Chapitre Mbasambala

Kiringo ti Voro Jéhovah

Esaïe 46:1-13

1. Iri ti akota nzapa use ti Babylone ayeke nyen, na a fa nyen kozoni na ndo ala?

TONGANA a gue na Israël na ngba na Babylone, fade vorongo ti wataka ayeke ngoro lo. Na ngoi ti Isaïe, azo ti Jéhovah angbâ na kodoro ti ala mveni, na ala yeke na temple nga na mbeni bungbi ti aprêtre. Ye oko, mingi ti azo ti mara ni so amu tele ti ala na Nzapa atï na gbe ti vorongo yanda. Tongaso, a yeke kota ye ti leke ala kozoni si bê ti ala apika ande pepe teti anzapa ti wataka ti Babylone wala ala tara pepe ti sala na ala. Tongaso, na salango tene na lege ti prophétie na ndo akota nzapa use ti Babylone, Isaïe atene: “Bel azuku, Nebo akuku na sese; ayanda ti ala ayeke na ndo anyama ti ala, na ndo anyama ti kodoro nga; ye so i yö aga kungba, a ne na ndo anyama si ala woko.” (Esaïe 46:1) Bel ayeke mokonzi-nzapa ti yanda na popo ti azo ti Chaldée. A voro Nebo tongana nzapa ti ndara na ti mandango ye. A ba yekiango ndo so azo mingi amu na anzapa use so na lege ti so a yôro iri ti ala na yâ mingi ti a-iri ti azo ti Babylone, na popo ni a wara Belshatsar, Nabopolassar, Neboukadnetsar, na Nebouzaradân.

2. Tongana nyen a gboto lê na ndo ngangu so anzapa ti Babylone ayeke na ni pepe ti mu maboko na azo?

² Isaïe atene Bel “azuku” na Nebo “akuku na sese.” Fade a yeke kiri na anzapa ti wataka so na gbe ni. Tongana Jéhovah aga na akusala ti lo ti fango ngbanga na ndo Babylone, fade anzapa so alingbi pepe ti mu maboko na awavorongo ala. Fade ala lingbi même pepe ti sö ala mveni! Fade bungbi ti azo ayeke yö mbeni pepe Bel na Nebo na yâ place ti yekiango ndo na angoi ti matanga, tongana ti matanga ti Lâ ti Fini Ngu ti Babylone. Nde na so, fade azo so avoro ala ayeke gboto ala tongana senge kungba. Gonda na vorongo ti ala ayeke ga hengo ndo na kengo ndo.

3. (a) Ye wa ayeke yengi ande azo ti Babylone? (b) Ye wa a lingbi ti manda laso na lege ti ye so asi na anzapa ti Babylone giriri?

³ So ye ti yengi zo teti azo ti Babylone ti mä so anzapa ti ala so ala ndoye mingi ayeke gi mbeni senge kungba ti tene anyama so awoko ayö ni! Legeoko nga laso, anzapa ti sese so: aye so azo azia bê dä na so ala buba ngoi na même ala mu fini ti ala ndali ni, ayeke gi bango li senge. Mosoro, aye ti bira, asalango ngia, amokonzi, atene ti kodoro wala abendere ti ala, nga ambeni ye nde mingi aga aye ti vorongo ni. Fade a yeke fa na gigi ye senge senge ti mara ti anzapa tongaso na ngoi so Jéhovah mveni adiko.​—Daniel 11:38; Matthieu 6:24; Kusala 12:22; aPhilippien 3:19; aColossien 3:5; Apocalypse 13:14, 15.

