SHAPITRE A KITEMA
Twi mu “mafuku a nfudiilo” su?
Myanda kinyi ya mu ano mafuku ibaadi itemukye Bible?
Bible amba kinyi pabitale bantu ba mu ano “mafuku a nfudiilo”?
Myanda kinyi ibuwa ibaadi Bible mutemukye shi ayikekala mu ano “mafuku a nfudiilo”?
1. Mbalo kinyi yatudi balombeene kulonga myanda ayikakitshika mu mafuku e kumpala?
POKWETE kuteemesha myanda yabakula ku kisashi sunga potala televizio, ‘uno ndumbulwilo kwete ende mutadiile kunyi?’ Myanda ibukopo ikwete kukitshika nsaa yabash’abapwandikisha kwi bantu na dingi ta be na mushindo wa kuuka akikyebe kukitshika malooba nya. (Jaake 4:14) Kadi, Yehowa auku akikyebe kukitshika mu mafuku e kumpala. (Yeeshaya 46:10) Kubanga kala, Bible, Eyi dyaaye, tadibaadi ditemukye penda pabitale myanda ibubi ayikitshika mu ano mafuku etu nya kadi mpa na bwa myanda ibuwa ayikamweka mu mafuku apela e kumpala.
2, 3. Balondji ba Yesu babaadi beele Yesu lukonko kinyi, na Yesu namu bebalulwile naminyi?
2 Yesu Kidishitu bakwile pabitale Bufumu bw’Efile Mukulu, abo abukakaasha bubi na kufwisha nsenga mpaladiiso. (Luuka 4:43) Bantu abaadi na lukalo lwa kuuka efuku adikafiki Bufumu. Nyi bwakinyi, balondji ba Yesu babamwipwishe shi: ‘Etulungule kitundwilo kya kufika kwobe naa kya nfudiilo aa bya pano?’ (Mateo 24:3) Yesu bebalulwile shi nka penda Yehowa Efile Mukulu nyi auku kalolo nsaa ayikafiki nfudiilo a bya pano. (Mateo 24:36) Sunga mbyabya, Yesu tabalungwile balondji baaye nsaa ayikafiki nfudiilo kadi bebalungwile myanda ayikakitshika kumpala kwashi Bufumu butwadile bantu kufukama na kwiyikela. Myanda ibaadi mwakule ikwete kukitshika lelo uno!
3 Kumpala kwashi tutalule myanda ayitushinkamiisha shi twi mu kipungo kya ‘nfudiilo a bya pano,’ tubande kwakula mu kikoso pabitale ngoshi ikata ishi baadi muntu su ngumune na mushindo wa kumona. Yaaya ngoshi ibaadi ilwibwe mwiyilu, na bipeta byayo bi na bukwashi kwatudi.
NGOSHI IBATUUKU MWIYILU
4, 5. (a) Nkinyi kibakitshikile pabatshile Yesu Bufumu mwiyilu? (b) Muyiile abyamba Bifumbulwe 12:12, ngoshi ibakitshikile mwiyilu ibaadi ifwishe kinyi?
4 Mu shapitre bashaala abekalanga betupatulwile shi Yesu Kidishitu babangile kukunkusha mwiyilu bu Nfumu mu 1914. (Badika Danyele 7:13, 14.) Mu mafuku apela kunyima kwaye kwikala bu Nfumu, Yesu babangile kukunkusha. Bible amba shi: “Kubaakitshikile ngoshi mwiyilu. Mikaele [dingi eshina dya Yesu] na mikeeyilu yaaye babaalwile ngoshi na nyoka [Satana Diabulu], na nyoka naamu na mikeeyilu yaaye, baadi alu ngoshi.”a Satana na mikeeyilu yaaye, bademo, babaadi bebatshokole ku yaaya ngoshi na abo nkwibasumbula pa nsenga. Mikeyilu y’Efile Mukulu ina bulamate ibasangeele mwanda Satana na bademo baaye abebabingi mwiyilu. Kadi, bantu ta mbapete wawa muloo nya. Pamutwe pa byabya, Bible baadi muleshe shi: ‘Malwa ngeenu, nsenga . . . mwanda Kafilefile baayiki kwanudi, mukwate nsungu, mushinguule’shi kubaamushaadila mafuku apela.’—Bifumbulwe 12:7, 9, 12.
