Jailiba

Nöunöu u ta libi a di kaba pisi u dee lasiti daka u di goonliba aki. U ta si taa möönmöön sëmbë ta ko hogi. Dee hogihati sëmbë ta „göö kuma ahun” (Ps. 92:7). Fëën mbei an ta bigi da u te u ta si taa gaansë sëmbë an ta libi kumafa Gadu kë. Paulosu bi piki dee Keesitu sëmbë taa: „A dë sö tuu taa a di së u sabi hogi un musu dë kuma piki mii, ma a di së u pakisei soni, nöö un musu dë gaangaan sëmbë” (1 Kol. 14:20). Wë unfa u sa du di soni aki? Wë u sa feni di piki a di soni di sikifi a di tëkisi u tide. A ta taki taa: „Dee sëmbë dee ta suku Jehovah ta fusutan hii soni.” Di soni aki kë taki taa dee sëmbë aki sa fusutan hii soni di dë fanöudu, u de sa ta du soni di ta kai ku Jehovah. Nöngö 2:7, 9 ta lei u tu taa te wan sëmbë ta libi bunu, nöö Jehovah ta dëën köni. Di tëkisi aki ta taki taa: „Joo ko fusutan andi da leti libi, joo ko fusutan unfa i musu kuutu soni a wan leti fasi, söseei unfa i sa ta libi ku wan limbo hati. Joo ko fusutan unfa i sa du hii dee bunu soni aki.” Noa, Daniëli ku Jöpu bi abi di köni aki (Eze. 14:14). A di ten aki, dee sëmbë u Gadu seei abi di lö köni aki tu. Ma unfa a dë ku i? I abi di köni di Gadu ta da sëmbë u? Ee i kë „fusutan hii soni” di dë fanöudu, fii sa ta du soni di ta kai ku Jehovah, nöö i musu ko sabi ën bumbuu. w18.02 bld. 9, 10 pal. 1-3

Na wan sëmbë musu duwengi wan mii, nasö wan sëmbë di ta lei soni u Bëibel faa tei dopu. Jehovah an ta duwengi na wan fuu u dini ën (1 Joh. 4:8). Te u ta lei wotowan soni u Bëibel, nöö u musu heepi de u de ko fusutan taa de musu ko dë gaan mati u Jehovah. Te de lobi dee lei u Gadu, söseei ee de kë du hii soni di wan tuutuu Keesitu sëmbë musu ta du, nöö deseei o kë tei dopu (2 Kol. 5:14, 15). Hii sëmbë sa tei dopu, aluwasi un mëni jaa de abi. Na hii sëmbë dë di wan, nöö so sëmbë di ta lei soni u Bëibel nango a fesi möön hesi möön wotowan. Di daka di wan sëmbë ta tei dopu, da wan gaan piizii daka seei. Di daka dë seei da wan daka ka di sëmbë musu pakisei fundu u dee soni dee a musu ta du fa a tei dopu dë. Wan sëmbë musu mbei taanga möiti faa sa ta du hii dee soni di wan Keesitu sëmbë musu du. Dee bakama u Jesosi an musu ’libi a deseei kë möön. Ma de musu libi a di kë u di sëmbë di dëdë toona weki baka u de hedi naandë’.​—2 Kol. 5:15; Mat. 16:24. w18.03 bld. 7, 8 pal. 14-17

