Mataʻu i le Atua—Pe Mafai ona Aogā ia te Oe?
“Ia mataʻu i le Atua moni ma tausi i ana poloaiga. Auā o le avega tauave atoa lea a tagata.—FAILAUGA 12:13, NW
1, 2. (a) I luga o le ā e ao ona faavae ai la tatou tapuaiga i le Atua? (e) Peitai, o le ā le isi mea e manaomia e le Atua? (Teuteronome 10:12)
PE E ESE i lau faalogo le faaupuga “mataʻu i le Atua?” Atonu ua lagona e le toatele faapea afai latou te alolofa moni i le Atua, e lē tatau foi la ona latou matataʻu ia te ia. Pe tatau moni ona tatou faia mea uma e lua? Afai o lea, e faapefea la ona aogā ia i tatou le mataʻu i le Atua?
2 Ua faaalia e le Tusi Paia faapea o la tatou tapuaiga ma le auaunaga i le Atua e tatau ona faavae i le alofa. Na faamanino mai e Iesu lenei mea ina ua ia fetalai mai ia i tatou ia alolofa i a Ieova ma o tatou loto atoa, solu atoa, manatu atoa, ma malosi atoa. (Mareko 12:30) A e peitai o le tāua o le mataʻu i le Atua o loo faamamafa mai foi i lana Afioga. Ua taʻu saʻo mai lava ia i tatou i le Failauga 12:13 (NW): “Ia mataʻu i le Atua moni ma tausi i ana poloaiga. Auā o le avega tauave atoa lea a tagata.” Pe ua lē maumauai ea Ieova i lona fetalai mai ia i tatou ia matataʻu ia te ia ma alolofa ia te ia i le taimi lava e tasi?
3. O le ā e tatau ona teu i mafaufau e tusa ai ma le mataʻu?
3 E leai—pe afai e teu i le mafaufau faapea e eseese ituaiga o mataʻu. Pe a manatu tagata e uiga i le mataʻu, e masani lava ona oo i le mafaufau le faalogona fefe lea na te faaumatia le faamoemoe ma faalotovaivaia ai i tatou. E manino lava, e lē finagalo Ieova e ia i tatou lena faalogona e uiga ia te ia! E finagalo lo tatou Tamā faalelagi tatou te ō atu ia te ia e pei o se tamaitiiti ona alu atu i lona tamā, na te mautinoa le alofa o lona tamā ma i le taimi foi lea ia i ai le mataʻu ina neʻi ia faia se mea e lē fiafia ai o ia. O le “mataʻu” faapena o le a fesoasoani ia i tatou e tumau ai pea ona usiusitai i lo tatou Tamā faalelagi pe a tofotofoina e fai se mea sese. O le “mataʻu faaleatua” tonu lenei e tatau i Kerisiano ona maua.—Eperu 5:7; 11:7.
4. O le ā le ituaiga o mataʻu e mafai e le alofa ona soloia?
4 E lē pei Ieova o se faamasino e leai se faalogona mafana o lē e na ona faasalaina o ana auauna i taimi uma latou te sese ai. Na i lo o lena, e alofa o ia ia i latou ma finagalo ina ia latou manuia. O lea afai tatou te faia se mea sese pe faia se agasala, o le mataʻu ia Ieova o le a lē taofia ai i tatou mai le talanoa atu ia te ia e uiga i lea sese. (1 Ioane 1:9; 2:1) O lo tatou mataʻu faaaloalo ia Ieova e lē o se fefe ina neʻi teena pe lē talia. E pei ona tatou faitau i le 1 Ioane 4:18: “E leai se fefe i le alofa, a o le alofa atoatoa e faateaeseina ai le fefe; auā o le mea tiga le fefe [le fefe e taofia ai, NW].” A e peitai, o le alofa atoatoa, o le a lē soloia ai le faaaloalo loloto ma le mataʻu tonu lea e tatau ona ia i tatou mo Ieova o Lē na Foafoaina i tatou ma o Lē Foai Ola.—Salamo 25:14.
Manatu i Aogā
5. (a) E na ona faapefea e mafai ona maua ai le atamai? (e) O le ā na uunaʻia ai se tasi, o lē sa uluai faaaogāina vailaau faasaina, e suia ona ala lē atamai o le olaga?
