Nkunyi koodi mulombeene kupeta lukulupilo lwa binyibinyi?

NSAA obe bayimana na abimweneka shi balwila. Bwa kumulumbuula, bantu ba kulumbuula mbakile na abitungu osangule umune. Ma publicité atale kulumbuula kwa nsaa ngikile bungi, bangi abalesha shi abo nyi bakutudila eshimba, na bangi bakwete kwakula myanda ishi ipushene. Kadi we kupusha naminyi su omona shi mwikungishanyi nobe umune muntu ba binangu na ayi ngi baadi mukite uno nsaa mu bipwa bishaale? Kukasha byabya, bopusha shi akumiina nkukwasha buntu. Abimweneka patooka shi abikala kitshibilo kyoobe, ta mbyabya?

Binobino pwandjikisha uno nsaa na ngobesha yoobe ya kwikala na lukulupilo. Su bomono shi okwete kushimisha lukulupilo​—bu bi bantu bebungi mu ano mafuku e bukopo​—nkunyi kodya nkakimba bukwashi? Bantu bebungi abamba shi mbalombeene kupudisha mwanda oobe, kadi myanda yabakulungula bwa kikita ngikile bungi ikumbeene kutwesha kafutakanyi mu binangu na ngikutwene. Byabya, bwakinyi tokumiina kwenda kwi Yawa baadi mupangye muntu na mushindo wa kwikala na lukulupilo pamutwe pa kubanga kwi bangi? Bible amba shi “aye shii kula na ooso a kwatudi ” na e na lukalo lwa kwitukwasha.​—Bikitshino 17:27; 1 Mpyeele 5:7.

Kipatulwilo kikata kya lukulupilo

Kishima lukumino ki mu Bible akipatuula myanda ibungi kukila mishindo yooso yabakipatuula lelo uno kwi minganga, bena siyanse, na bano abalongaa myanda ya mwikeelo. Bishima bya mu ndimi ya kala byabadi baluule mu Bible bu “lukulupilo” alupatuula kwindjila na lukalo looso na kwindjila kintu kibuwa. Twambe shi lukulupilo lwi na bintu bibidi. Akilesha lukalo lwa kumona kintu kibuwa na kishinkamiisho kya’shi kino kintu kibuwa akikitshika. Lukulupilo lwi mu Bible ta mpenda kintu kyatukimbi shi kikitshikye mu binangu byetu nya. Lwi na kishinkamiisho na bintu abilesha shi alukumbana.

Mu uno mushindo, lukulupilo ndwipushene na lukumiino; alutungi dingi kwikala na bishinkamiisho​—kushi penda bukuminekumine nya. (Bena-Ebelu 11:1) Sunga mbyabya, Bible alesha shi lukumiino ndwipushene na lukulupilo.​—1 Bena-Kodinda 13:13.

Twate kileshesho: Potekye kuuku obe a p’eshimba bwashi akukwashe, we mulombeene kukulupila shi akukwasha. Lukulupilo loobe ta ndukutwe kishinkamiisho nya mwanda we na lukumiino mwi kuuku oobe​—omuuku kalolo, ne we mupwe kumumona alesha kalolo na n’eshimba dibuwa. Lukumiino loobe na lukulupilo lobe lwi na mbalo yaludi lufumankane, pangi alwikwatshishena, kadi nduilekeene. Mushindo kinyi oodi mulombeene kwikala na luno lukulupilo mwi Efile Mukulu?

Kishinkamiisho kya Lukulupilo

Efile Mukulu nyi nsulo ya lukulupilo lw’eyendo. Mu mafuku a kala Yehowa baadi ayitanyinwa bu “lukulupilo lwa Isaleele.” (Yeelemiya 14:8) Lukulupilo looso lwa binyibinyi lubaadi lulombeene kwikala nalo mwilo waye lubaadi alufiki kwadi; byabya, aye baadi lukulupilo lwabo. Lukulupilo lwi byabya talubaadi penda malaka e mu mashimba abo nya. Efile Mukulu baadi mwibape kishinkamiisho kya lukulupilo. Mu mushindo ubaadi mwibakitshine myanda munda mwa bipwa nkama, baadi mwibape milayilo ibungi ibaadi mukumbashi. Mukata aabo Yoshwa baadi mulungule Isaleele shi: “Anushingûla na mashimba enu ooso . . . shi, Mwanana mmupwe kulombasha milailo yê yoso ya kwinukitshîna bi buwa.”​—Yooshwa 23:14, EEM.

