Chapitre Bale Oko Na Ndo Ni Mbasambala

“Babylone Atï Awe!”

Esaïe 21:1-17

1, 2. (a) Kota li ti tene ti Bible kue ayeke nyen, ye oko, kete me nene li ti tene wa awara na Isaïe? (b) Tongana nyen Bible afa nda ti kota li ti tene na ndo tingo ti Babylone?

A LINGBI ti haka Bible na kota mbage ti mozoko so ayeke na mbeni kota li ti tene nga na ambeni kete li ti tene so azia ni dä ti tene ye ni kue aga nde. Biani, Bible ayeke na mbeni kota li ti tene: fango na gigi mbilimbili ti kota yanga-ti-komande ti Jéhovah na lege ti Royaume ti Messie. Na mbage lo yeke na ambeni kota li ti tene so akiri fani mingi. Mbeni oko ni ayeke tingo ti Babylone.

² Afa kota li ti tene so ti fani oko ni na Esaïe achapitre 13 na 14. Lo kiri na chapitre 21 nga mbeni na achapitre 44 na 45. Ngu ngbangbo oko na pekoni, Jérémie ahasa yâ ti oko kota tene so, na buku ti Apocalypse aga na ni na mbeni kota kongo nda ni. (Jérémie 51:60-64; Apocalypse 18:1–19:4) Zo kue so aye ti manda Bible na lege ni alingbi ti bi bê ti lo nga na ndo kete me nene li ti tene ti Mbeti ti Nzapa so. Esaïe chapitre 21 amu maboko na lege ti tene so, teti lo yeke na anzene nzene tene so agbu bê na ndo tingo ti kota ngangu ti komande sese kue so asala tene ni kozoni. E yeke ba ande na pekoni so Esaïe chapitre 21 agboto lê na ndo mbeni kota li ti tene ti Bible: kota li ti tene so amu maboko na e aChrétien ti laso ti hinga wala e yeke na donzi.

“Kpengba Suma”

3. Ngbanga ti nyen ahiri Babylone “yando ti kota ngu,” na hiringo lo tongaso afa nyen na ndo ye so ayeke ku lo?

³ Esaïe chapitre 21 ato nda ni na mbeni tene ti mungo mbito: “Nengo tene na ndo yando ti kota ngu. Legeoko tongana gingisale ti sese ti Mbongo ahon hongo, ye alondo na yando a ga, a londo na sese so amu mbito.” (Esaïe 21:1) Babylone ayeke na ndo ti Ngu ti Euphrate; mbage ni ti tö amu popo ti akota ngu use so ayeke Euphrate na Tigre. Lo yo kete na tâ kota ngu-ingo. Tongaso, ngbanga ti nyen a hiri ni “yando ti kota ngu”? Ngbanga ti so na ndo so Babylone ayeke dä ngu ayeke suku mingi na yâ ngu oko oko, na a ga mbeni “kota ngu” na apotopoto. Ye oko, azo ti Babylone awara ndara ti hon ndo ti yando ti ngu so na lekengo aye ti kode ti ba lege ti suango ti ngu ni. Ala yeke sala kusala na ndara na angu so na yâ batango gbata ti ala. Ye oko, mbeni ye ti maboko ti zo oko alingbi ande pepe ti sala si Babylone akpe ngbanga ti Nzapa. Lo yeke giriri yando na fade lo kiri lo ga yando. Ye ti vundu ayeke na lege ti ga; lo yeke leke tele ti lo tongana mbeni oko ti akota pupu ti ngu so ayeke londo na yando ti mungo mbito so ayeke na mbongo, so ngoi na ngoi ayeke tï na ndo Israël.​—Ba Zacharie 9:14.

4. Na yâ buku ti Apocalypse, suma ti “Babylone ti Kota” na ndo “ngu mingi” na mbeni “yando” afa nyen, na nda ti “ngu mingi” ayeke nyen?