A bi pasa wan daka kaa taa ja bi kë tei sëmbë ku wai a i pisi ö? Wë ee sö, nöö hën da i lasi wan okasi di i bi abi u pasa wan piizii ten ku wotowan, söseei fii ko feni mati di joo abi u teego. Te i ta tei sëmbë ku wai a i pisi, nöö ja o ta fii kuma i dë i wanwan. Ma nöö faandi mbei wan sëmbë an bi o kë tei sëmbë ku wai nëën pisi? Wë boo luku wantu soni di sa mbei wan sëmbë an bi o kë du di soni aki. Dee sëmbë u Jehovah ta abi sömëni soni ta du, nöö dee abi sömëni faantiwöutu tu. So sëmbë sa feni taa de an abi ten ku kaakiti tjika u de kai sëmbë ko a de pisi. Ee sö i ta si ën tu, nöö kandë i musu seeka soni möön bunu, sö taa i sa ta kai sëmbë ko a i pisi. Di soni aki dë fanöudu seei, u di di Bëibel ta piki u fuu du ën. Fëën mbei di kai di u ta kai sëmbë ko a u pisi, da wan bunu soni. Ma ee u kë du di soni aki, nöö a o dë fuu disa so soni di an dë fanöudu. w18.03 bld. 18 pal. 13, 14

U hii dee sëmbë dee bi libi a goonliba aki, Jesosi da di möön bunu sëmbë di u sa djeesi a di si di a bi ta si soni kumafa Jehovah ta si soni. Di a bi dë a goonliba aki ta du di diniwooko fëën, nöö a bi lei taa a kë djeesi hën Tata. Jesosi bi ta si soni kumafa Jehovah ta si soni, a bi ta fii soni kumafa Jehovah ta fii soni, söseei a bi ta du soni kumafa Jehovah ta du soni. A bi ta du soni kumafa Jehovah kë, nöö a bi ta lesipeki dee wëti fëën tu (Joh. 8:29; 14:9; 15:10). Wë i sa luku unfa Jesaaja bi lei taa Jehovah abi tjalihati u sëmbë, nöö baka di dë, i sa toona luku unfa Maikusi bi lei taa Jesosi bi ta fii da sëmbë (Jes. 63:9; Maik. 6:34). U ta mbei möiti fuu lei taa u ta fii ku wotowan, kumafa Jesosi bi ta du ën u? U ta buta pakisei a di peleiki di u musu ta peleiki, söseei a di lei di u musu ta lei sëmbë soni u di bunu buka kumafa Jesosi bi ta du ën u? Sëmbë di ta si soni kumafa Gadu ta si soni, ta lei taa de abi tjalihati u wotowan, söseei de ta mbei möiti u heepi wotowan. w18.02 bld. 20 pal. 12

Kiija miii da wan soni di taanga u du a di ten fuu aki (2 Tim. 3:1-5). Te de pai wan mii, nöö di mii an ta sabi jeti andi da bunu ku andi da hogi, söseei háti fëën an ta fon mën te a du wan soni di an bunu. Fëën mbei sëmbë musu heepi ën (Lom. 2:14, 15). Wan buku ta taki taa di Giiki wöutu di de puu ko „kiija” sa kë taki tu taa i ta heepi wan mii faa ko dë wan bumbuu sëmbë. Te mama ku tata ta kiija dee mii u de a wan fasi di ta lei taa de lobi de, nöö dee mii ta fii taa dee sëmbë u de ta booko de hedi ku de. De ta ko fusutan taa na hii soni de o sa du, söseei taa ee de du wan soni di an bunu nöö a o tja hogi ko da de. Fëën mbei a dë fanöudu taa mama ku tata di dë Keesitu sëmbë, musu ta kiija dee mii u de ku dee lei u Jehovah. Di fasi fa sëmbë ta kiija miii ta tooka, nöö möön di ten ta pasa, möön sëmbë ta kiija miii woto fasi. Ma mama ku tata di ta haika Gadu, ta sabi unfa de musu kiija dee mii u de. w18.03 bld. 29, 30 pal. 8, 9

