Gunda ti Ye so Mo Mä na Bê Dä Ayeke Nyen?

Ti mä na bê aye ti tene ti yeda so a yeke tâ tene na biani. La Déclaration universelle des droits de l’homme ti Bendo ti Gigi ayekia mingi ‘droit ti zo oko oko kue ti duti na liberté ti bibe, ti yingo-ti-hinga na ti lege ti vorongo.’ Droit so andu liberté ti “gbian lege ti vorongo wala tene ti mabe ti zo ni mveni” tongana lo ye ti sala ni.

YE OKO, ngbanga ti nyen mbeni zo aye ti gbian lege ti vorongo wala tene ti mabe ti lo? “Mbi yeke na atene ti mabe ti mbi mveni, na mbi yeke na ngia na ni,” so ayeke bango ndo ti azo mingi. Azo mingi aba so même atene ti mabe ti wataka asala sioni mingi pepe na azo. Na tapande, a lingbi ti tene so mbeni zo so amä na bê so sese ayeke tongana mbeni kpangbala sembe ayeke sala sioni na lo wala na mbeni zo nde pepe. Ambeni atene: “A lingbi e yeda so e mä tele na ndo ye kue pepe.” Ye so ayeke lakue lege ti ndara? Fade mbeni wanganga ayeke ke ti zi yanga tongana mbeni oko ti afon lo angbâ lakue ti mä na bê so atä so lo londo ti ndu akuâ na morgue lo lingbi ti gue ti ba azo ti kobela na yâ kubu ti da-nganga senge?

Tongana a ndu tene ti lege ti vorongo, atene ti mabe ti wataka asala sioni mingi na yâ ti mbaï. Bi bê kete na ndo sioni so a ga na nda ni tongana amokonzi ti lege ti vorongo “apusu aChrétien so asala ye na wâ ti sala ngangu na bango mawa ti zo pepe” na ngoi ti ye so a di iri ni Saintes Croisades ti Moyen-Âge. Wala bi bê kete na “aChrétien” ti laso so ayö angombe na yâ bira na popo ti azo ti kodoro oko, so a sala aninga pepe, “legeoko tongana azo ti bira ti Moyen-Âge so azia iri ti azo ti nzoni-kue na ndo ti amaboko ti épée ti ala, akanga afoto ti Marie na ndo ti angbonda ti angombe ti ala.” Azo kue so asala ye na wâ amä na bê la ni so ala sala ye na lege ni. Ye oko, a yeke polele so na yâ atiri na abira so nga na ti ambeni lege ti vorongo nde, mbeni ye ayeke la ni na lege ni oko pepe.

Ngbanga ti nyen wusuwusu na bira ayeke mingi? Kiringo tene ti Bible ayeke so Satan Zabolo ayeke “handa sese kue so zo ayeke dä.” (Apocalypse 12:9; 2 aCorinthien 4:4; 11:3) Vundu ni ayeke so, bazengele Paul agboto mê so a yeke ‘fâ ngbanga ti kuâ’ na ndo azo ti lege ti vorongo mingi teti so Satan, so ayeke sala “afä na aye ti kpene nde nde kue ti wataka,” ayeke handa ala. Paul atene, azo tongaso ‘ake ti kamata na ti ndoye tâ tene so ayeke sö ala’ na tongaso a “handa ala si ala mä na bê na ye so ayeke wataka.” (2 aThessalonicien 2:9-12, La Bible en français courant) Tongana nyen mo lingbi ti kpe ti mä na bê na tene ti mvene? Biani, ngbanga ti nyen mo mä na bê na lege tongaso?

Mo Kono na yâ Ni?

Peut-être mo kono na yâ atene ti mabe ti sewa ti mo. Ye so alingbi ti duti mbeni nzoni ye. Nzapa aye si ababâ na mama afa ye na amolenge ti ala. (Deutéronome 6:4-9; 11:18-21) Na tapande, maseka koli Timothée awara ye ti nzoni mingi na mango mama ti lo nga na âta ti lo ti wali. (2 Timothée 1:5; 3:14, 15) Mbeti ti Nzapa awa ti tene a yekia ye so ababâ na mama amä na bê dä. (aProverbe 1:8; aEphésien 6:1) Me Wasalango mo ahunda na mo ti tene mo mä na bê na aye gi teti so ababâ na mama ti mo amä na bê na ni? Yengo dä gi tongaso na aye so awagame so aga kozoni na mo amä na bê na ni alingbi biani ti ga na kpale.​—Psaume 78:8; Amos 2:4.

