Chapitre Osio

“I Yeke A-Témoin ti Mbi”!

Esaïe 43:1-28

1. Tongana nyen Jéhovah ayeke sala kusala na prophétie, na a lingbi azo ti lo asala ye tongana nyen na gbele prophétie so aga tâ tene awe?

NGANGU ti fa kozoni ye so ayeke si ande ayeke mbeni ye so azia kangbi na popo ti tâ Nzapa na anzapa kue ti wataka. Me tongana Jéhovah asala tene ti prophétie, lo ye pepe gi ti fa na gigi so lo yeke Nzapa. Tongana ti so a fa ni na Esaïe chapitre 43, Jéhovah asala si prophétie aduti fä ti dutingo ti lo ti Nzapa nga ti ndoye ti lo teti azo so lo te mbele na ala. Ti azo ti lo, a lingbi pepe ala gbu nda ti gango tâ tene ti prophétie ni na ala kanga yanga ti ala; a yeke ngbanga ti ala ti sala tene ti témoin ti ye so ala ba awe. Biani, a lingbi ala duti aTémoin ti Jéhovah!

2. (a) Na ngoi ti Isaïe, dutingo ti Israël na lege ti yingo ayeke tongana nyen? (b) Tongana nyen Jéhovah azi lê ti azo ti lo?

² Ye ti vundu ni ayeke so, na ngoi ti Isaïe, Israël ayeke na yâ mbeni dutingo ti sioni mingi si Jéhovah aba azo ti lo tongana azo so anze na lege ti yingo. “I sigigi na awaziba so lê ti ala ayeke, na awambongi so mê ti ala ayeke.” (Esaïe 43:8) Tongana nyen azo so ayeke awaziba nga awambongi na lege ti yingo alingbi ti sala na Jéhovah tongana atémoin ti lo so ayeke na fini? Lege ni ayeke gi oko. A lingbi azi lê na mê ti ala na lege ti ye ti kpene. Na biani giriri Jéhovah azi ni! Tongana nyen? Kozoni kue, Jéhovah ase ala ngangu: awakodoro ti royaume ti banga ti Israël ague na ngba na ngu 740 K.N.E., na ala ti Juda, na ngu 607 K.N.E. Na pekoni, Jéhovah asala ye na ngangu teti azo ti lo na zingo ala. Nga lo ga na tanga ti ala so akiri awara ngangu na lege ti yingo, so agbian bê ti ala, na kodoro ti ala na ngu 537 K.N.E. Biani, Jéhovah ahinga na bê kue so zo alingbi pepe ti kanga lege na ye so lo leke ti sala na ndo ye so, tongaso ndulu na angu 200 kozoni, lo sala tene ti zingo Israël mo ba mo tene a si awe.

3. Tene wa ti kpengba zo Jéhovah amu na azo so ayeke ga ande angba na kodoro wande?

³ “Me fadeso L’Eternel so acréé mo, O Jacob, na Lo so asala mo, O Israël, Lo tene tongaso: Zia mbito, teti Mbi ton mo awe; Mbi di iri ti mo awe, mo yeke ti Mbi. Tongana mo hon na yâ ngu, fade Mbi yeke na mo; tongana mo hon na yâ ngu so asua, fade ngu ni amu mo pepe; tongana mo tambela na yâ wâ, fade wâ ni azö mo pepe, na menga-wa ni agbi mo pepe. Teti Mbi yeke L’Eternel, Nzapa ti mo, Lo Ti Nzoni-kue ti Israël, Sauveur ti mo.”​—Esaïe 43:1-3a.

4. Tongana nyen Jéhovah ayeke Wasalango Israël, na tongana nyen lo dë bê ti azo ti lo na ndo kiringo ti ala na kodoro ti ala?

