Maseka: Zia babâ na mama afa na mo ti bata bê ti mo!

TI MO, ye nyen ayeke ngangu mingi na mbeni capitaine ti bateau? A yeke ti fâ kota ngu sân ti tene lo wara kpale? Mingi ni, lo yeke wara kpale ge pëpe. Mingi ti andao ti bateau ayeke si ndulu na yanga ti ngu ni, me pëpe na lê ti ngu ni. Biani, ti gue na bateau si a luti ayeke ngangu ahon même guengo na avion ti tene a tï. Ngbanga ti nyen?

Kozo ti tene mbeni capitaine ti bateau ague na bateau ni na yanga ti ngu, a lingbi lo gi ti kpe akpale kue ti ndo so lo ye ti luti dä. A hunda ti tene lo hinga nzoni aye so ayeke si ka na gbe ti ngu ni na oko ngoi so lo yeke kpe ti kpo ambeni bateau. Lo yeke nga na bezoin ti kpe ambutu na atênë kue, nga na angbele ye ti tele ti abateau so abuba awe si ayeke na gbe ti ngu ni. Nga, ye ni ayeke ngangu tongana a yeke kozo singo ti lo na ndo ni la.

Ti hon ndo ti akpale so, capitaine so ayeke na ndara ayeke mû na tele ti lo mbeni wakode so ahinga ndo ti lutingo ti abateau ni nzoni. Wakode so ayeke duti na tele ti capitaine ni ti fa na lo ndo ni nzoni. Ala use kue ayeke gi ti bâ akpale ni na ala yeke gue na bateau ni na ndo so a leke na yanga ti ngu ni ti tene bateau ni aluti dä.

A lingbi ti haka nzoni wango ti wakode so na pendere fango lege so amaseka alingbi ti wara ti tene ala leke na gigi ti ala na ngoi so ala tingbi na akpale. Fango lege so alondo na ndo wa? Ngbanga ti nyen a yeke kota ye ndali ti amaseka?

E kiri na ndo tapande ti bateau so. Tongana mo yeke maseka so ngu ti mo ayeke na popo ti 13 ti si na 19, mo yeke tongana capitaine ti bateau ngbanga ti so a lingbi mo bâ lege ti aye so andu gigi ti mo. Na babâ na mama ti mo ayeke sala kua tongana wakode so ayeke na tele ti capitaine ni, ndali ti so ala yeke sala ngangu ti fa lege na mo na yâ akota kpale so mo yeke tingbi na ni ande na gigi ti mo. Ye oko, na ngoi so mo de maseka, mo lingbi ti bâ so a yeke ngangu ti yeda na wango ti babâ na mama ti mo. Ngbanga ti nyen?

Kpale ni ayeke londo na bê ti mo. Bê ti mo alingbi ti pusu mo ti sala nzara ti ye so a gbanzi ni na mo wala ti ke aye kue so mo bâ ni tongana kangango lege na liberté ti mo. Bible atene: “Suma ti bibe ti bê ti zo ayeke sioni, a komanse tongana lo de pendere.” (Genèse 8:21). Jéhovah afa na mo polele so mo yeke na mbeni kpale na devant ti mo. Lo mû gbotongo mê so: “Bê ti zo ayeke na handa ahon aye kue, nga a yeke ngangu ti fa lege na lo.” (Jérémie 17:9, Bible ti Rotherham). Na ndo ti so lo yeke dü asioni nzara na yâ ti zo, bê alingbi ti handa mbeni maseka ti tene na bê ti lo so ni hinga ndo mingi ahon babâ na mama ti ni, atâa so ala si aninga na gigi ahon lo. Ye oko, anda ti tënë ayeke mingi so ngbanga ni a lingbi mo gi fango lege ti babâ na mama ti mo na ngoi so mo ngbâ ti hon na yâ ti akpale ti lâ ti maseka ti mo.

Ngbanga ti nyen ti mä babâ na mama ti mo?

