SHAPITRE A MUSAMBOBIDI
Lukulupilo lw’eyendo bwa bantu boodi mufule bafwe
Nkinyi akitushinkamisha shi bafwe abakasanguka?
Yehowa akyebe kukita kinyi pabitale lusangukilo lwa bafwe?
Mbantu kinyi abakasanguka?
1-3. Mwishikwanyi kinyi kwete kulonda ooso a kwatudi, na bwakinyi kutaluula akilongyesha Bible pabitale bafwe akwitupa muloo?
BANDA kupwandikisha bu’be kwete kusuka mwishikwanyi ebukyelo. Mmukukile bukome na lubilo. Ouku shi te na lusa’ye mwanda tobomumwene ayipaa ben’oobe. Okitshi moobe mooso bwa kumusuuka kadi kwete kwifubwila pepi noobe. Abimweneka shi topanda nya. Kadi, mususa umune, kubatuuku muntu mukumbeene nkukalwila. Mmukile mwishikwanyi noobe bukome, na akulungula shi akyebe nkupaasha. Eshimba ndilombeene nkwika ngofu!
2 Twi kwamba shi, obe namu bakwete nkulonda kwi mwishikwanyi. Mpan’atwe booso yawa mwishikwanyi kwete kwitulonda. Anka bu byatwikalanga balongye mu shapitre mushale, Bible ayitamina lufu bu mwishikwanyi. Ta kwi muntu su ngumune a kwatudi mukumbeene kwilusuuka sunga kwilukambila nya. Atwe booso twi bapwe kumona yawa mwishikwanyi ayipaa bantu batudi bafule. Kadi Yehowa e na bukome kukila lufu. Aye nyi Mupaashi sha kifulo mupwe kulesha shi mukumbeene kwilutshokola. Na mulee bwa kubutula uno mwishikwanyi, lufu, mususa umune mpa na bwa looso. Bible alongyesha shi: “Mwishikwanyi a nfudiilo akabutulwa, ndufu.” (1 Beena-Kodinto 15:26) Wawa ta mukandu wibuwa su?
3 Tubande kutala byatupushaa su muntu atuuku bafu. Kutaluula kwa uno mwanda nkulombeene kwitukwasha bwa kupusha mwanda ulombeene kwitupa muloo. Eyendo, Yehowa etulaa shi bafwe abakapete dingi muwa. (Yeeshaya 26:19) Abakyebe kwibabuusha ku bafwe. Lwalwa nyi ndukulupilo lwa kusanguka.
SU MUNTU OODI MUFULE BAFU
4. (a) Bwakinyi bibakitshine Yesu pa lufu lwa muntu abaadi mufule abitulesha abipushaa Yehowa bwa lufu lwa muntu? (b) Yesu baadi mudye bukuuku na ba nanyi?
4 Kasha tobofwishishe muntu oodi mufule su? Kinyongwa kya kukutwa kumukulupila nkilombeene nkukambila. Bwa kusambibwa, abitungu tubadikye Eyi dy’Efile Mukulu. (Badika 2 Beena-Kodinto 1:3, 4.) Bible etukwasha bwa kuuka abipushaa Yehowa na Yesu pabitale lufu. Yesu baadi kifwatulo kya binyibinyi kya Nshaye. Aye baadi mupushe malwa a kufwisha kwa muntu. (Yowano 14:9) Pabaadi ku Yelusaleme, Yesu baadi na kiubishi kya nkatembela Lazaare na batata baaye, Mariya na Maata, abaadi bashale mu Betanii, kibundji ki pepi na Yelusaleme. Abaadi badye bukuuku. Bible amba shi: “Yesu baadi mufule Maata na mukwabo mukashi, na Lazaare.” (Yowano 11:5) Kadi, bu byatumwene mu shapitre mukile, Lazaare bafwile.
5, 6. (a) Yesu bakitshine kinyi pabamwene bakwabo na Lazaare na bakuuku baaye abadidi? (b) Bwakinyi kudila kwa Yesu akwitunyingisha ku mashimba?