Mbeni wali ti Samarie so Jésus Christ atingbi na lo akono na yâ tene ti mabe ti lege ti vorongo ti azo ti Samarie. (Jean 4:20) Jésus ayekia liberté ti lo ti soro ye so lo ye ti mä na bê dä, me lo tene nga na lo: “I voro ye so i hinga pepe.” Biani, mingi ti atene ti mabe ti lege ti vorongo ti wali ni ayeke la ni ti wataka, na Jésus atene na lo so a lingbi lo gbian ambeni ye na yâ atene ti mabe ti lo tongana lo ye ti voro Nzapa na lege ni, “na yingo na tâ tene.” A hon ti ngbâ gi na ndo atene ti mabe so ala ndoye mingi, tongana ngoi ayeke hon, wali ni na ambeni zo tongana lo ayeke ‘sala ye alingbi na mabe’ so a fa na gigi na lege ti Jésus Christ.​—Jean 4:21-24, 39-41, NW; Kusala 6:7.

A Fa na Mo ti Mä na Bê na Ni?

Awafango ye nga na awandara mingi so ayeke na ambilimbili hingango ye alingbi na kota yekiango ndo. Ye oko, mbaï asi singo na atapande ti awafango ye so a hinga ala mingi na so ala handa tele ti ala ngangu mingi. Na tapande, na ndo abuku use ti atene ti senda-ye so Aristote wasenda-ndara ti Grèce asû, wasungo-mbaï Bertrand Russell atene so “a yeke ngangu ti tene a yeda na mbeni tene oko na yâ ti abuku ni use kue na lege ti bango ndo ti senda-ye ti ngoi ti e.” Même awandara ti laso fani mingi ayeke fa aye so ayeke biani na lege ni oko pepe. Na ngu 1895, Lord Kelvin, mbeni wasenda-ye ti Grande-Bretagne atene na bê kue: “Alapara so ane ahon pupu ayeke hulu lâ oko pepe na nduzu.” Ni la, zo ti ndara amä na bê gi tongaso pepe so mbeni ye ayeke tâ tene gi ngbanga ti so mbeni kota wafango ye atene a yeke tâ tene.​—Psaume 146:3.

A lingbi a sala nga hange tongana a ndu tene ti fango ye ti alege ti vorongo. Bazengele Paul awara la ni mbeni nzoni fango ye na lege ti awafango ye ti lege ti vorongo ti lo na lo yeke la ni ‘na wâ mingi teti angobo ti salango ye ti akotara ti [lo].’ Ye oko, wâ ti lo teti atene ti mabe ti akotara ti lo aga na lo biani na akpale. A pusu lo ti ‘sala ngangu mingi ahon na kongregation ti Nzapa, na ti futi kongregation ni.’ (aGalate 1:13, 14; Jean 16:2, 3) Ye ti sioni mingi ahon ayeke so, teti angoi mingi Paul angbâ ti ‘dö yanga ti keke so afa lege na lo,’ na kengo aye so alingbi ti pusu lo ti mä na bê na Jésus Christ. A hunda ti tene Jésus mveni asala mbeni ye so adö bê ti pusu Paul ti gbian atene ti mabe ti lo.​—Kusala 9:1-6; 26:14.

Asango Asala Ngangu na ndo ti Mo?

Peut-être asango asala ngangu mingi na ndo atene ti mabe ti mo. Azo mingi ayeke na ngia so ando ti vunga asango ayeke na liberté ti sala tene polele, na mungo lege na ala ti wara sango so alingbi ti mu maboko na ala. Ye oko, akota ngangu ayeke dä so alingbi na mingi ni ayeke sala ye na mayele na ndo asango. Fani mingi ye so a vunga na yâ ti sango ayeke ye so a gbian yâ ni, so na lege ti mayele alingbi ti sala sioni na bibe ti mo.