5 Tubande kutala kibaadi kituushe yaaya ngoshi ibaadi ikitshikye mwiyilu. Pa mwanda wa nsungu, Satana baadi mufwishe malwa sunga makyenga kwi bantu be pa nsenga. Anka bu byokyebe kwibimona, twi mu kyakya kipungo kya malwa. Kadi akikyebe kwikaala kiipi—penda “mafuku apela.” Mpa na Satana ashinguula byabya. Bible etamina kino kipungo bu “mafuku a nfudiilo.” (2 Timotee 3:1) Twi balombeene kwikala na muloo ukata mwanda kubashaala mafuku apela bwashi Efile Mukulu akaashe Diabulu bwashi tatumanga dingi bantu mu kukita myanda ibubi! Tubande kutala ingi myanda ibabadi batemukye mu Bible ikwete kukitshika ano mafuku. Byabya abilesha shi twi mu mafuku a nfudiilo na shi kubashaala mafuku apeela bwashi Bufumu bw’Efile Mukulu butwadile bantu bafule Yehowa miloo ya looso. Kya kumpala tubande kutalula myanda inanka i mu kitundwilo kibaadi Yesu mwambe shi akikalesha kino kipungo kyatudi.
MYANDA IKATA AYIKITSHIKA MU MAFUKU A NFUDIILO
6, 7. Mayi a Yesu pabitale ngoshi na nsala akwete kulombana naminyi lelo uno?
6 “Mwilo na ungi mwilo ayiketukeena ngoshi, bufumu abukakolomona bungi bufumu.” (Mateo 24:7, Kilombeno kipya) Mu bipwa 100 bishale, bantu midiyo na midiyo mbafwe mu ngoshi. Ungi mufundji a myanda ya kala a mu Grande-Bretagne baadi mufunde shi: “Mu kipungo kya 1901-2000 bantu mbayipayibwe kukila mu bingi bipungo byooso. . . . Nyi nkipungo kibaadi kiule na ngoshi ishayipu, mwanda mafuku ooso takubaadi kukutshikwe ngoshi mbalo kampanda nya.” Rapore a ungi ndumbulwilo (Worldwatch Institute) alesha shi: “Bantu bafwe mu ngoshi ya kino kipungo [1901-2000] mbakile baaba abaadi bafwe mu ngoshi yooso ibaadi ikitshikye kubanga mu bipwa lukama bya kumpala kwa Yesu mpa na ku 1899 misusa isatu.” Kubanga mu kipwa kya 1914, ngoshi ngiipe bantu bakile pa midiyo 100. Bu byatuuku bukata bwa kinyongwa kya kufwisha muntu atudi bafule pa mwanda wa ngoshi, twi balombeene kupwandikisha bukata bwa kinyongwa na mpombo ipete midiyo na midiyo ya bantu bafwishe bakwabo mu ngoshi.
7 “Mu mbalo iilekeene, amwikala nsala.” (Mateo 24:7) Basha binangu abalesha shi byakudya mbifwime ngofu mu bipwa 30 bishaale. Sunga mbyabya, nsala ikwete kutungunuka mwanda bantu bebungi ta be na makuta a kuula bya kudya sunga bipindji bya nsenga byabadi balombeene kukuna bidibwa. Bebungi bakwete kukyenga na nsala ishayipu. Ndumbulwilo atalaa myanda ya mbidi bukome (OMS) apwandikisha shi kukutwa kwa bya kudya kukwete kwipaa baana bakile ku midiyo itano ku kipwa kyooso.
8, 9. Nkinyi akilesha shi butemuki bwa Yesu pabitale kutshinkatshinka kwa nsenga na mikumbo mbwa binyibinyi?
8 “Akwikala kutshinkatshinka kwa nsenga kukata.” (Luuka 21:11) Muyiile ungi ndumbulwilo (U.S. Geological Survey) kubanga penda mu 1990, ku kipwa kyooso nkukitshikye kutshinkatshinka kwa nsenga misusa 19 kubaadi bukome bwa kulwisha mashibo na kutanya nsenga. Ku kipwa kyooso nkukitshikye dingi kutshinkatshinka kwa nsenga kwi na bukome bwa kubumbula mashibo. Mikanda ibungi ayilesha shi kutshinkatshinka kwa nsenga nkwipee bantu kukila midiyo ibidi kubanga mu kipwa kya 1990. Ungi mukanda aulesha shi: “Dingi bintu bipya bituushe bantu ta mbikwashe ngofu bwashi bungi bwa bantu bakwete kufwa bupeele nya.”
9 “Akwikala . . . bipupa bya mikumbo.” (Luuka 21:11) Sunga bi nfubilo a ba munganga kwete kwenda na kulongama, mikumbo ya kala na ipya ikwete kukyengyesha bantu. Mu ungi rapore abalesha shi mikumbo 20 ayiukibwa kalolo—bu kikolo kya nfwenkye, malaria na kolera—ngipalakane ngofu mu bipwa makumi bishale, na ingi mishindo ya ino mikumbo ikwete kufika bukopo bwa kwiyibuka na manga. Byabya, ingi mikumbo ipya pepi na 30 ngituukye. Ingi ya ku ino mikumbo ibukopo kubuka na ikwete kwipaa bantu ngofu.