⁴ Jéhovah abi bê mbilimbili na ndo Israël teti so mara ni ayeke ti lo. A yeke ye so lo mveni acréé na yâ salango ye alingbi na mbele ti Abraham. (Genèse 12:1-3) Tongaso, Psaume 100:3 atene: “A lingbi i hinga L’Eternel ayeke Nzapa, a yeke Lo so asala e, na e yeke ti Lo, e yeke azo ti Lo, na angasangbaga ti benyama ti Lo.” Teti lo yeke Wasalango Israël na Watongo lo, fade Jéhovah ayeke kiri na azo ti lo na nzoni tele na kodoro ti ala. Aye so akanga lege tongana akota ngu, abale so ayeke suku, nga ayando ti ndo wâ, ayeke kanga ande lege wala asala sioni na ala pepe, legeoko tongana ti so mara ti aye tongaso akanga la ni lege pepe na akotara ti ala tongana ala yeke gue na Sese ti Zendo a sala angu saki oko awe.

5. (a) Tongana nyen atene ti Jéhovah alungula vundu ti Israël ti yingo? (b) Azo wa ayeke akamarade ti Israël ti yingo, na azo wa aduti fä ti ala giriri?

⁵ Atene ti Jéhovah alungula nga vundu na bê ti tanga ti Israël ti yingo ti laso, so azo ti yâ ni ayeke “fini création” so adü ala mbeni na lege ti yingo. (2 aCorinthien 5:17, NW) Teti na mbito pepe ala fa tele ti ala na gbele “ngu” so ayeke azo kue, ala wara batango ndo na lege ti ndoye ti Nzapa na yâ aye so akpa akota moa. Wâ so alondo na awato ti ala asala sioni na ala pepe me, nde na so, a sala kusala ti leke ala nzoni ahon. (Zacharie 13:9; Apocalypse 12:15-17) Batango ndo ti Jéhovah ague juska na “azo mingi so asi singo” ti “ambeni ngasangbaga,” so aga abungbi na mara ti Nzapa ti yingo. (Apocalypse 7:9; Jean 10:16) “Azo mingi ti amara nde nde” so alondo na Égypte giriri legeoko na azo ti Israël nga na azo so ayeke aJuif pepe so akiri legeoko na azo ti ngba so azi ala na gbe ti Babylone, aduti fä ti ambeni ngasangbaga.​—Exode 12:38; Esdras 2:1, 43, 55, 58.

6. Tongana nyen Jéhovah afa na gigi so lo yeke mbeni Nzapa ti mbilimbili na ndo tene ti mungo kota ngele teti (a) Israël ti mitele? (b) Israël ti yingo?

⁶ Jéhovah amu zendo ti zi azo ti lo na Babylone na lege ti aturugu ti Médie na Perse. (Esaïe 13:17-19; 21:2, 9; 44:28; Daniel 5:28) Teti so lo yeke Nzapa ti mbilimbili, fade Jéhovah ayeke futa “wakua” ti lo ti Médo-Perse na lege ti mbeni ye ti kota ngele so alingbi teti Israël. “Mbi mu Égypte ti ga ye ti ton mo, na Mbi tungbi Ethiopie na Saba teti mo. Teti mo yeke ye ti ngele ngangu na lê ti Mbi, ye ti yango-iri, na Mbi ndoye mo; tongaso fade Mbi mu azo na place ti mo, na amara na place ti fini ti mo.” (Esaïe 43:3b, 4) Mbaï ayeda so Kodoro-togbia ti Perse ahon biani na ngangu Égypte, Ethiopie, na Saba so ayo pepe, gi tongana ti so Nzapa atene kozoni. (aProverbe 21:18) Legeoko tongaso, na ngu 1919, na lege ti Jésus Christ, Jéhovah azi tanga ti Israël ti yingo na yâ dutingo na ngba. Ye oko, Jésus ahunda pepe ti wara futa teti kusala ti lo. Lo yeke pepe mokonzi so ayeke païen. Na lo yeke zi la ni aita ti lo mveni na lege ti yingo. Na mbage, na ngu 1914, Jéhovah amu na lo awe “amara ti ga ye ti héritier ti [lo], na nda ti sese kue ti ga ye ti [lo].”​—Psaume 2:8.

