Chapitre Bale Oko Na Ndo Ni Miombe

Aye ti Manda na Ndo Dutingo Be-ta-zo Pepe

Esaïe 22:1-25

1. Ti duti na yâ ti mbeni gbata so awato ase kando na tele ni giriri alingbi ti sala nyen na bê?

GI TI ba na li ye so dutingo na yâ ti mbeni gbata so aturugu ase kando na tele ni giriri aye ti tene. Wato aluti na gbele agbagba; lo yeke ngangu na lo sala ye na nzobe pepe. Mo hinga so lo kinda ambeni gbata awe. Lo leke fadeso na bê ti lo ti gbu gbata ti mo, ti nzi aye ti yâ ni, ti sala ngangu na awali na ti fâ azo ni. Aturugu ti lo ayeke ngangu mingi ti tene mo luti na gbele ala; a ngbâ gi na mo ti ku ti tene agbagba ti gbata ni akanga lege na ala. Na bingo lê na mbage ti agbagba ni, mo ba atour ti sengo kando so wato aga na ni. Lo yeke nga na agbakuru ti se na kando so alingbi ti bi ayongoro tênë na afuti aye ti batango ndo ti mo. Mo ba akeke ti lo ti kungbi na agbagba, aye ti lo ti ma na tele ti gbagba, azo ti pikango kokora ti lo na apuse ti bira ti lo, agbâ ti turugu ti lo. Ye ni amu kota mbito!

2. Lawa sengo kando so asala tene ni na Esaïe chapitre 22 aduti dä?

² Na Esaïe chapitre 22, a sala tene ti mbeni sengo kando tongaso, sengo kando na tele ti Jérusalem. A duti lawa? A yeke ngangu ti fa mbeni sengo kando oko so ague legeoko na ye kue so afa. A lingbi ti ba prophétie ni biani tongana fango peko ti asengo kando nde nde so Jérusalem ayeke wara, tongana mbeni kota gbotongo mê na ndo ye so ayeke ku lo.

3. Salango ye ti azo ti Jérusalem na ngoi ti sengo kando so Isaïe asala tene ni ayeke tongana nyen?

³ Azo ti Jérusalem ayeke sala nyen tongana a se kando so Isaïe afa pekoni na gbele gbata ti ala? Ala yeke dekongo na Jéhovah, ala yeke toto na lo ti sö ala, teti ala te mbele na lo? Pepe, ala fa so ala yeke awabuba, tongana mingi ti ala so atene ala voro Nzapa laso.

Gbata so Ase Kando na Tele Ni

4. (a) “Popo-hoto so zo aba ye dä tongana suma” ayeke nyen, na ngbanga ti nyen a mu na lo iri so? (b) Dutingo ti azo ti Jérusalem na lege ti yingo ayeke tongana nyen?

⁴ Na yâ chapitre 21 ti Esaïe, a to nda ti oko oko ti atokua ota ti fango ngbanga na tene “Nengo tene.” (Esaïe 21:1, 11, 13) Chapitre 22 ato nda ni nga tongaso: “Nengo tene na ndo popo-hoto so zo aba ye dä tongana suma. Ye nyen asala mo fadeso si mo ma na ndo da?” (Esaïe 22:1) “Popo-hoto so zo aba ye dä tongana suma” ayeke Jérusalem. A hiri gbata ni popo-hoto ngbanga ti so, atä so lo yeke na ndo hoto, ahoto so ayo ahon lo angoro ni. A tingbi ni na “suma” teti so Nzapa afa na yâ ni asuma na anda ti tene mingi. Teti tene so, a lingbi azo ti lo adengi mê na atene ti Jéhovah. Ye oko, ala bi bê ti ala na lo pepe na ala lï na yâ vorongo ti wataka. Wato so ase kando na tele ti gbata ni ayeke mbeni ye ti kusala so Nzapa ayeke fâ na ngbanga ti lo na ndo mara ti lo ti kpengba-li.​—Deutéronome 28:45, 49, 50, 52.