4. Na lege wa anzapa ti Babylone ‘akuku’ na “azuku”?

⁴ Na gbotongo lê mbeni na ndo sioni tingo ti anzapa ti Babylone, prophétie ni angbâ ti gue: “Ala kuku na sese, ala kue azuku, ala lingbi bata kungba ni pepe, me a gue na ala mveni na ngba.” (Esaïe 46:2) A lingbi ti ba so anzapa ti Babylone ‘akuku’ na “azuku” mo ba mo tene ala wara kä na bira wala ala woko ndali ti dutingo mbakoro. Ala lingbi pepe même ti kiri na gbe ni nengo ti kungba ni wala ti zi asenge nyama so ayö ala. Tongaso, a lingbi azo ti mbele ti Jéhovah, atä so ala yeke ngba na Babylone, ayekia anzapa so? Oko pepe! Legeoko nga, awakua ti Jéhovah so a sa yingo na ndo ti ala, atä so ala yeke ngba na lege ti yingo, ayekia la ni oko pepe anzapa ti wataka ti ‘Babylone ti Kota,’ so alingbi giriri pepe ti kanga lege na tingo ti lo na ngu 1919, na anzapa so alingbi ande pepe ti sö lo na yâ ti kpale so ayeke tï na ndo lo na ngoi ti “kota ye ti vundu.”​—Apocalypse 18:2, 21; Matthieu 24:21.

5. Tongana nyen aChrétien laso akpe ti mu peko ti glisango lege ti azo ti Babylone so avoro ayanda?

⁵ Atâ Chrétien laso azuku pepe na gbele mara ti ayanda nde nde kue. (1 Jean 5:21) A-croix, a-chapelet ti sambela, na a-image ti a-saint asala pepe si zo asi ndulu mingi ahon na Wasalango ye. Ala lingbi pepe ti sala songo teti e. Na kozo siècle, Jésus afa na adisciple ti lo mbilimbili lege ti voro Nzapa tongana lo tene: “Mbi yeke lege ni na tâ tene na fini. Zo oko aga na Babâ pepe tongana a yeke na lege ti mbi pepe. Tongana i hunda mbeni ye na iri ti Mbi, fade Mbi sala ye so.”​—Jean 14:6, 14, NW.

‘A Yö Ala na Lâ ti Dungo ti Ala’

6. Tongana nyen Jéhovah ayeke nde mingi na anzapa ti amara?

⁶ Teti lo fa na gigi awe buba ti vorongo anzapa ti yanda ti Babylone, Jéhovah atene na azo ti lo: “I mä Mbi, O azo ti da ti Jacob, na tanga ti azo kue ti da ti Israël, a to nda ni na lâ ni so a dü i, Mbi yö i, i so Mbi to nda ti yö i na lâ ti dungo ti i.” (Esaïe 46:3) So kota kangbi na popo ti Jéhovah na a-image ti Babylone so a sala na kode! Anzapa ti Babylone alingbi ti sala ye oko pepe teti awavorongo ala. Tongana a lingbi ala tambela, a hunda ti tene ambeni nyama ti yongo kungba ayö ala. Nde na so, Jéhovah ayeke yö azo ti lo. Lo mu maboko na ala ‘a to nda ni na lâ ni so a dü ala,’ ngbele ye na ngoi so a leke mara ni. A lingbi anzoni dango bê na ndo Jéhovah so ayeke yö ala amu ngangu na aJuif ti kpe vorongo yanda na ti zia bê kue na lo tongana Babâ na Ndeko ti ala.

7. Tongana nyen batango ndo ti Jéhovah na ndoye teti awavorongo lo ayeke kota mingi ahon ti ababâ na mama teti amolenge ti ala?

