මව්-දේවතාවිය නමස්කාරය තවමත් ජීවමාන ව පවතී ද?
මව් දේවතාවිය නමස්කාරය මුල් ක්‍රිස්තියානින්ගේ කාලය තුළ දීත් ක්‍රියාත්මක විණි. ප්‍රේරිත පාවුල් කුඩා ආසියාවේ එපීසයේ දී මෙය සමඟ ගැටුණේ ය. දේවතාවියන්ට වන්දනා මාන කරනු ලැබූ තවත් නගරයක් වන අතීනසයේ දී මෙන් ම, “මනුෂ්‍ය ශිල්පයෙන් හා සමර්ථකමින් කැපූ රනටවත් රිදීයටවත් ගලටවත් සමාන” නොවූ, ‘ලෝකය මැවූ දෙවියන් වහන්සේ’ වන ජීවමාන මැවුම්කාරයාණන් ගැන ඔහු සාක්ෂි දුන්නේ ය. අර්තෙමිස් නම් මව් දේවතාවියට වන්දනා මාන කළා වූ එපීස වැසියන් බොහෝ දෙනෙකුට මෙය දරා ගත නොහැකි යමක් වූයේ ය. දේවතාවියගේ කරඬු රිදියෙන් තනාගැනීමෙන් සිය ජීවිකාව ගෙන ගියවුන් කෝලහාලයකට පිරිස පෙලඹ වූහ. පැය දෙකකට පමණ කාලයක් තුළ, සමූහයා: “එපීසයන්ගේ අර්තෙමිස් උත්තමීය!” කියා කෑගැසුවෝ ය.—ක්‍රියා 17:24, 29; 19:26, 34.
එපීස අර්තෙමිස්
ග්‍රීකයන් ද අර්තෙමිස්ට නමස්කාර කළ නමුත්, එපීසයේ දී නමස්කාර කෙරුණු අර්තෙමිස් ඇය ම ද කියා කිව හැක්කේ මඳ වශයෙනි. ග්‍රීක අර්තෙමිස් දඩයමේ හා දරු උපතේ කන්‍යා දේවතාවියක් වූවා ය. එපීසයේ අර්තෙමිස් සශ්‍රීකත්වයේ දේවතාවියක් වූවා ය. එපීසයේ තිබූ ඇගේ මහා දේවාලය ලොවේ පුදුම හතෙන් එකක් ලෙස සලකනු ලැබිණි. අහසින් වැටුණාය යයි සිතනු ලැබූ ඇගේ ප්‍රතිමාවේ පපුව බිත්තර හැඩය ගත් පියයුරු පේලිවලින් ආවරණය වී තිබීම හේතුවෙන් ඈ සශ්‍රීකත්වයේ පුද්ගලාරෝපණය ලෙස ඒ මගින් නියෝජනය කෙරිණි. මෙම පියයුරුවල අමුතු හැඩය, බිත්තරවලින් සෑදුනු මල් මාලාවක් නැතහොත් ගව අණ්ඩ කෝෂ ලෙස නියෝජනය වන බවට වූ නොයෙක් විස්තර කිරීම්වලට තුඩු දී ඇත. විස්තර කිරීම කුමක් වුවත්, සශ්‍රීකත්වයේ සංකේතය පැහැදිලි ය.
උනන්දුවත් කරුණක් නම්, ද න එන්සයික්ලොපීඩියා බ්‍රිටැනිකා පවසන අන්දමට, මේ දේවතාවියගේ මුල් ප්‍රතිමාව, “රත්රන්, කළුවර ලී, රිදී, සහ කළුවන් ගල්වලින් සාදා තිබෙන” බව ය. පොදු යුගයේ දෙවෙනි සියවසේ සිට පැවති එපීසයේ අර්තෙමිස්ගේ මේ සුප්‍රසිද්ධ ප්‍රතිමාව කළු මුහුණක්, අත් හා පාදයන් සහිත ව පෙන්නුම් කරයි.