5 Seʻi tatou manatunatu i nisi o aogā e tafe mai i le mataʻu ia Ieova. Mo se faaaʻoaʻoga, e taʻitaʻiina atu ai i lo tatou mauaina o le atamai moni. E tele auala sa taumafai i ai tagata, e leʻi i ai se taumafaiga latou te leʻi faia, ina ia maua ai lena poto, a e leʻi taulau i latou ona ua latou lē amanaia le mataupu silisili faavae: “O le mataʻu ia Ieova, o le amataga lea o le poto [atamai, NW].” (Salamo 111:10; Faataoto 9:10) Seʻi manatu i le pe na faapefea i sea mataʻu ona fesoasoani i le tagata, o lē sa uluai faaaogāina vailaau faasaina, e gaoioi ai ma le poto. Ua ia faamatala mai: “A o oʻu aveina i totonu le poto e uiga i le Atua, sa tupu mai foi ia te aʻu se mataʻu e faatiga pe faia se mea e lē fiafia ai o ia. Sa ou iloa o loo ia silasila mai, ma sa ia te aʻu se faanaunauga ina ia faamaonia aʻu i lana silafaga. I lea na uunaʻia ai aʻu e faatamaʻia uma fualaau sa ia te aʻu i le faaaluina lea i totonu o le fale ese.” Ua manumalo lenei tamaloa i ana amioleaga, tuuina atu lona ola ia Ieova, ma ua avea nei ma faifeau i Johannesburg, i Aferika i Saute.
6. O le a faapefea ona puipuia i tatou faasaga i mea leaga e le “mataʻu ia Ieova,” ma o le ā o le a na taʻitaʻiina atu i ai i tatou?
6 Pe e te manao ia aloese mai le mea ua leaga? “O le mataʻu ia Ieova, o le ʻinoʻino lea i le leaga.” (Faataoto 8:13) Ioe, o lenei mataʻu tonu e mafai ona taofia ai oe mai le tele o masani leaga nā e inosia e le Atua, e pei o le ulaula, faaaogāseseina o vailaau faasaina, onā, ma amioga faaleituaiga lē mamā. E lē gata o le a fiafia ai Ieova, a e ua e puipuia ai foi oe faasaga mai mea matuā leaga ia e tutupu i tagata, e aofia ai ma faamaʻi e faamataʻu ai ia ua faaavanoa i latou ona maua ai. (Roma 1:26, 27; 12:1, 2; 1 Korinito 6:9,10; 1 Tesalonia 4:3-8) O le mataʻu i le Atua o le a lē gata ina fesoasoani e leoleoina oe faasaga i le mea ua leaga ma amioga sese a e o le a taʻitaʻiina atu ai oe i le mea ua mamā ma e atiina aʻe ai le soifua maloloina, auā ua taʻu mai ia i tatou faapea “e mamā le mataʻu ia Ieova.”—Salamo 19:9.
7, 8. (a) Na faapefea ona iloa e se tasi teine talavou faapea “o le mataʻu ia Ieova” e taʻitaʻiina atu ai i le fiafia? (e) Ia taʻua ni aogā atili e oo ia i latou o ē matataʻu ia Ieova.
7 O le isi sini o loo sailia e le toatele o tagata o le fiafia. E mafai faapefea ona e maua? Fai mai le Afioga a le Atua: “E fiafia le tagata e mataʻu ia Ieova.” (Salamo 112:1; 128:1) Ua faamaonia lenei i le mea na tupu i se teine talavou. Sa aafia o ia i ituaiga uma o feusuaiga e lē faaletulafono, atoa foi ma faataulaitu ma le gaoi. Ona ia amata lea ona suʻesuʻe le Tusi Paia ma iloa ai le manaomia ona faalogo atu ma ia mataʻu ia Ieova. Fai mai o ia: “O le iloa o Ieova o le mea aupito sili lea ona lelei ua tupu ia te aʻu. Sa fesoasoani tele mai Ieova ia te aʻu i le mauaina o le upu moni ma le fiafia. Ua ou lagona le tele o loo ou nofo aitalafu ai ia te ia ona ua ia faapupulaina oʻu mata ma tuuina moni mai ia te aʻu le avanoa ou te mafaufau moni ai ma maua o ia. Ua ou manao nei e fesoasoani i isi tagata e maua lea fiafia.”
