MUISAMBO WA KULONGA 35
LOONO 121 Twikaleyi na butontshi bwa mbidi
Kia kukita bua kukambila nkalo i bubi
“Tanulekielanga muluisho autungunuka na kubikala mu mbidi muenu, na kukookiela ku ngabiabi ya mbidi.”—LOM. 6:12.
KIʼATUISAMBILA
Uno muisambo awitukuasha bua (1) kupela kubofula nsaa yatudi na nkalo i bubi na (2) bia kuiyikambila.
1. Lukalakashi kinyi alupetaa bantu bakutue kupuidika?
TOBOPUSHISHE lukalo lui bukopo lua kukita kintu kampanda kiabadi bashikue kui Yehowa? Su bi biabia, tobofulanga. Bible ambaʼshi: “Takui kitompuanga su nkimune akinufikila kish’akifikilaa bantu boso.” (1 Ko. 10:13) Bino abipushishaʼshi su wekala olu na nkalo i bubi, uukaʼshi bangi namu bakuete kulua nayo. Dingi, tuebupenka, na kubukuashi bua Yehowa we kukambila nkalo i bubi.
2. Bitompuanga kinyi abifumankana nabio bangi bena Nkidishitu na balongi ba Bible? (Tala dingi bifuatulo.)
2 Bible amba dingiʼshi: “Muntu oso atompibuaa p’atadiila lukalo luaye alumukaka.” (Yak. 1:14) Uno verse etukuasha bua kupushaʼshi bantu be bungi mbalombene kutompibua na mianda ilekene. Bu kileshesho, bangi bena Nkidishitu mbalombene kutompibua bua kutambuka lusandi na muana mukashi; bangi namu be kutompibua bua kutambuka lusandi na balume nabo sunga bakashi nabo. Baaba abaadi batale pornografi abapushaa lukalo lui bukopo lua kumutala dingi. Bantu be bungi bapue kuleka kutoma maalua na nfuanka, mbalombene kutompibua bua kubanguula dingi kuibitoma. Ino nyi ndambo ya bitompuanga abifumankanaa nabio bangi bena Nkidishitu na balongi ba Bible. Ingi nsaa, atue boso atuipushaa nka bu Mpoolo mutumibua, pabafundileʼshi: “Pankimbi kukita bibuwa, bibubi nyi bikuete kunfikila.”—Lom. 7:21.
Tui kutompibua nsaa yoso na mbalo yoso yaya (Tala kikoso 2)c
3. Muntu e kubanga kupuandikisha kinyi su alu nsaa yoso na nkalo i bubi?
3 Su okuete kulua na nkalo i bubi nsaa yoso, we kupusha buʼbe shi na bukome, na kupusha buʼbe shi biakobesha kuiyikambila. Dingi, we kuimona buʼbe shi na lukulupilo, pa kupuandikishaʼshi tue bia kukumiinyibua na Yehowa pa muanda waʼshi we na yaya nkalo i bukopo. Ikala mushinkamishe’shi bino biopuandikisha ta mbia binyibinyi! Bua kuibipusha kalolo, uno muisambo awaluula ino nkonko ibidi: (1) Nnanyi akumiina wepusheʼshi tue na bukome na lukulupilo? (2) We kukita kinyi bua kukambila nkalo i bubi?
“MUBI” AKIEBEʼSHI TUIPUSHE NAMINYI?
4. (a) Buakinyi Satana akiebe tunangusheneʼshi ta tui na bukome bua kukambila nkalo yetu i bubi? (b) Buakinyi atushinkamishaʼshi tui kukambila nkalo yetu i bubi?
