Enganîro z’Akalamo k’Abantu
“Nal’ilonzize Okukolera Yehova”
RHWASENGARUKA ecigusho cisungunu c’abantu rhwal’ilambagirire hofi n’olugo lwa Granbori, luba kuli bwenene omu muzirhu gw’e Suriname guniamw’enkuba nyinji. Enyuma z’aho, rhwaja omu bwarho rhwanagera omu Lwishi Tapanahoni. Buzinda, erhi rhugera omu nshalalo z’olo lwishi, cuma ciguma c’omu moteri cahukula ibuye linenene. Ho n’aho izulu ly’obwarho ly’amirwa n’amishi rhwanazika. Omurhima gwani gwadurha-durha. Ciru akaba nali namajira myaka minji ndi nabalama omu bwarho bulya nali mwangalizi w’omuzunguko, ntal’imanyire okuyoga!
Embere nganirire ebyarhuhikire enyuma z’aho, lekagi ntang’imubwira gurhi narhonderaga omukolo gw’akasanzi koshi.
Naburhagwa omu mwaka gwa 1942 omu cirhwa cinja bwenene c’omu Caraïbes cihamagalwa Curaçao. Larha ali muburhwa w’e Suriname, cikone ahamiraga kw’eco cirhwa erhi kazi karhuma. Myaka milebe embere z’okuburhwa kwani, ali muguma w’omu Bahamirizi ba Yehova barhangiriza babatizibagwa omu Curaçao.a Akag’irhuyigiriza Ebibliya ngasi mugobe rhuli bana bage, ciru akaba hali amango rhwakag’ilahira okuyiga. Erhi ngwerhe myaka 14, larha ahamikiza omulala gwirhu e Suriname ly’ajishibirira nnina walikola mugikulu.
ABÎRA BINJA BANTABÎRE
Omu cihugo c’e Suriname, narhondera okukomerana n’emisole y’omu cigamba yakag’ikolera Yehova n’obushiru. Bal’indushire myaka misungunu banali bapainiya b’akasanzi koshi. Erhi bakabire bali baganirira ebi bacibwinire omu mukolo gw’amahubiri, nakabona oku bal’igwerhe mwishingo munji. Enyuma z’entimanano z’ecigamba, kandi nie n’abîra bani rhwakag’iganirira emyanzi y’Ebibliya, hali amango rhwakag’iba rhutamire embuga rhuli rhwalola enyenyezi. Abo bîra bani bantabala nahugûkwa ebi nal’ilagirireko omu kalamo; nal’ilonzize okukolera Yehova. Co carhumaga nabatizibwa erhi ngwerhe myaka 16. Enyuma z’aho, erhi ngwerhe myaka 18, naba painiya w’akasanzi koshi.
NACIYIGIRIZA AMASOMO G’OBULAGIRIRE
Amango nali painiya omu Paramaribo
Erhi ndi painiya, naciyigiriza masomo manji, ganantabire omu mukolo gwani goshi gw’akasanzi koshi. Kwa lwiganyo, isomo liguma ly’omu masomo marhanzi nayizire kuli kubona obulagirire bw’okukomereza abandi. Erhi ntangira obupainiya, misiyonere muguma ohamagalwa Willem van Seijl anshibirira bwenene.b Anyigiriza binji lugenda gurhi bashibirira emikolo y’omu cigamba. Ago mango, ntal’imanyire oku ebi anyigirizagya byali bya bulagirire bwenene kuli nie. Omu mwaka gwakulikiraga naba painiya wa pekee n’enyuma z’aho narhondera okulongoza ebikundi byali kuli bwenene omu muzirhu gw’e Suriname guniamw’enkuba nyinji. Nshagalusire bwenene okubona bene wirhu bankomerezize omu kasanzi kakwanine! Kurhangira ago mango, nandonze gurhi nakashimbamwo olwiganyo lwabo omu kuciha akasanzi k’okukomereza abandi.
Isomo lya kabirhi naciyigirizize kwali kulama akalamo karhahûnyiri binji cikone kapanzirwe bwinja. Oku murhondero gwa ngasi mwezi, nie n’owirhu painiya wa pekee rhwakag’ikola naye, rhwakag’ipanga ebintu by’omubiri rhulagirireko omu migobe ekulikire. Enyuma z’aho, muguma muli rhwe akag’ijira omubalamo muliri gw’okuja omu kapitale ly’aj’igula ebi rhulagirireko. Rhwakag’ikolesa bwinja olusaranga ikubuliro lyakag’irhuha ngasi mwezi rhwanakag’inonera ebiryo birhu lyo biyusa omwezi goshi. Amango rhwakag’ilama mw’eyo eneo y’omuzirhu eniamw’enkuba nyinji, hali amango rhwakag’ibula omuntu w’okurhurhabala erhi kantu kalebe kakarhuhwerire. Nyemire n’obwalagale oku okuciyigiriza okulama akalamo karhahûnyiri binji cikone kapanzirwe bwinja amango naciri musole, kwantabire nsegeze obwenge bwani oku mukolo gwa Yehova omu kalamo kani koshi.
