Ambakoro ayeke sara ye ti nzoni na ndo ti amaseka
“Tongana mbi ga mbakoro na kuali ti mbi avuru, O Nzapa, Mo zia mbi pëpe, juska mbi fa tënë ti ngangu ti Mo na awagame so ayeke ga, na tënë ti ngangu ti Mo na ala kue so aga na pekoni.”—PSAUME 71:18.
1, 2. Ye wa a lingbi awakua ti Jéhovah so aga mbakoro awe ahinga ni? Ye wa e yeke bâ ni fadeso?
MBENI ancien so ayeke na Do ti Afrika ague ti bâ mbeni ita-koli so a sa yingo na ndo ti lo, na so aga mbakoro awe. Na pekoni so ancien ni abara ita-koli so, lo hunda ita-koli ni, lo tene: “Tongana nyen?” Ita-koli ni akiri tënë atene: “Mbi lingbi ti mû loro, mbi lingbi ti dodo nga mbi lingbi ti huru na nduzu.” Na ngoi so lo yeke sara tënë, lo gi ti haka peko ti aye so lo yeke tene. Ita-koli ni akiri atene: “Me, mbi lingbi pëpe ti huru tongana ndeke.” Ancien ni agbu nda ti ye so lo ye ti tene. Lo ye ti tene: ‘Ye so mbi lingbi ti sara, mbi yeke na ngia ti sara ni, me ye so mbi lingbi pëpe ti sara ni, mbi yeke sara ni pëpe.’ Ngu ti ancien so ague ti bâ ita-koli so ahon fadeso ngu 80 awe, nga lo yeke na ngia ti dabe ti lo so ita-koli so aye lani ti tene atënë ti ngia mingi nga lo yeke be-ta-zo.
2 Tongana mbeni zo so aga mbakoro awe asara ye tongana ti so Nzapa ahunda, ye so ayeke sara ye ti nzoni mingi na ndo ti amba ti lo a ninga. Ti tâ tënë ni, gi ngu ti zo alingbi pëpe ti sara si lo sara ye na ndara nga lo sara ye tongana ti Christ (Zo-ti-fa-tene 4:13). Bible atene so “kuali so avuru ayeke couronne ti gloire, zo awara so na lege ti mbilimbili.” (aProverbe 16:31). Tongana ngu ti mo ague na li ni mingi, mo hinga so atënë ti yanga ti mo wala asarango ye ti mo alingbi ti sara ye ti nzoni na ndo ti ambeni zo? Zia e bâ ambeni tapande ti yâ ti Bible so afa tongana nyen azo so aga mbakoro awe ayeke sara biani ye ti nzoni na ndo ti amaseka.
Tapande ti azo so mabe ti ala angbâ ti ga na anzoni ye
3. Na lege wa mabe ti Noé andu azo kue so ayeke na fini laso?
3 Teti so Noé ayeke na mabe nga lo gbu ngangu, aye so asara ye ti nzoni na ndo ti azo juska laso. Ngu ti Noé asi lani nduru na ngu 600 tongana lo leke arche, lo bungbi anyama na yâ ni nga lo fa tënë na azo (Genèse 7:6; 2 Pierre 2:5). Teti so Noé akpe mbeto ti Nzapa, lo na sewa ti lo asö kuâ na ngoi ti Kota Moa nga na pekoni, lo ga kotara ti azo kue so ayeke na fini laso na ndo ti sese. A yeke tâ tënë so Noé ayeke lani na fini na ngoi so azo ayeke ngbâ na fini a ninga. Ye oko, même na ngoi so Noé aga mbakoro awe, lo ngbâ lakue be-ta-zo, na ye so aga na aye ti nzoni mingi. Na lege wa?