4 Satana akiebe tuipusheʼshi ta tui na bukome nsaa yatutompibua. Yesu baadi muleshe patookaʼshi Satana aketutompo pabalongieshe balongi baye bua kutekaʼshi: “Tuetutueshanga mu kutompibua, anka wetupashe kui mubi.” (Mat. 6:13) Satana ambeyaaʼshi bantu ta mbalombene kukookiela Yehowa nsaa yabadi na nkalo i bubi. (Yob. 2:4, 5) Buakinyi Satana akiebe tunangushene mu uno mushindo? Satana baadi mutadileʼshi lukalo luaye lui bubi lumukakie, na ta baadi mukumiine kushala na lulamato kui Yehowa. Apuandikishaʼshi tui buʼye, naʼshi nsaa yatutompibua, atukutua lulamato kui Yehowa. Satana baadi mpa na mupuandikisheʼshi ekutompa Muana mupuidikie a Efile Mukulu! (Mat. 4:8, 9) Banda kunangushena: Tuibakutue binyibinyi bukome bua kukambila nkalo yetu i bubi su? Nya! Atukumiina mayi a Mpoolo mutumibua, bafundileʼshi: “Mu mianda yoso napetaa bukome, ku bukuashi bua yawa ebumpeyaa.”—Fid. 4:13.
5. Atuuku naminyiʼshi Yehowa mushinkamisheʼshi tui na bukome bua kukambila nkalo yetu i bubi?
5 Mu kuilekena na Satana, Yehowa mushinkamisheʼshi tui kukambila nkalo yetu i bubi. Atuibiuku naminyi? Muanda Yehowa baadi mutemukieʼshi kibumbu kikata kia bantu ba sha lulamato akikapanda ku mpombo ikata. Banda kunangushena ku biabipushisha. Yehowa shadimbaa, ambaʼshi kibumbu kikata, kushi kasaka kapela, abakatuele mu Nsenga ipia, “mbafuale misapi itoka,” bino abikiebe kuleshaʼshi ku meso kua Yehowa bano bantu mbatookane. (Kbf. 7:9, 13, 14) Kuʼshi mpaka, Yehowa mushinkamisheʼshi tui na bukome bua kukambila nkalo yetu i bubi.
6-7. Satana akiebeʼshi tukumiine kinyi?
6 Satana tʼakumiina penda tuipusheʼshi ta tui na bukome, akumiina dingi tuipusheʼshi ta tui na lukulupilo, kuambaʼshi Yehowa etutopeka penda muanda waʼshi tui na nkalo i bubi. Buakinyi Satana akiebe tunangushene mu uno mushindo? Satana nyi shi na lukulupilo, na te na apete muwa wa ikalayika, abakamubutula bua loso. (Kib. 3:15; Kbf. 20:10) Kushi mpaka, Satana e na kiutu muanda atue tui na lukulupilo lua kuikala na muwa wa ikalayika. Biabia akitshi muaye moso buaʼshi tunangusheneʼshi ta tui na lukulupilo bua mafuku aafiki buʼye. Anka, ta tui buʼye nya. Bible etushinkamishaʼshi Yehowa akumiina kuitukuasha buaʼshi tupete muwa wa ikalayika. “Tʼakumiina’shi muntu su ngumune abutudibue, anka akumiina’shi bantu boso belangie ku mashimba.”—2 Mp. 3:9.
7 Su tuanangushenaʼshi ta tui na bukome na lukulupilo bua kukambila nkalo yetu i bubi, atunangushena mu mushindo aukiebe Satanaʼshi tunangushene. Kutundula bino akuitukuasha bua kuikala na kitshibilo kia kumukambila.—1 Mp. 5:8, 9.
TUI KUNANGUSHENA KINYI PA MUANDA WA KUKUTUA KUETU KUA KUPUIDIKA?
8. Kingi kintu kinyi ki kuitutakula bua kuipushaʼshi ta tui na bukome na lukulupilo? (Misambo 51:5) (Tala dingi “Kishima kiabadi bapatuule.”)
8 Kukatusha Satana, kui kingi kintu akitutakula mu kuipusha buʼshi ta tui na bukome na lukulupilo nsaa yatulu na nkalo yetu i bubi. Nkintu kinyi? Nyi muluisho watudi bapiane kui baledi betu ba kumpala.a—Yob. 14:4; badika Misambo 51:5.
9-10. (a) Adama na Eva abepushishe naminyi kunyima kuabo kukita muluisho? (Tala dingi kifuatulo.) (b) Kupiana muluisho kui na bukitshi kinyi kuatudi?