5. Ngbanga ti nyen, peut-être, aJuif ama na ndo ada ti ala?

⁵ Zia e ba so azo ti Jérusalem kue ‘ama na ndo da’ ti ala. Giriri, li ti ada ti azo ti Israël ayeke kpangbala na fani mingi asewa ayeke bungbi tele dä. Isaïe afa mbilimbili pepe ngbanga ti nyen azo ti Jérusalem asala ni na ngoi ni so, ye oko atene ti lo afa so ye ni anzere na lo pepe. Tongaso, a lingbi ti tene so ala ma na ndo ada ti voro anzapa ti wataka ti ala. Ala sala tongaso fani mingi na yâ ti angu so aga kozoni na ngu 607 K.N.E., ngoi ti futingo Jérusalem.​—Jérémie 19:13; Sophonie 1:5.

6. (a) Aye aduti tongana nyen na yâ Jérusalem? (b) Ngbanga ti nyen ambeni ayeke na ngia, me ye nyen ayeke ku ala?

⁶ Isaïe angbâ ti tene: “O mo, so yâ ti mo asi na dengo kongo, kodoro ti wuluwulu, kodoro ti ngia; azo ti mo so a fâ ala, a fâ ala na épée pepe, na a fâ ala na yâ bira pepe.” (Esaïe 22:2) Azo mingi alï na yâ gbata ni, na tongaso lo si na wusuwusu. Azo so ayeke tambela na ndo lege asala wuluwulu na ayeke na mbito. Ye oko, ambeni ayeke na ngia, peut-être ngbanga ti so ala tene ye ti sioni ayeke si pepe wala na lê ti ala ye ti sioni ayeke hon.a Ye oko, a yeke ye ti buba ti duti na ngia na mara ti ngoi tongaso. Mingi ti ala so ayeke na yâ gbata ni ayeke ga ti wara mbeni kuâ ti sioni ahon kuâ ti épée. A lingbi ti lï pepe na kobe na yâ mbeni gbata so ase kando na tele ni. Akobe so azia na yâ ti gogoro na yâ ti gbata ni ayeke gue ti hunzi. Kota nzala na wungo ti azo so ayeke mingi adü akobela. Mingi ti azo ti Jérusalem ayeke kui ande teti nzala na kobela. Ye so asi na ngu 607 K.N.E. nga na 70 N.E.​—2 aGbia 25:3; Toto ti Jérémie 4:9, 10.b

7. Amokonzi ti Jérusalem asala nyen na ngoi ti sengo kando ni, na ye nyen asi na ala?

⁷ Tapande wa amokonzi ti Jérusalem amu na ngoi ti sioni so? Isaïe akiri tene: “Azo ti komande ti mo akpe legeoko, a gbu ala senge, a pika ala na ngindi pepe. Azo ti mo kue so azo awara ala, ala gbu ala, même ala so akpe yongoro.” (Esaïe 22:3) Amokonzi na akoli ngangu akpe, na pekoni agbu ala! Kozoni si aye kokora na tele ti ala, agbu ala na ague na ala na ngba. Ye so asi na ngu 607 K.N.E. Na pekoni so akoro dû na yâ gbagba ti Jérusalem, Gbia Tsidqiya akpe na bï na akoli ngangu ti lo. Wato amä tene ni, atomba peko ti ala, na agbu ala na be-nyama ti Jéricho. Akoli ngangu akangbi kirikiri. A gbu Tsidqiya, akoro lê ti lo, akanga lo na kamba ti gengere, na a gue na lo na Babylone. (2 aGbia 25:2-7) Dutingo be-ta-zo ti lo pepe aga na ye ti sioni mingi!

Vundu na Gbele Kpale Ni

8. (a) Prophétie so asala tene ti ye ti ngangu teti Jérusalem asala nyen na ndo Isaïe? (b) Ye nyen ayeke ba ande na yâ Jérusalem?