⁷ Jéhovah ayeke na atene ti ndoye mbeni teti azo ti lo: “Même juska i ga mbakoro, Mbi yeke Lo, na fade Mbi yö i juska kua-li ti i avulu; Mbi sala i, na fade Mbi yö i; biani, fade Mbi yö i na Mbi sö i.” (Esaïe 46:4) Batango ndo ti Jéhovah na mbage ti azo ti lo ayeke kota mingi ahon ti mbeni nzoni babâ wala mama ti mitele. Na ngoi so amolenge ayeke kono, ababâ na mama alingbi ti ba so ala yeke mbeni pepe na kungba mingi na mbage ti ala. Tongana ababâ na mama ni aga kangba, fani mingi a yeke amolenge ni si abata ala. A yeke tongaso lâ oko pepe teti Jéhovah. Lo zia lâ oko pepe ti bata amolenge ti lo, azo, atä na lâ ti kangba ti ala. Awavorongo Nzapa laso azia bê na andoye Wasalango ala, nga atene ti prophétie ti Isaïe so alungula vundu ti ala mingi. A lingbi ala gi bê ti ala pepe na ndo tanga ti alango wala ti angu so ala yeke na ni na yâ bungbi ti aye ti fadeso. Jéhovah amu zendo ti ‘ngbâ ti bata’ azo so aga kangba, na mungo na ala ngangu so atia ala ti luti ngangu na ti ngbâ be-ta-zo. Fade lo yö ala, lo kpengba ala, na lo sö ala.​—aHébreu 6:10.

Sala Hange na Ayanda ti Laso

8. Kota siokpari wa ambeni zo so aduti na yâ kodoro oko na Isaïe asala?

⁸ Tara ti ba kete suingo bê so ayeke ku azo ti Babylone so azia bê ti ala na ayanda, aye so ayeke duti ande asenge ye biani! A yeke na lege ni teti Israël ti mä na bê so a lingbi ti haka anzapa tongaso na Jéhovah? Biani pepe. Na lege ni, Jéhovah ahunda: “I ba Mbi lingbi na zo nyen? i sala Mbi ti lingbi na zo nyen? I zia Mbi na tele ti zo nyen ti ba si lo lingbi na Mbi?” (Esaïe 46:5) A yeke kota siokpari so ambeni zo so ayeke na yâ kodoro oko na Isaïe ague na mbage ti vorongo ayanda so asala tene pepe, ayeke na fini pepe, nga alingbi ti mu maboko pepe! Ti mbeni mara so ahinga Jéhovah, ziango bê na a-image so ayeke na fini pepe na abata zo pepe, so maboko ti zo si asala ni, ayeke ye ti buba biani.

9. Fa peko ti buba tene ti ambeni wavorongo yanda.

⁹ Ba buba tene so awavorongo yanda atene. Prophétie ni angbâ ti tene: “Azo so alungula lor na bozo, na ala diko argent na kilo, ala futa wakode ti lor, na lo sala mbeni nzapa na ni; ala tï na sese na gbele lo, biani, ala sambela lo.” (Esaïe 46:6) Mo ba mo tene mbeni yanda ti nginza mingi ayeke na kota ngangu ahon mbeni so a sala na keke, awavorongo ni ayeke ndulu ti futa gbâ ti nginza na yâ lekengo nzapa ti ala. Ye oko, atä ngangu wa amu wala ngele ti aye ni ayeke oke, mbeni yanda so ayeke na fini pepe angbâ lakue gi mbeni yanda so ayeke na fini pepe, a ga mbeni ye nde pepe.

10. Tongana nyen a fa peko ti kota buba ti vorongo yanda?

¹⁰ Na salango tene mbeni na ndo buba ti vorongo yanda, prophétie ni angbâ ti tene: “Ala yä yanda so na ndogo ti ala, ala yö lo na ala zia lo na ndo ti lo, na lo luti dä; lo lingbi ti zia ndo ti lo pepe. Biani, zo alingbi toto na lo, me yanda so alingbi kiri tene pepe, wala a lingbi sö zo pepe na lâ ti vundu.” (Esaïe 46:7) So ye ti buba ti sambela mbeni image so ayeke na ngangu pepe ti mä ndo wala ti sala ye! Wasungo psaume afa pendere mingi buba ti mara ti aye ti vorongo tongaso: “Ayanda ti ala ayeke argent na lor, kusala ti maboko ti azo. Ala yeke na yanga, me ala sala tene pepe; ala yeke na lê, me ala ba ndo pepe. Ala yeke na mê, me ala mä ndo pepe; ala yeke na hon, me ala mä fion ti ye pepe. Ala yeke na maboko, me ala tara ye pepe; ala yeke na gere, me ala tambela pepe, na ala sala tene na go ti ala nga pepe. Azo so asala ayanda, fade ala ga tongana ala; biani, azo kue so azia bê ti ala na ayanda, fade ala ga tongana ala.”​—Psaume 115:4-8.