8 Ua folafola foi e Ieova o le a ia tauia i ‘latou e matataʻu i lona suafa.’ (Faaaliga 11:18) A e lē gata i lea, “o le mataʻu ia Ieova e iu lea i le ola; o le ua i ai, e maʻona pea o ia; e le aafia o ia e le mala.” (Faataoto 19:23) E moni lava, o le mataʻu ia Ieova o le a aumaia ai ia i tatou mea uma tatou te manaomia. Pe a ōgatasi ma le loto maulalo, o le a iʻu ai i “le oloa lea, ma le viiga, ma le ola.”—Faataoto 22:4; 10:27.
9. Ai se ā ua avea i le “mataʻu ia Ieova” e taʻitaʻiina atu ai i le na o lea le auala e le olaga e faaalia ai le atamai? (Iopu 28:28; Mika 6:9)
9 Pe lē aumaia ai ea e lenei mea ia i tatou faalaeiauga uma e mataʻu ai i le Atua moni? E moni, o le mea e naunau tele i ai o le “mataʻu ia Ieova.” E taʻitaʻiina atu ai i mea uma o le a aumaia ai i a i tatou le loto malie moni—o se mea a seāseā ona tupu i aso nei. Maeu se faalaeiau o nei upu faagaeeina: “E ui lava ina faaselau ona fai o mea leaga o le ua agasala, ma ua faafualoaina lona ola; a ua ou iloa lava e manuia e ua matatau i le Atua, o e matatau i ona luma. A e le manuia le ua amio leaga, e le faafualoaina foi ona aso, ua pei o se ata; auā ua le mataʻu o ia i luma o le Atua!” (Failauga 8:12, 13) O ai se tagata e lē naunau ina ia “manuia” le faagasologa o mea mo ia? O lenei mea fiafia o le a olioli ai na o i latou o ē matataʻu i le Atua.—Salamo 145:19.
10. O ā nisi o pogai matuā manaomia e ao ona uunaʻia ai i tatou ia matataʻu i le Atua?
10 Ua lē ao ai ea i lenei mea ona tatou maumauai e tuuina atu le faaaloalo loloto i lo tatou Tamā faalelagi o Ieova, ioe, o le mataʻu ia ta ia? O le mea moni, e tatau lava ona ia i tatou le mataʻu e mamā tau amio ma le migao tatau ia lē faia ai se mea e lē fiafia ai o ia. Tatou te talisapaia loloto le alofa faamaoni uma ma le agalelei ua ia faaalia ia i tatou. O mea uma ua tatou maua e mai ia te ia. (Faaaliga 4:11) A e lē gata i lea, o ia o le Faamasino Sili, e Ona le Malosi Uma, faatasi ai ma le mana e faaoo ai le oti ia i latou o e lē usiusitai ia te ia. “Ia outou galulue aiai ma le mataʻu atoa ma le gatete, ina ia faaolaina outou,” ua uunaʻi mai ai le aposetolo o Paulo.—Filipi 2:12; Hosea 3:5; Luka 12:4, 5.
11. (a) O le ā le uiga e ao ona alofia e Kerisiano i nei aso e gata ai? (e) O le ā le agaga e ao ona atiina aʻe?
11 E leai se mea o faaalia mai ai i nei faapea e mafai ona tatou maua le faaolataga pe a talia se uiga faapalapala, le tau lava ina fai le itiiti e mafai ma le faamoemoe o le a iʻu i se auala e manuia ai mea uma. E lē o le uiga lea e tatau ona faaalia e Kerisiano o ē o loo tauivi i nei aso e gata ai ina ia faatumauina se faiā ma Lē e mafai ona ati lana silafaga i totonu o o latou loto ma silafia foi o latou mafaufauga lilo ma faanaunauga. (Ieremia 17:10) E na o i latou lava e iloa tino Ieova ma le tonu o le a talia e ia. Ua ia fetalai mai: “A o lenei le tagata ou te vaai i ai, o le ua faamaulalo ma le loto tiga, o le ua gatete foi i laʻu upu.”—Isaia 66:2.
E Tatau ona Tatou Aʻoaʻoina ia Matataʻu ia Ieova
12. (a) I ā auala na faapito ai le alofa ia Isaraelu na i lo o isi nuu? (e) O le ā na faatalitalia mai e Ieova ona o lena?