7. Jéhovah abi bê ti lo tongana nyen na mbage ti azo ti lo ti giriri nga na ti laso?

⁷ Ba tongana nyen Jéhovah afa na gigi polele ndoye ti lo na mbage ti angba so a vo ala. Lo tene na ala so ala yeke “ye ti ngele ngangu” na “ye ti yango-iri” na lê ti lo nga lo “ndoye” ala. (Jérémie 31:3) Lo yeke na oko bibe tongaso, même kota ahon, na mbage ti awakua be-ta-zo ti lo ti laso. A ga na aChrétien so a sa yingo na ndo ti ala na yâ mbeni songo na Nzapa, pepe na lege ti dungo ala, me na lege ti kusala ti yingo ti nzoni-kue ti Nzapa na peko ti mungo tele ti ala mveni na Wasalango ala. Jéhovah agboto azo so na mbage ti Molenge ti lo nga na mbage ti lo mveni, na lo sû andia na akpengba-ndia ti lo na ndo bê ti ala.​—Jérémie 31:31-34; Jean 6:44.

8. Dengo bê wa Jéhovah amu na azo so ague na ngba, na fade ala ba zingo ala tongana nyen?

⁸ Na dengo bê ti angba so mingi ahon, Jéhovah akiri atene: “Zia mbito, teti Mbi yeke na mo. Fade Mbi sala si ahale ti mo alondo na mbage ti tö aga, na Mbi lungula ala so ayeke na mbage ti do si Mbi bungbi ala; fade Mbi tene na nord, Mo zi ala; fade Mbi tene na sud, Mo gbanzi ala pepe; i kamata amolenge ti Mbi so ayeke yongoro kâ, na amolenge ti Mbi ti wali so ayeke na nda ti sese, i ga na ala kue, ala oko oko kue so a di iri ti Mbi na ndo ala, ala so Mbi créé ala teti gloire ti Mbi, ala so Mbi leke ala, ala so Mbi sala ala.” (Esaïe 43:5-7) Même ando so ayo mingi ti sese ayeke hon ande pepe maboko ti Jéhovah na ngoi so lo ga ti zi amolenge ti lo ti koli na ti wali, na ti kiri na ala na kodoro so ala ye ni mingi. (Jérémie 30:10, 11) Biani, na lê ti ala, fade zingo ala ti so ayeke hon kozo zingo ala na Égypte.​—Jérémie 16:14, 15.

9. Na yâ alege use wa Jéhovah azia kamba na popo ti akusala ti lo ti zingo zo na iri ti lo?

⁹ Na dango bê ti azo ti lo so ala yeke yö iri ti lo, Jéhovah akiri amu ngangu na zendo ti lo ti zi Israël. (Esaïe 54:5, 6) Mingi ahon, Jéhovah atingbi iri ti lo na azendo ti lo ti zi ala. Na salango tongaso, lo bata si fade lo yeke wara gloire na ngoi so tene ti lo ti prophétie ayeke ga tâ tene. Même walombe so ahon Babylone na ngangu ayeke wara ande pepe gloire so alingbi gi na oko Nzapa so ayeke na fini.

Anzapa na Gbele Ngbanga

10. Tene wa Jéhovah abi na gbele amara na anzapa ti ala?

¹⁰ Fadeso Jéhovah azia zendo ti lo ti zi Israël tongana gunda ti mbeni fango ngbanga so andu ndagigi kue, so na yâ ni lo hiri anzapa ti amara na gbele ngbanga. E diko: “Zia amara kue abungbi, na zia azo abungbi nga; zo nyen [ti anzapa ti ala] na popo ti ala alingbi fa tene so na gigi, na zo nyen alingbi fa na e ye so ayeke giriri? zia ala [anzapa ti ala] ga na atémoin ti ala, si a lingbi diko ala azo ti mbilimbili; zia ala mä, na ala tene, A yeke tâ tene.” (Esaïe 43:9) Jéhovah abi mbeni kpengba tene na gbele amara ti sese kue. Biani, lo tene: ‘Zia anzapa ti i afa na gigi so ala yeke anzapa na fango tâ na lege ni ye so ayeke si kekereke.’ Teti a yeke gi oko tâ Nzapa si alingbi sala tene ti prophétie na glisango lege oko pepe, tara so ayeke fa ande na gigi ala kue ti wataka. (Esaïe 48:5) Me Lo ti Ngangu Ahon Kue akiri ahunda na ndo ni mbeni ye so ndia ayeda na ni: A lingbi ala kue so atene ala yeke atâ nzapa amu atémoin, teti atene ti prophétie ti ala nga teti gango tâ tene ni. Biani, Jéhovah azi tele ti lo pepe na yâ ye so ndia ahunda.