“Zia Bê ti I Akpengba Dä”

11. Fade ye wa ayeke mu maboko na azo so ayeke na bê use ti ‘wara kpengba-be’?

¹¹ Teti lo fa na gigi awe buba ti vorongo yanda, fadeso Jéhovah amu na azo ti lo anda ti tene so afa ngbanga ti nyen a lingbi ala sala na lo: “I dabe i na tene so, na i zia bê ti i akpengba dä; i kiri i dabe i na tene so, O i awakengo-ndia. I dabe i na kozo ye ti giriri; teti Mbi yeke Nzapa, na mbeni ayeke pepe; Mbi yeke Nzapa, na mbeni tongana Mbi ayeke pepe.” (Esaïe 46:8, 9) A lingbi azo so ayeke gi bê ti ala na popo ti tâ vorongo na vorongo ayanda adabe na tene ti mbaï. A lingbi ala dabe na aye so Jéhovah asala awe. Fade a yeke mu maboko na ala ti wara kpengba-be na ti sala ye ti mbilimbili. Fade a yeke mu maboko na ala ti kiri na mbage ti vorongo Jéhovah.

12, 13. A-Chrétien ayeke na yâ abira wa, na tongana nyen ala lingbi ti hon na ngangu dä?

¹² A hunda ti wara tene ti kpengba zo so laso nga. Legeoko tongana azo ti Israël, aChrétien so asala ye na tâ bê kue ayeke na kungba ti tiri na atara nga na awokongo ti ala mveni. (aRomain 7:21-24) Na ndo ni, ala yeke tiri bira ti yingo na mbeni wato so lê aba pepe me so ayeke ngangu mingi. Bazengele Paul atene: “E tiri na mitele na mênë pepe, me e tiri na akozo-gere-ti-komande, na ayanga-ti-komande, na ala so akomande bingo ti sese so, na ayingo sioni ti yayu.”​—aEphésien 6:12.

¹³ Satan na ayingo sioni ti lo ayeke sala ande aye kue ti zi aChrétien yamba na tele ti tâ vorongo. Ti tiri mbeni nzoni bira, a lingbi aChrétien amu peko ti wango ti Jéhovah na agi ti wara kpengba-be. Tongana nyen? Bazengele Paul afa nda ni: “I yü aye kue ti bira ti Nzapa si i wara lege ti luti ngangu na gbele aye ti handa ti Diable.” Jéhovah atokua pepe awakua ti lo na bira sân ti tene lo mu na ala agbakuru so alingbi. Aye ti bira ti ala ti yingo andu kota “vala ti mabe, na lege ti vala so fade [ala] lingbi mingo akondoro ti wâ kue ti wato-sioni.” (aÉphésien 6:11, 16, NW) Azo ti Israël ayeke la ni awasiokpari teti so ala ke ti yeda na aye ti yingo so Jéhovah aleke teti ala. Tongana ala gbu li fade na ndo akusala ti ngangu so Jéhovah asala fani mingi ndali ti ala, ka ala gue lâ oko pepe na mbage ti sioni vorongo yanda. Zia e manda ye na lege ti tapande ti ala na e leke na bê ti e ti gi bê lâ oko pepe na yâ bira ti sala ye so ayeke mbilimbili.​—1 aCorinthien 10:11.