⁴ Tongana ti so e manda na Chapitre 14 ti buku so, Babylone ti giriri ayeke na mbeni tapande ni laso: “Babylone ti Kota,” bungbi ti alege ti vorongo ti wataka ti sese kue. Na yâ ti buku ti Apocalypse, a zia nga kamba na popo ti Babylone ti Kota na mbeni “yando” nga na “ngu mingi.” Mbeni ange ague na bazengele Jean na yando ti fa na lo Babylone ti Kota. A tene na lo so wali ni “aduti na ndo angu mingi” so aduti fä ti “azo nde nde, na azo mingi mingi, na amara, na azo ti yanga nde nde.” (Apocalypse 17:1-3, 5, 15, NW) Ngbele ye a lingbi azo amu maboko si lege ti vorongo ti wataka angbâ, ye oko “ngu” so ayeke bata ande lo pepe na lâ ti nda ni. Legeoko tongana fä ti lo ti giriri, lo yeke ngbâ ande senge, a yeke zia lo na lo duti yangbato.

5. Tongana nyen a ga ti hinga Babylone tongana “zo ti handa” na “zo ti futi ye”?

⁵ Na ngoi ti Isaïe Babylone ade aga pepe kota ngangu ti komande sese kue, me Jéhovah ahinga awe so tongana ngoi ti lo alingbi ande, fade lo yeke sala ye ahon ndo ni na ngangu ti lo. Isaïe angbâ ti tene: “A fa na mbi kpengba suma: Zo ti handa asala na lege ti handa, na zo ti futi ye afuti ye.” (Isaïe 21:2a, NW) Fade Babylone afuti biani aye ti amara so lo hon na ngangu, so Juda ayeke na popo ni, na lo handa ala. Fade azo ti Babylone ayeke buba Jérusalem kue, ala yeke nzi aye ti temple ti lo, na ayeke gue na azo ti lo na ngba na Babylone. Kâ, fade a yeke handa azo ti kanga so ahon ala na ngangu, ayeke he mabe ti ala, na a yeke mu na ala beku oko pepe ti kiri na kodoro ti ala.​—2 Chronique 36:17-21; Psaume 137:1-4.

6. (a) Abimango tele wa Jéhovah ayeke kaï ni ande? (b) Na lege ti prophétie amara wa ayeke sala ande bira na Babylone, na a yeke ga tâ tene tongana nyen?

⁶ Tongaso, Babylone alingbi biani na “kpengba suma” so, suma so ayeke ga ande na angoi ti ngangu na lo. Isaïe akiri atene: “Mo gue, O Elam! Mo se kando, O Médie! Mbi kaï abimango so lo ga na ni.” (Isaïe 21:2b, NW) Ala so kodoro-togbia ti handa asala sana na ala ayeke wara dengo bê. Biani, bimango tele ti ala ayeke ga ti hunzi! (Psaume 79:11, 12) Na lege wa fade dengo bê so ayeke ga? Isaïe afa iri ti amara use so ayeke sala ande bira na Babylone: Élam na Médie. Ngu ngbangbo use na pekoni, na ngu 539 K.N.E., Cyrus zo ti Perse ayeke mu li ni na aturugu ti Perse na ti Médie so abungbi ti ke Babylone. Âdu ti Élam, fade agbia ti Perse ayeke mu mbeni mbage ti kodoro so kozoni na ngu 539 K.N.E.a Tongaso azo ti Élam ayeke duti na popo ti aturugu ti Perse.

