ECIGABI C’OKUYIGA CA 35
LWIMBO 121 Rhube ba Kucihasha
Oku Rhwakahimamwo Enyifinjo Mbi
“Ebyaha birhacigwasirwi okurhambula emibiri yinyu y’okufa mpu lyo mujira okw’enyifinjo z’eyo mibiri zidesire.”—RM. 6:12, Mashi Bible.
EBI ECI CIGABI CISEGIZE
Carhurhabala (1) lyo rhulwisa okuvunika omurhima na (2) lyo rhuyaka okuhimwa n’amashumi mabi.
1. Ntambala ehi rhweshi rhulwa?
KA HALI amango okola ocifinjire bwenene okujira akantu Yehova arhasima? Akaba ntyo, orhaderhaga ho n’aho oku wahikirwe n’amashumi madarhi garhasag’ihikira owundi muntu. Ebibliya edesire ntya: “Amashumi mwabwine ganali gala abandi bantu banabona.” (1 Kr. 10:13, Mashi Bible) Oko kuli kuderha oku ciru wakaba oli walwisa nyifinjo zihi, abandi nabo banazilwise. Arhali wene oli walwa eyo ntambala, na kugerera oburhabale bwa Yehova, wanayihima.
2. Mashumi gahi Bakristu balebe na banafunzi balebe b’Ebibliya balwisa? (Olole n’enfoto.)
2 Kandi Ebibliya edesire ntya: “Ngasi muguma ashumikwa n’amiru gage mabi yêne; go gamukulula ganamugwase.” (Yk. 1:14) Ebishumika muntu mulebe byanaba lubero n’ebishumika owundi. Kwa lwiganyo, Bakristu baguma na baguma banashumikwa okujira eby’enshonyi haguma n’omulume orhali iba erhi omukazi orhali mukabo; abandi nkaba banarhangulwa okujira eby’enshonyi haguma n’owabo mulume erhi owabo mukazi. Abahimire enkomedu y’okulola epornografi nkaba banayumva irala linji ly’okugalukira eyo nkomedu. Bantu banji balesire okukolesa amafumu g’okucilalusa erhi okunywa amamvu bwenene, banabe n’amazibu gali nk’ago. Ezo ziri nyiganyo nsungunu z’enyifinjo Bakristu balebe na banafunzi balebe b’Ebibliya balwisa. Hali amango rhweshi rhwaciyumvirhe ak’entumwa Paolo, yayandikaga ntya: “Nkalonz’ijira aminja, obubi nanabona bwo buyishire.”—Rm. 7:21.
Amashumi ganarhuhikira buzira kulaliza, ko kuderha, akasanzi koshi-koshi n’ahantu hoshi-hoshi (Olole ecifungo ca 2)c
3. Gurhi enyifinjo mbi omuntu arhasag’ihasha okuhima zakarhuma aciyumva?
3 Erhi akaba wayabirwe okuhima nyifinjo ndebe mbi, nkaba wanaciyumva nka nta misi ogwerhe, nka kuno orhankahash’ihima ago mashumi. Kandi nkaba wanaciyumva orhagwerhi bulangalire, nka kuno Yehova akutumuza mpu bulya kone ogwerhe ezo nyifinjo mbi. Oyemere n’obwalagale oku ezo ntanya zombi zirhali z’okuli! Lyo rhuhugûla bulya gurhi, eci cigabi cashuza kw’aga madoso abirhi: (1) Ngahi entanya z’okuciyumva omuntu arhagwerhi misi arhanagwerhi bulangalire zirhenga? (2) Gurhi wakahimamwo enyifinjo mbi?
OKU OLYA “MUBI” ALONZA RHUCIYUMVE
4. (a) Bulya gurhi Shetani aba alonzize rhuciyumve rhurhagwerhi misi? (b) Bulya gurhi rhwanaderha oku rhujira emisi y’okulwisa amashumi mabi?