9 Tala bibapushishe Adama na Eva kunyima kuabo kukita muluisho. Kunyima kuabo kukutua kukokiela Yehowa, abaadi bakimbe abo banabene mushindo wa kushikiila mbidi yabo. Pabitale uno muanda, Étude perspicace des Écritures, amba’shi: “Muluisho ubaadi wibatakule mu kuipusha buufu na kuikalakasha ngofu.” Bibaadi nka buʼshi Adama na Eva abaadi bebashitshile mu nshibo i na tudimbo tunanka. Adama na Eva abaadi balombene kutuela mu tuno tudimbo toso, kadi tʼababaadi balombene kutuuka mu ino nshibo. Ta babaadi balombene dingi kuikala mu kipuano ki buwa na Yehowa.
10 Eyendo, atue ta tui bu Adama na Eva nya. Muanda, nkuulo ayitukuasha bua kufuidibua lusa ku miluisho yetu na kuikala mu kipuano ki buwa na Yehowa, kadi abo tabapetela bukuashi bua nkuulo nya. (1 Ko. 6:11) Sunga mbiabia, tuibapiane muluisho na kukutua kupuidika. Biabia, atupushaa buufu na kuikalakasha ngofu. Bible ambaʼshi muluisho wi na bukitshishi bui bukopo kui bantu. Wi na bukitshishi mpa na kui “baaba bashi bakite muluisho bu bibakitshine Adama.” (Lom. 5:14) Sunga mbiabia, bino ta mbilombene kuitutakula mu kuipusha bu bashi na bukome na bashi na lukulupilo. Mu mushindo kinyi?
Muluisho ubaadi utakule Adama na Eva mu kuipusha buufu na kuikalakasha ngofu (Tala kikoso 9)
11. Sunga tuepusha bu bashi na bukome bua kukambila nkalo yetu i bubi, muyile Bena Loma 6:12, tuikukita kinyi?
11 Pa muanda tui bakutue kupuidika, ingi nsaa tui kuipusha bu bashʼabobesha kukambila nkalo i bubi. Bi nka bu eyi aditulungulaʼshi ta tui na bukome bua kukambila nkalo i bubi. Anka tʼabitungu tuteemeshe dino eyi. Buakinyi? Muanda Bible etulongieshaʼshi t’abitungu tutadiile muluisho utungunukie na “kubikala” mu mbidi muetu. (Badika Bena Loma 6:12.) Bino abileshaʼshi tui kusangula bua kupela kukita mianda i bubi. (Nga. 5:16) Yehowa mushinkamisheʼshi tui kukambila kutompibua; su ta bi biabia, ta baadia kuituteka bua kuibikita. (Det. 30:11-14; Lom. 6:6; 1 Te. 4:3) Abimueka patookaʼshi tui kukambila nkalo yetu i bubi.
12. Nkinyi akitunguʼshi tukite nsaa yʼatuipusha bu bashi na lukulupilo, na buakinyi?
12 Mu mushindo umune, nsaa yatuipusha bu bashi na lukulupilo, pa kunangushenaʼshi Yehowa etutopeka penda pa muanda waʼshi tui na nkalo i bubi, biʼnka bu kukutua kuetu kua kupuidika “akuitulungula” biabia, na t’abitungu tuikuteemeshe. Buakinyi? Muanda Bible etulongieshaʼshi Yehowa aukuʼshi tui bakutue kupuidika. (Mis. 103:13, 14) “Auku mianda yoso” pabitutale, mpa na mushindo awitutakula kukutua kuetu kua kupuidika mu kukita mianda i bubi. (1 Yo. 3:19, 20) Su tuakambila lukalo lua kukita mianda i bubi na kupela kuiyikita, Yehowa etumono bu bantu batookane. Buakinyi atuibishinkamisha?
13-14. Penda kuikala na nkalo i bubi akupushishaʼshi ta tui kukumiinyibua na Yehowa su? Patuula.