7. Ye wa suma ti Isaïe asala na ndo lo, na nda ni ayeke nyen?

⁷ Ba fadeso tongana nyen Isaïe afa peko ti ye so suma ni asala na ndo ti lo: “Tongaso mbunda ti mbi aso mingi; gua ate mbi tongana gua ate wali so adü molenge, tele ti mbi aba bango, tongaso mbi lingbi mä tene pepe; bê ti mbi agi mbi mingi, tongaso mbi lingbi ba ndo pepe. Bê ti mbi apika kirikiri, na mbito ahon ndo ti mbi; l’heure ti lakui so bê ti mbi aye aga ye ti yengi mbi.” (Esaïe 21:3, 4) A ba so prophète ni aye l’heure ti lakui, mbeni pendere ngoi ti gbu li nzoni. Me l’heure ti lakui ni ayeke fadeso pendere mbeni pepe, lo ga gi na mbito, pono, na dongo tele. Gua ate prophète ni tongana gua ti wali so aye ti dü, na bê ti lo “apika kirikiri.” Mbeni wagingo nda ti Bible akiri peko ti tene so na “bê ti mbi apika ngangu,” na lo fa so tene ni andu “bê so apika na loro nga na lege ni pepe.” Ngbanga ti nyen kota vundu tongaso? A lingbi ti tene abibe ti Isaïe afa ye biani na lege ti prophétie. Na bï ti lango 5/6 ti octobre, 539 K.N.E., fade mara ti kota mbito tongaso ayeke gbu azo ti Babylone.

8. A lingbi na prophétie ni, tongana nyen azo ti Babylone asala ye, atä na ngoi so awato ase kando na gbele agbagba ti ala?

⁸ Tongana ndo avuko na bï ti ngangu mingi so, kota mbito ayeke biani bibe so azo ti Babylone ayeke na ni oko pepe. Ngu ngbangbo use kozoni, Isaïe atene: “Ala leke table, ala zia sinziri ti bata ndo, ala te, ala nyon.” (Esaïe 21:5a) Biani, Belshatsar gbia ti baba aleke mbeni pumba. A leke ndo ti duti teti akota zo ti lo saki oko, nga teti awali na andeko ti lo mingi mingi. (Daniel 5:1, 2) Azo ti matanga ni ahinga so ambeni wato ase kando na gbele agbagba ni, me ala tene na bê ti ala so a lingbi ti mu gbata ti ala lâ oko pepe. Lege ayeke dä pepe ti kinda ni teti akota gbagba ti lo na kota dû ti ngu so alï angoro lo. A lingbi ti bi bê na ni pepe teti anzapa ti lo ayeke mingi. Teti a yeke tongaso, zia “ala te, ala nyon.” Samba asala Belshatsar, na peut-être a yeke gi lo oko pepe. Akota zo ti lo ayeke nga tongaso teti atene ti prophétie ti Isaïe afa na pekoni so a lingbi a yengi ala ngangu.

9. Ngbanga ti nyen a hunda ti “sa mafuta na vala”?

⁹ “I amokonzi, i londo! i sa mafuta na vala ti i!” (Esaïe 21:5b) Fade fade, matanga ni ahunzi. A lingbi amokonzi alondo! A hiri prophète Daniel so aga mbakoro awe, na lo ba Belshatsar gbia ti Babylone so Jéhovah azia kota mbito na yâ ti lo tongana ti so Isaïe afa pekoni. Li ti akota zo ti gbia ni akpe kirikiri na ngoi so bungbi ti aturugu ti Médie, Perse, na Élam ahon ndo ti aye ti batango gbata ni. Gi na yâ ngoi kete Babylone atï! Me, ti “sa mafuta na vala” aye ti tene nyen? Ngoi na ngoi Bible ayeke haka gbia ti mbeni mara na vala teti gbia ayeke wabatango kodoro.b (Psaume 89:19 [89:18, NW]) Tongaso na yâ versê so, Isaïe afa mbilimbili so a lingbi a wara fini gbia. Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so afâ Belshatsar na “bï so mveni.” Tongaso, a lingbi a ‘sa mafuta na vala,’ wala a gi mbeni fini gbia.​—Daniel 5:1-9, 30.

