MUISAMBO WA KULONGA 8
LOONO 130 Twifwileneyi lusa
We kuambula lusa lua Yehowa naminyi?
“Nka bu bibaadi Yehowa muinufuile lusa n’eshimba dimune, anue namu abitungu nukite nka biabia.”—KOL. 3:13.
KI’ATUISAMBILA
Mu uno muisambo, atuisambila kiatudia kukita bua kufuila muntu muituluishiishe lusa.
1-2. (a) Nsaa kinyi yabidi bilombene kuituelela bukopo bua kufuila muntu lusa? (b) Denise baadi mufuidishene lusa mushindo kinyi?
ABIKUELELAA bukopo bua kufuila bangi lusa su? Abielelaa be bungi ba kuatudi bukopo, bikishekishe su muntu bakula sunga kukita kintu kibetutapa kuishimba ngofu. Biabia, kui mianda yatudia kukita bua kupela kulama nsungu na kushala batapikie kuishimba bua kufuila bangi lusa. Tutaleyi kileshesho kia mukuetu mukashi Denise,a baadi muleshe lusa mu mushindo wa kukaanya. Mu 2017, Denise na kifuko kiaye, babaadi bak’iabakatuka mu kutala Biro bikata bia Tumonyi tua Yehowa bibaabadi bafungule. Pa baabadi abende kuabo, ungi shofere baadi muitanye ku mootoka wabo. Mu aa masaku, Denise baadi mufue kipuuka. Pa bapasukile, baukile’shi bana baye babatapika ngofu, na mulume aaye Brian baafu. Patentekiesha uno muanda, Denise amba’shi: “Nadi mutapikie kuishimba ngofu na binangu bibampalakeene.” Kunyima kua mafuku, sunga bibaadi Denise muukie’shi winyi shofere baadi muibetanye, tabaadi mutuule binangu kungi sunga’shi tabaadi mukolue, batekiele Yehowa buadia kumupa butaale.
2 Shofere baadi mufuishe aa masaku babaadi bamukuate. Su ba nsushi abadia kusangana’shi mmupiile, badia kuedibua mu lukano. Biabia, umune a ku bansushi balunguile Denise’shi, kiakia kioso kiuakula nsaa y’abasambisha yawa muntu akikala na bukitshishi bukata, e kukuatshibua sunga kukutua kukuatshibua. Denise amba’shi: “Napushiishe nka bu muntu banfungula elonda ditele bangiele mungua, muanda napushiishe nka bu muntu bangalusha binangu ku yaya nsaa ibakitshikile masaku.” Kunyima kua mbingo ipeela, Denise baadi mushaale mu nshibo ya tumilaadi, bua kutuusha bukamonyi kumpala kua yawa muntu baadi muibafuishiishe kaaka kenyongoshi ke bukopo mu kifuko kiaye. Denise bakuile kinyi? Baadi mutekie ba nsushi buabadia kufuila yawa muntu lusa.b Nsaa ibapuile kuakula, nsushi babangile kudila. Amba’shi: “Napu kukita bipua 25 bu nsushi, kashaa ta mpushiishe muanda wi bino nya. Kashaa ta mpushiishe kifuko kiabadi baluishiishe, akitekiela muntu muibaluishiishe lusa. Kashaa ta mpushiishe bishima bia kifulo na bia lusa bi bino nya.”
3. Nkinyi kibaadi kitakule Denise buadia kufuidishena lusa?
3 Nkinyi kibaadi kikuashe Denise buadia kufuidishena lusa? Denise baadi munangushene ku mushindo a ufuidishenaa Yehowa lusa. (Mik. 7:18) Nsaa y’atuikala na lutumbu bua mushindo w’abetufuilaa lusa kui Yehowa, abitutakula namu n’atue buatudia kufuila bangi lusa.
4. Yehowa akumiina’shi tukite kinyi? (Bena Efeso 4:32)
4 Yehowa akumiina’shi tufuile bangi lusa nka mu mushindo w’etufuilaa namu n’atue. (Badika Bena Efeso 4:32.) Etutekie’shi tuikale na bukidi bua kufuila baaba boso abetutapa ku mashimba lusa. (Mis. 86:5; Luk. 17:4) Mu uno muisambo, atuisambila mianda isatu ayitukuasha buatudia kuikala atufuidishena lusa.