11. Kusala wa Jéhovah amu na wakua ti lo, na Jéhovah afa nyen na gigi na ndo dutingo ti lo ti Nzapa?

¹¹ Teti ala yeke na ngangu oko pepe, anzapa ti wataka alingbi pepe ti mu atémoin. Tongaso, ndo ti atémoin na yâ da-ngbanga ni amu kamela teti a duti senge. Me fadeso ngoi ti Jéhovah aga awe ti fa so lo yeke Nzapa. Na bango ndo na mbage ti azo ti lo, lo tene: “I yeke atémoin ti Mbi, boi ti Mbi so Mbi hiri lo, si i lingbi hinga na i mä na bê na Mbi, na i lingbi hinga biani Mbi yeke Lo; a sala mbeni Nzapa kozoni na Mbi pepe, na fade a sala mbeni Nzapa na peko ti Mbi pepe. Mbi, Mbi yeke L’Eternel; mbeni sauveur ayeke pepe, gi Mbi oko. Mbi fa tene na gigi, Mbi sö azo, na Mbi sala si azo amä; na mbeni nzapa nde ayeke na popo ti i pepe; tongaso . . . I yeke atémoin ti Mbi, Mbi yeke Nzapa. Biani, lakue lakue Mbi yeke Lo; na zo oko alingbi zi zo na tïtî Mbi pepe; fade Mbi sala kusala, na zo nyen alingbi gbanzi kusala [ti mbi]?”​—Esaïe 43:10-13.

12, 13. (a) Gbâ ti atene ti témoin wa azo ti Jéhovah ayeke na ni ti fa? (b) Tongana nyen iri ti Jéhovah aga aduti na kota ndo laso?

¹² Na kiringo tene na atene ti Jéhovah, fade fade ndo ti témoin ni asi ahon ndo ni na gbâ ti atémoin so ayeke na ngia. Tene ti témoin ti ala ayeke polele na zo alingbi ti ke ni pepe. Legeoko tongana Josué, ala tene so ‘ye kue so Jéhovah atene aga tâ tene awe. Mbeni tene oko atï na sese senge pepe.’ (Josué 23:14) Atene ti Isaïe, Jérémie, Ézékiel, na ambeni prophète nde angbâ ti toto na mê ti azo ti Jéhovah, aprophète so, tongana lego oko, asala kozoni tene ti guengo ti Juda na ngba na kodoro wande nga ti zingo ala na lege ti ye ti kpene na gbe ti ngba. (Jérémie 25:11, 12) A fa iri ti wazingo Juda, Cyrus, même ngu mingi kozoni si a dü lo!​—Esaïe 44:26–45:1.

¹³ Na gbele gbâ ti afä so, zo wa alingbi ti ke so Jéhovah ayeke oko tâ Nzapa? Nde na anzapa ti apaïen, gi Jéhovah oko si zo aleke lo pepe; gi lo oko ayeke tâ Nzapa.a Tongaso, azo so ayö iri ti Jéhovah ayeke na kpengba matabisi so ayeke gi oko ti fa apendere kusala ti lo na awagame so ayeke ga nga na ambeni zo so ahunda ye na ndo lo. (Psaume 78:5-7) Legeoko nga, aTémoin ti Jéhovah ti laso ayeke na matabisi ti fa iri ti Jéhovah na ndo sese kue. Na yâ angu so ato nda ni na ngu 1920, yeke yeke aWamandango Bible aga ti hinga kota nene ti nda ti iri ti Nzapa, Jéhovah. Na pekoni, na lango 26 ti nze ti juillet ngu 1931, na mbeni kota bungbi na Columbus, Ohio, président ti Société, Joseph F. Rutherford, afa mbeni mungo yanga so kota li ti tene ni ayeke “Mbeni Fini Iri.” Atene, “E ye si a hinga nga a hiri e na iri so ayeke aTémoin ti Jéhovah,” amu kota ngia na bê ti azo so aga, so ayeda na mungo yanga ni na tenengo “I Yeda!” Ngbele ye na ngoi ni kâ, a ga ti hinga iri ti Jéhovah na ndo sese kue.​—Psaume 83:19 (83:18, NW).