4. Na lege wa gbungo ngangu ti Noé aga na ye ti nzoni na awakua ti Nzapa laso?
4 Ngu ti Noé ayeke lani nduru na ngu 800 tongana Nimrod ato nda ti leke Tour ti Babel, ti fa so lo yeda pëpe na yanga so Jéhovah amû ti tene azo ‘awu, ala si singo na sese.’ (Genèse 9:1; 11:1-9). Noé amû lani mbage ti Nimrod pëpe na ngoi so lo sara kpengba-li. Na peut-être ye so asara si lo ngbâ lakue ti tene yanga ti Hébreu, atâa so Nzapa asara lani si azo so asara kpengba-li atene ayanga ti kodoro nde nde. A yeke bâ mabe ti Noé nga na gbungo ngangu ti lo gi pëpe na ngoi so lo ga mbakoro, me na yâ ti gbâ ti angu so lo yeke na fini. A yeke nzoni awakua ti Nzapa kue amû peko ti tapande ti Noé, atâa ngu ti ala ayeke mingi wala ayeke mingi pëpe.—aHébreu 11:7.
Ye so ambakoro ayeke sara na ndo ti asewa ti ala
5, 6. (a) Ye wa Jéhovah ahunda na Abraham ti sara na ngoi so lo yeke na ngu 75? (b) Abraham asara ye tongana nyen na pekoni?
5 E lingbi ti bâ tapande ti ye so ambakoro ayeke sara na ndo ti asewa ti ala na lege ti ababâ ti sewa so ayeke na fini na peko ti Noé. Abraham ayeke lani na ngu 75 tongana Nzapa atene na lo atene: “Mo zia sese ti mo, asongo ti mo, na da ti babâ ti mo, ti gue na sese so fade Mbi fa na mo. Fade Mbi sara si mo ga kota mara, Mbi iri tënë nzoni na ndo mo.”—Genèse 12:1, 2.
6 Bâ so a hunda na mo ti zia da ti mo, akamarade ti mo, kodoro so a dü mo dä nga na agbâ ti afami ti mo ti gue na mbeni ndo so mo hinga ni lâ oko pëpe. A yeke ye so a hunda na Abraham ti sara ni. Abraham “ague tongana [ti so] L’Eternel atene na lo,” nga teti tanga ti lâ ti fini ti lo kue, lo ngbâ ti lango na yâ ti atente na ando nde nde na yâ ti kodoro ti Canaan (Genèse 12:4; aHébreu 11:8, 9). Atâa so Jéhovah atene so fade Abraham ayeke ga mbeni “kota mara,” Abraham akui ngu mingi kozo ti tene ahale ti lo aga mingi. Wali ti lo Sara adü na lo molenge ti koli oko, me gi na pekoni so Abraham afono teti ngu 25 na yâ ti sese so Nzapa amû zendo ti mû na lo (Genèse 21:2, 5). Ye oko, ye so asara pëpe si bê ti Abraham anze nga lo kiri na yâ ti gbata so lo yeke kozo dä. So tâ nzoni tapande ti mabe na ti gbungo ngangu!
7. Ye wa gbungo ngangu ti Abraham asara na ndo molenge ti lo Isaac? Ye wa azo awara na pekoni?
7 Gbungo ngangu ti Abraham asara ye mingi na ndo ti molenge ti lo Isaac so amû lâ ti fini ti lo kue, so ti tene ngu 180, ti duti tongana mbeni wande na yâ ti kodoro ti Canaan. Isaac agbu ngangu ndali ti so lo yeke na mabe na yâ ti zendo so Nzapa amû. Na a yeke babâ na mama ti lo so aga mbakoro awe la asara si lo wara mara ti mabe so, nga na pekoni, atënë so Jéhovah atene na lo asara si mabe ti lo akiri akpengba mingi (Genèse 26:2-5). Teti so Isaac agbu ngangu, ye so ayeke mbeni kota ye so asara si zendo so Jéhovah amû aga tâ tënë. Lo mû zendo ti tene azo kue awara ye ti nzoni na lege ti “hale” ti Abraham. Ngu mingi na pekoni, Jésus Christ so ayeke kozo mbage ti “Hale” ti zendo ni asara si azo kue so amä na bê na lo alë songo na Nzapa nga ala wara fini ti lakue lakue.—aGalate 3:16; Jean 3:16.