14. Jéhovah agboto lê na ndo ngangu wa ti fa so lo yeke gi oko tâ Nzapa?

¹⁴ Jéhovah ayeke ‘Lo so Lo lingbi fa nda ti ye na lâ ni so ye ni ato nda ni; na lâ ti giriri, Lo fa tene ti ye so ade asi pepe. Lo tene, Fade wango ti Mbi angbâ, na fade Mbi sala ye kue so bê ti Mbi aye.’ (Esaïe 46:10) Na ndo ye so, mbeni nzapa wa alingbi ti haka tele na Jéhovah? Ngangu ti fa ye so ayeke si kekereke ayeke mbeni kpengba fä ti dutingo ti Wasalango ye tongana Nzapa. Ye oko, a hunda ye mingi ahon gi bango ye kozoni ti tene a sala si aye so afa ni aga tâ tene. Tene “fade wango ti Mbi angbâ” agboto lê na ndo gbiango pepe ti aye so Nzapa aleke awe ti sala. Teti ngangu ti Jéhovah ayeke na akatikati pepe, mbeni ye oko na yâ ndagigi ti kanga lege na lo ti sala ye alingbi na ye ti bê ti lo ayeke dä pepe. (Daniel 4:35) Tongaso, e lingbi ti hinga na bê kue so aprophétie kue so ade ti ga tâ tene pepe ayeke ga ande biani tâ tene na ngoi so Nzapa adiko.​—Esaïe 55:11.

15. A gboto lê ti e na ndo kpengba tapande wa ti ngangu ti Jéhovah ti fa kozoni aye so ayeke si ande?

¹⁵ Na pekoni prophétie ti Isaïe agboto lê ti e na ndo mbeni kpengba tapande ti ngangu ti Jéhovah ti fa aye so ayeke si kekereke nga ti sala si atene ti lo aga tâ tene: “Mbi hiri mbeni ndeke so ate anyama ti londo na mbage ti tö, Mbi hiri wawango ti Mbi ti londo na sese so ayeke na yongoro ndo; biani, Mbi sala tene awe, fade Mbi sala si a ga tâ tene; ye so Mbi leke na bê ti Mbi, fade Mbi sala.” (Esaïe 46:11) Teti lo yeke ‘Lo so alingbi fa nda ti ye na lâ ni so ye ni ato nda ni,’ fade Jéhovah Nzapa ayeke leke aye so ayeke si na yâ aye ti zo ti tene lo sala si wango ti lo aga tâ tene. Fade lo hiri Cyrus “na mbage ti tö,” wala Perse, ndo so Pasargades, kota gbata so Cyrus aye tene ni mingi, ayeke duti ande dä. Fade Cyrus ayeke duti tongana “mbeni ndeke so ate anyama,” na tingo fade fade na ngoi so zo aku pepe na ndo Babylone.

16. Tongana nyen Jéhovah akiri amu ngangu na tâ tene ti ye so lo fa kozoni na ndo Babylone?

¹⁶ A yeda na tâ tene ti ye so Jéhovah afa kozoni na ndo Babylone na yâ tene so: “Mbi sala tene awe, fade Mbi sala si a ga tâ tene.” Atä so azo so ayeke mbilimbili-kue pepe ayeke ndulu ti mu azendo na loro, Wasalango ye asala lakue si tene ti lo aga tâ tene. Teti Jéhovah ayeke Nzapa so “alingbi sala mvene pepe,” e lingbi ti hinga biani so tongana lo ‘leke ye awe,’ fade lo “sala” ni.​—Tite 1:2.

Bê so Mabe Atia Ni

17, 18. Azo wa a lingbi ti fa ala tongana “azo ti kpengba bê” (a) giriri? (b) laso?

¹⁷ Na lege ti prophétie, Jéhovah akiri abi lê ti lo na ndo azo ti Babylone, na tenengo: “I mä Mbi, i azo ti kpengba bê, i so i yeke yongoro na ye ti mbilimbili.” (Esaïe 46:12) Tene “azo ti kpengba bê” afa azo so li ti ala akpengba na ala ngbâ ngangu na yâ kengo ye so bê ti Nzapa aye. Biani, azo ti Babylone ayeke yongoro mingi na Nzapa. Kengo Jéhovah na azo ti lo ague na azo ti Babylone ti futi Jérusalem na temple ti lo na ti gue na awakodoro ni na ngba.