14. Jéhovah adabe azo ti Israël na nyen, na ngbanga ti nyen dango bê so alingbi na ngoi ni?

¹⁴ Jéhovah abata azo so ayö iri ti lo na yekiango ndo, na bango ala tongana “lê ti Lo mveni.” Lo dabe azo ti Israël na ye so, na tenengo na ala tongana nyen lo zi ala giriri na Égypte na lo gue na ala na nzoni tele na yando kue. (Deutéronome 32:10, 12) Na ngoi ni kâ mbeni nzapa nde oko ayeke pepe na popo ti ala, teti ala ba na lê ti ala mveni kota kamela so anzapa kue ti Égypte awara. Biani, bungbi ti anzapa kue ti Égypte alingbi pepe ti bata Égypte wala ti kanga lege na sigingo ti Israël. (Exode 12:12) Legeoko nga, ngangu Babylone, so kodoro ni asi singo na atemple ahon 50 teti anzapa ti wataka, ayeke wara ngangu ande pepe ti kanga lege na maboko ti Lo ti Ngangu Ahon Kue na ngoi so lo yeke zi azo ti lo. A yeke polele, nde na Jéhovah, “mbeni sauveur ayeke pepe.”

Ambarata ti Bira Atï, Ayanga-da ti Kanga Azi

15. Jéhovah asala tene ti prophétie wa na ndo Babylone?

¹⁵ “So ayeke ye so Jéhovah atene, Zo ti Ton i, Lo ti Nzoni-kue ti Israël: “Teti i, fade mbi to ndo na Babylone na mbi sala si abarre ti wen ti ada ti kanga azu na sese, na azo ti Chaldée alondo na yâ amangboko ti ala azu na sese na toto. Mbi yeke L’Eternel, Lo Ti Nzoni-kue ti i, Lo so acréé azo ti Israël, Gbia ti i. L’Eternel so asala lege na yâ kota ngu ti ingo, na Lo sala lege na yâ kota ngu ti ingo so alondo na mapo ti ngangu, Lo so asala si puse na mbarata, aturugu na walombe asigigi (ala lango na sese na ndo oko, fade ala londo pepe; ala kui awe, a mingo ala tongana zo amingo wâ na mèche).”​—Esaïe 43:14-17, NW.

16. Fade ye wa ayeke si na Babylone, awadengo buze ti Chaldée, nga na azo kue so atene ala yeke wabatango Babylone?

¹⁶ Babylone ayeke tongana mbeni da ti kanga teti azo so ague na ala kâ na ngba teti lo kanga lege na kiringo ti ala na Jérusalem. Me aye ti batango na Babylone akanga lege oko pepe na Lo ti Ngangu Ahon Kue, Lo so kozoni asala awe “lege na yâ kota ngu ti ingo [Kota Ngu Bengba], na Lo sala lege na yâ kota ngu ti ingo so alondo na mapo ti ngangu,” peut-être angu ti Jourdain. (Exode 14:16; Josué 3:13) Legeoko tongaso nga, wakua ti Jéhovah, Cyrus, ayeke sala ande si ngangu Euphrate akiri na gbe ni, ye so azi lege na aturugu ti lo ti lï na yâ gbata ni. Fade azo ti dengo buze ti Chaldée, so ayeke hon fani mingi na yâ akota kanivo ti Babylone, ndo so amangboko ti dengo buze saki mingi nga na a-barge so ayö anzapa ti Babylone ayeke hon dä, ayeke bima ande na vundu na ngoi so ngangu kota gbata ti ala ayeke tï. Legeoko tongana achar ti Pharaon na yâ Kota Ngu Bengba, fade achar ti Babylone so amu loro mingi ayeke duti ye senge. Fade ala yeke sö lo pepe. Zo ti mungo Babylone ayeke mingo ande fini ti azo kue so atene ala yeke bata kodoro ni, legeoko tongana mbeni zo so amingo na ngangu pepe wâ ti mèche ti lampe.