ABIKALA BANTU MU MAFUKU A NFUDIILO
10. Myanda kinyi yabadi baleshe mu 2 Timotee 3:1-5 yokwete kumona munkatshi mwa bantu lelo uno?
10 Kukaasha myanda ikata ikwete kukitshika pa nsenga ano mafuku, Bible baadi muleshe shi mu mafuku a nfudiilo nshalelo a bantu akashintuluka ngofu. Mpoolo mutumibwa baadi muleshe abikekala bantu bebungi. Atubadika bino: “Mu mafuku a nfudiilo akufiki bipungo bibukopo.” (Badika 2 Timotee 3:1-5.) Ku myanda yaadi mufunde, Mpoolo mwambe shi bantu abakela:
be na kifulo nka kwi’bo banabeene
basha kifulo kya nfwalanga
batombokyele bebatande
bashii na lutumbu
bashii na lusa
bashii belame
basha bukyelo
bafule miloo ya mbidi, bashii bakumiin’Efile Mukulu
abakelesha bu abalondo bwin’Efile Mukulu, anka abakatunu bukome bwabo
11. Mushindo kinyi wi mukanda wa Misambo 92:8 aulesha akikakitshikila bantu bebubi?
11 Mbalo yoodi mushaale bantu tabadi byabya su? Kushi mpaka tabadi byanka. Mu ma mbalo ooso kwi bantu be na mwikelo wibubi. Bino abilesha shi kubashaala mafuku apela bwashi Efile Mukulu aate myanda yooso mu maasa aaye, mwanda Bible amba shi: “Sunga bantu babi baatshimpuka buu lubishi, sunga bankitshishy’a-bubi booso beela bilongo, mbwa kutuutshibwa bwa looso.”—Misambo 92:8.
MYANDA IBUWA AYIKAKITSHIKA MU MAFUKU A NFUDIILO!
12, 13. Mushindo kinyi utame “kuuka kwa binyibinyi” muno mu “kipungo kya nfudiilo”?
12 Mafuku a nfudiilo binyibinyi ngaule na malwa, bu bibaadi bileshe Bible. Kadi, mu uno ndumbulwilo e na kafutakanyi, kwi myanda ibuwa ikwete kukitshika munkatshi mwa balangwidi ba Yehowa.
13 Mukanda wa Danyele ubaadi utemukye shi “kuuka [kwa binyibinyi] akukatama.” Mu mafuku kinyi? Mu “kipungo kya nfudiilo.” (Danyele 12:4) Menemene kubanga mu 1914, Yehowa mukwashe baaba be na lukalo lwa kumufubila bwa kutamisha mpushisho abo a Bible. Mbafikye mu kupusha kalolo myanda ibungi ya binyibinyi ayilongyesha Bible pabitale eshina dy’Efile Mukulu na mpango yaaye, mulambu wa Yesu Kidishitu bwa kukuula bantu, abifiki muntu su baafu, na kusanguka. Na dingi, balangwidi ba Yehowa mbalongye mushindo wa kwikala na nshalelo mukumbeene kwibakwasha na kutumbisha Efile Mukulu. Mbapete mpushisho ebuwa pabitale mudimo wa Bufumu bw’Efile Mukulu na mushindo wabukyebe kulumbuula myanda pa nsenga. Bakwete kukita kinyi na kino kiukilo? Luno lukonko alwitutwala ku bungi butemuki bukwete kukumbana mu ano mafuku a nfudiilo.
14. Mushindo kinyi upalakane mudimo wa kulungula mukandu wibuwa wa Bufumu lelo uno, na mbantu kinyi bakwete kwiulungula?
14 Pabaadi mutemukye pabitale “nfudiilo a uno ndumbulwilo mubi a Satana,” Yesu bambile shi: “Uno mukandu wibuuwa wa Bufumu, aukalungulwa mu nsenga ishima.” (Badika Mateo 24:3, 14.) Mu nsenga ishima, mukandu wibuwa wa Bufumu—akilesha Bufumu, kyabukyebe kukita, na mushindo watudi balombeene kupeta myanda ibuwa yabukakitshi—ukwete kulungulwa mu maumbo kukila 230 na mu ndimi nkama. Midiyo ya Batemwe ba Yehowa bakwete kulungula mukandu wibuwa wa Bufumu na katshintshi kooso. Abafiki mu “maumbo ooso, bisamba, miilo na ndjimi yooso.” (Bifumbulwe 7:9) Batemwe bakwete kulonga Bible na midiyo ya bantu abakyebe kuuka akilongyesha Bible kushi’bo kufuta makuta. Uno mmwanda ukata aulesha kulombana kwa butemuki, menemene su tubeele binangu pabitale bibaadi Yesu mwambe shi beena Kidishitu b’eyendo ‘abakebashikwa kwi bantu booso’!—Luuka 21:17.