⁸ Prophétie so ayengi Isaïe mingi. Lo tene: “I ba mbi pepe, fade mbi toto na suingo bê; i tara ti lungula vundu na bê ti mbi pepe teti ala futi molenge-wali ti azo ti mbi.” (Esaïe 22:4) Vundu agbu Isaïe teti ye so prophétie afa na ndo Moab nga na Babylone. (Esaïe 16:11; 21:3) Fadeso vundu ti lo na toto ti lo akiri aga kota mingi ahon tongana lo bi bê na ndo ye ti ngangu so aga ti tï na ndo mara ti lo. A lingbi ti dë bê ti lo pepe. Ngbanga ti nyen? “Lâ ti vundu, lâ ti doro zo, lâ ti sala si lê ti zo agi, ayeke si na popo-hoto so zo aba ye dä tongana suma; ye so alondo na Seigneur L’ Eternel Ti Sabaoth; a yeke lâ ti fango gbagba ti bira, na lâ ti toto so asi na tele ti ahoto.” (Esaïe 22:5) Fade Jérusalem ayeke duti na yâ kota wuluwulu. Azo ayeke gue kirikiri teti kota mbito. Tongana awato ayeke to nda ni ti koro dû na yâ agbagba ti gbata ni, a yeke mä mbeni “toto so asi na tele ti ahoto.” So aye ti tene fade azo ti gbata ni ayeke dekongo na Nzapa na yâ temple ti lo ti nzoni-kue na ndo Hoto ti Moria? A lingbi ti duti tongaso. Ye oko, teti dutingo be-ta-zo ti ala pepe, a lingbi ti tene so a ye gi ti fa so kongo ti mbito ti ala ayeke toto na yâ ahoto so ayeke na tele ni.

9. Aturugu so aga na kpale na Jérusalem ayeke tongana nyen?

⁹ Mara ti wato wa aye ti ga na kpale na Jérusalem? Isaïe afa nda ni na e: “Elam ayö bozo ti kondoro, na lo yeke na azo na yâ apuse ti mbarata, na azo ti mbarata; na Kir alungula vala na yâ bozo ni.” (Esaïe 22:6) Awato ni ayeke na aye ti bira mingi. Bozo ti awapikango kokora asi na lê ti kokora. Aturugu ayeke leke vala ti ala teti bira. Ala yeke na apuse ti bira na ambarata so aleke ala teti bira. Na popo ti aturugu ni awara azo ti Élam, so ayeke na banga ti ndo so ahiri ni laso Golfe ti Perse, na ti Qir, so ayeke peut-être ndulu na Élam. Dingo iri ti akodoro so afa so awato ni alondo yongoro mingi. A fa nga so awapikango kokora ti Élam aduti peut-être na popo ti aturugu so aye ti ga na kpale na Jérusalem na lâ ti Hizqiya.

Gingo Lege ti Bata Ndo

10. Ye wa aduti sioni fä teti gbata ni?

¹⁰ Isaïe asala tene ti ye so ayeke si: “Tene asi tongaso, popo-hoto nde nde ti i ti nzoni ahon asi singo na apuse ti mbarata, na azo ti mbarata aleke tele ti ala na yanga ti kodoro ti sala bira. Lo lungula voile ti Juda.” (Esaïe 22:7, 8a) Abe-nyama so ayeke ndulu na Jérusalem asi singo na apuse ti bira nga na ambarata so aleke tele ti kungbi yanga ti gbata ni. “Voile ti Juda” so alungula ni ayeke nyen? A lingbi ti tene a yeke mbeni oko ti ayanga ti gbata ni, so mungo ni ayeke sioni fä teti awabatango ndo.c Tongana alungula voile ti batango ndo so, awato ni alingbi fadeso ti mu gbata ni senge.

11, 12. Azo ti Jérusalem asala nyen ti bata ndo?

¹¹ Isaïe agboto lê fadeso na ndo ye so aJuif aleke ti bata na tele ti ala. Kozo tene so aga na li ti ala ayeke: aye ti bira! “Na lâ ni kâ, mo zia bê ti mo na ye ti bira so ayeke na yâ da ti Keke ti Liban. Na i ba so dû ti gbagba ti bira ti Kodoro ti David ayeke mingi, na i sala si ngu abungbi na lende so ayeke na gbe ti hoto.” (Esaïe 22:8b, 9) A bata aye ti bira na gogoro ti da ti keke. A yeke Salomon si aleke da so. Teti lo sala ni na acèdre ti Liban, ahiri ni “da ti Keke ti Liban.” (1 aGbia 7:2-5) Ala ba ando so gbagba ni asuru dä. Ala to ngu ti bata, mbeni kota ye so ahunda ti bata ndo. A hunda ngu ti duti na fini. Tongana ngu ayeke dä pepe, mbeni gbata alingbi ti luti pepe. Ye oko, zia e ba so a diko na mbeni ndo oko pepe so mara ni agi ti sö kuâ na mbage ti Jéhovah. Nde na so, lo zia bê na ndo aye ti lo mveni ti batango ndo. Zia e sala mara ti ye ti sioni tongaso lâ oko pepe!​—Psaume 127:1.