4 Shetani aba alonzize rhuciyumve rhurhagwerhi misi amango rhwamashumikwa. Yezu ayerekine ntyo n’obwalagale erhi ayigiriza abanafunzi bage bakasalira ntya: “Orhanarhuhiraga omu mashumi, ci orhulikuze oku Mubi.” (Mt. 6:13) Shetani anaderhe oku abantu barhakaba babidu okurhumikira Yehova amango bali bashumikwa okujira ebintu bibi. (Ayu. 2:4, 5) Bulya gurhi Shetani arhanya ntyo? Shetani ye wali murhanzi okukululwa n’irala lyage libi, arhanalonzagya okubêra mwishwekerezi kuli Yehova. Bibonekine oku aba ayemire oku ko rhunaba akage, oku rhwanaba babidu okuleka Yehova erhi rhwakashumikwa okujira ebintu bibi. Ciru Shetani arhanyize oku Mugala mwimana wa Mungu naye akahimirwe n’amashumi! (Mt. 4:8, 9) Orhanye k’oku: Ka kobinali rhurhajira emisi y’okulwisa enyifinjo mbi? Neci rhuyijira! Rhuyemire enderho za Paolo wayandikaga ntya: “Nanahasha byoshi n’oburhabale bw’Olya onzibuhya.”—Fl. 4:13.
5. Gurhi rhumanyiremwo oku Yehova aba ayemire oku rhwanahima enyifinjo mbi?
5 Lubero bwenene na Shetani, Yehova aba ayemire oku rhwanahagalika enyifinjo mbi. Gurhi rhumanyiremwo ntyo? Bulya Yehova alebire oku ehitû hinene hy’abantu bishwekerezi hyayish’iyokoka amalibuko madarhi. Orhanye kw’ebi oko kuhugwîre. Yehova, orhankaderha obunywesi, adesire oku omubalè munji gw’abantu, ci arhali basungunu bone, bayish’ija omu Paradizo; “bashusire emyambalo yabo banayiyeruhiza omu muko gw’Omwa-na-buzi,” oko kuhugwîre oku Yehova anababone oku bacîre. (Maf. 7:9, 13, 14) Kobinali Yehova anabone oku rhugwerhe emisi y’okulwisa enyifinjo mbi.
6-7. Bulya gurhi Shetani aba alonzize rhuciyumve rhurhagwerhi bulangalire bw’okuhima amashumi mabi?
6 Shetani arhakalonza kone rhuciyumve nka rhurhagwerhi misi cikone kandi anakalonza rhuciyumve rhurhagwerhi bulangalire, nka kuno Yehova arhutumuza mpu bulya kone rhugwerhe enyifinjo mbi. Bulya gurhi Shetani alonza rhurhanye ntyo? Shetani ye rhajira bulangalire bulya Yehova amutwirire olubanja oku arhashinganini abe n’obuzine bw’ensiku n’amango. (Murh. 3:15; Maf. 20:10) Buzira karhinda, Shetani aba alonzize nirhu rhuciyumve rhurhagwerhi bulangalire, ci bwenene bulya rhwehe rhugwerhe obulangalire bw’okuba n’emigisho yehe arhakaba nayo. Rhurhali akage. Okuderha okuli, Ebibliya erhuyemezize n’obwalagale oku Yehova aba alonzize okurhurhabala, ci arhali kurhutumuza. “Arhalonza hajire owahera, ci alonza boshi baciyunjuze.”—2 Pt. 3:9.
7 Co cirhumire, erhi rhwakayemera oku rhurhagwerhi buhashe erhi bulangalire bw’okuhima enyifinjo mbi, rhwanaba rhuli rhwarhanya nk’oku Shetani aba alonzize rhurhanye. Okumanya ntyo kwanarhurhabala rhuzibuhye omuhigo gwirhu gw’okumuhagalika.—1 Pt. 5:8, 9.
OKU EHALI YIRHU Y’OKURHABA BIMANA YAKARHUMA RHWACIYUMVA
8. Ahanyuma n’ebijiro bibi, bici ecaha cihiziremwo? (Ennanga 51:5) (Olole n’“Amahugûlo ga Luderho Luguma.”)
8 Ahanyuma na Shetani, hali akandi kantu kakarhuma rhwaciyumva rhurhagwerhi misi rhurhanagwerhi bulangalire bw’okuhima enyifinjo mbi. Kantu kahi ako? Ehali yirhu y’okurhaba bimana rhwayimagamwo kurhenga oku babusi birhu barhangiriza.a—Ayu. 14:4; Osome Ennanga 51:5.
9-10. (a) Gurhi Adamu na Eva baciyumvirhe enyuma z’okuba banya-byaha? (Olole n’enfoto.) (b) Gurhi ehali y’okuba banya-byaha erhuma rhwaciyumva?