Isomo lya kasharhu naciyigirizize bwali bunguke bw’okuyigiriza abantu omu lulimi lwabo lw’akaburhano. Erhi ndi nakûla nakag’iderha Ecihollandé, Ecingereza, Ecipapiamento, n’Ecisranantongo (kandi lunahamagalwe Cisranani), lulimi luganirwa na bantu banji omu Suriname. Cikone, mw’eyo eneo y’omuzirhu, nabwine oku abantu bakag’isimisibwa erhi bakayumvirhe omwanzi mwinja omu lulimi lwabo lw’akaburhano. Kwali kuzibu kuli nie okuderha ndimi nguma nguma mw’ezo ndimi zabo, nk’olulimi lw’Ecisaramacani, lukolesa izu ly’enyanya n’ely’idako. Cikone, obushiru bwani burhafâga busha. Omu myaka minji, nahashire okuyigiriza bantu banji okuli bulya nanderhe olulimi lwabo lw’akaburhano.
Cikone, hali ebintu by’okubonesa nshonyi byampikire. Kwa lwiganyo, hali amango nalonzagya okudosa mwanafunzi muguma w’Ebibliya wakag’iderha olulimi lw’Ecisaramacani gurhi al’ikola ali aciyumva, bulya enda yakag’imuluma. Cikone ebi namudosagya byayumvikana nka mudosize erhi ali izimi! Kobinali, er’idoso lyamubonesa nshonyi. Ciru akaba najijire amagosa gali nk’eryo, ensiku zoshi nakag’icihangana okuderha olulimi lw’akaburhano lw’abantu b’omu maeneo nakag’ikoleramwo.
NAYEMERA EYINDI MIKOLO OMW’IKUBULIRO LYA YEHOVA
Omu mwaka gwa 1970, nahabwa olukengwa lw’okuba mwangalizi w’omuzunguko. Mw’ogo mwaka nayeresire bikundi binji bya kuli bwenene byali omu eneo y’omuzirhu eniamwo nkuba nyinji efilme yal’idesire “Okulambagirira Ebiro Bikulu by’Abahamirizi ba Yehova.” Lyo ndambagirira ebyo bikundi, nie n’ecigusho ca bene wirhu rhwakag’igenda omu bwarho buliri omu nyishi za mw’eyo eneo. Obo bwarho bwirhu bwakag’ibamwo e groupe électrogène, enjerekani y’e esanse, n’ebyombo by’okuyerekana efilme. Erhi rhwakahisire emunda rhwajaga, rhwakag’igeza ebyo byombo omu muzirhu kuhika aha rhwayish’iyerekanira efilme. Cikone, ebi nkengera bwenene lugenda eyo mibalamo yoshi kuli kubona gurhi abantu bakag’ishagalukira bwenene ezo filme. Nakag’ishagaluka bwenene okurhabala abandi bayige lugenda Yehova n’ecigabi ca hanw’igulu c’ikubuliro lyage. Emigisho y’ekiroho napasire elushire bwenene ngasi kantu naciyimire amango nakag’ijira ogo mukolo gwa Yehova.
NAHÛNGA OLUKOBA LW’EMIGOZI ISHARHU
Nie na Ethel rhwajiraga obuhya omu Mwezi gwa 9, 1971
Ciru akaba nabwine oku okubêra mulamba kwal’igwerhe bunguke bunji oku mukolo gwani, nabona oku nal’ilagirire oku murhabazi w’akalamo koshi. Na ntyo, narhondera okushenga Yehova lyo mpata omukazi wakakozire n’omwishingo haguma na nani mw’ogo mukolo muzibu gw’akasanzi koshi mw’eyo eneo y’omuzirhu eniamwo nkuba nyinji. Mwaka muguma ntya enyuma z’aho, narhondera okusheba Ethel, painiya muguma wa pekee wal’igwerhe iroho ly’okucihâna. Kurhenga amango Ethel aciri murho, akag’ishagalukira bwenene olwiganyo lw’entumwa Paolo anal’ilonzize acihâne akage omu mukolo gw’Ecikristu. Rhwajira obuhya omu Mwezi gwa 9, 1971 nanarhondera okukola haguma naye omu mukolo gw’omuzunguko.