10. Dengo bê wa awavorongo Jéhovah alingbi ti wara na yâ gango tâ tene ti prophétie ti Isaïe na ndo zo ti handa?

¹⁰ Ala kue so andoye tâ lege ti vorongo awara dengo bê na lege ti tondo so. A hinga nga Babylone ti laso, Babylone ti Kota, tongana zo ti handa na zo ti futi ye legeoko tongana fä ti lo ti giriri. Laso nga amokonzi ti lege ti vorongo ayeke gbe lingo ti tene akanga lege na aTémoin ti Jéhovah, asala ngangu na ala, na a hunda ala ti futa lampo ahon ndo ni. Ye oko prophétie adabe ti e so Jéhovah aba ye ti handa so kue, na fade lo yeke zia pepe si a ngbâ senge. Lo yeke futi ande alege ti vorongo kue so afa lo na lege ni pepe, na so asala sana na mara ti lo. (Apocalypse 18:8) A yeke tâ tene? Ti kpengba mabe ti e, zia e ba gi lege so agbotongo mê ti lo na ndo tingo ti Babylone ti giriri nga na ndo tapande ti lo ti laso aga tâ tene awe.

“A Tï Awe!”

11. (a) Kungba ti sinziri ayeke nyen, na zo wa asala laso kusala tongana sinziri? (b) Apuse ti bira ti alele na ti azambala aduti fä ti nyen?

¹¹ Jéhovah asala fadeso tene na prophète ni. Isaïe afa pekoni: “Teti Seigneur [“Jéhovah,” NW] asala tene tongaso na mbi, Mo gue, mo zia sinziri ti bata ndo; zia lo fa ye so lo ba.” (Esaïe 21:6) Atene so aga na mbeni kota li ti tene ti chapitre so: tene ti sinziri wala ti wabatango ndo. Kota li ti tene so andu atâ Chrétien kue ti laso, teti Jésus awa adisciple ti lo ti “bata.” “Ngba ti be-ta-zo na ti ndara” azia lâ oko pepe ti fa peko ti ye so lo ba na ndo gango ndulu ti lâ ti fango ngbanga ti Nzapa nga na ndo aye ti sioni so alondo na sese so abuba lege ti lo awe. (Matthieu 24:42, 45-47, NW) Ye nyen sinziri ti suma ti Isaïe aba? “Lo ba apuse ti mbarata, azo ti mbarata so atambela use use, na alele na azambala mingi mingi, a lingbi lo zia mê ti lo ti mä ndo nzoni.” (Esaïe 21:7) Apuse ti bira, so mara ni ayeke nde nde, aduti peut-être fä ti abungbi ti puse ti bira so ayeke tambela ti sala bira na loro ti ambarata so aleke ala teti bira. Puse ti bira ti alele nga na ti azambala ayeke mbilimbili fä ti a-use ngangu ti komande, Médie na Perse, so ayeke bungbi ande tele ti sala bira so. Na ndo ni, mbaï ayeda so aturugu ti Perse ayeke sala giriri bira na alele nga na azambala.

12. Alengo wa sinziri ti suma ti Isaïe afa na gigi, na a lingbi zo wa awara a-oko lengo so laso?

¹² Na pekoni, bê ti sinziri ni apusu lo ti fa na gigi ye so lo ba. “Lo toto tongana bamara, O Seigneur, mbi luti lakue na tour ti sinziri na lâ, a zia mbi ti bata ndo na bï kue; na ba, azo mingi mingi aga, azo ti mbarata so atambela use use.” (Esaïe 21:8, 9a) Sinziri ti suma ni adekongo na mbito pepe, “tongana bamara.” A hunda kpengba-be ti dekongo na mbeni tokua ti ngbanga na tele ti mbeni ngangu mara tongana Babylone. A hunda nga mbeni ye nde: gbungo ngangu. Sinziri ni angbâ na ndo ti lo lâ na bï, lo zia lâ oko pepe ti duti na donzi. Legeoko nga, na alâ ti nda ni so, a hunda kpengba-be na gbungo ngangu na bungbi ti sinziri. (Apocalypse 14:12) A lingbi atâ Chrétien kue aduti na alengo so.

13, 14. (a) Tongana nyen aye ni atambela teti Babylone ti giriri, nga na lege wa afâ ayanda ti lo? (b) Tongana nyen nga lawa Babylone ti Kota atï nga tongaso?