9 Orhanye lugenda oku Adamu na Eva baciyumvirhe enyuma z’okujira ecaha. Enyuma z’okugomera Yehova, bacifulika banalonza okubwikira emibiri yabo. Lugenda eco cijiro, ecitabu, Étude perspicace des Écritures cidesire ntya: “Ecaha carhuma bacitumuza, cabalerhera amahangayiko, okuciyumva barhali omu bulanzi, banayumva enshonyi.” Adamu na Eva baba nka bayigalirwe omu nyumpa egwerhe ebyo byumpa bini byone. Adamu na Eva bakajire barhenga omu cumpa ciguma n’okuja omu cindi, cikone barhakahulusire mw’eyo nyumpa. Barhakayasire ehali yabo y’okurhaba bimana.
10 Kobinali, omu njira ndebe akanga kirhu kali lubero n’aka Adamu na Eva balimwo. Adamu na Eva barhayungukaga n’engombôlo, cikone rhwehe enacêse ebyaha birhu n’okurhuma rhwaba n’ezamiri ecîre. (1 Kr. 6:11) Ciru akaba ntyo, rhwayimire omu hali y’okurhaba bimana. Co cirhumire, birhasomezizi okubona nirhu rhunacitumuze, rhunabe n’amahangayiko, rhunaciyumve rhurhali omu bulanzi, rhunanayumve enshonyi. Kobinali, Ebibliya edesire oku ecaha cigendekire cashweka bene bantu. Cajijire ntyo “ciru n’abarhajiraga caha omu kuvuna amarhegeko ak’Adamu.” (Rm. 5:14) Ciru akaba oko kwanabonekana nka kuli kwa kuvuna omurhima, kurhashinganini kurhujire rhuciyumve nka rhurhagwerhi misi rhurhanagwerhi bulangalire. Rhwanahagalika ezo ntanya mbi. Gurhi rhwakajiramwo ntyo?
Ecaha carhumire Adamu na Eva bacitumuza, baciyumva bahangayisire, barhali omu bulanzi, banayumva enshonyi (Olole ecifungo ca 9)
11. Gurhi rhushinganine rhujire erhi rhwakaciyumva oku rhurhagwerhi misi y’okulwisa enyifinjo mbi, na bulya gurhi? (Abaroma 6:12, Mashi Bible)
11 Bulya rhurhaba bimana, hali amango rhuciyumva nka rhurhagwerhi buhashe bw’okuhagalika enyifinjo mbi, binabe nka hali izu liri omw’irhwe lirhu liri lyarhubwira oku rhurhakahash’ihima enyifinjo mbi. Cikone rhurhashinganini rhuyumvirhize ery’izu. Bulya gurhi? Bulya Ebibliya eyigirizize oku rhurhagwasirwi rhuleke ecaha ‘cirhurhambule.’ (Osome Abaroma 6:12, Mashi Bible.) Oko kuhugwîre oku rhwanacishoga okuhagalika enyifinjo mbi. (Gl. 5:16) Yehova aba ayemire n’obwalagale oku rhwanahasha okuhagalika amashumi, co cirhumire arhubwizire rhujire ntyo. (Lush. 30:11-14; Rm. 6:6; 1 Ts. 4:3) Bibonekine n’obwalagale oku rhwanahasha okulwisa enyifinjo mbi.
12. Gurhi rhushinganine rhujire erhi rhwakaciyumva oku rhurhagwerhi bulangalire, na bulya gurhi?
12 Ko n’oko, erhi rhwakaciyumva rhurhagwerhi bulangalire, nka kuno Yehova arhutumuza mpu bulya kone rhugwerhe enyifinjo mbi, ehali yirhu y’okurhaba bimana yanaba nk’eri “yarhuganiza,” rhurhanashinganini rhuyumvirhize ery’izu. Bulya gurhi? Bulya Ebibliya eyigirizize oku Yehova aba ahugûsirwe ehali yirhu y’okurhaba bimana. (Enna. 103:13, 14) ‘Ayishi byoshi’ okubirhuyerekire, kuhiramwo oku ngasi muguma wirhu ashumikwa n’ehali y’ecaha rhwayimagamwo. (1 Yn. 3:19, 20) Omu kasanzi koshi rhugendekire rhwahagalika enyifinjo mbi, Yehova anarhubona oku rhucîre. Bulya gurhi rhwanayemera ntyo n’obwalagale?
13-14. K’okuba kone n’enyifinjo mbi kuhugwîre oku rhurhakaciyemerwa na Yehova? Ohugûle.