12 O le manatunatu i le feagai ai o Ieova ma Isaraelu e mafai ona faamamafa atili ai i o tatou mafaufau le manaomia ona mataʻu ia te ia. E leai se isi nuu na tofo i lena tausiga ma le manatu mai i ai o le Puna Silisili o le vateatea. (Teuteronome 4:7, 8, 32-36; 1 Samuelu 12:24) Sa vaai tino i ai mata o Isaraelu i le mea na faia e Ieova i tagata Aikupito, o ē sa leʻi i ai se mataʻu ia te ia, sa latou faapologaina ma faasauā i ona tagata. O le ā na ia faatalitalia mai ai? “Ia e faapotopotoina le nuu, o tane, ma fafine, ma tama iti, atoa ma le tagata ese e ia te oe i au aai, ina ia latou faalogologo ai, ma ia aʻoaʻoina i latou, ma ia latou matatau ia Ieova lo outou Atua, ma latou anaana e fai o upu uma lava o lenei tulafono. O a latou fanau foi, e na le iloa, ia latou faalogologo, ma ia aʻoaʻoina i latou ia matatau ia Ieova lo outou Atua, i aso uma lava tou te ola ai i le laueleele tou te sopoia atu ai Ioritana e fai mo outou.”Teuteronome 31:12, 13; 14:23.
13. O le ā e ao ona manatu mamafa muamua i ai mātua e uiga i a latou fanau?
13 I le pei o Isaraelu, e tatau foi i auauna a le Atua i aso nei “ona aʻoaʻoina ia matatau ia Ieova.” Maeu se tiute tauave ua tuu mai e lenei mea ia i tatou uma lava—a e maise mātua! Mātua e, ia fesili ifo ia te outou lava: ‘E mafai faapefea ona ou fesoasoani i laʻu fanau ina ia maua ai se loto e mataʻu ia Ieova?’ I se aso pe a latou tutupu aʻe ma tuua le aiga, o le ā o le a saunia ai se puipuiga sili ona lelei mo lau fanau, i le faaleagaga, i le mafaufau, po o le faaletino, na i lo o lena? Ua faamamafa mai e Ieova lava ia le tāua o lenei ina ua ia aioi mai: “E! ana ia i latou lena loto e matatau mai ai ia te au, ma tausiusi i aʻu poloaiga uma i aso uma lava, ina ia manuia ai i latou, atoa ma a latou fanau e faavavau.”—Teuteronome 5:29; 4:10.
14. Ia taʻu mai se vala se tasi e ao i mātua ona manatua pea i le toleniina o a latou fanau ina ia avea o ni ē matataʻu ia Ieova, ma ia faamatala pe faapefea ona faatatauina lenei mea.
14 So o se Kerisiano ua tausia se aiga o le a sauni e ioe mai faapea e lē o se galuega faigofie lenei. A e ui i lea, ua aumaia i le Afioga faagaeeina a le Atua nisi o vala tāua i le vaaiga a mātua. O le tasi, o le amata lea a o laiti lava tamaiti. O le ā le laiti? Ina ua faapotopoto Isaraelu ina ia aʻoaʻoina e Ieova, sa aofia ai ma “tama iti.” (Teuteronome 29:10-13; 31:12, 13) E manino lava, sa ō mai fafine o Isaraelu ma a latou pepe i na sauniga, talu ai sa manaomia ona iai tagata uma lava. Mai lava i le “tamameamea,” e manaomia ai e o latou atalii ma afafine ona aʻoaʻoina ina ia filemu ma faalogologo lelei i nei faatasitasiga. (2 Timoteo 3:15, NW) O lea ia aumai au “tama iti” ia faatasi ma oe i sauniga. Ia faaaafia foi i latou i le auaunaga i le fanua i le taimi lava e mafai ai ona fai so latou sao. E toatele talavou ua latou aʻoaʻoina le taulimaina o se mekasini po o se sāvali a e latou te leʻi amata ona auai i le aʻoga. Ia vave ona amata aʻoaʻoina au “tama iti,” i auala faigofie, o le mataʻu ia Ieova.