අර්තෙමිස්ගේ ප්‍රතිමාව වීථිවල උත්සවවල දී ගෙන යන ලදි. බයිබල් විශාරද ආර්. බි. රැක්හෑම් මෙසේ ලියයි: “අර්තෙමිස්ව රඳවා තිබූ ඇගේ දේවාලවල . . . රිදී සහ රන්වලින් තැනූ ඇගේ පිළිම, කරඬු, සහ පූජා භාණ්ඩ මහා උත්සවවල දී නගරයට ගෙන ගොස් උදාර ලීලාවෙන් නැවත දේවාලයට ගෙන එන ලදි.” මේ උත්සව කුඩා ආසියාවේ සිට සිය දහස් ගණනක් වන්දනාකරුවන් ව ආකර්ෂණය කර ගත්තෝ ය. දේවාතාවීගේ කුඩා කරඬු මිල දී ගත් ඔවුහු, “සවන් දෙන යාච්ඤා භාරගන්නා වූ” තමන්ගේ උතුම් කාන්තාව, රාජනිය කන්‍යාව ලෙස ඈ හට ජය නාද පැවැත්වූහ.” එවන් වාතාවරණයක් මැද, “රන්, හෝ රිදී හෝ ගල්වලින්” තැනූ දේවාතාවියන්ට වඩා ‘ලෝකය මැවූ දෙවියන් වහන්සේ’ හට වර්ණනා ප්‍රසාංශා කිරීම පාවුල් සහ මුල් ක්‍රිස්තියානින් හට විශාල ධෛර්යයක් අවශ්‍ය විය.
මව් දේවතාවිය සිට “දේව මැණියෝ” දක්වා
ප්‍රේරිත පාවුල් ධර්ම භේදය ගැන පුරෝකථනය කළේ, එපීසයේ වූ ක්‍රිස්තියානි සභාවේ වැඩිමහල්ලන්ට ය. ධර්මභේදීන් නැගිට “කාරණ පෙරලා” කථා කරනු ඇති බව ඔහු අනතුරු ඇඟවූයේ ය. (ක්‍රියා 20:17, 28-30) එපීසයේ පහර දීමට නිරතුරු ව ම වාගේ පැවති අන්තරායන් අතුරන් එකක් වූයේ මව් දේවතාවිය නමස්කාර කිරීම ය. මෙය ඇත්තට ම සිදුවූවා ද?
න කැතොලික් එන්සයික්ලොඩියා හි අපට මෙසේ කියවීමට තිබේ: “වන්දනා කරුවන්ගේ මධ්‍යස්ථානයක් වශයෙන්, [ප්‍රේරිත] ජුවාම් ව භුමදාන කළේ එපීසයේ බවට සැලකිණි. . . . එපීසයේ රාජ මන්ත්‍රණ සභාවක දී (431), සම්මත කර ගන්නා ලද තවත් සම්ප්‍රදායක, ආශීර්වාද ලත් කන්‍ය මරියතුමී ව සාන්ත ජුවාම් සමඟ සම්බන්ධ කොට තිබේ. රාජ්‍ය මන්ත්‍රණ සභාව පැවැත් වූ බැසිලිකාව මරිය දෙව් මැදුර වශයෙන් නම් කෙරිණි.” තවත් කතෝලික කෘතියක (තෙʼඕ—නොවෙල් එන්සයික්ලෝපීඩි කැතොලීක්), මරියා තම ජීවිතයේ ඉතිරි භාගය ගත කිරීම සඳහා යොහන් කැටුව එපීසයට ගියා ය යන “සාවද්‍ය සම්ප්‍රදායක්” ගැන කියයි. එපීසය හා මරියා අතර ඇතැයි සිතනු ලැබ තිබෙන මේ සම්බන්ධය අද දින අපට වැදගත් වන්නේ මන්ද?
ද න එන්සයික්ලොපීඩියා බ්‍රිටැනිකා පිළිතුරු දුන්නා වේ: “දේව මෑණියන්ට ගෞරව කිරීම සඳහා දිරිගැන්වීමෙන් යුත් පෙලඹවීමක් ලැබුවේ, ක්‍රිස්තියානි ආගම කොන්ස්ටන්ටයින් යටතේ රාජකීය ආගම බවට පත් වන විට දී සහ මිථ්‍යාදෘෂ්ටික සමූහයන් පල්ලිය ඇතුළට වේගයෙන් ගලා ආ විට ය. . . . ඔවුන්ගේ ශ්‍රද්ධාවත් හා ආගමික සාවධානත්වය සහස්‍ර ගණනාවක් පුරා සකස් කරනු ලැබ තිබෙන්නේ ‘උතුම් මාතා’ දේවතාවිය සහ ‘දිව්‍ය කන්‍යා’ ලබ්ධිය තුළිනි, මෙය බබිලෝනියාව හා අසිරියාව දක්වා ම විහිදී ගිය ජනප්‍රිය ඉපැරණි ආගම්වලින් වර්ධනය වූ යමකි.” මව් දේවතාවිය නමස්කාරය “ක්‍රිස්තියානිකරණය” කිරීම සඳහා එපීසයට වඩා ඇත්තේ වෙන කුමන හොඳ ස්ථානයක් ද?