Bipwa binunu kunyima, ino milayilo ibaadi mukumbashe ikii bu bishinkamiisho. Bible muule na milayilo y’Efile Mukulu mpa na miisambo ya myanda ya kala ayilesha bibadi bikumbane ino milayilo. Milayilo ya kala ngilombane mu byoso bu’shi ingi nsaa ibaadi ifundiibwe kunyima kwayo kukumbana.

Nyi bwakinyi twi kwamba shi Bible nyi mmukanda wa lukulupilo. P’olongo myanda ifundjibwe pabitale mushindo ubaadi Efile Mukulu mukitshine bantu myanda, bishinkamiisho byobe bya kutuula lukulupilo mwadi abitama. Mpoolo mutumibwa bafundjile shi: “Kyooso kibaabadi bafunde kala kibaadi byaabya bu elango dyeetu bwa’shi, ku katshintshi na kusambiibwa abituukila mu Bifundwe, tupete lukulupilo.”​—Bena-Loma 15:4.

Ndukulupilo kinyi alwitupa Efile Mukulu?

Nsaa kinyi yatumonaa shi twi na lukalo lukata lwa lukulupilo? Ta mpatudi kumpala kwa lufu su? Kadi bwa bantu bebungi, nyi ngyaya nsaa i byabyaba​—bu kileshesho nsaa yabafwisha muntu abadi bafule​—i lukulupilo alwibasuuku. Aku namu, nkinyi kikumbeene kwitwikasha bu bakutwe lukulupilo bu lufu? Lufu alulondaa ooso a kwatudi. Twi balombeene kwilusuuka penda munda ma mafuku, na tatwi na bukome bwa kulutshokola. Nyi bwakinyi Bible etanyina lufu bu “Mwishikwanyi a nfudiilo.”​—1 Bena-Kodinda 15:26.

Byabya, mushindo kinyi watudia kupete lukulupilo patudi kumpala kwa lufu? Olo, uno verse a Bible ayitanyina lufu bu mwishikwanyi a nfudiilo amba shi uno mwishikwashi “akabutulwa.” Yehowa Efile Mukulu e bukome kukila lufu. Mwibileshe misango ibungi. Mushindo kinyi? Pa’ye kusangusha bafwe. Bible esambila misango kitema ibaadi Efile Mukulu mufube na bukome bwaye bwa kwalusha bantu ku muwa.

Mu kileshesho kikata, Yehowa baadi mupe Mwana aaye Yesu bukome bwa kusangusha kuuku aye a p’eshimba Lazaare, mafuku ananku kunyima kwa’ye kufwa. Yesu baadi mwibikite, kushi mu mbufyembufye, kadi patooka, kumpala kwa bibumbu bya bantu babaadi ababandjila.​—Yowano 11:38-48, 53; 12:9, 10.

Pangi we kwiyele luno lukonko: ‘Bwakinyi bantu abaadi basangushibwe? Kunyima, ta mbakule, banunupa na kufwa dingi?’ Abaadi bafwe dingi. Kadi, pa mwanda wa miisambo ya kusangusha kwa bantu bu uno, twi balombeene kwikala, kushi penda na lukalo lwi mwishimba lwa kumona bakwetu bafwe abaluka dingi na muwa; kadi atupete kishinkamiisho kya kukumiina shi abasanguka. Mu ungi ngakwilo, atamba shi twi na lukulupilo lwa binyibinyi.

Yesu bambile shi: “Ami nee kusanguka, nee muuwa.” (Yowano 11:25) Aye nyi abakyebe kupa bukome kwi Yehowa bwa kusangusha bantu mu nsenga ishima. Yesu bambile shi: “Akufiki nguba aabapusha eyi [dya Kidishitu] kwi booso balaale mu nyembo . . . abemutuuku.” (Yowano 5:28, 29) Oolo, bano booso balaale mu nyemba be na lukulupilo lwa kusangushibwa bwa kwikala na muwa mu mpaladiso pa nsenga.