5 Yesu bapushile naminyi pabitale lufu lwa kuuku aye? Bible alesha shi Yesu bafikile kwi bakwabo na benaaye na Lazaare abaadi abadidi. Pabebamwene, Yesu bapushile lusa ngofu. ‘Eshimba nkumushiidika, aye nkwinyongola.’ Akupu, Bible amba shi: “Yesu nkudila.” (Yowano 11:33, 35) Bu bibaadi Yesu mudile abilesha shi baadi mukutwe lukulupilo su? Nya. Mwanda, Yesu baadi auku shi akukyebe kukitshika mwanda wa kukanya. (Yowano 11:3, 4) Sunga mbyabya, bapushishe kinyongwa na kushiidika kw’eshimba abifikaa apafu muntu.
6 Twi kwamba shi kudila kwa Yesu akwitunyingisha ku mashimba. Akwitulesha shi Yesu na Nshaye, Yehowa, mbashikwe lufu. Kadi Yehowa Efile Mukulu mukumbeene kulwa na yawa mwishikwanyi na kumutshokola! Tubande kutala kibaadi Efile Mukulu mupe Yesu bukome bwa kukita.
“LAZAARE, TUUKA!”
7, 8. Bwakinyi mwanda wa Lazaare ubaadi aumweneka ku meso kwa bantu bu ushi na lukulupilo, kadi Yesu baadi mukite kinyi?
7 Lazaare baadi mushikibwe mu lubwebwe, na Yesu batekyele bwashi bakatushe ebwe dibaadi dishite ku kibelo kya nyembo. Maata bapelele mwanda takubaadi kukile mafuku ananka, na mbidi ya Lazaare tayibaadi ibangye kunyanga. (Yowano 11:39) Muyiile mweneno a bu muntu, takubaadi lukulupilo nya.
8 Ababungulwishe ebwe, na Yesu belele musase amba shi: “Lazaare, tuuka!” Nkinyi kibakitshikile? “Mufwe batuukile.” (Yowano 11:43, 44) Banda kupwandikisha muloo ubaadi nawo bantu. Booso abaadi paapa, bakwabo balume na bakashi, bakwabo ba mu kifuko, bakuuku sunga bekungishanyi naaye abaadi abawuku shi Lazaare baadi mufwe. Kadi binobino, Lazaare aabo abadi bafule taadi mwimane munkatshi mwabo. Bibaadi abimweneka nka bu kilotwa. Kushi mpaka bebungi ba kwabadi abaadi bamukamiine biipa na muloo ooso. Abatshokola lufu binyibinyi!
9, 10. (a) Yesu baadi muleshe naminyi kubaadi kufikye bukome bwaye bwa kusangusha bafwe? (b) Kubadika myanda ayisambila Bible pabitale kusanguka kwa bantu akwitukwasha naminyi?
9 Yesu tabaadi mwambe shi nnaaye bakitshi kino kipaso kya kukaanya nya. Mu luteko lubelele kumpala kwa kwitanyina Lazaare, baadi muleshe patooka shi Yehowa nyi Baadi musangushe Lazaare. (Badika Yowano 11:41, 42.) Ta nkapenda uno musango nyi ubaadi Yehowa musangushe muntu ku bukome bwaye nya. Eyi dy’Efile Mukulu adilesha shi kusanguka kwa Lazaare ngumune wa ku misusa kitema ibaadi Yehowa mubuushe bantu ku lufu ku bukwashi bwa bukome bwaye.a Kubadika na kulonga pabitale kusanguka kwa baaba bantu akwitupa muloo ukata. Akwitulesha shi Efile Mukulu te na ntondo, mwanda ku bantu abaadi basangukye kubaadi, bakulu na bakinga, balume na bakashi, beena Isaleele na bashi beena Isaleele. Mu aa maverse mwi myanda ya muloo wikashaa! Twate kileshesho, pabaadi Yesu mubuushe kansongwakashi, baledi ba yawa mwana “babakanyine bikata.” (Maako 5:42) Oolo, Yehowa baadi mwibakitshiine mwanda wa muloo wabasha kuluba.
10 Mbinyibinyi shi baaba bantu bababadi basangushe kwi Yesu abafwile dingi. Nyi kwamba shi kusanguka kwabo kubaadi kwa bisumanga? Nya. Ino myanda ayisambila Bible pabitale kusanguka kwa bantu ayitulongyesha myanda ikata na ayitupa lukulupilo.
KUSANGUKA KWA BANTU BABESAMBILA MU BIBLE AKWITULONGYESHA KINYI?