Jéhovah Ague na Azo ti Lo na Nzoni Tele na Kodoro

17, 18. (a) “Fini” ye wa Jéhovah asala tene ni na prophétie? (b) Na lege wa a lingbi azo ni adabe ala pepe na aye ti giriri, na ngbanga ti nyen?

¹⁷ Na hakango akozo kusala ti lo ti zingo zo na ti so lo yeke ndulu ti sala, Jéhovah atene: “I dabe i pepe na ye so ayeke giriri, na i bi bê ti i pepe na ye ti ngoi ti giriri. Ba, fade Mbi sala fini ye; ye so ayeke sigigi fadeso, i ba ye so pepe? Même fade Mbi sala lege na yando, na Mbi sala si angu asua na désert. Fade anyama ti ngonda ayä iri ti Mbi, anzagua na anamo, teti Mbi sala si angu asigigi na yando, na angu asua na désert, ti mu ngu ti nyon na azo ti Mbi, azo so Mbi hiri ala, azo so Mbi leke ala teti Mbi mveni, si ala lingbi sepela Mbi.”​—Esaïe 43:18-21.

¹⁸ Na tenengo, “i dabe i pepe na ye so ayeke giriri,” Jéhovah aye pepe ti tene so awakua ti lo ambô na li ti ala kue akusala ti salut ti giriri. Biani, mingi ti akusala so ayeke mbage ti mbaï so asû na gbe ti yingo ti Nzapa, na Jéhovah amu yanga ti tene a dabe na sigingo ti ala na Égypte ngu na ngu na matanga ti Pâque. (Lévitique 23:5; Deutéronome 16:1-4) Ye oko, Jéhovah aye fadeso si azo ti lo amu gloire na lo ndali ti “fini ye,” mbeni ye so ala mveni ayeke ba ande. Ye so andu pepe gi zingo ala na Babylone, me nga tambela ti ala ti kpene ti kiri na kodoro, peut-être na lege ti yando so ayeke dandara. Na yâ kuru sese so, fade Jéhovah ayeke leke “lege” teti ala na lo yeke sala akusala ti ngangu so adabe na ye so lo sala giriri teti azo ti Israël na ngoi ti Moïse, biani, na yando fade lo yeke mu kobe na azo so ayeke kiri na kodoro ti ala na lo kaï nzala ti ala ti ngu na lege ti abale. Fade aye so Jéhovah ayeke mu ayeke mingi si même anyama ti ngonda ayeke mu gloire na Nzapa na agbanzi tele ti ala ti sala sioni na azo ni.

19. Tongana nyen tanga ti Israël ti yingo na afon lo atambela na ndo “Lege ti Nzoni-kue”?

¹⁹ Legeoko nga, na ngu 1919, a zi tanga ti Israël ti yingo na gbe ti ngba ti Babylone, na ala to nda ti tambela na ndo mbeni lege so Jéhovah aleke la ni awe teti ala, “Lege ti Nzoni-kue.” (Isaïe 35:8, NW) Nde na azo ti Israël, a hunda na ala pepe ti hon na yando ti wâ, a londo na mbeni kodoro ti gue na mbeni nde, nga tambela ti ala ahunzi la ni pepe na Jérusalem na peko ti ambeni nze. Ye oko, “Lege ti Nzoni-kue” ague na tanga ti aChrétien so a sa yingo na ndo ti ala na yâ mbeni paradis ti yingo. Ti ala, ala ngbâ na ndo “Lege ti Nzoni-kue,” teti ala de ti tambela na yâ bungbi ti aye ti fadeso kue. Na ngoi kue so ala ngbâ na ndo kota lege ni, na ngoi kue so ala bata alege ti Nzapa ti dutingo na sioni oko pepe nga nzoni-kue, ala yeke ngbâ na yâ paradis ti yingo ni. Na so kota ngia teti ala ti tene azo mingi so asi singo ti afon ala so ayeke ‘azo ti Israël’ pepe abungbi legeoko na ala! Nde mingi na azo so abi lê ti ala na aye ti Satan ti fadeso, tanga ni na afon lo angbâ ti wara gbâ ti kobe ti yingo na maboko ti Jéhovah. (Esaïe 25:6; 65:13, 14) Na hingango so deba nzoni ti Jéhovah ayeke na ndo azo ti lo, azo mingi so ayeke giriri tongana anyama ti ngonda agbian alege ti ala na amu gloire na tâ Nzapa.​—Esaïe 11:6-9.