¹² A lingbi ti sala nyen teti adû so ayeke na yâ ti gbagba ni? “I diko da ti Jérusalem, na i fâ da ni na sese ti wara ye ti leke gbagba ti bira.” (Esaïe 22:10) A ba ada nde nde ti hinga ala so a lingbi ti kungbi ni ti wara na aye ti leke gbagba ni. Tongaso ala ye ti kanga lege na wato ni ti mu gbagba ni kue.

Mara so Ayeke na Mabe Pepe

13. Mara ni asala nyen ti wara ngu so alingbi, me lo glisa zo wa?

¹³ “I sala dû ti bata ngu na popo ti gbagba ti bira use teti ngu ti lende ti giriri. Me i zia bê ti i pepe na Lo so asala ye so, na lê ti i aba pepe Lo so aleke ye so giriri.” (Esaïe 22:11) Angangu so asala ti tö ngu ti bata, so asala tene ni ge nga na versê 9, adabe na ye so Gbia Hizqiya asala ti bata gbata ni ngbanga ti azo ti Assyrie so aye ti mu ni. (2 Chronique 32:2-5) Ye oko, azo ti gbata ni na yâ prophétie so ti Isaïe ayeke na mabe oko pepe. Ala gi ti bata gbata ti ala, ye oko, nde na Hizqiya ala bi bê oko pepe na Wasalango ye.

14. Atä tokua ti gbotongo mê ti Jéhovah, mara ni aduti na bibe ti buba wa?

¹⁴ Isaïe angbâ ti tene: “Na lâ ni kâ, Seigneur L’Eternel Ti Sabaoth ahiri azo ti toto, ti toto na vundu, ti kio kuali kue, na ti yü bongo ti mua; na ba, ala yeke na tâ ngia, ala sala ngia, ala fâ akoli bagara, ala fâ angasangbaga, ala te nyama na ala nyon vin​—Zia e te na nyon, teti kekereke e yeke kui!” (Esaïe 22:12, 13) Bê ti azo ti Jérusalem aso oko pepe ngbanga ti kpengba-li ti ala na mbage ti Jéhovah. Ala toto pepe, ala kio kuali ti ala pepe, na ala yü bongo ti mua pepe tongana fä ti gbiango bê. Tongana ala sala ni fade, ka Jéhovah abata peut-être ala na aye ti sioni so ayeke ku ala. Nde na so, ala bi tele ti ala na yâ angia so anzere na mitele. A wara laso bango ndo oko so na yâ azo mingi so amä na bê pepe na Nzapa. Teti ala yeke na beku oko pepe (ti londo na popo ti awakinda wala ti duti na ndo sese so aga Paradis), ala gbanzi ye oko pepe na tele ti ala, ala tene: “Zia e te na nyon, teti kekereke e yeke kui.” (1 aCorinthien 15:32) Azo so aba ndo ayo pepe! Ta tongana ala zia bê ti ala na Jéhovah, ala yeke duti na beku so akpengba!​—Psaume 4:7-9 (4:6-8, NW); aProverbe 1:33.

15. (a) Tokua ti ngbanga ti Jéhovah na ndo Jérusalem ayeke so wa, na zo wa asala ye alingbi na fango ngbanga so? (b) Ngbanga ti nyen Chrétienté ayeke wara ande mara ti ye so asi na Jérusalem?

¹⁵ Fade azo so ase kando na tele ti ala na yâ gbata ti Jérusalem ayeke wara nzoni dutingo pepe. Isaïe atene: “L’Eternel Ti Sabaoth mveni asala tene na yanga ti Lo na mê ti mbi, Lo tene, Biani, fade A mu pardon na sioye ti i so pepe juska i kui, Seigneur L’Eternel Ti Sabaoth atene.” (Esaïe 22:14) Bê ti mara ni akpengba mingi na tongaso lo yeke wara ande pardon pepe. Fade lo kui biani. Kite oko ayeke dä pepe. Gbia Seigneur, Jéhovah ti aturugu, atene tongaso. A lingbi na gango tâ tene ti atene ti prophétie ti Isaïe, ye ti vundu apika lege use Jérusalem so aduti be-ta-zo pepe. Aturugu ti Babylone, nga na pekoni ala ti Rome afuti lo. Legeoko nga, fade ye ti vundu ayeke pika Chrétienté so aduti be-ta-zo pepe, so azo ti lo atene ala yeke voro Nzapa me biani ala bele lo na alege ti akusala ti ala. (Tite 1:16) Asiokpari ti Chrétienté, tongana ti atanga ti alege ti vorongo ti sese so abi bê pepe na ambilimbili lege ti Nzapa, “asi juska na yayu.” Legeoko tongana sioni ti Jérusalem so ake mabe, sioni ti ala ayeke kota mingi na tongaso alingbi ti mu pardon na ni pepe.​—Apocalypse 18:5, 8, 21.