¹³ Sinziri ti suma ti Isaïe aba mbeni puse ti bira so ayeke ga. Lo ga na sango wa? “Na lo kiri tene, lo tene, Babylone atï awe! a tï awe! na a fâ ayanda ti anzapa ti lo na sese.” (Esaïe 21:9b) So tondo so amu ngia! Ba, zo ti handa na ti futi ye ti mara ti Nzapa atï awe!c Ye oko, na lege wa afâ ayanda ti Babylone so aleke na kode? Fade aMède na aPerse so amu ndo ayeke lï na yâ atemple ti gbata ni ti neka ayanda ti lo so ayeke mingi mingi? Pepe, a hunda ti sala mara ti ye tongaso pepe. Fade a fâ ayanda ti anzapa ti Babylone na lege so a yeke ba ande polele so ala lingbi pepe ti bata gbata ni. Na fade Babylone atï tongana lo lingbi mbeni pepe ti sala ngangu na mara ti Nzapa.

¹⁴ Ti Babylone ti Kota a yeke tongana nyen? Na pusungo azo ti tene asala ngangu na awakua ti Nzapa na ngoi ti Kozo Bira so Amu Sese Kue, lo wara lege ti gbu ala na ngba teti mbeni ngoi. A lingbi ti tene so fango tene ti ala aluti. Na lege ti atene ti wataka akanga mokonzi ti Société Watch Tower nga na ambeni fon lo so ayeke na kota kungba. Me na ngu 1919 mbeni gbiango ye so adö bê asi. A zi ala na da ti kanga, a zi lege na kota ndokua ti ala ti sala kusala mbeni, na fango tene akiri alondo. Tongaso, Babylone ti Kota atï na lege so afâ ngangu so lo yeke sala giriri na ndo mara ti Nzapa.d Na yâ ti Apocalypse, mbeni ange so akiri peko ti tene ti Esaïe 21:9 afa tene ti tingo ni so fani use.​—Apocalypse 14:8; 18:2.

15, 16. Na lege wa apika azo ti kodoro ti Israël tongana “le-kobe na ndo ti pikango le-kobe,” na e manda ye nyen na ndo bango ndo ti Isaïe na mbage ti ala?

¹⁵ Isaïe ako nda ti tokua ti prophétie ti lo na mbeni tene ti be-nzoni teti mara ti lo. Lo tene: “O mo so azo apika mo tongana le-kobe na ndo ti pikango le-kobe ti Mbi! Mbi fa na mo awe ye so mbi mä na yanga ti L’Eternel Ti Sabaoth, Nzapa ti Israël.” (Esaïe 21:10) Na yâ ti Bible, fani mingi pikango le-kobe ayeke fä ti sengo ndo na sukulango ndo so asala na mara ti Nzapa. Fade azo ti mara ti mbele ti Nzapa ayeke ga ‘azo so apika ala na ndo ti pikango le-kobe,’ so na ndo ni akangbi na ngangu blé na kako, na tongaso gi alê ni so asukula na ayeke nzoni angbâ. Bê ti Isaïe ayeke si na ngia pepe teti sengo ndo so. Nde na so, lo duti na vundu teti ‘azo so ayeke pika ala ande na ndo ti pikango le-kobe,’ so ambeni ayeke duti ande ngba na kodoro-wande teti fini ti ala kue.

¹⁶ So ayeke pepe mbeni nzoni dango bê teti e oko oko kue? Na yâ ti kongrégation ti aChrétien laso, ambeni zo asala peut-être be-nzoni pepe na mbage ti ala so asala sioni. Na fani mingi ala so ase ala aba sengo ndo ni so na nzoni lê pepe. Me tongana e bata na li ti e so Jéhovah ayeke se mara ti lo ti sukula lo, fade e yeke ba tongana senge ye pepe sengo ndo nga na ala so ayeda na ni na tâ be-ti-molenge, na fade e yeke sala kpengba-li pepe tongana a se e. Zia e yeda na sengo ndo ti Nzapa tongana mbeni fä ti ndoye ti lo.​—aHébreu 12:6.