මෙබැවින්, මරියා ව “තෙයොටොකොස්” යන ග්‍රීක් අරුත් දෙන “දෙවියන් වහන්සේ ව දරන්නිය” හෙවත් “දේව මෑණියෝ” වශයෙන් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද්දේ පො. යු. 431 දී එපීසයේ පවත්වන ද තුන් වැනි රාජ්‍ය මන්ත්‍රණ සභාව යනුවෙන් හඳුන්වනු ලබන අවස්ථාවේ දී ය. ද න කැතලික් එන්සයික්ලොපීඩියා මෙසේ සඳහන් කරයි: “පල්ලිය විසින් මෙම පදවි නාමය භාවිතා කිරීම, මරියා පිළිබඳ මූල ධර්ම හා භක්තිය වර්ධනය වීමට තීරණාත්මක වූ දෙයක් බවට කිසි සැකයක් නැත.”
මෙම මන්ත්‍රණ සභාව රැස් වූ “කන්‍ය මරියාගේ පල්ලියේ” නටඹුන් පැරණි එපීසයේ බිම මත අදත් දක්නට ලැබේ. සම්ප්‍රදායන්ට අනුව, මරියා ජීවත් ව මිය ගිය නිවස යයි කියනු ලැබෙන, කුඩා පල්ලියක් ද දැකිය හැකි ය. වර්ෂ 1967 දී, VI වෙනි පාවුලු පාප් මෙම මරියා සිද්ධස්ථාන ඇති ප්‍රදේශයන් බැලීමට ගියේ ය.
එසේය, පළමු සියවසේ දී පාවුල්ට මුහුණ පාන්නට සිදුවූවා වැනි, මිථ්‍යා දෘෂ්ටික මව් දේවතාවිය නමස්කාරය, “දේව මෑණියෝ” වශයෙන් මරියාට දැඩි භක්තියක් බවට පරිවර්තනය වීමේ කේන්ද්‍රස්ථානය එපීසය විය. ක්‍රිස්තියානි ලෝකයේ ආගම් අදහන රටවල මව් දේවතාවී නමස්කාරය, මූලික වශයෙන් මරිය භක්තිය තුළින් අද දක්වා පැවතවිත් තිබේ.
මව් දේවතාවිය නමස්කාරය තවමත් ජීවමාන ව පවතී
බයිබල් විශාරද ඩබ්. එම්. රැම්සේ තර්ක කළ ආකාරය උපුටා දක්වමින් එන්සයික්ලෝපීඩියා ඔෆ් රිලිජන් ඇන්ඩ් එතික්ස් පවසන්නේ, “පස් වෙනි සියවසේ දී කන්‍ය මරියාට එපීසයේ දී කරන ලද ගෞරවය, කන්‍ය මාතාවගේ මිථ්‍යා දෘෂ්ටික අනටෝලීය නමස්කාරයේ [නවීකරණය කරන ලද] ආකාරයක්” බව ය. ද න ඉන්ටර්නැෂනල් ඩික්ෂනරි ඔෆ් න ටෙස්ටමන්ට් තියොලජි සඳහන් කරන්නේ මෙසේ ය: “ ‘දේව මෑණියෝ’ සහ ‘ස්වර්ගීය රැජින’ පිළිබඳ කතෝලික න්‍යාය ධර්මය ඇති වූයේ නව ගිවිසුමට පසුව වුව ද, පෙරදිග මූල් අවධියේ ආගමික-ඓතිහාසික මූලයන්ට යොමු දක්වා සිටී. . . . මරියාට පසු කලක දී කරන ලද ගෞරවය තුළ දිව්‍ය මාතාව පිළිබඳ ග්‍රීක මිථ්‍යා දෘෂ්ටික ඇදහිලිවලින් බොහෝ සාක්ෂි දැකිය හැකිය.”