Wabatango Ye ti Kion

16, 17. (a) Zo wa awara fadeso mbeni tokua ti gbotongo mê so alondo na Jéhovah, na ngbanga ti nyen? (b) Ye nyen ayeke si ande na Shebna ngbanga ti anzala ti kota ndo ti lo?

¹⁶ Prophète ni azia fadeso mara ti kpengba-li ti si na mbeni zo ti kpengba-li. Lo tene: “Seigneur L’Eternel Ti Sabaoth atene tongaso, Mo gue na ndo ti wabatango ye so, même na Sebna, zo ti komande da ni, mo tene, Mo sala nyen na ndo so? zo nyen ti mo ayeke na ndo so, si mo dë ndo ti lu akuâ na ndo so? mo dë ndo ti lu kuâ na nduzu, mo dë ndo na yâ tênë teti mo mveni!”​—Esaïe 22:15, 16.

¹⁷ Shebna ayeke ‘wabatango ye so akomande da,’ peut-être da ti Gbia Hizqiya. Tongaso lo yeke na kota ndo, teti lo yeke kota zo ahon na peko ti gbia. Azo aku ye mingi na mbage ti lo. (1 aCorinthien 4:2) Ye oko, na ngoi so alingbi lo bi tele ti lo mbilimbili na atene ti mara ni, Shebna ayeke gi gloire teti lo mveni. Lo leke mbeni dukua ti ngele ngangu teti lo mveni, so akpa ti gbia, na li ti mbeni kete hoto. Jéhovah, so ayeke ba kusala so, apusu Isaïe ti mu gbotongo mê so na wabatango ye so ayeke be-ta-zo pepe: “Ba, O zo ti ngangu, fade L’Eternel abi mo na gigi na ngangu; biani, fade Lo gbu mo, na Lo ngongbi mo. Fade Lo rulé mo, Lo rulé mo tongana balle, fade A bi mo na mbeni kota sese na fade mo kui kâ, na fade apuse ti mbarata ti gloire ti mo ayeke kâ nga, mo so mo yeke ye ti kamela na da ti seigneur ti mo. Fade Mbi tomba mo na kusala ti mo; na fade A lungula mo na ndo ti mo.” (Esaïe 22:17-19) Teti lo bi bê gi na ndo lo mveni, Shebna ayeke wara ande même senge dukua pepe na Jérusalem. Nde na so, fade a bi lo na ngangu tongana balle na lo kui na mbeni kodoro yongoro. Atene so ayeke na mbeni gbotongo mê teti ala so ayeke na kungba na yâ ti mara ti Nzapa. Zo so asala ye ahon ndo ni na ngangu ti lo ayeke glisa ndo ti lo na a lingbi ti bi lo na gigi.

18. Zo wa ayeke mu ande place ti Shebna, na so zo ni ayeke wara abongo ti kusala ti Shebna nga na akelele ti da ti David a ye ti tene nyen?

