Bufumu bw’Efile Mukulu—Nyi Guvernema abashi bya kutshiba milomo

Tomono shi bu bi ndumbulwilo a bantu mmulwile, guvernema ooso atukila kwabadi ekala namu mulwile su? Su mbyabya, guvernema abashii balombeene kutshiba milomo ta mulombene kutukila mwi bantu nya. Bible kwete kwakula bwa yawa guvernema—Bufumu bw’Efile Mukulu, guvernema baadi Yesu mulongyeshe balondji baaye bwa shi batekye.—Mateo 6:9, 10.

Bufumu bw’Efile Mukulu nyi guvernema a binyibinyi kwete kumunana kubanga mwiyilu. Abukapyana ma guvernema ooso a bantu. (Misambo 2:8, 9; Bifumbulwe 16:14; 19:19-21) Umune wa ku myabi yabakatwadila bantu kwi Bufumu bw’Efile Mukulu, nkukatusha kwa ma guvernema abatshibi milomo. Tubande kutala myanda isamombo itale buno Bufumu ayitushinkamiisha byanka.

1. BUKOME

LUKALAKASHO: Ma guvernema a bantu aafubaa na makuta a bena eumbo, misusa ibungi kukiila ku bitadi na midimo. Bino bitafi bya makuta, abitakula bangi bena midimo ya mbulamatadi mu kwiba, bangi namu abakumiina kutshibibwa milomo kwi bantu abakyebe shi bebakatwishe bingi bitadi sunga angi makuta aatungu kufuta guvernema. Mbilombeene kutuusha kafutakanyi—guvernema akamisha muulo wa bitadi bwa kupela kushimisha, bino namu abikaamisha kutshiba milomo ngofu. Mu ino nshalelo bantu balulame mbalombeene kukyenga ngofu.

BYA KWILUPWA: Bufumu bw’Efile Mukulu abupetela bwabo bukome kwi Efile Mukulu sha bukome booso, Yehowa.a (Bifumbulwe 11:15) Tabwi na lukalo lwa kupaana bitadi bwa kufubisha midimo nya. Bilekeene na byabya, Efile Mukulu ‘sha makome akata’ na kalolo etushinkamiisha shi Bufumu bwaye abukalombasha nkalo ya bantu booso babukamunu.—Yeeshaya 40:26; Misambo 145:16.

2. MUKUNKUSHI

LUKALAKASHO: Susan Rose-Ackerman abadi besambile mu mwisambo ushaale amba shi bwa kupudisha kutshiba kwa milomo “abitungu kubangila ku mutwe”. Ma guvernema akwete kukutwa koobesha mwanda bakwete kutompa kukatusha kutshiba kwa milomo munkatshi mwa ba mpulushi sunga bena mudimo bashii na myasu aku namu bakwete kutadiila kutshiba kwa milomo munkatshi mwa bena mudimo be na myasu ikata. Na dingi sunga mbakunkushi abamwenekaa bu balulame ngofu mbapyane n’aabo namu kukutwa kwa kupwidika. Ndjo bwakinyi Bible amba shi, “takwi muntu su ngumune mululame bikumbane pa nsenga bwa kukita biibuwa, kushii kukita mulwisho.”—Mulungudi 7:20.

BYA KWILUPWA: Bu byadi mwilekeene na bantu bashi bapwidikye, Yesu Kidishitu, abadi basangule kwi Efile Mukulu bwa kwikala Nfumu a Bufumu, ta mulombeene kutompibwa bwa kukita bubi. Yesu baadi muleeshe bino nsaa ibaadi mupele kintu kyabashapeele dingi muntu bwa kumutshiba milomo—“mafumu ooso a pa nsenga ishima na ntumbo yaao.” Dyabulu, nfumu a uno ndumbulwilo baadi mulee Yesu bwa kumupa bino byooso su bamukitshina penda kantu kapeela ka lulangwilo lwa madimi. (Mateo 4:8-10; Yowano 14:30) Sunga nsaa ibaabadi abamukyengyesha bwa kumwipaa, Yesu baadi na kitshibilo kya kulama bululame bwaye p’aye kupela kutoma bintu abikolanaa bibaadi bilombeene kupeelesha busungu na kumushimisha binangu. (Mateo 27:34) Binobino, kunyima kw’Efile Mukulu kumusangusha bwa kwenda mwiyilu, Yesu baadi muleshe shi mmukumbane bwa kukunkusha Bufumu bw’Efile Mukulu.—Beena-Fidipe 2:8-11.