15. O le ā se vala lona lua, ma e mafai faapefea ona faataunuuina e mātua?
15 O le isi vala ia “maumauai.” E mafai ona faia lenei mea pe afai tatou te pipii atu pea i le Afioga a la Atua i le toleniina, aʻoaʻoina, ma le faatonuina tatou te avatua ai i a tatou fanau. E tusa lava pe oo i taimi e faia ai sina mapu po o faafiafiaga, ia maumauai pea e faataga mataupu silisili o le Tusi Paia e faatonu ai le mea e faataga i na sauniga. (Efeso 6:4) E manaomia ai i lenei mea ni taumafaiga, e pei ona faaalia manino mai e le Afioga a le Atua i lona faapea mai: “Ia i ai foi i lou loto o upu nei ou te fai atu ai ia te oe i le aso nei. Ia e matuā aʻoaʻo soo ai i lau fanau, ma ia e tautalatala aʻi, pe a e nofo i lou fale, pe a e savali foi i le ala, pe a e taoto, pe a e tulai foi.” (Teuteronome 6:4-9; 4:9; 11:18-21) O sea maumauai i le faagasologa o tausaga o le a faia ai mea e tele e fasoasoani ai i lau fanau e atiina aʻe le loto e mataʻu ia Ieova.
16. (a) O le ā le vala lona tolu, ma ai se ā e tāua tele ai? (e) O ā fesili e mafai e mātua ona fesili ifo ai ia i latou lava?
16 E tatau foi ona tauivi mātua ia tāmau i mafaufau ma loto o a latou fanau faapea o i latou foi i le avea o ni mātua, o ni “e matatau ia Ieova.” (Salamo 22:23) O se tasi auala e mafai ai ona latou faia lenei mea, o le faatatauina lea o le fautuaga faatiokarate pe a toleniina ma aʻoaʻiina a latou fanau. O le vala lona tolu lenei e manatunatu i ai. Fesili ifo ia ta oe: ‘Pe o ou faia ea se suʻesuʻega faale-Tusi Paia e lē aunoa ma laʻu fanau?’ ‘Pe o oʻu faaaogā ea mo laʻu fanau iti i se tulaga atoatoa fesoasoani e pei o le tusi o Laʻu Tusi o Tala o Le Tusi Paia ma le Listening to the Great Teacher?’ ‘A o latou tutupu aʻe, po o ou faaaogāina le tusi Your Youth—Getting the Best out of It ma mataupu o le “Young People Ask” i le Awake!?’ ‘Pe o oʻu fuafuaina ni faamalosi tino ma faafiafiaga mamā o le a lē afaina ai i le leaga laʻu fanau?’ ‘Pe ua ou talia le mea ua fai mai ai le faalapotopotoga a Ieova e uiga i aʻoaʻoga maualuluga?’ ‘Pe o oʻu faatonuina ma le tusa laʻu fanae?’ ‘Pe o sini ua ou faatutuina mo laʻu fanau o ni sini e fesoasoani ia i latou e maua ai le mataʻu faaleatua?’—Eperu 5:7, NW.
17. O ai e mauaina aogā pe a aʻoaʻoina fanau ia matataʻu ia Ieova? Faataʻitaʻi.
17 O aogā ma olioli o le a oo mai e lē gata i lau fanau a e ia te oe foi i le faia o mea uma e te mafaia e faatonu ai i latou i le “mataʻu ia Ieova.” Mo se faaaʻoaʻoga, o se Molimau o lē ua ia lagonaina ina ua iʻu le aso, ua faapea mai, “ua pei o se manuʻa i sa taua” ua ia manatu ua aogā mea uma ina ua ia faalogo atu i lana tama teine e fitu tausaga o tatalo ia Ieova. Ua maligi ona loimata ma pei na i ai se mea i lona faai a o ia faalogo atu i le tatalo a lana tama: “Ieova alofa e, faafetai mo mea lelei uma ua e faia mo aʻu i lenei aso. Faafetai foi mo aʻu meaʻai. Ia e fesoasoani atu i uso uma o i le fale puipui ina ia latou maua ni meaʻai, Ieova e, atoa foi ma uso ma tuafafine paee uma o i isi atunuu. Ia e fesoasoani atu foi ia i latou ia maua ia lava le meaʻai, Ieova e. Atoa ma i latou o loo mamaʻi, fesoasoani atu ia i latou ina ia toe malolosi ina ia mafai ai ona ō atu i sauniga. Seʻi puipui mai e le au agelu aʻu faamolemole i le po pe a ou moe, Ieova e, ia faapea foi ma loʻu tinā ma loʻu tamā, ma loʻu tuagane, ma loʻu augātinā ma lou augātamā, atoa ma uso ma tuafafine uma i le upu moni. E ala i lou Alo o Iesu, Amene.”