Zia E Hunda Tene na Sinziri

17. Ngbanga ti nyen a yeke na lege ni ti hiri Édom “Duma”?

¹⁷ Use tokua ti prophétie ti Esaïe chapitre 21 agboto lê na ndo sinziri wala wabatango ndo ni. A to nda ni tongaso: “Nengo tene na ndo Duma. Yanga so alondo na Séir atene na kongo na mbi, Sinziri, tene ti bï ayeke tongana nyen? Sinziri, tene ti bï ayeke tongana nyen?” (Esaïe 21:11) Douma ni so ayeke na ndo wa? Peut-être agbata mingi ayö iri so giriri na ngoi so a sû Bible, me a sala tene ti mbeni oko ti ala na ndo so pepe. Douma ayeke pepe na Séïr, so ayeke mbeni iri ti Édom. Nde na so, “Duma” aye ti tene “Duti Kpö.” Tongaso a ba so, tongana ti so afa na kozo nengo tene so ahon, ndo ni awara mbeni iri so afa ye so ayeke ku lo. Édom, so ngbele ye ayeke mbeni ngangu wato ti mara ti Nzapa, ayeke hunzi ande na yâ dutingo kpö: dutingo kpö ti kui. Ye oko, kozoni, ambeni ayeke hunda ande tele ti ala na gingo bê na ndo gigi ti kekereke.

18. Tongana nyen nengo tene, “Ndapelele ayeke ga na bï nga,” aga tâ tene na ndo Édom ti giriri?

¹⁸ Na ngoi ti sungo buku ti Isaïe, Édom ayeke na ndo lege ti angangu turugu ti Assyrie. Ambeni zo na Édom aye mingi ti hinga lawa bï ti salango ngangu na zo ayeke hunzi teti ala. Kiringo tene ni ayeke nyen? “Sinziri ni atene, Ndapelele ayeke ga na bï nga.” (Esaïe 21:12a) Aye aduti nzoni pepe teti Édom. Mbeni ye so akpa ndapelele aye ti londo, me lo yeke ninga pepe, lo handa gi lê senge. Bï, mbeni fini ngoi ti sana so avuko, ayeke ga ande hio na peko ti ndapelele. Fä so alingbi biani na ye so ayeke ku Édom! Fade salango ngangu ti Assyrie ayeke hunzi, me Babylone ayeke duti ngangu ti komande sese kue so ayeke ga na pekoni na lo yeke futi kota mbage ti Édom. (Jérémie 25:17, 21; 27:2-8) Ye so ayeke kiri ande fani mingi. Na peko ti salango ngangu ti Babylone ayeke salango ngangu ti Perse, nga na salango ngangu ti Grèce. Fade mbeni kete “ndapelele” ayeke duti na ngoi ti aRomain, tongana aHérode, (so alondo na azo ti Édom), awara ngangu ti komande na Jérusalem. Ye oko, “ndapelele” so ayeke ninga ande pepe. Na nda ni, yanga ti Édom ayeke kanga biaku, lo yeke glisa na yâ ti mbaï. Fade iri Douma ayeke lingbi biani na ye so ayeke si na lo na nda ni.

19. Sinziri ni aye peut-être ti tene nyen na lege ti atene so: “Tongana i ye ti hunda, i hunda; i kiri i ga!”?

¹⁹ Sinziri ni ako nda ti ndulu tokua ti lo tongaso: “Tongana i ye ti hunda, i hunda; i kiri i ga.” (Esaïe 21:12b) Tene “I kiri i ga!” andu peut-être yongoro gango na peko ti tele ti ‘abï’ so ayeke ku Édom. Wala prophète ni ayeke tisa peut-être azo ti Édom so aye ti kpe ye so ayeke ku mara ni ti gbian bê ti ala na ti ‘kiri ti ga’ na mbage ti Jéhovah. Na yâ aye use so, sinziri ni atisa ndo ti kiri ti hunda mbeni.