OKAKITSHI KINYI?
15. (a) Okumina shi twi mu mafuku a nfudiilo su, bwakinyi? (b) “Nfudiilo” ayilesha kinyi bwa booso bakwete kupela kukokyela Yehowa na bwa booso bakwete kukumina bukunkushi bwa Bufumu bw’Efile Mukulu?
15 Bu bikwete kulombana myanda ibungi ibaadi Bible mutemukye bwa ano mafuku, okumina shi twi mu mafuku a nfudiilo su? Apakamono Yehowa shi mukandu wibuwa ubapu kulungulwa kalolo, “nfudiilo” ayikyebe kufika. (Mateo 24:14) “Nfudiilo” ayilesha kipungo akikaasha Efile Mukulu bubi booso pa nsenga. Ku bukwashi bwa Yesu na miikeyilu yaaye i bukome, Yehowa akyebe kubutula booso bakwete kupela kumukokyela. (2 Beena-Tesalonika 1:6-9) Satana na bademo baaye tabakapambusha dingi bantu nya. Kunyima kwa byabya, Bufumu bw’Efile Mukulu abukapongoola miloo ibungi kwi baaba booso abakumiina bwabwa bukunkushi bwa Bufumu.—Bifumbulwe 20:1-3; 21:3-5.
16. Nkinyi akitungu shi okite?
16 Bu bi nfudiilo a ndumbulwilo a Satana taadi pepi, abitungu kwiyipusha shi: ‘Abitungu ngikale nankitshi kinyi?’ Bibuwa kutungunuka na kulonga pabitale Yehowa na byakwete kwituteka. (Yowano 17:3) Ikala mulongi a Bible shikwete kwata myanda na miseku. Ikala na kiubishi kya kwibunga pamune na bangi be na lukalo lwa kukita akikyeb’Efile Mukulu. (Badika Beena-Ebreeyi 10:24, 25.) Peta kiukilo kikata kikwete Yehowa kupa bantu mu nsenga ishima, na shintuula myanda ayitungu kushintuula mu nshalelo oobe bwashi wekale mu kipwano kibuwa na Yehowa.—Jaake 4:8.
17. Bwakinyi kabutu ka bantu bebubi akakyebe kukwata bantu kushi’bo kuuka?
17 Yesu badi mutemukye shi bantu bebungi tabakatundula shi twi mu mafuku a nfudiilo nya. Kabutu ka bantu babi akakyebe kufika mu kipaso akibapasusha na kyabashikwete kupwandikisha. Bu ngifi afiki bufuku, akakwata bantu kushi’bo kuuka. (Badika 1 Beena-Tesalonika 5:2.) Yesu baadi mudimushe balondji baaye shi: “Bibaadi mu mafuku a Nowa, byabya ngi abikeekala pa kufika kwa Mwan’a-muntu; mwanda, buu bibaadi mu mafuku a kumpala kwa mpeshi a kafwambu [kabutu], babaadi abadi, baatomanga; babaadi abeeyibakisheneena, nyaa na kwifuku dibaatwelele Nowa mu bwato; tababaady’ababasuka kintu, nyaa naa pabaanokyele mpeshi a kafwambu [kabutu] beebatuutshile booso. Byabya ngi abikala kufika kwa Mwan’a-muntu.”—Mateo 24:37-39.
18. Mayi kinyi a Yesu aatungu shi tulame kwishimba?
18 Nyi bwakinyi Yesu balungwile bantu abaadi abamuteemesha shi: “Na nudimukye anwe banabene , kutshiina’shi tala mashimba enu ayikala anemeeshwe bushito kwi budiaafu na bunkolwenkolwe na kwi byongwa bya muwa [wa pano pa nsenga], na’shi diadia efuku dienupulumukila kimpulunkamba; mwanda adifiki bu bukondja pe baaba boso bashaale panundu pa nsenga yoso ishima. Biabia pasukayi, nwatekanga mu nsaa yoso, bwa’shi nwikale balombeene kupanduka ku biabia bintu bioso abikyebe kufika, na kwimana kumpala kwa Mwana a muntu.” (Luuka 21:34-36, Kilombeeno kipya 2009) Bibuwa kulama ano mayi a Yesu kwishimba. Bwakinyi? Mwanda baaba babadi bakumine kwi Yehowa Efile Mukulu na kwi “Mwan’a-muntu,” Yesu Kidishitu, be na lukulupilo lwa kupanda ku nfudiilo kwa uno ndumbulwilo a Satana na kupeta muwa wa looso mu nsenga ipya itayidi pepi!—Yowano 3:16; 2 Mpyeele 3:13.