Ee i da wan njönku sëmbë di tei dopu, nöö iseei hën musu mbei möiti fii feni tjubi a Jehovah, aluwasi i ta libi ku i mama ku i tata jeti. Faandi mbei a dë fanöudu fuu hoi di soni aki a pakisei? Wë na wan fuu sa sabi un tesi o miti u a di ten di ta ko. Kandë i bi dopu sensi di i bi njönku. Ma nöunöu di i ko möön bigi, nöö i ko abi woto bookohedi. Wan njönku mujëë mii bi taki taa: „An o hati wan mii di dë Jehovah Kotoigi ee de hoi wan fujai a siköö, ma an sa njan wan pisi kuku. Ma baka wantu jaa, te dee manu ku mujëë fii fëën ta ko möön taanga, nöö a musu ta biibi taa te a ta hoi dee wëti u Jehovah, nöö hii juu soni o ta waka bunu dëën.” Gaangaan sëmbë di tei dopu seei tesi ta miti tu. So juu dee tesi aki ta nama ku di tööu libi u de, di gösöntu u de, nasö di wooko di de ta du. Aantoobi un mëni jaa u abi, tökuseei soni o ta miti u ka u musu ta lei taa u ta hoi useei a Jehovah.​—Jak. 1:12-14. w17.12 bld. 22 pal. 4, 5

Sëmbë bi libi hogi ku Dafiti gaanfa seei. Ma tökuseei di mati u Gadu aki an bi hoi wotowan a bëë u dee soni dee bi pasa ku ën. A bi sikifi taa: „Hati fii an musu boonu, nöö ja musu ligei möön. Hati fii an musu boonu tee taa i go du hogi” (Ps. 37:8). Di soni di musu möön mbei wa hoi wotowan a bëë, hën da u di u kë djeesi Jehovah. „An da u hii dee sitaafu dee u musu kisi u dee zöndu fuu”, ma a da u paadon (Ps. 103:10). Te u ta hoi sëmbë a bëë, nöö a sa mbei buuu fuu hei, söseei a sa mbei wa ta böö bunu. A sa poi di lëbë fuu, a sa poi woto soni a u bëë dendu, söseei a sa da u hati siki. Boiti di dë, te hati fuu boonu, nöö wa ta pakisei bumbuu soni. A sa pasa taa u taki soni nasö du soni di sa hati wotowan, nöö di soni dë sa mbei u fii bookosaka bakaten. A ta möön bunu fuu hoi useei. U ta feni wini seei te wa ta hoi sëmbë a bëë. Di Bëibel ta taki taa: „Wan hati di an ta buuja hesihesi, bunu da di dendu” (Nöng. 14:30). Ma nöö andi u sa du te wotowan du wan soni ku u di hati u, söseei andi u sa du fuu ku wan baaa nasö wan sisa fuu ko ta libi fiifii ku useei baka? Wë u sa wooko ku dee soni dee sikifi a di Bëibel. w18.01 bld. 7 pal. 14, 15

Dafiti an bi kë taki taa an bi o dëdë nöiti nasö taa de an bi o bei ën a geebi wan daka. Di Wöutu u Gadu ta piki u gbelingbelin taa Dafiti bi ko gaandi, „baka di dë, hën Dafiti dëdë. Hën de bei ën a di Foto u Dafiti” (1 Kön. 2:1, 10). Wë nöö ambë da di sëmbë di di tëkisi aki bi ta taki? Baka wantu wiki di Jesosi dëdë toona weki ko a libi baka, hën Petuisi bi fan ku wanlö gaan hia Dju ku wanlö woto sëmbë dee bi tei di Dju biibi (Tjab. 2:29-32). Petuisi bi piki de taa Dafiti bi dëdë, hën de bei ën. A bi taki tu taa: „Wë nöö di Dafiti sabi sö kaa, hën mbei a taki di lö soni dë fu di sëmbë di Masa Gadu o manda ko. Hën de kai di Keesitu. A o dëdë ma a o toona weki baka.” Di Bëibel an ta piki u a na wan kamian taa dee sëmbë bi fia ku Petuisi di a bi taki di soni aki. Petuisi bi lei taa di soni di a bi taki bi dë sö tuutuu, di a bi toona taki di soni di Dafiti bi sikifi a Psalöm 110:1 (Tjab. 2:33-36). Di fasi fa Petuisi bi taki soni bi heepi dee gaan hia sëmbë dee a bi ta fan ku de, u de ko fusutan taa Jesosi da ’Masa fu hii mundu ku Keesitu’. Dee sëmbë bi ko fusutan taa di soni di sikifi a Psalöm 16:10, bi pasa tuutuu di Jesosi bi weki ko a libi baka. w17.12 bld. 12 pal. 10-12