8. Na lege wa Jacob afa so lo yeke na mbeni kpengba mabe? Na ye ti pekoni ayeke so wa?
8 Isaac nga amû maboko na molenge ti lo Jacob ti duti na mbeni kpengba mabe so amû maboko na lo juska lo ga mbakoro. Jacob ayeke lani na ngu 97 tongana lo tiri na bï kue na mbeni ange ti tene lo iri tënë nzoni na ndo ti lo (Genèse 32:24-28). Kozo ti tene Jacob akui na ngoi so lo yeke na ngu 147, lo bungbi tanga ti ngangu ti lo kue ti iri tënë nzoni na ndo ti amolenge ti lo ti koli 12 (Genèse 47:28). Atënë ti prophétie so lo tene, so e yeke wara na Genèse 49:1-28, aga tâ tënë awe nga angbâ lakue ti ga tâ tënë.
9. A lingbi ti tene nyen na ndo ti ye so ambakoro so akpengba na lege ti yingo alingbi ti sara na ndo ti azo ti yâ ti sewa ti ala?
9 A yeke polele so awakua ti Jéhovah so ayeke be-ta-zo na so aga mbakoro awe alingbi ti sara aye ti nzoni mingi na ndo ti azo ti yâ ti sewa ti ala. Ti fa na mbeni maseka ye so alondo na yâ ti Mbeti ti Nzapa, ti mû na lo awango ti ndara nga ti zia na lo mbeni tapande ti gbungo ngangu alingbi biani ti sara si mabe ti lo akpengba (aProverbe 22:6). A yeke nzoni azo so aga mbakoro awe ahinga so ala lingbi ti sara anzoni ye mingi na ndo ti azo ti sewa ti ala.
Ye so ambakoro ayeke sara na ndo ti amba ti ala so ayeke voro Jéhovah
10. Yanga wa Joseph amû na ndo “tënë ti bio ti lo”? Yanga so lo mû asara nyen na ndo ti azo ti Israël?
10 Azo so aga mbakoro alingbi nga ti sara ye ti nzoni mingi na ndo ti amba ti ala so ala na ala avoro Jéhovah oko. Joseph so ayeke molenge ti Jacob asara mbeni ye so akpengba pëpe ti fa mabe ti lo na ngoi so lo ga mbakoro, na ye so asara ye ti nzoni mingi na ndo ti azo kutu mingi so avoro tâ Nzapa na peko ti lo. Lo yeke lani na ngu 110 tongana “lo komande [azo ti Israël] tënë ti bio ti lo.” Lo mû yanga ti tene na ngoi ti sigingo ti amolenge ti Israël na sese ti Egypte, a lingbi ala mû bio ti lo ala gue na ni (aHébreu 11:22; Genèse 50:25). Yanga so Joseph amû aga tongana mbeni ye so amû na ala beku na ngoi so ala yeke na ngbâa teti ngu mingi na peko ti kuâ ti lo, na a sara si ala hinga so a yeke zi ala mbeni lâ.
11. Aye ti nzoni wa Moïse so aga mbakoro awe alingbi lani ti sara na ndo ti Josué?
11 Moïse ayeke na popo ti azo so tënë ti Joseph akpengba mabe ti ala. Na ngoi so Moïse ayeke lani na ngu 80, Nzapa asoro lo ti mû bio ti Joseph ti sigigi na ni na yâ ti kodoro ti Egypte (Exode 13:19). Na ngoi ni so, Moïse ahinga tere na Josué, so ngu ti lo ayeke kete mingi na ti lo. Teti angu 40 so aga na peko ti ye so, Josué asara kusala nduru mingi na tere ti Moïse tongana wakua ti lo (Nombre 11:28). Lo na Moïse la ague lani na ama na Hoto ti Sinaï. Lo ngbâ lani ti ku juska Moïse alondo na li ti hoto ni awara lo na atableau ti Témoin na maboko ti lo (Exode 24:12-18; 32:15-17). So gbâ ti apendere wango nga na atënë ti ndara si Moïse so aga mbakoro awe alingbi lani ti mû na Josué!