Ethel akomêra bwinja omukolo gw’omuzunguko mw’eyo eneo y’omuzirhu bulya akuliraga omu mulala gurhal’igwerhe bintu binji by’omubiri. Kwa lwiganyo, amango rhwakag’icirheganya lyo rhulambagirira ebigamba bya kuli bwenene mw’eyo eneo y’omuzirhu, rhurhakag’ishana bintu binji. Rhwakag’ifula emishangi n’okuyogera omu nyishi. Kandi, rhwakomêra okulya ngasi biryo bene wirhu na bali birhu bakag’irhuha, kwa lwiganyo ensimba zishushire lumve zihamagalwa iguanes, n’ensamaki zihamagalwa piranhas, erhi ngasi kantu bakabire bagwasize omu muzirhu erhi omu nyishi. Erhi bakabire barhagwerhi nsahani, rhwakag’ilira oku hyasi hy’ensina. Erhi bakabire barhagwerhi mpaho n’orhwere, rhwakag’ilya n’enfune. Nie na Ethel rhunaciyumve oku okucihâna kwirhu omu mukolo gwa Yehova kwarhumire rhwahûnga olukoba luzibu lw’emigozi isharhu. (Muh. 4:12) Ebyo rhwacibwinire bilushire ngasi kantu rhwaciyimire omu kalamo kirhu!
Mango maguma erhi rhuba rhuli rhwagaluka kurhenga omu eneo nguma ya kuli ya mw’ogo muzirhu lyo rhwahikiragwa n’ebi naganiriraga oku murhondero gw’ogu mwanzi. Erhi obwarho buja omu nshalalo, bwazika cikone bwayulubuka duba-duba. Eby’okushagalusa kuli kubona oku rhwal’iyambirhe emishangi y’okuyokola obuzine (gilets de sauvetage) rhurhanarhengaga omu bwarho. Cikone obwarho bwirhu bwayunjula mishi. Rhwabulagira ebiryo birhu omu lwishi rhwanakolesa ebirugu byali mw’ebyo biryo lyo rhurhenza amishi omu bwarho.
Bulya rhurhacigwerhe biryo, rhwarhondera okuduba ensamaki erhi rhugendekera n’omubalamo gwirhu mw’olo lwishi. Cikone rhurhagwarhaga kantu koshi-koshi. Na ntyo rhwashenga Yehova arhuhe ebiryo birhu by’olo lusiku. Erhi rhuyusa rhwasalira, muguma w’omu bene wirhu rhwali nabo akweba olulobo omu mishi anagwarha ensamaki nnene rhwalyaga rhweshi oku rhwanali barhanu rhwanayigurha.
MULUME, ISHE W’OMULALA, NA MWANGALIZI W’OMUZUNGUKO
Enyuma za myaka irhanu omu mukolo gw’omuzunguko, nie na Ethel rhwapata omugisho rhurhal’irhanyize, rhwali hofi rhube babusi. Nashagaluka okuyumva ogo mwanzi, ciru akaba ntal’imanyire gurhi oko kwarhuma akalamo kirhu kaba. Nie na Ethel rhwal’ilonzize okubêra omu mukolo gw’akasanzi koshi erhi byakahashikine. Omu mwaka gwa 1976, mugala wirhu Ethniël aburhwa. Erhi hagera myaka ibirhi n’enusu, rhwaburha Giovanni, mugala wirhu wa kabirhi.
Ndi nalola obubatizo omu Lwishi Tapanahoni hofi na Godo Holo omu eneo y’e Suriname y’ebushoshokero bw’izuba, mwaka gwa 1983
Bulya hali bulagirire bunji omu Suriname ago mango, ebiro by’etawi byarhôla emipango lyo ngendekera okuba mwangalizi w’omuzunguko erhi rhunali rhwalera abana birhu. Amango abana birhu baciri barho, nakag’ilambagirira emizunguko yal’igwerhe bigamba bisungunu. Oko kwantabala nakajira omukolo gw’omuzunguko migobe milebe omu mwezi, n’omu yindi migobe nakakola nka painiya omu cigamba rhwalimwo. Ethel n’abana-rhabana birhu bakag’indusa erhi nakalambagirire ebigamba byali hofi n’aha mwirhu. Cikone, nakag’ibalama niene erhi nakalambagirire ebigamba n’emizunguko y’omu eneo y’omuzirhu eniamwo nkuba nyinji.