Mutemuki Yeeshaya baadi mwisambile kino kipungo kya kusanguka na ano mayi aetukumu kwishimba: “Bafwe boobe abapete dimo muwa, bitanda byaabo abisanguka. Buukayi nwele misaase ya muloo, anwe balaale mu nsenga! Mwanda lume lwinutopeshe ndume lw’etaata, dingi nsenga ayaalwisha batababaafwile muuwa.”​—Yeeshaya 26:19.

Uno mulayilo tawitunyingisha kwishimba su? Bafwe be bu be mbalo yabadi bakelwilwe kalolo, anka bu mwando mukalwilwe kalolo mwifu dya nyina’ye. Byabya, bano abekisha mu nyembo mbashale kalolo mu binangu bishi mpwilo bya Efile Mukulu Sha-bukome-booso. (Luka 20:37, 38) Na kubashala mafuku apeela bwashi bebalusha na muwa, batwele na muloo mu nsenga ipya mwabebakukila nka mwana atandikwa abakukila kwi kifuko! Byabya, kwi lukulupilo patudi kumpala kwa lufu.

Kikumbeene nkukitshina lukulupilo

Mpoolo etulongyesha myanda ibungi pabitale muulo lwa lukulupilo. Baadi mwambe shi lukulupilo nkintu kikata kya ku bina ngoshi bya mu kikudi​—lubango. (1 Bena-Tesalonika 5:8) Bino abilesha kinyi? Oolo, mu mafuku a kala musalai baadi afwala lubango lwa kyamo mu ngoshi, misango ibungi kunundu kwa kifulu kya kilamba sunga musokya. Pa mwanda wa kufwala kwa lubango, mishidi ibungi yabasa musalayi ibaadi ayikokola kunundu na kupona kushi kumukita masaku kampanda ku mutwe. Mpoolo akyebe kulesha kinyi? Anka bi lubango alukalwila mutwe, lukulupilo alukalwila binangu, ngyelelo a binangu. Su we na lukulupilo lukata mu mpango y’Efile Mukulu, butaale bobe bwi mwishimba ta bwi na kya kutshimba sunga kukutwa lukulupilo mwanda bofumankana na myanda ibukopo nya. Nnanyi a kwatudi shin a lukalo na luno lubango?

Mpoolo atuusha kingi kileshesho kya lukulupilo lwipushene na akikyebe Efile Mukulu. Bafundjile shi: “Lwalwa lukulupilo ndwitwimikye pe po anka bu nkala mwimikye kyombo mu mema.” (Bena-Ebelu 6:19, EEM) Bi bibaadi mupande misango ibungi pabaadi masuwa eyine, Mpoolo baadi auku muulo wa nkala a masuwa. Su kipapi kikata kibabanga kusanyisha masuwa, beena masuwa abaadi abayisha nkala ya masuwa. Su bakumu mushi mwa mema na kushinkamana kalolo, masuwa e mwabi wa kupanda ku kipapi kikata pamutwe pa kukakibwa na kipapi na kekupila ku mabwe e ku kyese.

Anka bi nkala ayikwata masuwa, su milayilo y’Efile Mukulu i kwatudi bu lukulupilo “lw’eyendo lwi na bishinkamiisho,” luno lukulupilo ndulombeene kwitukwasha bwa kunyingiila mu ano mafuku e myanda ibukopo. Yehowa alas shi kwi efuku ditadidi pepi dishadikala dingi bantu abakyengye na ngoshi, buntomboshi, mpombo, sunga lufu. (Tala kashibo ke mwisaki 10.) Kulama luno lukulupilo nkulombeene kwitukwasha bwa kunyingila nsaa ya masaku, kwitunyingisha ku mashimba na kwitutuma bwa kwikala na nshalelo mwipushene na miiya y’Efile Mukulu pamutwe pa kushala ku bukunkushi bwa kikudi kya kafutakanyi na myanda ibutete kipalakane mu nsenga lelo uno.