11. Mwanda wa kusanguka kwa Lazaare awitukwasha naminyi bwa kushinkamisha mayi e mu Mulungudi 9:5?
11 Bible alongyesha shi bafwe “tabawuku kintu su nkimune.” Tabakii dingi na muwa nya, na tabe mbalo kampanda nya. Mwanda utale kusanguka kwa Lazaare aushinkamisha byanka. Pabaadi Lazaare musangukye, balondeele bantu myanda ya mwiyilu su? Sunga shi balondeele bantu myanda ya kwibakwatshisha nayo moo pabitale kukyenga kwa bantu mu kaalo su? Nya. Bible taakula shi Lazaare bakwile myanda i byabya nya. Munda mwa mafuku ananka abaadi mufwe, tabaadi ‘auku kintu su nkimune.’ (Mulungudi 9:5) Lazaare baadi mulaale mu lufu.—Yowano 11:11.
12. Bwakinyi twi balombeene kushinkamisha shi Lazaare basangukile binyibinyi?
12 Mwanda utale kusanguka kwa Lazaare awitulongyesha dingi shi kusanguka kwa bantu nyi mwanda wa binyibinyi, ta myeele nya. Yesu baadi musangushe Lazaare kumpala kwa kisaka kya bantu bebungi. Mpa na bakata ba bipwilo babaadi bashikwe Yesu tababaadi beele mpaka na bipaso bibakitanga Yesu nya. Anka, abakwile shi: “Tukite kinyi, uno muntu [Yesu] akitshi bilengyeleshi bibungi?” (Yowano 11:47) Bantu bebungi abayiile mu kumona Lazaare. Kunyima kwa byooso, bebungi ba kwabadi abatudile lukumino mwi Yesu. Kusanguka kwa Lazaare kubaadi kwibashinkamishe shi Yesu abaadi bamutume kwi Efile Mukulu. Uno ubaadi mwanda ukile bukata ubatakwile beena Yuuda bakata ba bipwilo be na mashimba ebubi mu kwata kitshibilo kya kwipaa Yesu na Lazaare.—Yowano 11:53; 12:9-11.
13. Bwakinyi atukumina shi Yehowa mukumbeene kubuusha bafwe?
13 Kukumina shi kusanguka akukekala kwanka nyi nkukutwa kwa binangu su? Nya, mwanda Yesu balongyeshe shi dingi efuku “booso balale mu nyembo” abakasanguka. (Yowano 5:28) Yehowa nyi Mupangi a miuwa ya bantu. Bibukopo kukumina shi mukumbeene kupanga dingi muwa su? Byooso mbitale penda bi mu binangu bya Yehowa. Mukumbeene kutentekyesha bantu batudi bafule bapwe kufwa su? Ku nyenyenyi yooso ikile bungi mwiyilu, Efile Mukulu mupe lwenyenyi looso dyalo eshina! (Yeeshaya 40:26) Byabya, Yehowa Efile Mukulu mukumbeene kutentekyesha myanda yooso itale ooso a ku bakwetu bapwe kufwa, na mukumbeene kwibapa dingi muwa.
14, 15. Anka bu abilesha mayi a Yoobo, mushindo kinyi watuuku shi Yehowa e na lukalo lwa kusangusha bantu?
14 Kadi, nkinyi akilesha shi Yehowa e na lukalo lwa kusangusha bantu? Bible etulongyesha shi e na lukalo lukata lwa kusangusha bafwe. Yoobo muntu sha bulamate baadi mwipushe shi: “Su muntu baafu, mmulombêne kwikala dingi na mûwa su?” Yoobo baadi akula pabitale kutengyela mu nyembo mpa na abilombana nsaa yabadya kumutentekyesha kwi Efile Mukulu. Balungwile Yehowa shi: “Okanyitamina, nkakwitabe. Mwanda, okâbila kummona’mi kipangwa kyobe.”—Yoobo 14:13-15, EEM.
15 Banda kwela binangu! Yehowa e na lukalo lukata lwa kusangusha bantu. Kulonga kwashi Yehowa e na lukalo lwa kukita byabya ta kwitusangasha su? Kadi pabitale kusanguka kuki kumpala? Mbantu kinyi abakyebe kusanguka, na abakashala mbalo kinyi?