Nga, ti gboto lê ti azo mingi, asango ayeke ndulu ti sala sabango ti aye so apika bê na so ayeke biani nde mingi. Atene so ayeke la ni ngangu ti tene ni wala ti diko ni na gbele azo kue na angu so ahon ade ti ninga pepe amu ndo kue laso. Yeke yeke me biani, a sala sioni na a buba anzoni lege ti salango ye. Yeke yeke, bango ndo ti azo ayeke buba. Ala to nda ti mä na bê so ‘nzoni ayeke sioye na sioye ayeke nzoni.’​—Esaïe 5:20; 1 aCorinthien 6:9, 10.

Warango Mbeni Tene ti Mabe so Gere ni Aluti Nzoni

Ti leke ye na ndo ti abibe nga na atene ti senda-ndara ti azo ayeke tongana lekengo ye na ndo mbutu. (Matthieu 7:26; 1 aCorinthien 1:19, 20) Tongaso, na ndo ye wa mo lingbi na bê kue ti leke gere ti atene ti mabe ti mo? Teti so Nzapa amu na mo ndara ti hinga nda ti aye so angoro mo na ti hunda atene na ndo aye ti yingo, so aye ti tene pepe so lo yeke mu nga alege ti wara tâ kiringo tene na ahundango tene ti mo? (1 Jean 5:20) Biani, lo yeke mu! Ye oko, tongana nyen mo lingbi ti hinga ye so ayeke tâ tene wala biani na yâ aye so andu vorongo? Na kite oko pepe, e tene so Tene ti Nzapa, Bible, amu oko lege ti hinga ni.​—Jean 17:17; 2 Timothée 3:16, 17.

Mbeni zo ayeke tene: “Me ku kete si, a yeke pepe biani azo so ayeke na Bible si ayeke na gunda ti mingi ti wusuwusu nga na ti abira na ndo ti sese?” Biani, a yeke tâ tene so ayeke amokonzi ti alege ti vorongo so atene ala yeke sala ye alingbi na ye so Bible ahunda si aga na abibe ti kirikiri na ti kangbi mingi. Biani, a yeke ngbanga ti so ala leke pepe atene ti mabe ti ala na ndo Bible. Bazengele Pierre afa ala tongana “aprophète ti wataka” na “awafango ye ti wataka” so asigigi na “asioni secte.” Tongana ye so aga na peko ti akusala ti ala, Pierre atene, ‘azo azonga lege ti tâ tene.’ (2 Pierre 2:1, 2, NW) Ye oko, Pierre asû na mbeti, “e yeke na atene ti prophétie so aga tâ ye mingi ahon; na i yeke sala nzoni ti bi bê na ni legeoko tongana mbeni lampe so aza na yâ ndo ti bingo.”​—2 Pierre 1:19, NW; Psaume 119:105.

Bible awa e ti ba yâ ti atene ti mabe ti e na ye so lo fa. (1 Jean 4:1) Awadikongo périodique so kutu mingi alingbi ti tene so salango tongaso asala si fini ti ala ayeke na nda ni na aluti nzoni. Tongaso, duti tongana azo ti Bérée so ayeke na nzoni bibe. ‘Gi nda ti Mbeti ti Nzapa nzoni lâ na lâ’ kozoni ti mu desizion ti mä na bê na mbeni ye. (Kusala 17:11) A-Témoin ti Jéhovah ayeke duti ande na ngia ti mu maboko na mo ti sala ye so. Biani, a yeke na mo ti ba ye so mo ye ti mä na bê dä. Ye oko, a yeke ye ti ndara ti bata si Tene ti tâ tene so Nzapa afa na gigi, na pepe ndara wala anzala ti azo, aleke atene ti mabe ti mo.​—1 aThessalonicien 2:13; 5:21.

[Foto na lembeti 6]

Na bê kue mo lingbi ti kpengba atene ti mabe ti mo na ndo Bible