TOLENGULANGA BIOSO BIOPUSHA
5. Muyile Nkindji 12:18, tui kupusha naminyi su muntu betutapa kuishimba?
5 Bi kuitutapa ngofu kuishimba su muntu bakula sunga kuitukitshina kintu ki bubi, na bikishekishe su yawa muntu nkuuku eetu sunga’shi mmuina kifuko netu. (Mis. 55:12-14) Ingi nsaa, tuikukuata nsungu ngofu tuepusha nka bu’ bo abetutapa elonda. (Badika Nkindji 12:18.) Tui kutompa kuluba biatudi batapikie muishimba. Kukita biabia, kui nka bu muntu b’etapa lupete na belulekie muilonda. Mu mushindo umune, ta tui balombene kukulupila’shi bi’atupusha muishimba, mbilombene kuipuila penda muanda wa’shi tubebilubu nya.
6. Nkinyi akitufikilaa kumpala nsaa y’abetuluishiisha kui muntu?
6 Nsaa ayitutapa muntu kuishimba, kia kumpala akitufikilaa nkufiita munda. Bible akula’shi tui balombene kufiita munda. Anka etudimusha’shi tatutadilanga yaya nsungu yetukambila. (Mis. 4:4; Ef. 4:26) Buakinyi? Muanda nsungu ayitutakulaa mu kukita mianda mu mushindo wi bubi. Na nsungu t’ayituushaa bipeta bi buwa nya. (Yak. 1:20) Tentekiesha’shi, kufiita munda nyi nkintu kia kumpala akitufikilaa su muntu betuluishiisha, anka kushaala na nsungu nyi nkitshibilo kia muntu.
Kufiita munda ngi kintu kia kumpala akitufikilaa su muntu betuluishiisha, anka kushaala na nsungu nyi nkitshibilo kia muntu
7. Tui kupusha dingi naminyi su muntu etutapa kuishimba?
7 Nsaa y’abetukitshina mianda mu mushindo wi bubi, atupushaa kenyongoshi. Bu kileshesho, mukuetu mukashi Ann amba’shi: “Pa naadi nki muana mukinga, Papa baadi muipeleene na mama, na ebakila muana mukashi abaabadi abafutu makuta bua kundama. Naadi muipushe nka bu’mi abaabasumbushena. Pa babatandile bana, naadi mupushe nka bu’shi baaba bana babampiana. Ne mukule na binangu bia kuiata bu muntu shi na muulo.” Ungi mukuetu mukashi Georgette aleesha mushindo ubaadi mupushe nsaa ibaadi mulume aaye mukutue lulamato kuadi, amba’shi: “Tubabangile bu kuuku kubanga ku bukinga. Tubafubile boso bu ba mbala-mashinda! Eshimba diande dibaadi ditapikie ngofu.” Mukuetu mukashi Naomi amba naye’shi: “Kashaa ta ngielele namu binangu’shi mulume ande mmulombene kuntapa kuishimba nya. Nsaa ibaadi mulume ande muakule’shi abandilaa pornografi mu bufiefie, naadi mutshobolokie na nemona ku bisumanga.”
8. (a) Ntungi tubingilo kinyi atuitutakulaa bua kufuila bangi lusa? (b) Miabi kinyi yatupete pa kufuila bangi lusa? (Tala kashibo akamba’shi: “Tui kukita kinyi su muntu betutapa kuishimba?”)
8 Ta tui na matalua ku kilombene kuakula bangi sunga kiabadi balombene kukita, kadi tui na matalua ku bikitshino bietu. Ke bungi, kintu ki buwa kiatudia kukita nyi nkufuidishena lusa. Buakinyi? Muanda tui bafule Yehowa na akumiina’shi tuikale atufuidishena lusa. Su tualamina muntu nsungu na kupela kumufuila lusa, tui kuikala nka bu abakitshi bikitshino bia bapatakane na pangi bi kuitufuishiisha maladi. (Nki. 14:17, 29, 30) Tala kileshesho kia mukuetu mukashi Christine. Amba’shi: “Nsaa yandi na nsungu sunga yandi mutapikie kuishimba, ntankambaa kusepa. Ntandiyaa kalolo. Ntankambaa kulaala, na abingielaa bukopo bua kuikala na luishinko, na bino abikalaa na bukitshishi muiyibakishi diande na ku kipuano kiande na bangi.”
9. Buakinyi t’abitungu tutungunukie na kulama nsungu?
9 Sunga muntu muitutape kuishimba apela kufika mu kuituteka lusa, abitungu tulekie kutamisha wawa muanda. Mushindo kinyi? Georgette atudi bateemune kunundu amba’shi: “Sunga bibabidi bingate nsaa, ne mukatushe mushikua na nsungu binaadi mukuatshile mulume ande a kala. P’ami kukita bino, ne mupete butaale bui bungi.” Nsaa y’atukatusha mushikua muishimba dietu, t’atutadiila nsungu buayidia kuikala na bukitshishi ku mushindo w’atukitshina bantu mianda. Dingi, atuikitshina mianda i buwa atue banabene kuamba’shi, atulekie kunangushena pabitale wawa muanda wi bubi wabadi betukitshine. (Nki. 11:17) Anka we kukita kinyi su weuku biopusha, kadi tokumiina kufuila muntu lusa?