13 Bible alesha kuilekena kukata kui pankatshi pa kuikala na nkalo i bubi na kukita mianda i bubi. Tatui bia kutosha nkalo i bubi bua kuitufikila, anka tui kupela kukita mianda ibubi. Bu kileshesho, bena Nkidishitu ba mu siekele a kumpala, abaadi abelaalena na balume nabo. Mpoolo bambileʼshi: “Nyi bibaadi bangi ba munkatshi muenu.” Bino abileshaʼshi ta babaadi abapusha dingi lukalo lua kuilaalena na balume nabo su? Nya, muanda ke bungi abikalaa bukopo bua kuleka kupusha luno lukalo. Anka, be na Nkidishitu abaadi na butontshi bua mbidi na abaadi bapele kukita ino mianda i bubi abaadi bakuminyibue na Yehowa. Baadi ebamono bu “batoshiibue.” (1 Ko. 6:9-11) Yehowa mulombene nkumona nobe namu nka biabia.
14 Sunga wekala olu na nkalo i bubi i naminyi, we kobesha kuiyikambila. Sunga ta tui na mushindo wa kuiyipua, tui kuikala na butontshi bua mbidi na kupela ‘kulombasha abikumiina mbidi na binangu bietu.’ (Ef. 2:3) We kukita bino naminyi bua kukambila nkalo yobe i bubi?
KIODIA KUKITA BUA KUKAMBILA KUTOMPIBUA
15. Su atukiebe kukambila nkalo yetu i bubi, buakinyi abitungu tuukie kubofula kuetuʼtue banabene?
15 Bua kukambila nkalo i bubi, abitungu weukie kubofula kobe. Tudimukie tala tuedimba atue banabene na “binangu bibubi.” (Yak. 1:22) Bu kileshesho, muntu alu bua kuleka kutoma maalua e bungi, e kumonaʼshi bu bi bangi abatoma maalua e bungi kumukila, ta kui muanda. Sunga muntu alu bua kupela kutala pornografi, e kunangushena’shi, ‘ntangikala na lukalo lua kutala pornografi su mukashi ande andesha kifulo ki bungi.’ Su obanga kunangushena bino we kupona mu kutompibua. Ta kui kabingilo su nkamune ka nkutakula mu kukita bi bubi. Bushito boso bua bikitshino biobe bi pa mapampa oobe.—Nga. 6:7.
16. Mushindo kinyi odia kunyingisha kitshibilo kiobe kia bia kukita bi buwa?
16 Kukatusha kuuka kubofula kobe, abitungu onyingishe kitshibilo kiobe kia kupela kupona mu kutompibua. (1 Ko. 9:26, 27; 1 Te. 4:4; 1 Mp. 1:15, 16) Nangushena ku mianda ilombene nkuponesha mu kutompibua na nsaa yakukufuilaa. Bu kileshesho, we kutompibua nsaa yodi mukookie sunga nsaa ikile bufuku su? Tundula bitompuanga na okimbe mushindo wa kuibikambila. Nsaa i buwa kui bikita, nyi kumpala kua kutompibua.—Nki. 22:3.
17. Kileshesho kia Yosefe akitulongiesha kinyi? (Kibangilo 39:7-9) (Tala dingi bifuatulo.)
17 Tala bibakitshine Yosefe nsaa ibaadi mukashi a Potifare mutompe kumulenduisha. Baadi mupele musango umune na aye nkusuuka. (Badika Kibangilo 39:7-9.) Bino abitulongiesha kinyi? Kumpala kuaʼshi mukashi a Potifare a mulenduishe, baadi mupue kuuka’shi bi bubi kuata mukashi a ungi muntu. Mu mushindo umune, we kunyingisha kitshibilo kiobe kia kukita bi buwa kumpala kua’shi opete kitompuanga. Yaya nsaa abikubofuila bua kukita bi buwa muanda boodi mupue kuata kitshibilo.
