ti azo.

12. (a) Vingo peko na Nzapa aga na nyen na ndo Juda? (b) Akota hundango tene wa alondo?

¹² Fade azo ti Juda ayeke wara siriri na zongango Nzapa? Oko pepe. Isaïe afa kozoni: “Fade ala ba ndo na sese, na ba, gi ye ti ngangu na bingo ayeke, na vundu so ahon ndo ni; na fade a zia ala na yâ bingo.” (Esaïe 8:22) Na pekoni so ala yä lê ti ala na nduzu ti zia tene na li ti Nzapa, ala ba ndo na sese, ala ba kekereke ti ala so beku ayeke dä pepe. Na vingo peko ti ala na Nzapa ala sala si ye ti vundu atï na ndo ti ala. (aProverbe 19:3) Me ti azendo so Nzapa asala na Abraham, Isaac, na Jacob, a yeke tongana nyen? (Genèse 22:15-18; 28:14, 15) Fade Jéhovah asala ye alingbi na ni pepe? Fade azo ti Assyrie wala ambeni ngangu bungbi ti aturugu ti mbeni kodoro nde ayeke kaï molongo ti agbia so amu zendo ni na Juda nga na David? (Genèse 49:8-10; 2 Samuel 7:11-16) Fade azo ti Israël ayeke ngbâ na yâ bingo teti lakue?

Mbeni Sese so “Aga Ye ti Zonga”

13. “Galilée ti aGentil” ayeke nyen, nga na lege wa ‘a ga ye ti zonga’?

¹³ Isaïe asala fadeso tene ti mbeni oko ti angangu kpale so asi na ahale ti Abraham: “Me fade bingo ayeke pepe teti lo so ayeke na vundu giriri. Na lâ ti giriri, Lo sala si sese ti Zabulon, na sese ti Nephtali, aga ye ti zonga; na lâ ti nda ni, Lo sala si sese ni asi na gloire, lege ti Kota Ngu, mbengu ti Jourdain, na Galilée ti aGentil.” (Esaïe 8:23 [9:1, NW]) Galilée ayeke mbeni sese ti Israël, royaume ti banga. Na yâ prophétie ti Isaïe lo ndu “sese ti Zabulon, na sese ti Nephtali” nga na “lege ti Kota Ngu,” mbeni lege so giriri ahon na tele ti Kota Ngu-ingo ti Galilée na a gue na Kota Ngu-ingo ti Méditerranée. Na ngoi ti Isaïe, a hiri ndo ni “Galilée ti aGentil,” peut-être ngbanga ti wungo ti agbata ti lo so azo so ayeke Juif pepe alango dä.c Na lege wa sese ni “aga ye ti zonga”? Azo ti Assyrie, a-païen, agbu ni, ala gue na azo ti Israël na ngba, na a zia na ndo ni kue a-païen, so alondo pepe na Abraham. A yeke tongaso si royaume ti banga so abungbi amara bale oko aglisa na yâ mbaï tongana mbeni tâ mara!​—2 aGbia 17:5, 6, 18, 23, 24.

14. Na lege wa “bingo” ti Juda ayeke duti ande kete ahon ti royaume ti amara bale oko?

¹⁴ Azo ti Assyrie aye nga ti sala ngangu na Juda. Fade lo tï na yâ “bingo” biaku tongana aroyaume ti amara bale oko so Zéboulôn na Naphtali aduti fä ti ala? Oko pepe. “Na lâ ti nda ni,” wala na pekoni, fade Jéhovah ayeke hiri deba nzoni na ndo so Juda, royaume ti mbongo ayeke dä, na même na ndo so ayeke kozoni na gbe ti royaume ti banga. Tongana nyen?

15, 16. (a) “Na lâ ti nda ni” wa fade ye ayeke gbian teti “sese ti Zabulon na sese ti Nephtali”? (b) Tongana nyen a ga ti yekia sese so a zonga ni giriri?

¹⁵ Bazengele Matthieu akiri tene na hundango tene so na yâ tondo so lo sû na gbe ti yingo na ndo kusala ti Jésus na sese. Lo tene na ndo akozo ngoi ti kusala so: “[ Jésus a] zia Nazareth, Lo gue Lo sala kodoro na Capernaüm, so ayeke na tele ti Kota Ngu, na yanga ti sese ti Zabulon na ti Nephtali, si tene so prophète Esaïe atene alingbi ga tâ tene, Sese ti Zabulon na sese ti Nephtali, na lege ti Kota Ngu, na mbengu ti Jourdain, Galilée ti aGentil, Azo so aduti na bingo, ala ba kota lumière; ala so aduti na sese ti kui, na ala duti na bingo ti kui, lumière asi.”​—Matthieu 4:13-16.