BIA KUKAMBILA NSUNGU YOOBE
10. Buakinyi abitungu tuate kipindi kampanda bua kukatusha nsungu? (Tala dingi bifuatulo.)
10 We kukambila nsungu yoobe mushindo kinyi? Mushindo umune odia kukambila nsungu yoobe mpakutadiila’shi kipindi kampanda kibande kukila. Kunyima kua kutapibua manga, muntu e na elonda ekalaa na lukalo lua kutengiela mafuku bua’shi elonda dipande. Mu mushindo umune, abitungu kuata mafuku kumpala kuatudia kuilumbuula bua kufuila muntu kampanda lusa muishimba dietu.—Mul. 3:3; 1 Mp. 1:22.
Nka bu abikalaa elonda dia ku mbidi na lukalo lua kubukibua kalolo na kukisha mafuku bua’shi dipande, ngi abitungu na tuinyongoshi tuetu (Tala kikoso 10)
11. Luteko lui nkukuasha naminyi bua kufuidishena lusa?
11 Sambila, otekie Yehowa akukuashe bua’shi omone bia kufuidishena lusa.c Ann, atudi bateemune kunundu apatuula mushindo ubaadi umukuashe luteko. Amba’shi: “Natekiele Yehowa bua’shi afuile ooso a mu kifuko kietu lusa bua mianda i bubi ibaatudi abeambishena sunga kuikitshishena. Naadi mufundile Papa na mukashi aaye mupia mukanda bua kuibalungula’shi, nebafuila lusa.” Ann apatuula kalolo’shi kukita biabia ta kubaadi kubofule nya. Anka amba dingi’shi: “Ne mukulupile’shi p’ami kuikitshisha bua kuambula lusa lua Yehowa, abikatakula Papa na mukashi aaye buabadia kulonga bi bungi pabitale Yehowa.”
12. Buakinyi abitungu tukulupile mui Yehowa sunga tuekadika na nsungu? (Nkindji 3:5, 6)
12 Kulupila mui Yehowa, kushi kuikulupila obe nabene. (Badika Nkindji 3:5, 6.) Misuusa yoso Yehowa aukaa ki buwa pa bitutale. (Yesh. 55:8, 9) Na t’anetutekie bua kukita kintu kampanda akiketukalakasha nya. Biabia nsaa y’etunyingisha buatudia kufuidishena lusa, tui balombene kukulupila’shi ebikitshi bua buwa buetu. (Mis. 40:4; Yesh. 48:17, 18) Ku lungi lupese, su tuekulupila, ta tuanaapete ngobesha yatudia kufuila bangi lusa nya. (Nki. 14:12; Yel. 17:9) Naomi abadi bateemune kunundu amba’shi: “Ku mbangilo, naadi napusha’shi ntshi mulombene kufuila mulume ande lusa, muanda baadi abandila pornografi. Naadi na moo wa’shi, tala akantapa dingi kuishimba sunga kuiluankana bubi buadi mukite. Naadi munangushene’shi Yehowa auku biampusha. Anka nabangile kumona’shi penda muanda wa’shi Yehowa awuku biampusha, t’abilesha’shi mmukumiine’shi yaya mianda inkitshikile nya. Yehowa auku biampusha na abitekie kuata mafuku bua kukatusha nsungu na akumiina dingi’shi ngikadikie nafuila bangi lusa.”d
IKALA NA BINANGU BI BUWA
13. Muyile mukanda wa Bena Loma 12:18-21, nkinyi akitungu’shi tukite?
13 Kufuila muntu muitutape kuishimba ngofu lusa, ta mpenda kuata kitshibilo kia kupela kuisambila wawa muanda ukitshikie nya. Su muntu betutapa kuishimba mmuikale muina Nkidishitu neetu mulume sunga mukashi, kepatshila ketu nka kutuesha butaale. (Mat. 5:23, 24) Abitungu tuate kitshibilo kia’shi, lusa lupiane mushikua na nsungu yetu. (Badika Bena Loma 12:18-21; 1 Mp. 3:9) Nkinyi kilombene kuitukuasha buatudia kukita biabia?