Jéhovah Afa na Gigi Vundu ti Lo

20. Tongana nyen Israël ti ngoi ti Isaïe azia vundu na bê ti Jéhovah?

²⁰ Na ngoi ti giriri, tanga ti Israël so a kiri na lo ayeke mbeni mara so agbian bê ti lo, tongana a haka lo na wagame ti sioni ti ngoi ti Isaïe. Na ndo ala, Jéhovah atene: “Mo di iri ti Mbi pepe, O Jacob, me bê ti mo anze na Mbi, O Israël. Mo ga na angasangbaga ti mo na Mbi pepe ti mu na offrande so a-zo-na-wa, na mo yä iri ti Mbi na lege ti sadaka ti mo pepe. Mbi sala si offrande ane mo pepe, na Mbi sala si bê ti mo anze tene ti yombo ti libano pepe. Mo vo roseau ti fion ti nzoni na nginza pepe ti mu na Mbi, na mo mu mafuta ti sadaka ti mo pepe ti sala si bê ti Mbi asi; me siokpari ti mo ane na ndo Mbi, na sioye ti mo asala si bê ti Mbi anze.”​—Esaïe 43:22-24.

21, 22. (a) Ngbanga ti nyen a lingbi ti tene so aye so Jéhovah ahunda ane pepe? (b) Tongana nyen azo ni aga na Jéhovah ti sala kua na ala?

²¹ Na tenengo “Mbi sala si offrande ane mo pepe, na Mbi sala si bê ti mo anze tene ti yombo ti libano pepe,” Jéhovah aye ti tene pepe so a hunda pepe sadaka na yombo ti libano (mbeni mbage oko ti ayombo ti nzoni-kue). Biani, aye so ayeke kota mbage ti tâ vorongo na gbe ti mbele ti Ndia. A yeke nga tâ tene teti “roseau,” so andu mbeni oko ti ayombo ti nzoni fion ti mafuta ti nzoni-kue so a sa na ndo zo. Azo ti Israël abata nzoni pepe ti sala kua na ni na yâ kusala ti temple. Me aye so a hunda ane mingi? Biani pepe! Aye so Jéhovah ahunda ane pepe tongana a haka ni na ala ti anzapa ti wataka. Na tapande, nzapa ti wataka Molek ahunda sadaka ti molenge, mbeni ye so Jéhovah ahunda lâ oko pepe!​—Deutéronome 30:11; Michée 6:3, 4, 8.

²² Tongana azo ti Israël agbu fade nda ti ye na lege ti yingo, ka ala yeke duti lâ oko pepe na ‘bê so anze na mbage ti Jéhovah.’ Na bango yâ ti Ndia ti lo, ala yeke ba kota ndoye ti lo teti ala na ala mu na lo na ngia “mafuta ni kue,” mbage ti nzoni ahon ti asadaka ti ala. Nde na so, na kota bê, ala bata mafuta ni teti ala mveni. (Lévitique 3:9-11, 16) So vundu si sioni mara so azia na bê ti Jéhovah na lege ti nengo ti asiokpari ti ala: biani ala sala si lo sala kua na ala!​—Néhémie 9:28-30.

Sengo Ndo Alë Lengo

23. (a) Ngbanga ti nyen sengo ndo ti Jéhovah alingbi biani? (b) Tongana Nzapa ase Israël a ndu nyen nga?