¹⁶ Tongaso, “lâ ti nda ni” so Isaïe asala tene ni kozo ayeke ngoi so Christ asala kusala ti lo na sese. Mingi ti fini ti Jésus na ndo sese aduti na Galilée. A yeke giriri na sese ti Galilée si lo to nda ti kusala ti lo na lo to nda ti tene: “Royaume ti yayu ayeke ndulu.” (Matthieu 4:17) A yeke na Galilée si lo fa kpengba Fango ye ti lo na ndo ti Hoto, si lo soro abazengele ti lo, si lo sala kozo ye ti kpene ti lo, na lo si na adisciple ahon 500 na peko ti londongo ti lo na popo ti awakinda. (Matthieu 5:1–7:27; 28:16-20; Marc 3:13, 14; Jean 2:8-11; 1 aCorinthien 15:6) Na lege so Jésus asala si prophétie ti Isaïe aga tâ tene na sepelango “sese ti Zabulon, na sese ti Nephtali.” Biani, kusala ti fango tene ti Jésus angbâ pepe gi na azo ti Galilée. Na fango nzo tene na yâ sese ni kue, Jésus asepela mara ti Israël kue, nga na Juda.

“Kota Lumière”

17. Tongana nyen “kota lumière” asu na Galilée?

¹⁷ Me a lingbi ti tene nyen na ndo “kota lumière” na Galilée so Matthieu asala tene ni? Na ndo so nga lo fa peko ti prophétie ti Isaïe so atene giriri: “Azo so atambela na yâ bingo, ala ba kota lumière; ala so aduti na sese ti bingo ti kui giriri, lumière asu na ndo ala awe.” (Esaïe 9:1 [9:2, NW]) Na ngoi ti kozo siècle N.E., atene ti mvene ti a-païen akanga ndo ti lumière ti tâ tene. Amokonzi ti lege ti vorongo ti aJuif asala si kpale ni aga ngangu ahon na ngbango na ndo angobo ti vorongo ti ala so a “sala si Tene ti Nzapa aga ye senge senge.” (Matthieu 15:6) A sala ngangu na ndo asenge zo na a sala si li ti ala aga kirikiri, teti ala mu peko ti “awaziba so afa lege.” (Matthieu 23:2-4, 16) Tongana Jésus Messie ni aba gigi, lê ti asenge zo mingi azi ngangu. (Jean 1:9, 12) Kusala so Jésus asala na ndo sese nga na anzoye so sadaka ti lo aga na ni a lingbi ti haka ni biani na “kota lumière” so afa na yâ prophétie ti Isaïe.​—Jean 8:12.

18, 19. Nda ni nyen si ala so ayeda na lumière ni alingbi ti duti na ngia mingi?

¹⁸ Ala so ayeda giriri na lumière ni ayeke na anda ti tene mingi ti duti na ngia. Isaïe akiri atene: “Mo sala si mara ni awu, Mo sala si ngia ti ala awu; ala duti na ngia na gbele Mo legeoko tongana azo asala ngia na lâ ti fango le-kobe, na tongana azo asala ngia na lâ ti kangbingo ye so ala gbu na bira.” (Esaïe 9:2 [9:3, NW]) Na lege ti fango tene ti Jésus na ti adisciple ti lo, azo ti bê ti mbilimbili asigigi; ala fa so ala ye ti voro Jéhovah na yingo na tâ tene. ( Jean 4:24) Kozoni si ngu osio alingbi, azo mingi mingi ayeda na lege ti vorongo ti aChrétien. Azo saki ota awara batême na lâ ti Pentecôte 33 N.E. Kete na pekoni, “wungo ti azo ni aga ndulu na saki oku.” (Kusala 2:41; 4:4) Teti so adisciple ayeke fa lumière na gigi na wâ, “adisciple awu mingi na Jérusalem, na aprêtre mingi amä na bê.”​—Kusala 6:7.

¹⁹ Tongana ti azo so ayeke na ngia teti lê ti kobe so adü mingi wala tongana ala so ayeke na ngia ti kangbi ye ti mosoro na peko ti mbeni kota hongo na ngangu ti aturugu, adisciple ti Jésus aduti na ngia teti guengo na li ni ti kusala ni. (Kusala 2:46, 47) Na pekoni, Jéhovah asala si lumière asu na popo ti amara. (Kusala 14:27) Tongaso azo ti amara kue awara ngia teti a zi na ala lege ti ga ndulu na Nzapa.​—Kusala 13:48.