Dee baaa u di tii kulupu ta wooko a wan köni fasi ku dee möni dee u ta da, nöö de dë u futoou (Mat. 24:45). De ta begi Jehovah faa heepi de u de sa du soni a wan köni fasi, nöö de ta pakisei bunu unfa de o wooko ku di möni (Luk. 14:28). Sömëni jaa baka di dë, hën apösutu Paulosu bi pii möni u heepi dee pooti baaa ku dee pooti sisa dee bi ta libi a Judea. A bi seeka soni sö taa dee sëmbë dee bi ta tja di möni, bi sa ta ’köni fu hii soni musu waka a tatai liba, na a Masa Gadu wojo wanwan nöö, ma te dou a libisëmbë wojo seei tu’ (2 Kol. 8:18-21). A di ten aki seei dee baaa dee ta tei fesi a di ölganisaasi u Jehovah ta djeesi Ësala ku Paulosu, nöö de ta köni ku di fasi fa de ta wooko ku dee möni dee u ta da (Ësl. 8:24-33). A dee jaa dee pasa aki, u bi du sömëni njunjun soni. Di ölganisaasi ta suku fasi u de an ta puu hia möni poi, nöö di soni dë ta mbei de sa ta wooko ku dee möni di sëmbë ta da, a di möön bunu fasi, leti kumafa sëmbë u wan wosudendu ta du ën. w18.01 bld. 18, 19 pal. 12, 13

Te u lobi dee baaa ku dee sisa fuu, söseei te u abi sutifasi, nöö woo sa ta da de paadon. Ee wan sëmbë taki wan soni nasö du wan soni di hati u, nöö u musu go pakisei fa useei bi taki wan soni nasö du wan soni di bi hati wotowan, hën de da u paadon. U bi wai seei di de bi lei taa de lobi u, söseei di de bi lei taa de abi sutifasi! (Peleik. 7:21, 22) U dë ku tangi a hati seei taa Keesitu tja u ko a di tuutuu lei a wan suti fasi. Hii u tuu lobi di wan seei Gadu, u ta paaja di wan seei bosikopu, söseei dee seei fuka ta miti u. Ee u abi sutifasi, söseei ee u ta lobi useei ta da useei paadon, nöö woo ta möön libi makandi kuma wan famii a di kemeente, söseei woo sa ta buta hii u pakisei a dee gaan bunu di Gadu kë da u. Ee u ta haun ku wotowan, nöö a sa tapa u fuu feni di gaan bunu di Gadu kë da u. Di Bëibel ta piki u unfa di soni aki hogi tjika. Kain bi ta haun ku Abeli u te fa a kii ën. Koola, Daatan, ku Abilam bi ko ta haun ku Mosesi, hën de hopo fia ku ën. Könu Saulosu bi ta haun ku Dafiti, nöö a bi ta pooba u kii ën. Ka sëmbë ta haun ku deseei ta suku bunu u de wanwan, nöö naandë buuja ku hii pei hogilibi dë.” w17.11 bld. 29 pal. 9, 10