20. Ngbanga ti nyen kpengba tene so afa na Esaïe 21:11, 12 ayeke kota ye teti awakua ti Jéhovah laso?

²⁰ Ndulu tene so ayeke kota ye mingi teti awakua ti Jéhovah na ngoi ti laso.e E hinga so sese alï mingi na yâ kota bï ti ziba ti yingo na ti dutingo yongoro na Nzapa, so ayeke si ande na futingo ti bungbi ti aye ti fadeso. (aRomain 13:12; 2 aCorinthien 4:4) Na ngoi ti bï so, akete wâ ti beku so azo ayeke za na ndo siriri na nzoni dutingo ayeke tongana asungo ti ndapelele, asungo ti handa so gi ngoi so avuko mingi ahon aga na pekoni. Mbeni tâ ndapelele aga ndulu: ndapelele ti Komandema ti Ngu Saki Oko ti Christ na ndo sese. Ye oko, na ngoi kue so bï ayeke ninga, a lingbi e mu peko ti afango lege ti bungbi ti sinziri na dutingo na donzi na lege ti yingo nga na fango na mbito pepe gango ndulu ti nda ti bungbi ti aye ti fadeso so abuba awe.​—1 aThessalonicien 5:6.

Bï Atï na Ndo Be-nyama ti Yando

21. (a) Salango kusala na atene wa so akpa tele ayeke peut-être na yâ tene ‘nengo tene na ndo be-nyama ti yando’? (b) Abungbi ti azo ti Dedân so ahon na lege ayeke azo wa?

²¹ Ndangba nengo tene ti Esaïe chapitre 21 andu “be-nyama ti yando.” A to nda ni: “Nengo tene na ndo Arabie [“be-nyama ti yando,” NW]. O azo ti Dedan so ayeke tambela na lege, i lango na ngonda ti Arabie.” (Esaïe 21:13) Be-nyama ti yando asala biani tene ti Arabie, teti nengo tene ni ayeke teti ambeni kete mara ti a-Arabu. Ngoi na ngoi akiri na peko ti tene so alingbi na “be-nyama ti yando” na “lakui,” mbeni tene so ayeke ndulu na ni mingi na yanga ti Hébreu. Ambeni zo afa so a yeke gi salango kusala na tene so akpa tele, mo ba mo tene mbeni lakui so avuko, mbeni ngoi ti wusuwusu, ayeke ga ti tï na ndo ni so. Nengo tene ni ato nda ni na mbeni ye so atambela na bï so na ngoi ni so abungbi ti azo ti Dedân, mbeni oko ti akota mara ti a-Arabu, ayeke hon na lege. Azo so ayeke tambela na ndo alege ti dengo buze so ahon na peko ti tele na yâ akete gbako so ngu ayeke dä nde nde na yando, ala yö ale-kobe nde nde, aperle, na ambeni mosoro. Me na yâ versê so, e ba ala na kpengo alege so azo ahon dä mingi ti honde tele na ngoi ti abï. Ngbanga ti nyen?

22, 23. (a) Nengo kungba wa ayeke ndulu ti tï na ndo akete mara ti a-Arabu, na a yeke sala ande nyen na ndo ala? (b) Na yâ ngoi oke kota kpale so ayeke si, na zo wa ayeke ga na ni?

²² Isaïe afa nda ni: “Ala ga na ngu na lo so nzala ti ngu asala lo; awakodoro ti sese ti Théma aga na kobe ti te ala so ayeke kpe na lege. Teti ala kpe épée so azo agboto na yâ bozo ni, ala kpe ngindi so azo agboto, na ala kpe vundu ti bira.” (Esaïe 21:14, 15) Tongaso, fade nengo kungba ti bira ayeke tï na ndo akete mara ti a-Arabu so. A hunda na ngangu na Téma, so ayeke ndulu na mbeni oko ti akete gbako so ngu ayeke dä ti ndo ni, ti ga na ngu nga na mapa na azo so asö kuâ na yâ bira. Lawa awuluwulu so ayeke si?