12. Na lege wa Josué asara ye ti nzoni na ndo ti azo ti mara ti Israël na ngoi kue so lo yeke lani na fini?
12 Josué nga akpengba azo ti mara ti Israël na lâ ti fini ti lo kue. A-Juge 2:7 atene: “Azo ti Israël asara na L’Eternel na lâ ti Josué kue, na lâ ti a-ancien kue so angbâ na fini na peko ti Josué, ala so abâ kota kusala kue ti L’Eternel so Lo sara teti ala.” Ye oko, na peko ti kuâ ti Josué na ti a-ancien ti ngoi ni, teti ngu 300 tongaso, azo ti Israël amû desizion pëpe na popo ti tâ vorongo na vorongo ti wataka, na ye so ague juska na ngoi ti prophète Samuel.
Samuel ‘asara ye ti mbilimbili’
13. Na lege wa Samuel ‘asara ye ti mbilimbili’?
13 Bible afa pëpe ngu so Samuel ayeke na ni na ngoi so lo kui, me aye so a sû na yâ ti Kozo mbeti ti Samuel abâ gigi na yâ ti angu 102. Na Samuel abâ mingi ti aye ni so. E diko na aHébreu 11:32, 33 so ajuge nga na aprophète so asara ye na lege ni ‘asara ye ti mbilimbili’. Biani, Samuel apusu ambeni zo ti ngoi ti lo ti kpe lege ti sarango aye ti sioni wala ti zia lege ni (1 Samuel 7:2-4). Na lege wa? Na lege so lo duti be-ta-zo na Jéhovah na lâ ti fini ti lo kue (1 Samuel 12:2-5). Lo yeke na mbeto pëpe ti mû mbeni kpengba wango même na gbia (1 Samuel 15:16-29). Na ndo ni, Samuel so aga ‘mbakoro, na kuali ti lo avuru’ azia mbeni nzoni tapande na ndo sambelango ndali ti amba ti lo. Lo tene so “fade [lo] sara sioni na L’Eternel pëpe na lege ti zia ti sambela teti “ amba ti lo azo ti Israël.—1 Samuel 12:2, 23.
14, 15. Na lege wa ambakoro alingbi laso ti mû tapande ti Samuel na ndo tënë ti sambela?
14 Aye so kue agboto lê na ndo ti mbeni kota lege so ambakoro alingbi ti sara ye ti nzoni na ndo ti amba ti ala awakua ti Jéhovah. Atâa so seni ti azo so ngu ti ala ague na li ni mingi wala ambeni ye nde amû lege na ala pëpe ti sara ye mingi, ala lingbi ti sambela Jéhovah ndali ti amba ti ala. Ambakoro, ala hinga so sambela ti ala alingbi ti sara ye mingi ndali ti nzoni ti kongregation? Teti so ala yeke na mabe na yâ ti mênë ti Christ so atuku, a sara si Jéhovah ayeke bâ ala na nzoni lê. Nga, gbungo ngangu ti ala asara si “mabe” ti ala aga ye so ‘a tara’ ni awe (Jacques 1:3; 1 Pierre 1:7). Ala girisa lâ oko pëpe so “sambela ti zo ti mbilimbili ayeke na ngangu ti sara ye mingi.”—Jacques 5:16.