Te dee gaanwomi musu hoi wan kuutu komite, nöö de musu öndösuku soni finifini u de sa ko sabi ee wan sëmbë di du wan gaan zöndu, ta tjali tuutuu u di soni di a du. So juu di soni aki sa dë wan taanga soni. Te wan sëmbë ta tjali tuutuu u di zöndu di a du, hën da a ta fusutan taa di soni di a du da wan hogi soni (Ako. 3:3). Ee wan sëmbë kë u Jehovah abi tjalihati fëën, nöö a musu tjali u di soni di a du, söseei a musu bia libi. Jehovah ku Jesosi sabi unfa wan sëmbë ta pakisei, söseei unfa a ta fii, u di de sa si go a wan sëmbë hati. Ma dee gaanwomi an sa du di soni aki. Fëën mbei ee i dë wan gaanwomi, nöö unfa i sa ko sabi ee wan sëmbë ta tjali tuutuu u di soni di a du? Di fosu soni di i musu du, hën da i musu hakisi Jehovah faa da i di köni fii sa si unfa soni dë tuutuu (1 Kön. 3:9). Di u tu soni di i musu du, hën da i musu öndösuku soni a di Wöutu u Gadu ku dee buku fuu di di köni saafu di dë u futoou ta da u, sö taa i sa si andi a kë taki te wan sëmbë „ta tjali kumafa dee sëmbë an ta biibi Gadu ta tjali”, söseei andi a kë taki te wan sëmbë „ta tjali kumafa Gadu kë” (2 Kol. 7:10, 11). Luku andi di Bëibel ta taki u sëmbë di bi tjali tuutuu u di soni di de bi du, söseei u sëmbë di an bi tjali u di soni di de bi du. Öndösuku luku unfa dee sëmbë aki bi ta fii, unfa de bi ta si soni, söseei unfa de bi ta du soni. w17.11 bld. 19 pal. 16, 17

A di ten aki, sömëni buku ku sömëni u dee soni di de ta bia a teefei, ta mbei miii si kuma an dë wan hogi soni te de an ta piki de mama ku de tata buka. Na tide jaa libisëmbë ko fusutan di soni aki. Na awooten, a Giikiköndë, nöö ee wan sëmbë bi naki hën mama nasö hën tata, nöö an bi o sa abi taki a di köndë möön. Dee Loomë sëmbë bi abi wan wëti di ta taki taa ee wan sëmbë bi naki ën tata, nöö a bi o kisi di sitaafu di wan sëmbë bi ta kisi te a kii sëmbë. Dee Hebelejën Buku u Bëibel ku dee Giiki Buku u Bëibel tuu, ta piki miii taa de musu ta lesipeki de mama ku de tata (Ëki. 20:12; Ef. 6:1-3). Te miii ta pakisei hii dee bunu soni di de mama ku de tata du da de, nöö de musu dë ku tangi a hati, söseei de musu kë piki de buka a soni. Dee njönkuwan musu ko fusutan tu taa u Tata Masa Gadu, kë u de ta piki de mama ku de tata buka a soni. w18.01 bld. 29 pal. 8, 9

A di ten aki, ee wan Keesitu sëmbë du wan gaan zöndu, nöö a musu go a dee gaanwomi u de heepi ën fu hën ku Jehovah sa ko dë mati baka. Faandi mbei di soni aki dë fanöudu? Wë di fosu soni, hën da u di Jehovah hën buta dee gaanwomi u de kuutu soni te wan sëmbë du wan gaan zöndu (Jak. 5:14-16). Di u tu soni, hën da Jehovah buta dee gaanwomi u de heepi wan sëmbë di ta tjali u di zöndu di a du fu hën ku Gadu sa ko dë mati baka, söseei fu an go du di zöndu dë möön (Gal. 6:1; Heb. 12:11). Di u dii soni, hën da Gadu hën buta dee gaanwomi a wooko, nöö a lei de fa de musu heepi wan sëmbë di ta tjali u di zöndu di a du, söseei a lei de unfa de sa heepi di sëmbë fu an ta kuutu hënseei poi. Jehovah ta taki taa dee gaanwomi aki dë kuma „wan kamian ka i sa go tjubi da gaan ventu ku gaan tjuba” (Jes. 32:2). Di seti aki da wan fasi fa Gadu ta lei u taa a abi tjalihati fuu. Sömëni dinima u Gadu bi fii bunu baka di de bi go fan ku dee gaanwomi, söseei baka di dee gaanwomi bi heepi de. w17.11 bld. 11 pal. 8, 9