“Legeoko Tongana . . . Lâ ti Madian”

20. (a) Na alege wa azo ti Madiân afa so ala yeke awato ti Israël, na tongana nyen Jéhovah akaï kpale so ala ga na ni? (b) Tongana nyen na ngoi ti mbeni “lâ ti Madian” so ayeke ga fade Jésus ayeke kaï kpale so awato ti mara ti Nzapa aga na ni?

²⁰ Aye so asi na peko ti kusala ti Messie ayeke ngbâ lakue, tongana ti so atene ti Isaïe afa na pekoni: “Teti Mo fâ joug ti ye so ane lo, na barre ti ndogo ti lo, na keke ti azo so asala ngangu na lo, legeoko tongana Mo fâ ye na lâ ti Madian.” (Esaïe 9:3 [9:4, NW]) Ngu ngbangbo mingi kozoni na ngoi ti Isaïe, azo ti Madiân agbe lingo na azo ti Moab ti gboto Israël ti tï na yâ siokpari. (Nombre 25:1-9, 14-18; 31:15, 16) Na pekoni, azo ti Madiân azia kota mbito na yâ ti azo ti Israël teti ngu mbasambala na lingo na yâ akete kodoro na ayaka ti ala ti sala bira na ti gbu ye na ngangu. (aJuge 6:1-6) Me na pekoni, na lege ti wakua ti lo Guidéôn, Jéhovah ahon na ngangu aturugu ti Madiân. Na peko ti “lâ ti Madian” so, mbeni ye oko afa pepe so mara ti Jéhovah akiri aba pasi ngbanga ti azo ti Madiân. (aJuge 6:7-16; 8:28) Na yâ ngoi kete, fade Jésus Christ, Kota Guidéôn, ayeke pika na kuâ azo so laso ayeke awato ti mara ti Jéhovah. (Apocalypse 17:14; 19:11-21) Tongaso, na lege ti ngangu ti Jéhovah na pepe na lege ti ngangu ti zo, “legeoko tongana . . . lâ ti Madian,” ayeke hon na ngangu biaku. (aJuge 7:2-22) Fade mara ti Nzapa ayeke ba pasi mbeni oko pepe na gbe ti salango ngangu!

21. Prophétie ti Isaïe afa nyen na ndo ye so ayeke si ande na bira?

²¹ Nda ti afango na gigi ngangu ti Nzapa ayeke pepe ti sepela bira. Jésus so ayä lo na popo ti awakinda ayeke Mokonzi Ti Siriri, na futingo awato ti lo fade lo ga na mbeni siriri so ayeke ti lakue lakue. Fadeso Isaïe afa so a yeke futi ande biaku na wâ agbakuru kue ti bira: “Poro kue ti gere ti azo ti bira so atambela na wuluwulu ti bira, na bongo so a yôro na yâ mênë, fade a ga ye ti zö na wâ, na a ga tongana keke ti wâ.” (Esaïe 9:4 [9:5, NW]) Zo ayeke mä ande mbeni pepe ngangu totongo ti poro ti aturugu so ayeke gue na bira. Zo ayeke ba ande mbeni pepe mênë na ndo bongo ti aturugu so asala bira mingi. Bira ayeke duti ande mbeni pepe!​—Psaume 46:10 (46:9, NW).

“Nzoni Wamungo Wango”

22. Iri ti prophétie wa so yâ ni ayeke mingi amu na Jésus na yâ buku ti Isaïe?

²² Na lâ ti dungo lo na lege ti kpene, lo so ayeke ga ande Messie ni awara iri ti Jésus so aye ti tene “Jéhovah Ayeke Salut.” Me lo yeke nga na ambeni iri, a-iri ti prophétie so andu kota kusala ti lo nga na kota ndo ti lo. Mbeni oko ti a-iri so ayeke Emmanuel, so nda ni ayeke “Nzapa Ayeke Na E.” (Isaïe 7:14, NW, kete tene na gbe ni.) Isaïe afa mbilimbili fadeso mbeni iri ti prophétie: “Teti a dü molenge na e, a mu molenge-koli na e; na fade ngangu ti komande ayeke na ndogo ti lo. Na fade a di iri ti lo Lo Ti Kpene, Wawango [“Nzoni Wamungo Wango,” NW], Nzapa Ti Ngangu, Babâ Ti Lakue Lakue, Mokonzi ti Siriri.” (Esaïe 9:5 [9:6, NW]) Zia e luti kete na ndo kota nda ti iri ti prophétie so yâ ni ayeke mingi.