Kozoni kue, Jéhovah, Zo ti lekengo sewa, atene na mo so a lingbi mo mä ye so babâ na mama ayeke fa na mo (aEphésien 3:15). Teti so Nzapa la azia babâ na mama ti mo ti bâ lege ti mo, lo mû na mo wango so: “Amolenge, i mä tënë ti ababâ na amama ti i na yâ Seigneur, teti so ayeke [na] lege ni.” (aEphésien 6:1-3; Psaume 78:5). Atâa so mo to nda ti ga koli wala wali awe, babâ na mama ti mo ayeke lakue na kungba ti fa lege na mo, na mo yeke nga na kungba ti mä yanga ti ala. Tongana bazengele Paul atene so a lingbi amolenge amä yanga ti ababâ na mama ti ala, lo sala kua na mbeni tënë ti yanga ti Grec so andu amolenge kue atâa ngu ti ala ayeke oke. Na tapande, na Matthieu 23:37 Jésus ahiri awakodoro ti Jérusalem “amolenge” ti lo Jérusalem ni, atâa so mingi ti ala ayeke lani akangba.

Mingi ti abe-ta-zo ti giriri angbâ ti mä yanga ti ababâ na mama ti ala même na peko ti so ala ga kangba. Atâa so lo ga koli awe, Jacob ahinga so a lingbi lo mä yanga ti babâ ti lo so ake na lo ti mû mbeni wali so avoro Jéhovah pëpe (Genèse 28:1, 2). A lingbi biani ti tene so Jacob ahinga nga so desizion ti ita ti lo Esaü ti mû awali ti Canaan so ayeke apaïen azia vundu mingi na bê ti babâ na mama ti lo.​—Genèse 27:46.

Na ndo ti so ala yeke azo so Nzapa asoro ala ti fa lege na mo, babâ na mama ti mo ayeke azo so alingbi biani ti duti awawango ti mo. Kozo raison ni ayeke so ala si ahinga mo nzoni mingi, nga ala fa na mo tâ ndoye ti ala teti angu mingi. Na tapande ti wakode so ayeke fa lege na capitaine ti bateau, ye so ala yeke fa na mo ayeke ye so ala bâ na yâ fini ti ala. “Nzara nde nde so asala apendere” ayeke aye so asi na ala. Nga, teti so ala yeke atâ Chrétien, ala mveni abâ na lê ti ala nene ti batango akpengba-ndia ti Bible.​—2 Timothée 2:22.

Teti so ala yeke na tele ti mo, ala yeke mû maboko na mo ti hon ndo ti akpale so ayeke tâ ngangu mingi. Na tapande, songo ti mo na mbeni koli wala wali. Tongana nyen babâ na mama ti mo alingbi ti fa lege na mo na ndo tënë so, so ayeke mbeni ngangu tënë?

Nzara ti ga ndulu na tele ti koli wala wali

Awakode ti bateau ayeke wa mingi acapitaine ni ti ngbâ ayo na ando so gbâ ti mbutu ayeke dä. Mbutu ayeke ye so awoko pendere, me a yeke handa zo ndali ti so place ti lo ayeke gbian lakue. Legeoko nga, babâ na mama ti mo aye si mo ngbâ ayo na aye so alingbi ti handa mo. Na tapande, babâ na mama ti mo ahinga so ti sala nzara ti koli wala ti wali ayeke mbeni ye so ayeke ngangu mingi, nga a yeke ngangu ti fa nda ni. Me tongana a londo awe, a lingbi ti sala si mo tï.

Tapande ti Dina afa kpale so ayeke si na peko ti dutingo ndulu mingi na ye ti sioni. Peut-être nzara ti hinga nda ti mbeni ye nga na ti salango ngia si apusu Dina ti sala songo na amolenge-wali ti Canaan so salango ye ti ala ayeke nzoni pëpe. Na tongo nda ni, ngia ni akpa ye so alingbi ti ga na kpale pëpe, me kete na pekoni ye ti sioni asi: Mbeni maseka-koli ti gbata ni so “a yä iri ti [lo] ahon azo kue” abungbi na lo na ngangu.​—Genèse 34:1, 2, 19.