“BOOSO BALAALE MU NYEMBO”
16. Bafwe abakasanguka bwa kwikala na nshalelo kinyi?
16 Myanda yabalondo mu Bible pabitale kusanguka kwa bantu ayitulongyesha myanda ibungi pabitale kusanguka akukyebe kufika kumpala. Bantu abasangukile pano pa nsenga babebungile pepi na bakwabo ba kifulo. Kusanguka akufiki kumpala akwikala nka byabya—kadi akwikala buwa ngofu. Anka bu byatwikalanga balongye mu Shapitre 3, Efile Mukulu e na mpango ya shi nsenga ishima ikale mpaladiiso. Byabya bafwe tabakasanguka pa nsenga iule na ngoshi, kwipayishena na mikumbo. Abakyebe kwikala na mushindo wa kupeta muwa wa looso pa nsenga mu kufukama na muloo.
17. Mbantu bungi kinyi abakasanguka?
17 Mbananyi abakasanguka? Yesu bakwile shi: “Booso be mu mashama abakapusha eyi dye [Yesu] abakatuuku.” (Yowano 5:28, 29, Kilombeno kipya) Bi mumune na mukanda wa Bifumbulwe 20:13 awamba shi: “Mbuu baalwishe bafwe baaye, lufu na kalunga nyembo bibaalwishe bafwe baabo.” alunga nyembo” akaleesha nyembo ya bantu booso. (Tala Apendise, mwisaki dya 212-213.) Ino nyembo ya bantu booso ayikashaala bisumanga. Bantu binunu bibungi bi mwanka abakapete dingi muwa. Mpoolo mutumibwa bakwile shi: “Akwikala kusanguka kwa balulame naa kwa bashii-balulame.” (Bikitshino 24:15) Byabya abilesha kinyi?
18. Ku bantu “balulame” abakasangushibwa ku lufu we kutemuna bantu kinyi, na lukulupilo lwa kusanguka kwa bafwe lwi na bukwashi kinyi koodi?
18 Mu bano bantu “balulame,” Bible atemuna bebungi abaadi na muwa kumpala kwa Yesu kufika pa nsenga. Pangi bantu bu Nowa, Abrahame, Sara, Moyiise, Luuta, Esteere na bangi bebungi abakufwila mu binangu. Mukanda wa Beena-Ebreeyi, mu shapitre 11, awisambila pabitale bangi ba kwabadi balume na bakashi babaadi na lukumino lwi bukopo. Kadi “balulame” dingi mbano bafubi ba Yehowa bakwete kufwa ano mafuku. Pa mwanda wa lukulupilo lwa kusanguka, ta twi na kya kutshina lufu nya.—Beena-Ebreeyi 2:15.
19. Bano “bashii-balulame” mbantu kinyi, na Yehowa akebapa mushindo wa kukita kinyi?
19 Kadi pabitale bangi bantu booso bashibaadi bakokyele Yehowa mwanda wa kukutwa kwa kumwiuka? Efile Mukulu takyebe kuluba ino midiyala ya bantu “bashii-balulame.” Abo namu abakyebe kusangushibwa na abakebapa nsaa ya kulonga pabitale Efile Mukulu na kumufubila. Munda mwa bipwa kinunu, bafwe abakyebe kusangushibwa bwa kwibapa mushindo wa kwisanga na bantu basha bululame mu kufubila Yehowa pa nsenga. Akikekala kipungo ki buwa ngofu. Kino kipungo abekitanyina mu Bible bu Efuku dya Kiimu.b
20. Ngeena nkinyi, na mbantu kinyi abendaa mwanka?
20 Bino abilesha shi muntu ooso baadi na muwa pa nsenga akasanguka su? Nya. Bible amba shi bangi bafwe be mu “Ngeena.” (Luuka 12:5) Eshina Ngeena adifiki ku kibunduulu kibaadi paasha pa kibundji kya Yelusaleme a kala. Bitanda bya bafwe abaadi abebishiiki kaalo mwanka. Beena Yuda abaadi abamono shi bafwe babadi beele mwanka ta mbakumbeene kwikala na nyembo sunga kusanguka nya. Byabya Ngeena eshina dilombane bwa kulesha kabutu ka looso. Sunga byekala shi Yesu e na kya kukita mu kusambisha kwa bantu, Yehowa ndjo Nsushi mukata. (Bikitshino 10:42) Ta mukumbeene kusangusha baaba b’amono shi mbantu bebubi basha bakumina kwaluluka.