Aluwasi a ta taanga da u fu wa hulu wan sëmbë di de puu a di kemeente, tökuseei wa musu ta bëli ën, ta manda sms dëën, nasö ta manda biifi dëën. Söseei wa musu ta manda e-mail, nasö app, nasö woto soni a Internet dëën tu. Na lasi biibi. Ee i lobi wan sëmbë, nöö „joo a’ di mëni taa na sö nöö a o dë, te wan ten seei a o ko bunu nöömö”. Fëën mbei woo ta dë ku di mëni jeti taa di sëmbë fuu o toona ko ta dini Jehovah baka (1 Kol. 13:7). Ee i ta si wan famii fii ta mbei möiti faa tooka di fasi fa a ta libi, nöö i sa begi dëën faa feni kaakiti a dee soni dee a ta lei a Bëibel, söseei faa toona ko a Jehovah baka, u di Jehovah ta piki ën taa: „Gaantangi, toona ko a mi baka” (Jes. 44:22). Jesosi bi taki taa u musu lobi ën möön fa u lobi woto sëmbë. Jesosi bi dë seiki taa dee bakama fëën bi o sa hoi deseei nëën, aluwasi dee famii u de bi o ta du ku de. Fëën mbei ee dee famii fii ta du ku i u di i dë wan bakama u Jesosi, nöö futoou Jehovah. Hakisi ën faa heepi i fii sa hoi dou (Jes. 41:10, 13). I musu ta piizii u di i sabi taa Jehovah ku Jesosi tuu ta feni i bunu, söseei taa de o paka i u di i ta hoi iseei a de. w17.10 bld. 14 pal. 19-21

Te u ta si taa sëmbë dë ku suwaki, nasö taa de ta fii pen u di de ko gaandi, nöö u ta tjali. U ta hangi di ten ka dee soni aki an o dë möön. Fëën mbei u ta begi be di Könuköndë u Gadu ko. Ma u di di ten dë an dou jeti, mbei u musu du hii soni di u sa du u heepi dee sëmbë dee dë ku suwaki, ku dee sëmbë dee ko gaandi kaa. Wan sikifima bi sikifi taa hën mama bi ko gaandi kaa, nöö a bi abi di siki de kai Alzheimer, di ta mbei sëmbë ta fëëkëtë soni. Hën wan daka, hën wan soni kai mandja dee lai di hën mama bi bisi. Di a ta pooba u feki ën, hën wan sëmbë naki di döö fëën. Tu Kotoigi di bi lo’ u ko luku ën, bi ko nëën baka. Dee sisa aki bi hakisi ën ee a dë u de heepi ën. A bi piki de taa: „Sen nöö kisi mi sö, ma un heepi m’ nöö.” Dee sisa bi heepi ën wasi dee lai dee a bi bisi. Hën de mbei wan te dëën, hën de fika dë ta da woto ku ën pikisö. Di womi mii fëën bi tei di soni aki u bigi seei, hën a piki dee Kotoigi taa de ta „du dee soni di de ta lei sëmbë”. Di tjalihati di i abi da dee sëmbë dee dë ku suwaki, ku dee sëmbë dee ko gaandi kaa, ta mbei i du hii soni di i sa du u heepi de u?​—Fil. 2:3, 4. w17.09 bld. 10, 13 pal. 5, 14

U musu dë kabakaba u du soni da wotowan u di u lobi de, söseei u musu ta du soni da wotowan ku piizii, aluwasi na wan sëmbë o jei di soni dë bakaten (Mat. 6:1-4). Söseei u musu ta hei dee wotowan fuu (Lom. 12:10). Jesosi bi lei taa a ta hei dee apösutu fëën, di a bi wasi de futu (Joh. 13:3-5, 12-15). U musu mbei taanga möiti fuu sa ko abi sakafasi, söseei fuu ta heepi wotowan kumafa Jesosi bi ta du ën. Dee apösutu an bi kaba fusutan di soni aki, ma bakaten di de kisi di santa jeje u Gadu, nëën ufö de ko fusutëën (Joh. 13:7). U ta hei wotowan te wa ta pakisei taa u bunu möön de u di u go a hei siköö möön de, u di u gudu möön de, nasö u di u abi gaan faantiwöutu a di ölganisaasi u Jehovah möön de (Lom. 12:3). Wa o ta haun ku wotowan te de ta gafa de, ma woo ta piizii ku de, aluwasi u ta fii kuma useei bi musu ta feni gafa tu. w17.10 bld. 5 pal. 9, 10