¹⁸ Ye oko, fade Shebna ayeke glisa kota ndo ti lo tongana nyen? Jéhovah afa nda ni na lege ti Isaïe: “Na lâ ni kâ fade tene asi tongaso, fade Mbi hiri boi ti Mbi Eliakim, molenge ti Hilkija; fade Mbi yü lo na bongo ti mo, Mbi kanga ceinture ti mo na mbunda ti lo, na Mbi zia ndo ti komande ti mo na tïtî lo; fade lo ga babâ ti awakodoro ti Jérusalem, na ti azo ti da ti Juda. Na fade Mbi zia kelele ti da ti David na ndogo ti lo, fade lo lungula da ni, na mbeni zo alingbi kanga da ni pepe; fade lo kanga da ni, na mbeni zo alingbi lungula da ni pepe.” (Esaïe 22:20-22) Fade Éliaqim ayeke mu place ti Shebna; lo yeke wara abongo ti kusala ti wabatango ye nga na kelele ti da ti David. Bible asala kusala na tene “kelele” tongana fä ti ngangu, ti ngorogbia wala ti ngangu ti komande. (Ba Matthieu 16:19.) Giriri, mbeni wamungo wango ti gbia, so amu na lo akelele, alingbi ti ba lege ti akubu ti gbia na même ti soro ala so ayeke sala kusala ti gbia. (Ba Apocalypse 3:7, 8.) Tongaso kungba ti wabatango ye ayeke kota mingi, na a ku ye mingi na mbage ti zo so ayö kungba ni so. (Luc 12:48) Shebna ahinga peut-être kusala ti lo nzoni, ye oko, teti lo duti be-ta-zo pepe fade Jéhovah ayeke zia mbeni zo na place ti lo.

Apointe Use ti Fä

19, 20. (a) Na lege wa Éliaqim ayeke duti ande mbeni deba nzoni teti mara ti lo? (b) Ye nyen ayeke si ande na ala so angbâ ti zia bê na Shebna?

¹⁹ Na nda ni, Jéhovah atene na lege ti fä tongana nyen a yeke mu kusala ti Shebna na Éliaqim. Lo tene: “Fade Mbi sala si lo [Éliaqim a] kpengba tongana pointe so a pika na mbeni ndo si a kpengba; fade lo ga tongana trône ti gloire ti da ti babâ ti lo. Fade ala zia na ndo lo ye ti yango-iri kue ti da ti babâ ti lo, ahale ti nzoni na ti sioni, na kete ye ti kusala kue ti yâ da, a to nda ni na ta juska na ngbenda kue. Na lâ ni kâ, L’Eternel Ti Sabaoth atene, Pointe [Shebna] so a pika na mbeni ndo si a kpengba, fade a zi na ndo ni so, a fâ pointe so na sese, na pointe ni atï; na fade a futi nengo ye so ayeke na ndo ni, teti L’Eternel asala tene so awe.”​—Esaïe 22:23-25.

²⁰ Na yâ ti aversê so, kozo pointe ni ayeke Éliaqim. Fade lo ga “trône ti gloire” teti da ti babâ ti lo, Hilqia. Nde na Shebna, lo yeke mu ande kamela pepe na da ti babâ ti lo wala lo yeke buba pepe iri ti lo. Fade Éliaqim ayeke duti mbeni gunda so aninga teti akete ye ti kusala ti da, so ti tene, teti atanga ti awakua ti gbia. (2 Timothée 2:20, 21) Nde na so, use pointe ni alingbi na Shebna. Atä a ba lo tongana ye so akpengba, fade a lungula lo. Zo kue so angbâ ti zia bê na lo ayeke tï ande.

21. Na ngoi ti e, legeoko tongana Shebna, a lungula zo wa, ngbanga ti nyen, na zo wa amu place ti lo?

²¹ Ye so asi na Shebna adabe e so, na popo ti azo so atene ala yeke voro Nzapa, a lingbi ala so ayeda na amatabisi ti kusala amu ni ti sala na amba ti ala na ti sepela Jéhovah. A lingbi ala mu pepe kungba ti ala so ti wara na mosoro wala ti yä na iri ti ala mveni. Na tapande, ngbele ye Chrétienté afa tele ti lo tongana wabatango ye so azia lo na kusala, lembe ti Jésus Christ na ndo sese. Ye oko, legeoko tongana Shebna azia la ni kamela na lê ti babâ ti lo na gingo gloire ti lo mveni, legeoko nga amokonzi ti Chrétienté azia kamela na lê ti Wasalango ye na bungbingo amosoro nga na ngangu teti ala mveni. Ni la, tongana ngoi ti fango ngbanga so “a to nda ni na da ti Nzapa” asi na ngu 1918, Jéhovah alungula Chrétienté. Mbeni wabatango ye nde aba gigi, “wabatango ye ti nzoni so ayeke na ndara,” na azia lo na ndo da ti Jésus na sese. (1 Pierre 4:17; Luc 12:42-44) Bungbi so afa so lo lingbi ti yö na ndogo ti lo “kelele” ti gbia ti David. Tongana mbeni “pointe” so alingbi ti zia bê dä, wabatango ye so afa na gigi so lo yeke mbeni tâ gunda teti “kete ye ti kusala kue ti yâ da,” so ti tene aChrétien so asa yingo na ndo ti ala so amu na ala kungba nde nde na so ayeke ku lo ti wara kobe ti yingo. “Ambeni ngasangbaga,” legeoko tongana “wande so ayeke na kodoro ti mo” ti Jérusalem ti giriri, azia bê ti ala na ndo “pointe” so, Éliaqim ti laso.​—Jean 10:16; Deutéronome 5:14.