18. E faapefea ona tatou faaaafia le tasi i le isi i lenei mataupu o le mataʻu ia Ieova?
18 I lenei mataupu o le mataʻu ia Ieova, e tatau ona tatou manatua pea e faaaafia e tatou o le tasi i le isi e ala i le faaaʻoaʻoga tatou te faataatia. E faaaafia e mātua a latou fanau. E faaaafia e toeaina ma auauna o le faiva a latou faapotopotoga. E faaaafia e ovasia faimalaga ē o latou auauna atu i ai. E manino lava la, o le pogai lena na faatonuina ai tupu i Isaraelu ina ia faitau i le Tulafono a le Atua i aso uma o o latou olaga ina ia mafai ai ona latou “aʻoaʻoina . . . ia matataʻu ia Ieova.” (Teuteronome 17:18-20) O le faaaʻoaʻoga o le a faataatia e le tupu e le mataʻu ia Ieova e mafai ona aafia ai le nuu atoa.
19. O le ā ua molimauina e tala faasolopito e uiga i tagata Isaraelu?
19 Ua molimauina e tala faasolopito le mea moni faapea, i le avea o Isaraelu o se nuu, na lē iloa lo latou mataʻu ia Ieova. Sa latou manatu faapea o le i ai o le malumalu i Ierusalema o le a avea o se puipuiga mo i latou, e pei o se mea “laki” e puipuia ai mai mea leaga, tusa lava pe latou te usiusitai i ana tulafono pe leai. (Ieremia 7:1-4; Mika 3:11,12) A e sa sese i latou. Na faaumatia Ierusalema ma lona malumalu. Mulimuli ane, ina ua toe faafoisia i latou e avea o se nuu, sa lē toe taulau foi ona latou faaalia le mataʻu tonu ia Ieova. (Malaki 1:6) E tele naua mea e mafai ona tatou aʻoaʻoina mai lenei mea na tupu, lea o le a faaaofia atu i le isi mataupu e sosoo ai.
20. E faapefea ona tatou aoteleina pogai e tatau ona tatou matataʻu ai ia Ieova?
20 O lea, ia manatua, o le mataʻu ia Ieova e lē faavaivaia ai lo tatou alofa ia te ia; na i lo o lea, ua faamalosia ma mauaa ai. O le usiusitai i ana poloaiga uma o le a faamaonia ai e lē gata ina tatou matataʻu ia Ieova a e o lo tatou alofa ia te ia. E matuā manaomia ia mea e lua. E lē mafai ona maua le isi a e leai le isi. Maeu le tāna i mātua ina ia tumau lenei mataʻu faaleatua ia Ieova ma le alofa ia te ia i totonu o a latou fanau! Ma maeu se oiloli ua aumaia e lenei mea i ē matutua ma ē talavou! O le mea lea, seʻi tatou lagona e pei ona lagona ai le faisalamo ina ua ia faapea mai: “Ia e faia ina ia tasi loʻu loto e mataʻu i lou suafa.”—Salamo 86:11.
Manatu ia Mafaufau Loloto i ai
◻ E mafai faapefea ona tatou matataʻu ma alolofa ia Ieova?
◻ O ā nisi o aogā o le mataʻu ia Ieova?
◻ O ā vala e tolu e mafai ona fesoasoani i mātua e fesoasoani atu ai i a latou fanau e atiina aʻe se loto e mataʻu ia Ieova?
◻ E faapefea ona tatou faaaafia o le tasi i le isi i le mataupu o le mataʻu ia Ieova?
[Ata i le itulau 12]
O le mataʻu ia Ieova o le a fesoasoani i talavou e tetee atu i faaosoosoga e fai le mea leaga.
[Ata i le itulau 14]
E ao i mātua ona fesoasoani i a latou fanau e atiina aʻe se mataʻu ia Ieova lea e mamā tau amio ma le migao tatau.
[Ata i le itulau 15]
“E manuia e ua matatau i le Atua.”—Failauga 8:12
[Ē Ana le Ata]
By courtesy of Hartebeespoort Snake and Animal Park