Sömëni peleikima ko si taa te de ta wooko ku di Wöutu u Gadu a di peleikiwooko, nöö a ta heepi dee sëmbë gaanfa seei. Wan baaa bi go luku wan tata di ta lesi dee buku fuu sömëni jaa kaa. Wan daka, di di baaa bi go luku ën, hën a lesi wan Bëibel tëkisi dëën, ka faa dëën di buku nöö. A bi lesi 2 Kolenti 1:3, 4, di ta taki taa: ’Gadu seei da u Tata, nöö a abi tjalihati fuu. Nëën hii kötöhati ta kumutu . . . nöö hën ta heepi u fuu feni kötöhati.’ Di tëkisi bi dou di tata hati seei, hën a hakisi di baaa faa toona lesi di tëkisi dëën baka. Hën di tata taki taa hën ku hën mujëë bi abi kötöhati fanöudu tuutuu. Di tëkisi aki mbei di tata bi kë ko sabi möön soni u Bëibel. Te u ta wooko ku di Wöutu u Gadu a di peleikiwooko, nöö a ta dou sëmbë hati seei!​—Tjab. 19:20. w17.09 bld. 23 pal. 9, 10

Di soni di Saatan bi taki bi musu u toobi hii dee ëngëli dee bi ta hoi deseei a Gadu. Kandë hati u de bi boonu ku Saatan, nöö de bi ko buuse ën tu. Kandë i ta fii sö tu, te i ta pakisei hii dee fuka dee Saatan tja ko da u. Ma Jehovah an bi hopo ligei. A bi du soni a wan leti fasi. Jehovah an bi du soni ku hati boonu, ma a bi kuutu Saatan a wan leti fasi (Ëki. 34:6; Jöpu 2:2-6). Faandi mbei a bi du di soni aki? Jehovah bi mbei ten pasa, u di an kë u na wan sëmbë dëdë, „ma a kë u hii sëmbë musu bia de libi ko nëën” (2 Pet. 3:9). Di soni di Jehovah bi du aki, ta lei u taa u musu ta pakisei ufö u taki wan soni, nöö wa musu ta du soni hesi poi. Fëën mbei te i musu du wan fanöudu soni a i libi, nöö i musu tei ten u pakisei ufö i go du ën. Begi Jehovah faa da i köni fii sa taki bunu soni, söseei fii sa du soni a wan bunu fasi (Ps. 141:3). Te hati fuu boonu, nöö hesihesi seei u sa hopo ligei. Di soni aki bi miti sömëni sëmbë. Nöö a bi ko ta hati de taa de bi taki soni nasö du soni söndö u pakisei!​—Nöng. 14:29; 15:28; 19:2. w17.09 bld. 4 pal. 6, 7

Di bisi di Sakalia bi bisi di könu kaapusa da di Gaan Mindima de kai Josua, kë taki taa a bi toon könu ö? Wë nönö. Josua an bi dë wan bakamii u Dafiti, nöö fëën mbei an bi o sa toon könu. Di kaapusa di de bi bisi dëën bi kë taki taa a di ten di ta ko wan sëmbë bi o dë wan könu di ta tii u teego, söseei a bi o dë wan mindima tu, nöö de bi o kai ën Böngö. Di Bëibel ta lei u taa di Böngö dë da Jesosi Keesitu (Jes. 11:1; Mat. 2:23). Jesosi dë Könu, söseei a dë Gaan Mindima tu. A ta tii dee ëngëli u Jehovah, nöö a ta du hii soni di a sa du u mbei dee sëmbë u Gadu feni tjubi a di hogi goonliba aki (Jel. 23:5, 6). Abiti möön Keesitu o lei taa a dë a Gadu së, te a o feti wini dee tiima u di goonliba aki, söseei te a o tjubi dee sëmbë u Jehovah (Ako. 17:12-14; 19:11, 14, 15). Ma ufö di daka dë dou, nöö Jesosi, nasö di Böngö, o abi wan gaan wooko u du. w17.10 bld. 24, 25 pal. 12-14