13 Ebibliya eyerekine oku hali olubero egarhi k’enkomedu y’okujira amabi (rhwakahasha okuhagalika) n’irala ly’okujira amabi (lyakarhuyishira buzira kulonza). Kwa lwiganyo, Bakristu balebe b’omu Korinti omu kagana karhanzi, embere bal’igwerhe enkomedu y’okujira oburhazi. Paolo ayandisire ntya: “Okwola baguma muli mwe bâkuli.” K’oko kuhugwîre oku nta mango bacibire n’enyifinjo z’okujira ebijiro by’oburhazi? Rhurhakaderha ntyo n’obwalagale, bulya kanji-kanji kuba kuzibu bwenene okuleka enyifinjo za ntyo. Cikone Abakristu babaga n’oborhere bw’okucihasha banayaka okuhikiriza ezo nyifinjo bayemirwe na Yehova. Ababona oku ‘bashusirwe.’ (1 Kr. 6:9-11) Nawe anakubona ntyo.
14 Ciru wakaba oli walwisa nyifinjo mbi zihi, wanahasha okuzihima. Ciru akaba orhakaziyukiriza loshi-loshi, wanayerekana oborhere bw’okucihasha n’okuyaka ‘okukolera irala ly’omubiri n’enyifinjo mbi.’ (Ef. 2:3) Gurhi wakajiramwo ntyo n’okuhima enyifinjo mbi?
OKU WAKAHIMAMWO ENYIFINJO MBI
15. Erhi akaba rhulonzize rhuhime enyifinjo mbi, bulya gurhi rhushinganine rhuyemere obuzamba bwirhu?
15 Ly’ohima enyifinjo mbi, oshinganine omanye obuzamba bwawe buba buhi. Obe masu ly’orhag’icirheba n’entanya z’obunywesi. (Yk. 1:22) Okugayaguza amazibu, kwa lwiganyo omu kurhanya erhi, ‘Abandi bananywe bwenene kundusha,’ erhi okutumuza abandi omu kuderha erhi, ‘Ntakashumisirwe okulola epornografi acibage mukanie ananyerese buzigire bunji,’ oko kwanajira kone kube kulembu kuli we okurhogera omu mashumi. Co cirhumire, orhalonzagya okuhalira olugenzi lubi, ciru n’omu bukengere bwawe. We watumuzibwa enyanya z’ebijiro byawe.—Gl. 6:7.
16. Gurhi wakazibuhyamwo omuhigo gwawe gw’okujira ebishinganine?
16 Ahanyuma n’okuyemera obuzamba bwawe, oshinganine ozibuhye omuhigo gwawe gw’okurhahimwa n’obo buzamba. (1 Kr. 9:26, 27; 1 Ts. 4:4; 1 Pt. 1:15, 16) Olonze okumanya ebikushumika bwenene na mango gahi. Nkaba ganaba mashumi malebe erhi kanaba kasanzi kalebe k’olusiku lyo kuba kulembu bwenene kuli we okushumikwa. Kwa lwiganyo, k’onashumikwe bwenene amango orhamire erhi amango bukola budufu bwenene? Orhanye oku mashumi gakakuhikira onahige oku wakagahimamwo. Embere ago mashumi gahike, go mango minja g’okujira ntyo.—Mig. 22:3.
17. Bici rhwakaciyigiriza kugerera olwiganyo lwa Yozefu? (Omurhondêro 39:7-9) (Olole n’enfoto.)
17 Orhanye oku Yozefu ajijire erhi muka Potifari alonza okumulehya. Alahira ho n’aho na kwa buzibu-zibu. (Osome Omurhondêro 39:7-9.) Bici oko kuyerekine? Embere muka Potifari alonze okumulehya, Yozefu al’ikola amanyire oku okurhôla muka bene kuba kubi. Ko n’oko, wanazibuhya omuhigo gwawe gw’okujira ebishinganine embere akanga kakakurhangula kacilerhe. Muli ntyo, erhi amashumi gakakuhikira, kwanaba kulembu kuli we okujira kushimbana n’omuhigo warhôzire embere.