14. Abitungu tuikitshishe bua kukita kinyi, na buakinyi?
14 Abitungu tuikitshishe bua kumona muntu muitutape kuishimba, bu abimumonaa Yehowa. Yehowa ataa kitshibilo kia kumona penda ngikashi i buwa i mui bantu. (2 Mya. 16:9; Mis. 130:3) Mu binyibinyi, ngikashi yooso yatudia kukimba mui bantu, i buwa sunga i bubi, atuiyipete. Nsaa y’atukimbi ngikashi i buwa mui bangi bantu, abikala bibofule bua kuibafuila lusa. Bu kileshesho, mukuetu mulume Jarrod amba’shi: “Abikalaa bimbofuile ngofu bua kufuila mukuetu lusa, nsaa yampuandikisha mianda i bungi i buwa yandi mufule i muadi, pa mutue pa kuimeena nka pa bilubilo biaye.”
15. Buakinyi p’olungula muntu’shi bomufuila lusa abikuashaa ngofu?
15 Kingi kintu ki na muulo kiatudia kukita, nyi nkulungula muntu’shi nakufuila lusa. Buakinyi? Tala kibakuile Naomi atudi bateemune kunundu, amba’shi: “Mulume ande bangipuishe’shi, ‘bonfuila lusa?’ Pa naadi mubuule mukanua bua kuamba penda’shi: ‘Nankufuila lusa.’ Nakutshilue kia kuakula. Nammuene’shi mu binyibinyi ntshi naadi mumufuile lusa muishimba diande. Mu yaya nsaa, napetele mushindo wandia kumulungula bino bishima abinyingisha abiamba’shi: ‘Nakufuila lusa.’ Pa naadi mufuile mulume ande lusa, baadi munoshe mpolo, na bibaadi binkaanyishe pa kumona mushindo ubabimukuashile mpa na butaale bunampushiishe. Kubanga nka paapa, ne mubangie kumukulupila dingi na tuibalushe dingi kipuano ki buwa.”
16. Bolongo kinyi pabitale kufuila bangi lusa?
16 Yehowa akumiina’shi tufuile bangi lusa. (Kol. 3:13) Sunga mbiabia, bi kuituikeela bukopo bua kufuila bangi lusa. Kadi, tui kuibikita nka su ta tui balenguule biatuipusha na kuikitshisha bua kukatusha nsungu. Dingi ikala na binangu bi buwa.—Tala kashibo akamba’shi: “Mianda isatu ayitungu kukita bua kufuila bangi lusa.”
TUULA BINANGU KU MIABI AYITUKILA MU KUFUILA BANGI LUSA
17. Kufuila bangi lusa akuitukuasha mushindo kinyi?
17 Tui na tubingilo tui bungi atuitutakula bua kufuila bangi lusa. Tutaluuleyi tungi tua ku tuno tubingilo. Ka kumpala, atuambula na kusankisha Nshetu sha lusa Yehowa. (Luk. 6:36) Ka kabidi, atulesha lutumbu bua lusa lua Yehowa luadi muituleshe na kalolo kooso. (Mat. 6:12) Ka kasatu, tui na muloo wa kuikala na mbidi bukome na kutungunuka na kuikala na kipuano ki bukopo naye.
18-19. P’atufuila bangi lusa bi kutuusha bipeta kinyi?
18 Nsaa y’atufuila bangi lusa, tui kupeta miabi yatush’abapuandikishanga. Bu kileshesho, tala muanda ubaadi ukitshikile Denise atudi bateemune kunundu. Sunga bibaadi Denise t’auku kibadia kukitshika mu yaya nsaa, muntu baadi mukitshishe aa masaku mu kifuko kiaye, baadi na mpango ya kuiyipa kunyima kua kumusambisha. Biabia, bu bibamufuidiile Denise lusa, babangile kulonga Bible na Tumonyi tua Yehowa.
19 Tui balombene kupusha’shi kufuila muntu lusa mmuanda wi bukopo watushi bia kukita. Anka lusa, ngi lulombene kuitupetesha efuto. (Mat. 5:7) Ngi buakinyi, tuikitshisheyi muetu mooso bua kuambula lusa lua Yehowa.
LOONO 125 “Muloo wi kwi baasha lusa!”
a Angi mashina mbeashintule.
b Mu mianda i bino, abitungu muina Nkidishitu ooso eatshile kitshibilo kia biadia kukita.
c Tala ma video e mu jw.org bua ingi ngono yetu bu: “Pardonnons-nous les uns aux autres,” na lua “Aide-moi à pardonner,” sunga lua “L’amitié retrouvée.”
d Sunga biabidi’shi kutala pornografi mmuluisho na akutapa kuishimba, takupa muina dibaka shi mutale pornografi matalua a kutshiba bulunda.