23, 24. (a) Na lege wa Jésus ayeke mbeni “Nzoni Wamungo Wango”? (b) Tongana nyen awamungo wango so ayeke Chrétien ti laso alingbi ti mu peko ti tapande ti Jésus?

²³ Wamungo wango ayeke zo so ayeke mu awango, wala agbotongo mê. Na ngoi so lo yeke na ndo sese, Jésus Christ amu apendere wango. A diko na yâ Bible so “bê ti azo adö ndali ti lege ti fango ye ti lo.” (Matthieu 7:28, NW) Lo yeke Wamungo wango ti ndara so aba mawa ti zo, so ayeke na kota hingango ye na ndo azo. Awango ti lo ayeke gi pepe ti suku wala ti se zo. Fani mingi, a yeke lege ti fango ye nga na gbotongo mê ti nzobe. Awango ti Jésus ayeke nzoni mingi na lege so ala yeke lakue ti ndara, ala yeke nzoni-kue, na ala sala kusala ni lakue. Ala yeke gue na ala so abata ni na fini ti lakue lakue.​—Jean 6:68.

²⁴ Awango ti Jésus ayeke gi pepe lengo ti kota hingango ndo ti lo. Nde na so, lo tene: “Tene so Mbi fa na i ayeke ti Mbi pepe, me a yeke ti Lo so ato Mbi.” (Jean 7:16) Legeoko tongana ti Salomon, a yeke Jéhovah Nzapa si ayeke Lingu ti ndara ti Jésus. (1 aGbia 3:7-14; Matthieu 12:42) A lingbi tapande ti Jésus apusu awafango ye na awamungo wango ti kongrégation ti aChrétien ti sala si fango ye ti ala aluti lakue na ndo Tene ti Nzapa.​—aProverbe 21:30.

“Nzapa Ti Ngangu” na “Babâ Ti Lakue Lakue”

25. Iri “Nzapa Ti Ngangu” afa na e nyen na ndo Jésus na yayu?

²⁵ A hiri nga Jésus “Nzapa Ti Ngangu” na “Babâ Ti Lakue Lakue.” A ye ti tene pepe so lo nzi ngangu na kota ndo ti Jéhovah, so ayeke “Nzapa Babâ ti e.” (2 aCorinthien 1:2) “Na lê ti Lo [Jésus], ti lingbi na Nzapa ayeke ye ti gbu na ngangu pepe.” (aPhilippien 2:6) A hiri lo Nzapa Ti Ngangu, na pepe Nzapa Lo Ti Ngangu Ahon Kue. Jésus aba tele ti lo lâ oko pepe tongana Nzapa Lo Ti Ngangu Ahon Kue; lo sala tene ti Babâ ti lo tongana “oko tâ Nzapa,” so ti tene, oko Nzapa so a lingbi zo avoro. ( Jean 17:3; Apocalypse 4:11) Na yâ ti Bible, tene “nzapa” alingbi ti tene “zo ti ngangu” wala “kpengba zo.” (Exode 12:12; Psaume 8:6 [8:5, NW]; 2 aCorinthien 4:4) Kozo ti ga na ndo sese, Jésus ayeke giriri “mbeni nzapa,” lo “yeke legeoko na Nzapa.” Na peko ti londongo ti lo na popo ti awakinda, lo kiri na yayu na a mu na lo même kota ndo mingi ahon. (Jean 1:1, NW; aPhilippien 2:6-11) Na mbage, tene “nzapa” andu mbeni ye nde. Na Israël, a hiri giriri awafango ngbanga “anzapa”; Jésus lo mveni ahiri même ala tongaso fani oko. (Psaume 82:6; Jean 10:35) Jésus ayeke Wafango ngbanga so Jéhovah azia lo, “fade Lo fâ ngbanga ti azo so ayeke na fini na ti awakinda.” (2 Timothée 4:1; Jean 5:30) Biani, lo yö iri ti Nzapa Ti Ngangu na lege ni.