Mara ti akpale so akiri aga ngangu mingi na ngoi ti e so bibe ti azo ayeke lakue na ndo tënë ti bungbingo koli na wali (Osée 5:4). Mingi ti amaseka aye ti ga na amba ti ala ti yeda so ti sala ngia legeoko na koli wala na wali ayeke mbeni ye so ayeke zia ngia na bê ti zo mingi. Bê ti mo alingbi ti pika mingi tongana mo yeke bi bê na ndo tongana nyen a yeke duti ande nzoni ti duti gi mo oko na mbeni koli wala wali so mo bâ lo yeke pendere mingi. Me babâ na mama ti mo so ayeke na ndoye ayeke sala ngangu ti bata mo yongoro na amaseka so ayeke bata akpengba-ndia ti Nzapa pëpe.

Laura atene so nzara ti hinga mbeni ye alingbi ti kanga lê ti amaseka si ala bâ ye ti sioni pëpe. “Tongana amolenge-wali so ayeke akamarade ti mbi ti klase ayeke tene na mbi so ala dodo legeoko na apendere molenge-koli na bï ni kue, ala yeke tene ni na mbeni lege so mo bâ mo tene a yeke mbeni ye so zo alingbi ti girisa ni lâ oko pëpe. Mbi hinga so fani mingi ala yeke kono yâ ti tënë ni, me mbi ngbâ ti duti na nzara ti hinga ye ni, nga mbi bâ ti mbi so peut-être a kanga lege na mbi mingi ti sala ngia. Atâa so mbi hinga so a yeke na lege ni so babâ na mama akanga lege na mbi ti gue na mara ti ando tongaso, mbi yeke lakue na nzara ti gue dä.”

Bateau ayeke na frein pëpe, ni la lo yeke luti hio pëpe. Ababâ na mama ahinga so nzara ti koli wala ti wali ayeke nga tongaso. Buku ti aProverbe ahaka mbeni koli so alingbi pëpe ti kanga nzara ti tele ti lo na bagara so a gue na lo ti fâ lo (aProverbe 7:21-23). Mo ye pëpe ti tene mara ti ye so asi na mo, ti sala si mo wara kpale na lege ti atënë ti bê nga na lege ti yingo. Babâ na mama ti mo alingbi ti bâ tongana nyen bê ti mo ato nda ti handa mo, na ala lingbi ti mû na mo wango so alingbi. Mo yeke sala ande ye na ndara ti mä ala si mo kpe ye ti sioni so ayeke si na pekoni?​—aProverbe 1:8; 27:12.

Mo yeke nga na bezoin ti mungo maboko ti babâ na mama ti mo ti tiri na ngangu so amba ti mo ayeke sala na ndo mo. Ala yeke mû maboko na mo tongana nyen?

Kota ngangu so amba ti mo ayeke sala na ndo mo

Suango ti ngu na ngangu alingbi ti sala si mbeni bateau agirisa lege. Ti kanga lege na ngangu ni so, a hunda ti tene a gue na bateau ni na mbeni lege nde. Legeoko nga, tongana mo gi ti kanga lege na ni pëpe, ngangu so ambeni maseka ayeke sala ti ga na mo ti yeda na mbeni ye alingbi ti sala si mo girisa lege na lege ti yingo.

Ye so asi na Dina afa so tongana mo ‘ga ndeko ti awabuba, fade mo wara vundu dä.’ (aProverbe 13:20). Dabe mo so Bible ayeke sala kusala na tënë “wabuba” ti fa zo so ahinga Jéhovah pëpe wala ayeke tambela pëpe na lege ti aye so lo fa.

Ye oko, a yeke kete ye pëpe ti ke abango ndo wala asalango ye ti akamarade ti mo ti klase. María José atene: “Mbi ye lani ti nzere na lê ti amba ti mbi maseka. Teti so mbi ye pëpe ti tene ala bâ so mbi yeke nde na ala, mbi yeke sala ye tâ gi tongana ti ala.” Sân ti tene mo hinga, mo lingbi ti mû peko ti salango ye ti amba ti mo na lege ti tënë ti mozoko, yungo bongo nga na kode ti salango tënë. Ti mo, peut-être tongana mo yeke na tele ti amaseka so ngu ti mo na ala ayeke oko, ge la si tele ti mo anzere. So ayeke na yâ ti mênë ti e, me mo lingbi ande ti yeda na kota ngangu so ala yeke sala na ndo mo, na ye so ayeke buba lege ti mo.​—aProverbe 1:10-16.