Ohagalike amashumi ho n’aho, nk’oku Yozefu ajiraga! (Olole ecifungo ca 17)
“MUCIRHANGULE”
18. Gurhi wakahimamwo enyifinjo mbi? (2 Abakorinti 13:5)
18 Ly’ohima enyifinjo mbi, kandi oshinganine ogendekere ‘wacirhangula,’ ko kuderha, okugendekera wacilabiriza ngasi mango ly’omanya gurhi oyosire. (Osome 2 Abakorinti 13:5.) Kasanzi oku kandi, olabirize entanya zawe n’ebijiro byawe onajire empindulo zihûnyirwe. Kwa lwiganyo, ciru n’amango wahashire okuhagalika mashumi malebe, wanacidosa ntya: ‘Kasanzi kanganaci byahûnyire lyo ndahira?’ Erhi wakabona oku byahûnyire kasanzi kanji, orhacitumuzagya. Lubero n’oko, orhanye oku wakajiramwo bwinja agandi mango. Ocidose amadoso gali nk’aga: ‘Ka nananyihya oku kasanzi kagera embere mpagalike entanya mbi? Ebintu by’okucishagalusa ncishoga, ka binajire kube kuzibu bwenene kuli nie okuhagalika amashumi? Erhi nakabona enfoto ziyerekine eby’enshonyi, ka nandole handi-handi buzira kurhindira? Ka mpugûsirwe oku ensiku zoshi amakanuni ga Yehova gaba oku bunguke bwirhu, ciru n’amango gahûnyire nyerekane oborhere bw’okucihasha?’—Enna. 101:3.
19. Gurhi emihigo erhali ya bwenge ebonekine nka misungunu yakarhuma kwaba kuzibu bwenene kuli we okulwisa enyifinjo mbi?
19 Kandi oshinganine oyake okucihalira. Ebibliya edesire ntya: “Omurhima go guyengeha gwarhalusa, gucigwerhage n’oburhebanyi.” (Yer. 17:9) Yezu adesire oku gunarhengemwo “enkengero mbi.” (Mt. 15:19) Kwa lwiganyo, omuntu walesire enkomedu y’okulola epornografi, enyuma za kasanzi kalebe, anarhanya oku kurhali kubi okulola enfoto zakazusa irala ly’okujira ecijiro c’eby’enshonyi bulya zirhayerekini n’obwalagale obushugunu. Erhi anarhanya ntya: ‘Kurhali kubi okurhanya ndi najira ebintu bibi erhi akaba ntabijijiri.’ Omu njira ndebe, omurhima murhebanyi gw’oyo muntu gwanaba guli gwapanga embere z’akasanzi ‘okurhogoza omubiri omu kushimba enyifinjo zagwo.’ (Rm. 13:14) Gurhi wakayakamwo okujira ntyo? Obe masu onayake okurhôla emihigo misungunu-ngunu erhali ya bwenge yakakulongoza okurhôla emihigo mizibu erhali ya bwenge, kwa lwiganyo, okurhogera omu lugenzi lubi.b Kandi oyake entanya mbi, erhi “enkengero mbi,” zakarhuma walonza okuhalira olugenzi lubi.
20. Bulangalire buhi rhugwerhe bw’amango gayisha, na burhabale buhi rhugwerhe ciru n’ene?
20 Nk’oku rhwayizire, kugerera oburhabale bwa Yehova, rhujira emisi y’okuhagalika amashumi. Kandi, kugerera olukogo lwage, rhugwerhe obulangalire bw’okuba n’obuzine bw’ensiku n’amango omw’igulu lihyahya. Bwayish’iba burhulirize kobinali okukolera Yehova rhunagwerhe obukengere bucîre n’omurhima gucîre! Embere ako kasanzi kahike, rhwanayemera n’obwalagale oku rhugwerhe emisi n’obulangalire bw’okuhima enyifinjo mbi. Bulya Yehova anagishe obushiru bwirhu, rhwanahima!
LWIMBO 122 Obe n’Emisi Orhanadundaganaga!
a AMAHUGÛLO GA LUDERHO LUGUMA: Omu Bibliya, oluderho “caha” kanji-kanji lunahugûle ecijiro, kwa lwiganyo obushambo, obuhushi, erhi obunizi. (Lub. 20:13-15; 1 Kr. 6:18) Cikone, omu mandiko maguma na maguma, “ecaha” cihugwîre ehali rhwayimagamwo erhi rhuburhwa, ciru akaba rhurhal’icijira ecijiro coshi-coshi c’ecaha.
b Obone oku omusole guganirirwe omu Emigani 7:7-23 gwarhôzire emihigo misungunu-ngunu erhali ya bwenge embere gurhôle omuhigo muzibu gurhali gwa bwenge gwarhumaga ogo musole gwarhogera omu cijiro c’eby’enshonyi.
c AMAHUGÛLO G’ENFOTO: Ekulembe: Amango mwene wirhu muguma ociri musole atamire omu kafetaria, amabona balume babirhi bali bayeresanya amasime. Ekulyo: Mwali wirhu muguma amabona bantu babirhi bali banywa irhabi.