¹⁸ Laso, azo so ayeke na bê so adë kite na so mabe atia ni angbâ ti ke na ngangu li ti mä tokua ti Royaume, so a yeke fa na sese kue so azo ayeke dä. (Matthieu 24:14) Ala ye pepe ti yeda na Jéhovah tongana mbilimbili Gbia. (Psaume 83:19 [83:18, NW]; Apocalypse 4:11) Na bê so ayeke “yongoro na ye ti mbilimbili,” ala sala ngangu na ala ke ye so bê ti lo aye. (2 Timothée 3:1-5) Legeoko tongana azo ti Babylone, ala ke ti mä Jéhovah.

Salut ti Nzapa Ayeke Si Tâ na Ngoi Ni

19. Na yâ lege wa fade Jéhovah ayeke sala mbeni kusala ti mbilimbili teti Israël?

¹⁹ Andangba tene ti Esaïe chapitre 46 agboto lê na ndo alengo ti Jéhovah: “Mbi sala si mbilimbili ti Mbi aga ndulu na i, a yeke yongoro pepe, na fade salut ti Mbi aku pepe. Fade Mbi mu salut na Sion, na Mbi mu gloire ti Mbi na Israël.” (Esaïe 46:13) Zingo Israël so Nzapa asala ayeke duti ande mbeni kusala ti mbilimbili. Fade lo zia lege pepe na azo ti lo ti duti lakue na ngba. Fade salut ti Sion ayeke ga tâ na ngoi ni, fade ‘a ku pepe.’ Na peko ti zingo ala na gbe ti ngba, fade azo ti Israël ayeke ga mbeni ye so lê ti amara kue so angoro ala ayeke na ndo ni. Tongana Jéhovah azi azo ti lo a yeke duti ande mbeni tene ti témoin ti ngangu ti lo ti sö zo. Fade a yeke fa na gigi na gbele azo kue buba ti anzapa ti Babylone, Bel na Nebo, nga so ala yeke na ngangu oko pepe.​—1 aGbia 18:39, 40.

20. Tongana nyen aChrétien alingbi ti hinga biani so ‘salut ti Jéhovah ayeke si tâ na ngoi ni’?

²⁰ Na ngu 1919, Jéhovah asala si a zi azo ti lo na gbe ti ngba na lege ti yingo. Lo sala ni tâ na ngoi ni. Ye so, legeoko na aye so asi giriri tongana Babylone atï na gbe ti Cyrus, amu ngangu na e laso. Jéhovah amu zendo ti futi sioni bungbi ti aye ti fadeso, so andu nga vorongo ti wataka. (Apocalypse 19:1, 2, 17-21) Na bango aye ni na lê ti azo, ambeni Chrétien alingbi ti ba so salut ti ala akiri ayo. Ye oko, so Jéhovah aduti na be-nze-pepe juska na ngoi so lo diko ti sala si zendo ti lo aga tâ tene ayeke mbeni kusala ti mbilimbili. Teti biani, ‘Jéhovah aye si a futi mbeni zo oko pepe me lo ye azo kue aga ti gbian bê ti ala.’ (2 Pierre 3:9, NW) Tongaso, hinga biani so, legeoko tongana ngoi ti Israël ti giriri, ‘fade salut aku pepe.’ Biani, na ngoi so lâ ti salut aga ndulu mingi, na ndoye, Jéhovah angbâ ti mu tisango ndo ni: “I gi L’Eternel tongana i lingbi wara Lo; i di iri ti Lo tongana Lo yeke ndulu. Zia zo ti sioni ake lege ti lo, na zo ti kirikiri ake bibe ti lo; zia lo kiri na L’Eternel, na fade Lo sala be-nzoni na lo; zia lo kiri na Nzapa ti e, na fade Lo mu pardon na lo kue.”​—Esaïe 55:6, 7.

[Afoto na lembeti 94]

Anzapa ti Babylone abata lo pepe na gbe ti futingo

[Afoto na lembeti 98]

A lingbi aChrétien laso asala hange na ayanda ti ngoi ti e

[Afoto na lembeti 101]

Gi ti wara kpengba-be ti sala ye so ayeke mbilimbili