Luno lukulupilo alwitupa Yehowa ndukutale mpa na obe nabeene. Akumiina shi wekale na nshalelo abaadi na mpango yashi wekale naye. Lukalo lwaye ndwa’shi “bantu booso bapande.” Mushindo kinyi? Kya kumpala, abitungu shi muntu ooso “afikye ku kyuukilo kya biinyibiinyi.” (1 Timote 2:4) Bafundji ba uno jurnale abakunyingisha bwa kupeta kino kiukilo kikumbeene nkupa muwa pabitale bya binyibinyi bi mu Eyi dy’Efile Mukulu. Lukulupilo alukyebe Efile Mukulu nkupa kukidila kwiyi dyaye ndukile lukulupilo ooso loodi mulombeene kupeta muno mu nsenga.

Poodi na luno lukulupilo lw’Efile Mukulu twe mulombeene kupusha bu’be bakutwa bukwashi, mwanda Efile Mukulu mulombeene nkupa bukome bwa kukumbasha mpango yobe yoso ipushene na kikyebe kyaaye. (2 Bena-Kodinda 4:7; Bena-Fidipe 4:13) Luno ta ngi lukulupilo loodi nalo lukalo su? Byabya su we na lukalo lwa kupeta lukulupilo, su okwete kwilukimba, nyinga eshimba. Lukulupilo talwi kula nya. We mulombeene kwilupeta!

[Kashibo/Foto]

Bwakinyi twi na kya kwikala na lukulupilo

Binangu bi mu bino Bifundwe mbilombeene nkukwasha bwa kwikala na lukulupilo:

◼ Efile Mukulu ala nshalelo a muloo bwa mafuku e kumpala.

Eyi dyaaye adyamba shi nsenga ayifiki mpaladiso mukashala kifuko kya bantu be na muloo na be mu buumune.​—Misambo 37:11, 29; Yeeshaya 25:8; Kibafumbwilwe 21:3, 4.

◼ Efile Mukulu tamulombeene kudimba nya.

Mushikwe madimi ooso. Yehowa eselele mu byooso, byabya tamulombeene kudimba nya.​—Nkindji 6:16-19; Yeeshaya 6:2, 3; Tite 1:2; Bena-Ebelu 6:18.

◼ Efile Mukulu e na bukome bushi mpwilo.

Yehowa bupenka bwaye sha-bukome booso. Tatwi kintu su nkimune mwiyilu na pa nsenga kilombeene kumutshisha kukumbasha milayilo yaaye.​—Efilu 15:11; Yeeshaya 40:25, 26.

◼ Efile Mukulu akumiina shi wekale na muwa wa looso.

​—Yowano 3:16; 1 Timote 2:3, 4.

◼ Efile Mukulu etutala na lukulupilo.

Asangula bwa kutala menemene ngikashi yetu ibuwa na kwitatshisha kwetu pamutwe pwa kutala bilema na milwisho yetu. (Misambo 103:12-14; 130:3; Bena-Ebelu 6:10) Akulupila shi akukitshi myanda ibuwa na e na muloo patwiyikitshi.​—Nkindji 27:11.

◼ Efile Mukulu alaa bwa nkukwasha okumbashe mpango ya mu kikudi.

Bafubi baaye ta mbalombeene kumona shi mbakutwe bukwashi nya. Efile Mukulu etupa na kalolo kooso kikudi kyaye kiselele, buno bukome bukile booso bwa kwitukwasha.​—Bena-Fidipe 4:13.

◼ Lukulupilo mwi Efile Mukulu ta nkwidimba nya.

Aye nga kutudila eshimba na kukulupila, tamulombeene nkuleka nya.​—Misambo 25:3.

[Foto]

Anka bu lubango alukalwila mutwe, lukulupilo alukalwila binangu byetu

[Foto]

Anka bu nkala, lukulupilo lunyingye ndukumbeene nkankamisha

[Akufiki mafoto]

Courtesy René Seindal/Su concessione del Museo Archeologico Regionale A. Salinas di Palermo