මෙය හුදෙක් සහසිද්ධියක් පමණක් ම වීමට අංශුමාත්‍රයන් බහුල වැඩිය, සවිස්තර වැඩිය. කන්‍ය මරියාවගේ මව සහ දරුවා ප්‍රතිමාව සහ අසීස් වැනි මිථ්‍යා දේවතාවියන්ගේ ප්‍රතිමා අතර සමානකම් නොසලකා හැරිය නොහැක. ලොව වටා කතෝලික පල්ලිවල ඇති කළු මැඩෝනාගේ සිය ගණනින් යුත් ප්‍රතිමා සහ සුරුවම්, අර්තෙමිස්ගේ ප්‍රතිමා මතකයට නංවා සිටිය නොහැක. මෙම කළු කන්‍යාවන් ගැන තිʼඕ—නොවෙල් එන්සයික්ලෝපීඩී කැතොලීක් යන කෘතියේ පැවසෙන්නේ: “ඩයනා [අර්තෙමිස්] . . . හෝ සිබෙල්ට දක්වන ලද ජනප්‍රිය භක්තියේ ඉතිරි වූ දෙය, මරියා වෙතට මාරු කිරීමට ඒවා යම් මාර්ගයන් වූ බවට පෙනෙන්නට තිබේ.” ස්වර්ගාරෝහණ දවසේ දී කන්‍ය මරියාගේ ප්‍රතිමාව රැගෙන යන පෙරහැරවල් සිබෙල් හා අර්තෙමිස්ට ගෞරව කිරීම සඳහා කළ පෙරහැරවල්වල මූලාකෘතියක් වෙයි.
මරියාට දී ඇති පදවිනාම පවා අපට සිහි ගන්වන්නේ, මිථ්‍යා මව් දේවතාවියන්ට දී තිබූ පදවි නාම ය. ඉෂ්ටාර් ව “ශුද්ධ කන්‍යාව”, “මගේ ස්වාමී දූ”, සහ “යාච්ඤාවන්ට සවන් දෙන දයාන්විත මාතාව” යන නම්වලින් ගෞරව කරනු ලැබිණි. අසීස් හා අර්තෙමිස් ව හඳුන්වන ලද්දේ “ස්වර්ගයේ රැජින” ලෙසිනි. “ආශීර්වාද ලත් සියල්ලන්ගේ මව” යනුවෙන් සිබෙල් ව ඔප දමා තිබිණි. සුළු සුළු වෙනස්කම් ඇති ව මේ සියලු පදවි නාම මරියාට භාවිතා කෙරේ.
“ආශීර්වාද ලත් කන්‍යාව” නම් වූ ආගමික ලබ්ධිය II වන වතිකානුව දිරි ගැන්වූයේ ය. II වන ජුවාම් පාවුලු පාප්වරයා මරියාට දක්වන්නා වූ තම දැඩි භක්තිය ගැන සුප්‍රසිද්ධ වී සිටියි. ඔහුගේ පුළුල් සංචාරයන්හි දී, පෝලන්තයේ චෙස්ටෝකෝවාහි කළු මැඩෝනාගේ ප්‍රතිමාව ඇතුළු මරියාගේ පල්ලි බැහැදැකීමට කිසිවිටකත් හෙතෙම අතපසු නොකරයි. හෙතෙම මුළු ලෝකය ම මරියාට භාර දුන්නේ ය. එම නිසා, “මව් දේවතාවිය” යන තේමාව යටතේ ද න එන්සයික්ලෝපීඩියා බ්‍රිටැනිකා මෙසේ පැවසීම පුදුමයක් නොවේ: “මෙම යෙදුම, ගල් යුගය යයි කියනු ලබන අවධියේ වීනස් දේවතාවියන්ට මෙන් ම ඔවුන්ට බොහෝසෙයින් වෙනස් වූ කන්‍ය මරියාට ද අදාළ කොට තිබේ.”