Caroline adabe ti lo na kpale so lo wara ade ti ninga pëpe: “A to nda ni na ngu 13, mingi ti amolenge-wali so mbi sala kamarade na ala ayeke nga na akamarade ti koli, na teti angu mingi bê ti mbi ayeke pusu mbi ti mû peko ti ala. Ye oko, Mama amû maboko na mbi na ngoi ti kpale so. Lo mû ngoi mingi ti mä mbi, ti sala lisoro na mbi na ndo ni nga ti mû maboko na mbi ti bâ so a yeke kota ye ti tene mbi ku juska mbi ga wali awe si mbi duti na mara ti songo ti kamarade so.”

Legeoko tongana mama ti Caroline, babâ na mama ti mo alingbi ti bâ so a yeke kota ye ti tene ala gboto mê ti mo na ndo ngangu so amba ti mo ayeke sala na ndo mo, ti zia akatikati na ambeni ye so mo yeke sala wala na azo so mo yeke sala kamarade na ala. Nathan adabe ti lo na mingi ti apapa so ayeke lani na popo ti lo na babâ na mama ti lo na ndo mara ti atënë tongaso. “Fani mingi akamarade ti mbi ayeke tisa mbi ti sigigi legeoko na ala, me babâ na mama ti mbi aye pëpe ti tene mbi na gbâ ti azo e bungbi ti duti gi senge senge tongaso wala ti gue na akota matanga so zo ti bango ndo na ndo ni ayeke dä pëpe. Na ngoi ni kâ, mbi hinga pëpe nda ni so babâ na mama ti mbi ayeke zia lege na mbi mingi pëpe tongana ti so ambeni babâ na mama ayeke sala.”

Me na pekoni, Nathan ahinga nda ni. Lo tene: “Mbi hinga so ‘ye ti buba ayeke na bê ti molenge’. Na a yeke ngangu pëpe ti tene ye ti buba so asigigi tongana lo yeke na popo ti azo. A lingbi ti si so gi mbeni zo oko na yâ ti bungbi ni ato nda ti sala mbeni ye ti sioni, use zo ni atï na peko ti lo, na ota zo ni alingbi ti sala ye ti sioni ahon ala use kue. Na nda ni tanga ti azo ni kue alingbi ti bungbi na ala na yâ salango ye ni. Même amaseka so ayeke sala na Jéhovah alingbi ti tï na yâ gbanda so.”​—aProverbe 22:15.

Tongana ababâ na mama ti ala azia lege na ala pëpe ti sala ye so amba ti ala atene na ala ti sala, Nathan na María José ayeke tiri ngangu na ye so bê ti ala ayeke pusu ala ti sala ni. Ala mä ababâ na mama ti ala, na pekoni ala yeke na ngia so ala sala tongaso. Mbeni mato atene: “Dengi mê ti mo ti mä tënë ti awandara, na zia bê ti mo na hingango ye ti mbi.”​—aProverbe 22:17.

Lege ti duti zo so alingbi na gonda

A yeke ngangu ti kpe na mbeni bateau so adengi. Na tongana a dengi mingi, a yeke ngangu pëpe ti tene a tuku. Teti so e yeke mbilimbili-kue pëpe, e kue e ye mingi ti sala gi ye ti bê ti e nga na aye so a kanga lege na e ti sala. Atâa so kue, gigi ti amaseka alingbi ti ga nzoni tongana ala mû peko ti fango lege ti ababâ na mama ti ala na bê ti ala kue.