KUSANGUKA BWA KWENDA MWIYILU
21, 22. (a) Nkungi kusanguka kinyi akwisambila Bible? (b) Nnanyi baadi muntu a kumpala baadi mupete lwalwa lusangukilo?
21 Bible esambila dingi pabitale kungi kusanguka, kusanguka bwa kwikala na muwa mwiyilu bu kipangwa kya mu kikudi. Muntu umune baadi musangukye wawa mushindo nyi Yesu Kidishitu.
22 Kunyima kwa’bo kwipa Yesu, Yehowa tabaadi mulekye Mwana Aaye sha lulamato bwashi ashaale mu nyembo nya. (Misambo 16:10; Bikitshino 13:34, 35) Efile Mukulu baadi musangushe Yesu, kadi tabasangukile na mbidi ya bu muntu nya. Mpyeele mutumibwa apatuula shi Kidishitu baadi “mwipaibwe mu mbidi, anka . . . basangwilwe dimo na muwa mu kikudi.” (1 Mpyeele 3:18, Kilombeno kipya) Kino kibaadi bu kipaso kikashaa. Yesu bekele dingi na muwa bu muntu a mu kikudi sha bukome! (Badika 1 Beena-Kodinto 15:3-6.) Yesu baadi muntu a kumpala a kupeta kinemo kya kusanguka wawa mushindo. (Yowano 3:13) Kadi ta muntu a nfudiilo nya.
23, 24. Mbantu kinyi be mu “lombe lupeela” lwa Yesu, na abakekala bungi kinyi?
23 Bu bibaadi auku shi kubamushala mafuku apela bwashi alukiile mwiyilu, Yesu balungwile balondji baaye abaadi bamulamate shi akyebe ‘kwibalumbulwila mbalo’ yabadya kwikeela. (Yowano 14:2) Yesu akula pabitale abakyebe kwenda mwiyilu bu “lombe lupeela.” (Luuka 12:32) Mbantu bungi kinyi abakekala mu kino kisaka kya beena Kidishitu be na lulamato? Muyiile bi mu mukanda wa Bifumbulwe 14:1, Yowano mutumibwa amba shi: “Naamwene mukooko! Mwana a mukoko [Yesu Kidishitu] mwimane pa Mwengye wa Siyoona, baadi na bantu binunu lukama makumi ananka naa binanka, beekale n’eshina dyaaye n’eshina dya Nshaaye, beeafunde pa mpala yaabo.”
24 Munkatshi mwa bano beena Kidishitu 144 000 mwi dingi batumibwa ba Yesu abaadi bamulamate. Booso bwabo abasanguka bwa kwenda mwiyilu. Kuno kusanguka akukitshika mu kipungo kinyi? Mpoolo mutumibwa bafundjile shi akukakitshika mu kipungo kya kwikala kwa Kidishitu. (1 Beena-Kodinto 15:23) Anka bu byokyebe kwibilonga mu Shapitre 9, tatudi mu kyakya kipungo. Byabya ooso a ku bantu 144 000 bakii pano pa nsenga afu mu ano mafuku etu, asanguka mususa umune bwa kwenda mwiyilu. (1 Beena-Kodinto 15:51-55) Kadi bangi bantu bebungi, be na lukulupilo lwa kusanguka bwa kwikala na muwa mu Mpaladiiso pa nsenga.
25. Nkinyi kyatukalongo mu shapitre alondo?
25 Eyendo, Yehowa akatshokola lufu, mwishikwanyi etu, na alukashimina bwa looso! (Badika Yeeshaya 25:8.) Kadi we mukumbene kwiyipusha shi, ‘baaba booso abasanguka bwa kwenda mwiyilu abakakitshi kinyi mwanka?’ Abakakitshi guvernema ebuwa mwiyilu. Mu shapitre alondo atukyebe kulonga bibungi pabitale yawa guvernema.
a Ingi myanda itale kusanguka kwa bantu i mu 1 Banfumu 17:17-24; 2 Banfumu 4:32-37; 13:20, 21; Mateo 28:5-7; Luuka 7:11-17; 8:40-56; Bikitshino 9:36-42; na 20:7-12.