නමුත් අපගේ කාලය දක්වා මව් දේවතාවියන් වන්දනාව පැවත විත් තිබෙන එකම ක්‍රමය රෝමානු කතෝලිකයන් මරියාට දක්වන ගෞරවය පමණක් නොවේ. ස්ත්‍රෛණත්ව [කාන්තා විමුක්ති] සංවිධානවලට සහයෝගය දක්වන්නන් මව් දේවතාවියන්ට නමස්කාර කිරීම පිළිබඳ බොහෝ පොත්පත් නිපදවා තිබීම කුතුහලය අවුස්සන සුලු ය. පිරිමින් පාලනය කරන මේ ලෝකයේ ස්ත්‍රීන් ව තද බල ලෙස පීඩාවට පත් කොට තිබෙන බවත්, ස්ත්‍රීන් වටා කේන්ද්‍ර ගත වූ වන්දනාව පීඩාවෙන් අඩු ලොවක් පිළිබඳ මිනිස් වර්ගයාගේ ප්‍රාර්ථනාවන් පිළිබිඹු කරන බවටත් ඔවුහු විශ්වාස කරති. ස්ත්‍රීන්ගේ අදහස් උදහස්වලට වඩාත් තැනක් දුන්නා නම් අද දින ලෝකය වඩාත් හොඳ, වඩාත් සාමකාමී ලොවක් වන බවට ඔවුන් විශ්වාස කරන බවක් පෙනෙන්නට තිබේ.
කෙසේ වුවද, මව් දේවතාවියකට නමස්කාර කිරීම එදා ඒ පැරණි ලෝකයට සාමය ගෙන ආවේ නැත, එය අද දින ලෝකයට සාමය ගෙන එන්නෙත් නැත. තව දුරටත්, අද දින බොහෝ ජනයා, ඇත්තෙන් ම යෙහෝවඃ වහන්සේගේ සාක්ෂිකාරයන් සමඟ ඇසුරු කරන්නා වූ මිලියන ගණනක් දෙනා, යේසුස් වහන්සේ ව බිහි කොට ඇති දැඩි කිරීමේ පුදුමාකාර වරප්‍රසාදය ලත් පළමු සියවසේ විසූ ඇදහිලිවන්ත ස්ත්‍රියක් ලෙසට ඔවුන් මරියාට ගෞරව කරමින් ප්‍රේමය දක්වන නුමුදු, මෙම ලෝකය ඇය මගින් ගලවනු නොලබන බවට ඒත්තු ගෙන සිටිති. කාන්තා විමුක්ති සංවිධානවල සමහර ඉල්ලීම් යුක්ති සහගත විය හැකි වුවත් එයට සාමකාමී ලෝකයක් ගෙන ආ හැකි බව වත් යෙහෝවඃ වහන්සේගේ සාක්ෂිකාරයෝ විශ්වාස නොකරති. මක්නිසාද ඔවුන් බලා සිටින්නේ, පාවුල් අතීනසයන් හා එපීසයයන්ට ප්‍රකාශ කළා වූ “ලෝකයද එහි ඇති සියල්ලද මැවූ දෙවියන්වහන්සේ” දෙස ය. (ක්‍රියා 17:24; 19:11, 17, 20) යෙහෝවඃ වහන්සේ නැමැති මෙම සර්ව බලධාරී දෙවියන් වහන්සේ “ධර්මිෂ්ඨකම වාසය කරන” මහිමාන්විත නව ලොවක් ගෙන ඒමට පොරොන්දු වී ඇති අතර, උන් වහන්සේගේ මෙම පොරොන්දුව මත ආත්ම විශ්වාසයෙන් යුතුව අපට රඳා සිටිය හැක.—2 පේතෘස් 3:13.
දෙවියන් වහන්සේ සහ පුරුෂයා, ඉදිරියේ ස්ත්‍රියගේ තත්ත්වය පිළිබඳ බයිබලය දරන මතය සම්බන්ධ ව මෙම විෂය 1991 දෙසැම්බර් 1 කලාපයේ සාකච්ඡා කොට තිබේ. w91 7/1
[19වන පිටුවේ පින්තූරය]
ඇෂ්ටොරෙත් ලිංගිකත්වයේ සහ යුද්ධයේ කානන්හි දේවතාවිය
[20වන පිටුවේ පින්තූරය]
අර්තෙමිස් එපීසයේ සශ්‍රීකත්වයේ දේවතාවිය
[හිමිකම් විස්තර]
Musei dei Conservatori, Rome
[21වන පිටුවේ පින්තූරය]
ක්‍රිස්තියානි ලෝකයේ “දේව මෑණියෝ”
[හිමිකම් විස්තර]
Chartres Cathedral, France