²³ Isaïe atene: “Teti Seigneur atene na mbi tongaso, Na ngu oko, tongana ngu oko ti zo ti kusala, fade gloire ti Kédar kue awe; na tanga ti azo ti ngindi, awalombe ti azo ti Kédar, fade ala ngbâ mingi pepe; teti L’Eternel Nzapa ti Israël asala tene so awe.” (Esaïe 21:16, 17) Kete mara ti Qédar awu mingi na tongaso ngoi na ngoi lo yeke fä ti Arabie kue. Jéhovah amu yanga so wungo ti azo ti pikango kokora na akoli ngangu ti kete mara so ayeke kiri ande na peko, na tongaso ala yeke ngbâ gi mbeni tanga ni. Lawa? “Na ngu oko,” a yeke hon so pepe, legeoko tongana mbeni zo ti kusala ayeke sala kusala gi teti ngoi so afuta na lo. E hinga pepe tongana nyen atene so kue aga la ni tâ tene. Agbia use ti Assyrie, Sargon II na Sennakérib, atene ala hon Arabie na ngangu. Peut-être mbeni oko ti ala afuti angangu kete mara ti a-Arabu, a lingbi na tene ti prophétie ni.

24. Ye nyen amu lege na e ti hinga biani so prophétie ti Isaïe na ndo Arabie aga la ni tâ tene?

²⁴ Atä a yeke tongana nyen, e lingbi ti hinga biani so prophétie so aga tâ tene kue. Mbeni ye oko alingbi ti yeda na ni pepe ahon atene ti nda ni ti nengo tene ni: ‘Jéhovah lo mveni, Nzapa ti Israël, asala tene so awe.’ Na lê ti azo ti ngoi ti Isaïe, ye alingbi peut-être ti si pepe so Babylone amu place ti Assyrie, na pekoni lo glisa ngangu ti lo na bï oko ti matanga na ti pumba kirikiri. Na lê ti ala nga ye alingbi peut-être pepe ti si so ngangu Édom ahunzi na yâ dutingo kpö ti kui wala ti tene mbeni bï ti akpale na ti aye so atia zo atï na ndo akete mara ti a-Arabu so ayeke na mosoro mingi. Ye oko, Jéhovah atene ye ni ayeke si ande, na ye ni asi biani. Laso, Jéhovah atene na e so fade ayeke futi bungbi ti alege ti vorongo ti wataka ti sese kue. A yeke pepe senge ye so alingbi peut-être ti si; a yeke tâ ye. Jéhovah lo mveni asala tene so awe!

25. E lingbi ti mu tapande ti sinziri ni tongana nyen?

²⁵ Tongaso zia e mu tapande ti sinziri ni. E duti na donzi mo ba mo tene a zia e na ndo tour ti bango ndo so ayo na nduzu, na gingo ti ba fä kue ti sioni so alingbi ti ga. Zia e sala kusala maboko na maboko na bungbi be-ta-zo ti sinziri ni, tanga ti aChrétien so asa yingo na ndo ti ala so ayeke na ndo sese laso. Na tele ti ala, zia e dekongo na mbito pepe ye so e yeke ba: afä so amu lege biani ti hinga so Christ akomande na yayu; so lo yeke kaï ande na yâ ngoi kete yongoro bï so avuko ti dutingo nde na Nzapa; na so na pekoni lo yeke lungula yanga ti mbeni tâ ndapelele, Komandema ti Ngu Saki Oko na ndo sese so aga paradis!

[Akete tene na gbe ni]

[Foto na lembeti 219]

“Ala te, ala nyon!”

[Foto na lembeti 220]

Sinziri ‘atoto tongana bamara’

[Foto na lembeti 222]

“Mbi luti lakue na tour ti sinziri na lâ, . . . na bï kue”