Na tapande, babâ na mama ti mo alingbi ti fa na mo ti ke bibe so atene, nde na kete lege so ague na fini nga na kota lege so ague na futingo, mbeni lege ayeke dä so ayeke na popo ni (Matthieu 7:13, 14). Mo lingbi pëpe ti tene na bê ti mo so mo lingbi ti “tara” siokpari kete, me mo bi tele ti mo kue dä pëpe. Azo so ayeke tara ti sala mara ti ye so ayeke “tambela . . . tongana wazin na lege ti tënë use”, so ti tene ti sala kamême ambeni ye so Jéhovah ahunda nga ti ndoye sese so na aye so ayeke na yâ ni, na ala lingbi ti tï na lege ti yingo (1 aGbia 18:21; 1 Jean 2:15). Ngbanga ti nyen a yeke ngangu pëpe ti tene e tï na lege ti yingo? Ngbanga ti so e yeke awasiokpari.

Awokongo ti e ayeke ga ngangu ahon ti kozo tongana e zia lege na ala ti hon ndo ti e. ‘Bê ti e so ayeke na handa’ ayeke wara ngia pëpe gi na ‘tarango’ siokpari kete. Lo yeke pusu e ande ti sala ni mingi (Jérémie 17:9). Gi so e to nda ti gue yongoro na lege ti yingo, sese so ayeke sala ngangu na ndo ti e mingi ahon ti kozo (aHébreu 2:1). Mo mveni mo lingbi pëpe ti bâ guengo ti mo ti tï na lege ti yingo, me peut-être babâ na mama ti mo ayeke bâ ni. Peut-être ala hinga mbeti pëpe tongana ti mo, me ala hinga ye nzoni mingi ahon mo na ndo aye so ayeke sala si bê ti zo ayeke gue kirikiri. Na ala ye ti mû maboko na mo ti “fa na bê ti mo nzo lege” so alingbi ti gue na mo na fini.​—aProverbe 23:19.

Tongana a yeke ti mû na mo wango na ndo aye so kpale ayeke dä, tongana mozoko, salango ngia nga na lekengo tele pendere, hinga biani so babâ na mama ti mo ayeke fa na mo aye ni kue tâ gi na lege ni pëpe. Ala lingbi pëpe ti duti na ndara ti Salomon wala na be-nze-pepe tongana ti Job. Na tapande ti mbeni wakode ti bateau ni, ti bata mo yongoro na ye ti sioni, ala lingbi ti kanga lege ahon ndo ni. Ye oko, fango lege ti ala ayeke duti ande mbeni ye ti ngele mingi tongana mo dengi mê na “wango tënë ti babâ ti mo, na mo zia lege ti wango tënë ti mama ti mo pëpe.”​—aProverbe 1:8, 9.

Ambeni maseka alingbi ti tene nzoni tënë ti ababâ na mama ti ala pëpe. Ye oko, tongana babâ na mama ti mo ayeke sala ngangu ti sala ye alingbi na ti Mbeti ti Nzapa, ala yeke duti ndulu na tele ti mo na yâ aye kue so ayeke si na mo, na ngoi kue nga na yâ ti aye ti ngangu kue. Na tapande ti mbeni capitaine ti bateau so ayeke wara wango na mbage ti wakode ti bateau ni so ahinga ye mingi, mo yeke na bezoin ti fango lege ti babâ na mama ti mo ti gue na mo na lege ti ndara. A lingbi ti diko pëpe wungo ti aye ti nzoni so mo yeke wara na pekoni.

“Fade ndara alï na yâ bê ti mo, na fade hingango ye anzere na âme ti mo; fade bingo bê na lege ni asala sinziri ti mo, na fade hingango nda ti ye abata mo; ti zi mo na lege so ayeke sioni, ti zi mo na tïtî azo so asala tënë kirikiri; ala so azia lege ti mbilimbili ti tambela na lege ti bingo . . . Teti azo ti mbilimbili, fade ala duti na sese so, na azo so alingbi kue, fade ala ngbâ dä.”​—aProverbe 2:10-13, 21.

[Foto na lembeti 22]

Ngangu so ambeni maseka asala na ndo mo alingbi ti gue na mo yongoro

[Foto na lembeti 23]

Dabe mo na ye so asi na Dina

[Foto na lembeti 24]

Na tapande ti capitaine so ahunda wango na mbage ti wakode so ahinga ye mingi, a lingbi amaseka agi fango lege ti babâ na mama ti ala

[Lingu ti foto na lembeti 24]

Foto: www.comstock.com