²³ Atä so a yeke ngangu mingi, na a lingbi na ni, sengo ndo ti Jéhovah aga na aye so a sala nzala ni, a zi lege ti fa be-nzoni. “Mbi, Mbi yeke Lo so ambô kengo ndia ti mo tene ti iri ti Mbi mveni; fade Mbi dabe Mbi na siokpari ti mo mbeni pepe. Mo dabe Mbi na tene ni; zia e bungbi ti fâ ngbanga; mo fa tene ti mo na gigi si a lingbi diko mo zo ti mbilimbili. Kozo kotara ti mo asala siokpari, na awasalango-songo [“awafango nda ti ye,” NW, kete tene na gbe lembeti] ti mo ake Mbi. Tongaso fade Mbi sala si amokonzi ti Ndo ti Nzoni-kue aga sioni; fade Mbi sala si Jacob aga ye ti zonga, na Israël aga ye ti zonga nga.” (Esaïe 43:25-28) Legeoko tongana tanga ti amara kue ti sese, Israël ayeke hale ti Adam, “kozo kotara.” Tongaso, zo ti Israël oko pepe alingbi fa so lo yeke “zo ti mbilimbili.” Même “awasalango-songo” ti Israël, awafango ye, wala awafango nda ti Ndia ti lo, asala siokpari ti ke Jéhovah na ala fa atene ti wataka. Na mbage, fade Jéhovah asala si mara ti lo kue ague na ‘futingo’ nga a ga “ye ti zonga.” Fade lo sala nga si azo kue so ayeke sala kusala na “Ndo ti Nzoni-kue” ti lo, wala temple, aga sioni.

24. Teti kota nda ti tene wa fade Jéhovah ayeke mu pardon na azo ti lo, ala ti giriri nga na ti laso, ye oko, lo bi bê ti lo tongana nyen na mbage ti ala?

²⁴ Ye oko, ba nga so be-nzoni ti Nzapa ayeke ga ande pepe gi na peko ti gbiango bê ti Israël; a yeke duti ande teti Jéhovah mveni. Tâ tene, ye ni andu iri ti lo. Tongana lo zia Israël angbâ lakue na ngba na kodoro wande, fade azo so aba aye ni ayeke bi zonga na ndo iri ti lo. (Psaume 79:9; Ezéchiel 20:8-10) Legeoko nga laso, salut ti azo aga na peko ti salango si iri ti Jéhovah aga nzoni-kue nga na fango mbilimbili ti kota yanga-ti-komande ti lo. Ye oko, Jéhovah andoye azo so ayeda na sengo ndo ti lo na bê kue na ala so avoro lo na yingo nga na tâ tene. Lo fa ndoye ti lo na gigi teti azo so, atä a yeke ala so a sa yingo na ndo ti ala wala ambeni ngasangbaga, na lege ti so lo mbô akengo-ndia ti ala ndali ti sadaka ti Jésus Christ.​—Jean 3:16; 4:23, 24.

25. Fade Jéhovah ayeke sala aye ti dongo bê wa na yâ ngoi kete, na fadeso e lingbi ti fa na gigi so e ba ni na nene ni tongana nyen?

²⁵ Nga, fade Jéhovah ayeke fa na gigi ndoye ti lo teti azo mingi so asi singo ti awavorongo be-ta-zo na ngoi so lo sala mbeni fini ye teti ala na zingo ala na yâ “kota ye ti vundu” ti lï na yâ “sese ti fini” so a sukula ni awe. (Apocalypse 7:14; 2 Pierre 3:13) Fade ala yeke duti atémoin ti fango na gigi ngangu ti Jéhovah ti dongo bê so azo ade ti ba lâ oko pepe. Tâ beku teti ye so ayeke si ande asala si tanga ti ala so a sa yingo na ndo ti ala, nga ala so fade abungbi aga azo mingi so asi singo, aduti na ngia nga na fini lâ na lâ alingbi na kota kungba so: “I yeke atémoin ti Mbi”!​—Esaïe 43:10.

[Kete tene na gbe ni]

[Foto na lembeti 48, 49]

Fade Jéhovah ayeke mu maboko na aJuif na ndo lege ti ala ti kiri na Jérusalem

[Afoto na lembeti 52]

Jéhovah abi tene na gbele amara ti sigigi na atémoin teti anzapa ti ala

1. Yanda ti Baal na bronze 2. Ayanda ti Ashtoreth so a sala na ndô 3. Nzapa ti li-ota ti Égypte so Horus, Osiris na Isis ayeke na yâ ni 4. Anzapa ti aGrec Athéna (na gati) nga Aphrodite

[Afoto na lembeti 58]

“I yeke atémoin ti Mbi.”​—Esaïe 43:10