Omu mukolo gw’omuzunguko, kanji-kanji nakag’ibalama omu bwarho lyo ndambagirira ebigamba bya kuli bwenene
Nal’igwasirwe nkapanga ebintu bwinja ly’ompikiriza emikolo yani yoshi. Nakag’ijira okwani koshi lyo rhujira ifunzo ly’omulala ngasi mugobe. Erhi nakagenz’irilambagirira ebigamba by’omu eneo y’omuzirhu, Ethel akag’ilongoza ifunzo ly’omulala haguma n’abana-rhabana birhu. Cikone, ngasi mango erhi byakahashikine, rhwakag’ijira ebintu rhweshi haguma nka mulala. Kandi nie na Ethel rhwakag’ipanga akasanzi k’okucishagalusa haguma n’abana birhu, kwa lwiganyo, rhwakag’isharha micezo milebe haguma erhi kulambagirira hantu halebe hinja hofi n’aha rhwakag’ilama. Kanji-kanji nakag’igwishira budufu bwenene enyanya z’okurheganya emikolo y’eciteokrasi. Na bulya Ethel aba mukazi wa buhashe, oganirirwe omu Emigani 31:15, akag’izuka sezi-sezi anajire okwage koshi lyo rhusoma olwandiko lw’olusiku nka mulala n’okuyikula haguma embere abana birhu baje e masomo. Mvuzire omunkwa bwenene okuba n’omukazi ocihâna ntyo ontabala ensiku zoshi lyo mpikiriza emikolo yoshi Yehova ampire!
Nka babusi, rhwajijire okwirhu koshi lyo rhurhabala abana-rhabana birhu bazigire Yehova n’omukolo gw’Ecikristu. Rhwal’ilonzize bacihirireho omuhigo gw’okujira omukolo gw’akasanzi koshi, arhali mpu bulya ntyo ko rhwal’ilonzize bajire, cikone bulya guli muhigo bone bacirhôleraga. Ngasi mango rhwakag’ibaganirira omwishingo gulerhwa n’omukolo gw’akasanzi koshi. Buzira kuyibagira amazibu rhwarhimanine nago mw’ogo mukolo, rhwakag’isegeza gurhi Yehova arhurhabire n’okurhugisha rhweshi omu mulala. Na kandi, rhwakag’ijira okwirhu koshi lyo bajira obwîra haguma n’abandi Bahamirizi bakag’ihira Yehova oku nafasi ntanzi omu kalamo kabo.
Yehova akag’ihikiriza amalagirire girhu goshi amango rhwakag’ilera abana birhu. Kobinali, nani nakag’ijira okwani koshi lyo mpikiriza ecani cigabi. Ebi nacibwinire omu eneo y’omuzirhu eniamw’enkuba nyinji amango nali painiya wa pekee nanciri mulamba, byanyigirizize okupangira amalagirire g’omubiri embere z’akasanzi. Cikone, ciru akaba rhwakag’ijira oku rhuhashire koshi, hali amango rhwakag’ibula bintu bilebe rhulagirireko. N’agandi mango, nyemire n’obwalagale oku Yehova akag’irhurhabala. Kwa lwiganyo, oku buzinda bw’emyaka ya 1980 n’oku murhondero gw’emyaka ya 1990, hali akavulindi omu by’oburhegesi bw’ecihugo c’e Suriname. Mw’eyo myaka, hali amango kwakag’iba kuzibu okupata ciru ebintu by’obulagirire omu kalamo. Ciru akaba ntyo, Yehova akagirhuha ebi rhwal’ilagirireko.—Mt. 6:32.
ERHI NTANYA OKU KALAMO KANI
Kurhenga e kulembe kuja e kulyo: Nie na mukanie Ethel
Mugala wirhu mukulu, Ethniël haguma na mukage Natalie
Mugala wirhu Giovanni haguma na mukage Christal
Omu kalamo kirhu koshi, Yehova arhushibirire ensiku zoshi n’okurhuha omwishingo munji n’okurhimukwa. Abana birhu babire mugisho munene kuli rhwe, rhunashagalusire bwenene bulya rhwabarhabire lyo bakolera Yehova. Rhugwerhe omwishingo okubona bacishozire okujira omukolo gw’akasanzi koshi omu kalamo kabo. Ethniël na Giovanni bombi basomire amasomo g’eciteokrasi banali bakolera oku biro by’etawi y’e Suriname haguma na bakabo.
Nie na Ethel rhukola rhushosihire bwenene, cikone rhuli bapainiya ba pekee rhunaciri rhwajira binji omu mukolo gwa Yehova. Kobinali, rhugwerhe binji bya kujira ntanasag’iba n’akasanzi k’okuciyigiriza okuyoga! Cikone, oko kurhanvunyiri omurhima. Erhi ntanya oku kalamo kani, nambone oku, okurhôla omuhigo gw’okujira omukolo gw’akasanzi koshi omu kalamo amango naciri musole, go muhigo mwinja bwenene narhôzire omu kalamo kani.
b Ecigabi c’enganîro z’akalamo ka Willem van Seijl cidesire, “Mambo Halisi Yamezidi Mataraja Yangu,” ciri omu Amuka! y’omu nsiku 8/10/1999 (omu Ciswahiri).