15 A hunda ti tene ala ambakoro asambela ndali ti akusala kue so andu Royaume. Ambeni ita ti e ayeke na yâ ti da ti kanga ndali ti so ala ye ti mû mbage pëpe na yâ ti poroso wala bira. Ambeni awara ye ti ngangu ndali ti akpale tongana kota pupu wala ngu so apika mingi si abuba aye, bira nga na atiri so ayeke londo na popo ti azo ti mbeni kodoro. Ambeni ita na yâ ti kongregation ti e ayeke tingbi na atara wala na akangango lege (Matthieu 10:35, 36). Nga, aita so ayeke mû li ni na yâ ti kusala ti fango tënë nga ayeke bâ ndo na ndo ti akongregation ayeke na bezoin ti tene ala ambakoro asambela lakue ndali ti ala (aEphésien 6:18, 19; aColossien 4:2, 3). So tâ ye ti nzoni tongana ala yeke sara tënë ti aita na yâ ti asambela ti ala legeoko tongana ti so Epaphras asara lani!—aColossien 4:12.
Fa ye na wagame so ayeke ga
16, 17. Psaume 71:18 afa tënë ti nyen kozoni awe? Na ye so aga tâ tënë tongana nyen?
16 A-Chrétien so ayeke ti “ambeni ngasangbaga”, so ayeke na beku ti wara fini ti lakue lakue na ndo sese, ayeke wara nzoni fango ye laso. Ala yeke wara ni na lege ti dutingo nduru na “kete kundu”, aChrétien so ayeke be-ta-zo na so ayeke na beku ti gue na yayu (Luc 12:32; Jean 10:16). A yeke ye so Psaume 71:18 afa ni kozoni awe, atene: “Tongana mbi ga mbakoro na kuali ti mbi avuru, O Nzapa, Mo zia mbi pëpe, juska mbi fa tënë ti ngangu ti Mo na awagame so ayeke ga, na tënë ti ngangu ti Mo na ala kue so aga na pekoni.” Kozoni ti gue na yayu na tere ti Jésus Christ, aChrétien so a sa yingo na ndo ti ala ayeke na ngia mingi ti fa ye na akamarade ti ala ambeni ngasangbaga ti mû lege na ala ti sara akota kusala na peko ti ala.
17 Psaume 71:18 asara tënë ti fango ye na “ala kue so aga na pekoni”. A lingbi ti tene so atënë so andu nga ambeni ngasangbaga, so aChrétien so a sa yingo na ndo ti ala ayeke fa ye na ala. Jéhovah amû na aita so aga mbakoro awe kungba ti fa ye na ndo ti lo na afini zo so ayeke ga fadeso na yâ ti tâ vorongo (Joël 1:2, 3). Ambeni ngasangbaga awara aye ti nzoni mingi na lege ti aye so ala manda na mbage ti aChrétien so a sa yingo na ndo ti ala, na ye so apusu ala ti fa ye so Bible atene na azo so ayeke na nzara ti sara na Jéhovah.—Apocalypse 7:9, 10.
18, 19. (a) Anzoni sango wa awakua ti Jéhovah mingi so aga mbakoro awe alingbi ti fa na aita ti ala? (b) Ye wa ayeke nzoni aChrétien so aga mbakoro awe ahinga ni?
18 Awakua ti Jéhovah so a sa yingo na ndo ti ala nga na ala so ayeke ti ambeni ngasangbaga so aga mbakoro awe abâ apendere ye so asi ândö na yâ ti bungbi ti Jéhovah. Ambeni oko oko ti ala so angbâ laso na fini ayeke lani dä tongana a sigigi ti kozoni na “Photo Drame de la Création.” Ambeni ti ala ahinga nzoni mingi aita so amû li ni lani na yâ ti bungbi, so a bi ala na da ti kanga na ngu 1918. Ambeni ti ala amû lani adiskur so azo ayeke mä ni na lege ti da-fonono ti Watchtower, WBBR. Ambeni alingbi ti sara tënë na ndo ti aye so asi ândö na ngoi so aTémoin ti Jéhovah ayeke gue na yâ ti akota da-ngbanga ti gi ti wara liberté ti voro Nzapa tongana ti so lo hunda. Ambeni angbâ be-ta-zo na ngoi so azo so akomande akodoro so ala yeke dä asara ye na ngangu. Biani, aita so aga mbakoro awe alingbi ti fa tongana nyen, yeke yeke, a zi nda ti tâ tënë si azo agbu nda ni nzoni ahon ti kozo. Bible awa e ti wara ye ti nzoni na lege ti aye so aita so aga mbakoro awe ahinga.—Deutéronome 32:7.