3. KWIYIKEELA

LUKALAKASHO: Mu maumbo ebungi bakwete kwela mikanda misusa ibungi, mwanka abalungula bantu bwa kusangula ba nfumu, kadi, abatshibi milombo pasha pa biro. Anka eyendo di shi, ma kampanye na kwela kwa mikanda nkuule na myanda ya kutshiba milomo, mpa na mu maumbo abamba shi ngende kumpala. Kukiila mu kukwasha bantu mu kampanye na ku ingi myanda, bantu be na makuta mbalombeene kukitshisha myanda muushimuushi na kutshiba milomo kwi yawa akunkusha myanda.

John Paul Stevens Nsushi a mu tumilaadi tukata twa mu États-Unis bafundjile shi bwabwa bukitshishi mbulombeene kulwisha “guvernema, matalwa aye na kulwisha mashimba a bantu baabamunu.” Tatwi bya kukamba kukema patupusha shi bantu booso abamonaa shi mu tusaka twa politike ndjo mwi kutshiba kwa milomo ngofu.

BYA KWILUPWA: Bufumu bw’Efile Mukulu abukatusha ma kampanye sunga kwelela bantu mikanda mwanda abo mbufumu bwa ikalayika. (Danyele 7:13, 14) Bu bi Nfumu aabo mbamusangule kwi Efile Mukulu, Bufumu bw’Efile Mukulu tabebutuulu ku bukwashi bwa kwela tukanda nya na bantu nta mbalombeene kwibukatusha. Kushadidiila kwabo akwitukwasha bwa kushinkamisha shi myanda yooso yabukwete kukita ayikala nka bwa buwa bwa bantu mu mafuku aafiki.

4. MIIYA

LUKALAKASHO: Kya kumpala, we mulombeene kunangusheena shi kutuula kwa miiya ipya nkulombeene kulongamisha myanda. Anka, bantu abauku myanda ibungi mbapete shi kufiimisha kwa miiya akukaamisha kutshiba kwa milomo. Kya kabidi, miiya yabadi beele bwa kupelesha kutshiba kwa milomo ngikile bungi kadi kwiyitumikila nkupeela.

BYA KWILUPWA: Miiya ya Bufumu bw’Efile Mukulu ngikile ya ma guvernema a bantu kula. Bu kileshesho, pamutwe pa kwela miiya ikile bungi, Yesu baadi mutushe uno wabetanyinaa misusa ibungi bu Mwiya ukile buwa. Bakwile shi: “Byabya, kyooso kyaanukyebe’shi bantu beenukitshine, ebakitshineeyi byanka n’anwe naamu.” (Mateo 7:12) Pangi bwa kwakula kalolo, miiya ya Bufumu ngitale binangu bya muntu na bikitshino. Yesu bambile shi: “Ofule muntu-noobe buu’be nabeene.” (Mateo 22:39) Byabya, Efile Mukulu, amonaa bi mwishimba, mmulombeene binyibinyi kutumikisha ino miiya.—1 Samwele 16:7.

5. BINANGU BYA BANTU

LUKALAKASHO: Bukome bukata bwi kunyima kwa kutshiba kwa milomo ndwabi na kinangu kya kwisankisha. Bakata ba ma guvernema na bena eumbo abaleshaa misusa ibungi ino ngikashi ibubi. Mu mwanda wa kupona kwa nshibo ya makashiinyi ya mu Seoul wi mu mwisambo ushaale aulesha shi, bakata ba guvernema abaadi batshibibwe milomo kwi bantu abebaka abaadi abauku shi su babebatshibi milomo mbalombeene kutusha makuta apeela pe kufuba na bintu bya kwibaka nabyo bibuwa na kwibaka kalolo.