26. Ngbanga ti nyen a lingbi ti hiri Jésus “Babâ Ti Lakue Lakue”?

²⁶ Iri ti “Babâ Ti Lakue Lakue” andu ngangu nga na ngangu ti komande so Gbia na Messie ayeke na ni ti mu na azo lege ti duti lakue lakue na ndo sese. ( Jean 11:25, 26) Kozo babâ ti e, Adam, azia na e kui. Jésus, Adam ti nda ni, “ayeke Yingo so amu fini.” (1 aCorinthien 15:22, 45; aRomain 5:12, 18) Legeoko tongana Jésus, Babâ Ti Lakue Lakue, ayeke duti na fini lakue, legeoko nga fade azo so amä yanga ayeke wara anzoye ti kusala ti lo tongana Babâ teti lakue lakue.​—aRomain 6:9.

“Mokonzi Ti Siriri”

27, 28. Apendere nzoye wa azo ti “Mokonzi Ti Siriri” ayeke wara fadeso nga ayeke wara ande?

²⁷ Na ndo ti fini ti lakue lakue, zo aye ti duti na siriri, na Nzapa nga na mba ti lo zo. Atä laso, ala so ayeda na yanga-ti-komande ti “Mokonzi Ti Siriri” ‘apika épée ti ala ti ga ye ti dë yaka, na likongo ti ala si a ga zeme ti fâ tikeke.’ (Esaïe 2:2-4) Ala bata na bê ti ala pepe kengo tele so aga ngbanga ti tene ti poroso, ti ama ti kodoro, ti mara wala ti konomi. Ala bungbi beoko na yâ vorongo oko tâ Nzapa, Jéhovah, na ala gi ti lë asongo ti siriri na mba ti ala, na yâ ti kongrégation nga na gigi ni.​—aGalate 6:10; aEphésien 4:2, 3; 2 Timothée 2:24.

²⁸ Na ngoi so Nzapa aye, fade Christ ayeke leke na ndo sese mbeni siriri so ayeke mu ndo kue, so aleke ni ngangu, na a ngbâ teti lakue. (Kusala 1:7) “Fade nda ti wungo ti royaume ti Lo na ti siriri ayeke pepe, na ndo trône ti David, na ndo royaume ti Lo, ti sala si royaume ni akpengba, na ti bata royaume ni na lege ti fango ngbanga ti mbilimbili, na salango ye mbilimbili, a to nda ni laso même juska lakue lakue.” (Esaïe 9:6a [9:7a, NW]) Na yâ kusala ti lo ti Mokonzi Ti Siriri, fade Jésus asala ye na ngangu ahon ndo ni pepe. Fade lo yeke kanga ande lege pepe na azo ti lo ti sala ye so bê ti ala aye nga lo yeke gbu ala pepe na ngangu ti mä yanga ti lo. Nde na so, ye kue so lo yeke sala ande, lo yeke sala ni “na lege ti fango ngbanga ti mbilimbili, na salango ye mbilimbili.” So tâ gbiango ye so adë bê!

29. A lingbi e sala nyen tongana e ye ti wara siriri ti lakue lakue?

²⁹ Tongana e gbu li na ndo aye ti ngia so iri ti prophétie ti Jésus andu ni, e lingbi ti tene so nda ti tene ti Isaïe na ndo mbage ti prophétie so ayeke biani ye ti dongo bê. Lo tene: “Fade L’Eternel Ti Sabaoth asala ye so na lege ti nzala ti bê ti Lo.” (Esaïe 9:6b [9:7b, NW]) Biani, Jéhovah asala ye na wâ. Lo sala ye na ndambo ni pepe. E lingbi ti hinga biani so fade lo yeke sala tâ ye alingbi na azendo ti lo, atä ala yeke tongana nyen. Tongaso, tongana mbeni zo aye ti wara siriri ti lakue lakue, zia lo sala na Jéhovah na bê ti lo kue. Na tapande ti Jéhovah Nzapa na ti Jésus, Mokonzi Ti Siriri, zia awakua kue ti Nzapa aduti na “nzala ti sala nzo kusala.”​—Tite 2:14.

[Akete tene na gbe ni]

[Carte/Foto na lembeti 122]

(Ti ba tene ni mbilimbili, ba buku ni)

Chorazîn

Bethsaïda

Capernaüm

Be-nyama ti Gennésareth

Kota Ngu-ingo ti Galilée

Magadân

Tibériade

Ngu ti Jourdain

GADARA

Gadara

[Afoto na lembeti 119]

Dungo ti Caïn na ti Jésus aduti la ni use kue nde mingi. Gi ti Jésus si ayeke na mbeni nda ni so amu ngia

[Foto na lembeti 121]

Fade mbeni boma so ahon nzala ti mapa na ti ngu ayeke duti dä

[Foto na lembeti 127]

Jésus aduti la ni mbeni lumière na yâ sese ni