Suuka kutompibua musango umune nka bu Yosefe! (Tala kikoso 17)
“TUNGUNUKA NA KUITOMPA”
18. We kukita kinyi bua kukambila nkalo i bubi? (2 Bena Kodinda 13:5)
18 Bua kukambila nkalo i bubi, abitungu “otungunukie na kuitompa,” kuamba’shi, otungunukie na kuitaluula nsaa yoso. (Badika 2 Bena Kodinda 13:5.) Ku nsaa na nsaa ikala otaluula binangu na bikitshino biobe na kumona su kui mbalo ayitungu kulumbuula. Bu kileshesho, sunga wekala mobeshe kitompuanga, eyipushe’shi: ‘Mbingate nsaa bungi kinyi bua’shi mpele?’ Su omona’shi we muate kipindi kila bua kupela, tuetopekanga. Anka ata mpango ya kukimba bia kunyisha kuikaluila. Eyipushe’shi: ‘Ne kupelesha bungi bua nsaa ayitungu’shi nkatushe binangu bi bubi mu mutue muande? Bintu biangashaa nabio abielesha mianda bukopo bua kukambila kutompibua? Nakumbaa meso ande musango umune nsaa ayituuku bifuanyi bishi buwa? Nauuku’shi miiya ya Yehowa ayikalaa nka buwa sunga biantunga kuikala na butontshi bua mbidi?’—Mis. 101:3.
19. Tu bitshibilo tui bubi atumueneka bu tupele tui kuelesha mianda bukopo naminyi nsaa yatulu na nkalo i bubi?
19 T’abitungu tuibingishe buakinyi tui bakite mianda i bubi. Bible amba’shi: “Takwi kikile eshimba dia muntu bulamalama, ta kwi muntu ashingûla biadidi.” (Yel. 17:9, EEM) Yesu bakuile’shi nyi amutukila “binangu bibubi.” (Mat. 15:19) Bu kileshesho, muntu baadi mulekie kutala pornografi e kubanga kunangushena’shi “ta bi bubi” kutala ma foto aebuesha lukalo lua kutambuka lusandi muanda taalesha bantu be musua. Sunga e kunangushena’shi, ‘Ta bi bubi kunangushena kukita muanda wi bubi, su tshikuete kuiukita mu binyibinyi.’ Su muntu anangushena bino, eshimba diaye dilamalama ‘adiata mpango bua kulombasha nkalo [yaye] ya mbidi.” (Lom. 13:14) Mushindo kinyi watudia kupela kukita bino? Ikala mudimukie na tuekalanga wata tu bitshibilo tupela tulombene nkutakula mu kuata bitshibilo bikata bi bubi, bu kukita muluisho.b Pela dingi binangu bioso bi bubi abikutakula mu kuibingisha ku bikitshino bi bubi.
20. Lukulupilo kinyi luatudi nalo bua mafuku aafiki, na mbukuashi kinyi buatudi nabo binobino?
20 Anka bu bibatuibilongo, ku bukuashi bua Yehowa, tui na bukome bua kukambila bitompuanga. Na dingi, ku bukuashi bua lusa luaye, tui na lukulupilo lua muwa wa ikalayika mu Nsenga ipia. Mu aa mafuku, abikekala buwa bukile kufubila Yehowa na binangu bi buwa n’eshimba ditookane. Patukiatutengiela ano mafuku, tushinkamisheyi’shi tui na bukome na lukulupilo nsaa yatulu na nkalo i bubi. Na Yehowa elela kuikitshisha kuetu miabi bua’shi toobeshe!
LOONO 122 Tushimateyi pepoo kushii kusanyishwa!
a KISHIMA KIABADI BAPATUULE: Mu Bible, kishima “muluisho” abakambaa kuikifubisha bua kuakuila muntu bakitshi kintu ki bubi, bu kuiba, kutambuka lusandi sunga kuipayishena. (Efi. 20:13-15; 1 Ko. 6:18) Anka mu angi ma verse, kishima “muluisho” mbekifubishe bua kuakuila kukutua kua kupuidika kuatudi bapiane sunga tuekala bakiabakatuka mu kutandikua bashakitshine muluisho su ngumune.
b Lamiina’shi nsongualume abadi bakuile mu Nkindji 7:7-23 baadi muate tu bitshibilo tui bubi kumpala kua kuata kitshibilo kikata ki bubi kia kutambuka lusandi.
c BI MU BIFUATULO: Ku mboko ibakashi: Nsaa yadi mushale mu restora, mukuetu mulume ki nsongua bamono bana balume babidi abeleshena kifulo. Ku mboko ibalume: Mukuetu mulume bamono bantu babidi abatomo nfuanka.