Bwa kukatusha kutshiba milomo, abitungu kubanda kulongyesha bantu mushindo wabadi balombeene kukambila binangu bibubi bimene mishi mu mitwe bya lwabi na kukyeba kwisankisha. Anka, guvernema ya bantu ngikutwe eshimba dibuwa dya kwibikita na bukome bwa kutuusha programe a kulongyesha e bino.

BYA KWILUPWA: Bufumu bw’Efile Mukulu abukatusha kutshiba milomo kubanga ku nsulo yako pa kulongyesha bantu mushindo wa kukambila binangu bibubi bilombeene kwikufwisha.b Ano malongyesha aebakwasha bwashi ‘bekale bapya mu kwaluluka kwa mpango ya mu binangu byaabo.’ (Beena-Efeeze 4:23) Abalongo bya kusanka na byabadi nabyo na kwituula pa mbalo ya bangi pamutwe pa lwabi na kwisankisha.—Beena-Fidipe 2:4; 1 Timotee 6:6.

6. BANTU

LUKALAKASHO: Sunga bantu bekala mu mbalo ibuwa na balongyeshibwe kalolo, bangi mbalombeene kusangula bwa kwikala bashi balulame na kutshiba milomo. Bantu balongye ngofu abakumiina shi nyi kishi kilombene guvernema ya bantu kupudisha kutshiba milomo. Ma guvernema aakulupila shi mbalombeene kupeelesha na kwimika myanda ibubi ilombeene kutuusha kutshiba milomo.

BYA KWILUPWA: Ndumbulwilo a maumbo esangye bwa kupela kutshiba milomo (Convention des Nations unies contre la corruption) amba shi bwa kukaasha kutshiba kwa milomo, abitungu ma guvernema alongyeshe bantu “kululama, kushikwa myanda ibubi na kukita myanda ibuwa.” Sunga ma guvernema ekala na kino kitshibilo, Bufumu bw’Efile bukwete kukita kintu kikile kulongyesha bantu ino ngikashi—bukwete kutunga bena Bufumu ino ngikashi. Bible amba shi: “baa-sha-malaka” na “baa-sha-madimi” ta mbalombeene kupyaana Bufumu.—1 Bena-Kodinto 6:9-11; Bifumbulwe 21:8.

Bantu mbalombeene kulonga bya kutumikila ino miiya ikile buwa, bu bibakitshine bena Kidishitu ba kumpala. Bu kileshesho, pabatompele mulongi abetanyina bu Simone bwa kuula kikudi kiselele kwi batumiibwa, babapelele kutshibwa milomo na nkumulungula shi: “Enyongole bwa bubi bwobe.” Pabamwene Simone masaku a binangu byaye bibubi, batekyele batumibwa bwashi bamutekyele bwa shi amone mushindo wa kwikikambila.—Bikitshino 8:18-24.

MUSHINDO WA KWIKALA MWINA BUFUMU BW’EFILE MUKULU

Sunga wekala a mwiumbo kinyi, we mulombeene kwikala mwina Bufumu bw’Efile Mukulu. (Bikitshino 10:34, 35) Programe a kulonga abadi batuule kwi Bufumu—e kwanka mu nsenga ishima—mulombeene nkulesha bya kwibikita. Batemwe ba Yehowa be na muloo wa kwata noobe mpango ya kulonga Bible buntu, munda mwa minite ifikye ku ekumi ku lubingo. Mwanka we mulombeene kulonga myanda ibungi pa bitale “Mukandu wibuwa wa Bufumu bw’Efile Mukulu,” mpa na mushindo wabukakatusha ma guvernema aatshibibwa milomo. (Luuka 4:43) Atukutekye bwa kwimonena na Batemwe be pepi noobe sunga kutwela mu site a Internet, jw.org.