19 A hunda na aChrétien so aga mbakoro awe ti duti mbeni nzoni tapande teti aita so ngu ti ala ayeke kete na ti ala (Tite 2:2-4). Peut-être ti fadeso mo bâ pëpe ye so gbungo ngangu ti mo, asambela ti mo nga awango ti mo ayeke sara na ndo ti azo. Noé, Abraham, Joseph, Moïse nga na ambeni zo nde alingbi lani pëpe ti hinga aye kue so mabe ti ala asara na ndo ti azo so aga na peko ti ala. Ye oko, tënë ti mabe ti ala nga na gbungo ngangu ti ala asara ye mingi na ndo ti azo so aga na peko ti ala; legeoko nga, tapande ti mo alingbi ti ga na ye ti nzoni mingi na azo so ngu ti mo ahon ti ala laso.
20. Aye ti nzoni wa aku azo so angbâ ti bata beku ti ala juska na nda ni?
20 Atâa mo yeke sö ande kuâ na yâ ti “kota ye ti vundu” wala a yeke zingo ande mo na kuâ, so kota ngia si mo yeke na ni ti wara ande “tâ fini biani”! (Matthieu 24:21; 1 Timothée 6:19). Tara ti bâ tongana nyen, na ngoi ti Komandema ti Ngu Saki Oko ti Christ, Jéhovah ayeke sara ande si akpale kue so lâ ti mbakoro aga na ni ahunzi. Ahon ti duti lakue na vundu ndali ti so seni ti e ayeke kiri na peko, lâ oko oko so e yeke zingo na lango e yeke bâ ande so, yeke yeke, e kiri e wara ngangu ahon ti kozo, e bâ ndo pendere ahon ti kozo, e mä ndo nzoni ahon ti kozo nga e ga pendere ahon ti kozo! (Job 33:25; Esaïe 35:5, 6). Azo so ayeke duti ande na yâ ti fini sese ti Nzapa ayeke ngbâ lakue maseka tongana a haka ngu ti fini ti ala na ngoi so ayeke ngbâ ande gi lakue ti gue (Esaïe 65:22). Tongaso, zia e oko oko kue e ngbâ ti bata beku ti e juska na nda ni nga e ngbâ ti sara na Jéhovah na bê ti e kue. A lingbi e hinga na bê ti e kue so Jéhovah ayeke sara ande si azendo ti lo kue aga tâ tënë nga aye so lo yeke sara ande ayeke duti nzoni mingi ahon ti so e ku tere ti e na ni.—Psaume 37:4; 145:16.
Mo yeke kiri tënë tongana nyen?
• Na lege wa gbungo ngangu ti Noé aga na aye ti nzoni na azo kue?
• Ye wa mabe ti ababâ ti sewa ti giriri asara na ndo ti amolenge ti ala?
• Na ngoi so Joseph, Moïse, Josué nga Samuel aga mbakoro, ye wa ala sara ti kpengba amba ti ala so avoro Nzapa oko na ala?
• Aye ti nzoni wa ambakoro ayeke na ni so alingbi ti ga na aye ti nzoni na azo so aga na peko ti ala?
[Foto na lembeti 29]
Gbungo ngangu ti Abraham asara aye mingi na ndo ti Isaac
[Foto na lembeti 32]
Amaseka ayeke wara aye ti nzoni na mango ambakoro so ayeke be-ta-zo