22. (a) Ngbanga ti nyen lungulango Shebna na kusala ti wabatango ye asi tâ na ngoi ni? (b) Ngbanga ti nyen na ngoi ti e, ziango “wabatango ye ti nzoni so ayeke na ndara,” asi tâ na ngoi ni?

²² Éliaqim amu giriri place ti Shebna na ngoi so Sennakérib na aturugu mingi ti lo aye ti ga na kpale na Jérusalem. Legeoko nga, a zia “wabatango ye ti nzoni so ayeke na ndara,” ti sala kusala na ngoi ti nda ni, so ayeke hunzi ande tongana Satan na azo ti lo ayeke ga na ndangba bira na tele ti “Israël ti Nzapa” nga na afon lo angasangbaga. (aGalate 6:16) Legeoko tongana ngoi ti Hizqiya, bira so ayeke ko nda ni na futingo ti awato ti ye so ayeke mbilimbili. Ala so azia bê ti ala na “pointe so a pika na mbeni ndo si a kpengba,” wabatango ye ti be-ta-zo, ayeke sö kuâ, legeoko tongana abe-ta-zo ti Jérusalem asö kuâ tongana azo ti Assyrie alï na sese ti Juda. Tongaso, a yeke lege ti ndara ti zia bê pepe na ndo Chrétienté, “pointe” so iri ti lo abuba awe!

23. Na nda ni ye nyen asi na Shebna, na ye wa e lingbi ti manda na lege ni?

²³ Ye nyen asi na Shebna? E hinga pepe tongana nyen prophétie ti Esaïe 22:18 so andu lo aga tâ tene. Tongana lo kpa Chrétienté, na lege so lo yä tele ti lo nga na pekoni lo tï, peut-être lo manda ye na lege ti sengo ndo so. Na lege so, lo yeke nde mingi na Chrétienté. Tongana Rabshaqé ti Assyrie ahunda na ngangu ti tene Jérusalem ayeda so ahon lo na ngangu, Éliaqim, fini wabatango ye ti Hizqiya, amu li ni na azo so ague ti te lo. Ye oko, Shebna ayeke na tele ti lo tongana wakuasu ti gbia. Tongaso a ba so lo ngbâ lakue ti sala na gbia. (Esaïe 36:2, 22) So tâ pendere ye ti manda teti ala so aglisa kungba na yâ bungbi ti Nzapa! A hon ti duti na suingo bê na ngonzo, ala sala ye na ndara tongana ala ngbâ ti sala na Jéhovah na ndo kue so lo zia ala dä. (aHébreu 12:6) Na salango tongaso, ala yeke wara ande pepe mbage ti kpale so ayeke tï na ndo Chrétienté. Fade ala wara anzoye na deba nzoni ti Nzapa teti lakue lakue.

[Akete tene na gbe ni]

[Foto na lembeti 231]

Tongana Tsidqiya akpe, a gbu lo na akoro lê ti lo

[Foto na lembeti 232, 233]

Ye ti sioni aku aJuif so agbu ala na son na yâ Jérusalem

[Foto na lembeti 239]

Hizqiya asala si Éliaqim aga “pointe so a pika na mbeni ndo si a kpengba”

[Foto na lembeti 241]

Tongana Shebna, amokonzi mingi ti Chrétienté abi kamela na ndo Wasalango ye na bungbingo amosoro

[Afoto na lembeti 242]

Na ngoi ti e a zia mbeni wabatango ye be-ta-zo, bungbi ti azo, na ndo da ti Jésus