Andi i bi o du ee i ko si taa dee lai dee i bisi sundju, nöö de ta sumëë? I bi o puu de wantewante, na sö u? Wë sö nöö ee u ko si taa u ta du soni di Jehovah ta buuse, nöö u musu kaba ku de wantewante. Di Paulosu bi taki u dee soni aki, a bi taki taa: „Un musu kaba ku dee lö libi aki fiaa.” Wan u de da da fanafiti libi a di së u manu ku mujëë soni (Kol. 3:5-9). Te di Bëibel ta taki u fanafiti libi a di së u manu ku mujëë soni, nöö a ta nama tu ku di duumi di wan sëmbë ta duumi ku wan woto sëmbë di an dë di tööu manu nasö di tööu mujëë fëën. Paulosu bi taki taa dee Keesitu sëmbë musu „kaba ku dee takulibi u di goonliba aki” te a nama ku fanafiti libi a di së u manu ku mujëë soni. Di soni aki kë taki taa u musu mbei taanga möiti fuu puu dee taku hangi dee ta ko a u hati. Di soni aki sa dë wan taanga soni, ma tökuseei u sa du ën. w17.08 bld. 16 pal. 5, 6

Di tjabukama u Gadu de kai Mika seei bi musu hoi dou di soni bi ta taanga dëën, leti kumafa u musu ta hoi dou a di ten aki tu. A bi libi a di pisiten di Könu Akasi bi ta tii. Akasi bi dë wan Könu di bi abi hogihati. Di soni dë bi mbei taa te u kaba fëën, dee sëmbë bi ta du sömëni soni di an bi fiti a di köndë. Soni bi ko hogi sö tee taa di Bëibel taki taa dee sëmbë bi ko „lo’ u du hogihati soni, nöö de [bi] saanfa u du ën tu” (Mik. 7:1-3). Mika bi sabi taa an bi sa tooka di fasi fa dee sëmbë bi ta libi. Ee u abi di wan seei biibi kuma Mika, nöö woo dë kabakaba u wakiti Jehovah. Wa dë kuma wan sëmbë di de buta a dunguwosu di ta wakiti di daka ka de o kii ën. Te wan sëmbë dë a dunguwosu ta wakiti u de kii ën, nöö a musu u wakiti, ma an ta dë waiwai ta wakiti u di daka dë dou. Ma na sö a dë ku u seepiseepi! U dë kabakaba ta wakiti Jehovah, u di u sabi taa a o mbei u feni teego libi a di soifi ten, leti kumafa a paamusi u! Fëën mbei u ’sa tei hii dee soni dee ta miti u ku pasensi, ku wai a hati seei’ (Kol. 1:11, 12). Hii fa u ta wakiti, u ta köni be wa ta kuutu Jehovah taa an ta du soni hesi tjika. An o feni ën bunu ee u ta kuutu ën.​—Kol. 3:12. w17.08 bld. 4 pal. 6, 7

Unfa u sa feni wini u di heepi di Jehovah ta heepi u? U ku ën musu ko dë gaan mati. Fuu ku ën sa ko dë sö, nöö u musu abi sakafasi (Sef. 2:3). Dee sakafasi sëmbë abi di futoou taa Jehovah o kuutu hii soni a wan leti fasi, söseei taa wan daka a o puu dee fuka dee ta miti de. Jehovah lobi dee sëmbë dee abi sakafasi. Ma Gadu ta „mbei dee hogihati sëmbë saka go te a goon” (Ps. 147:6b). Wa kë di soni aki pasa ku u! U kë u Gadu lei u taa a lobi u. Fëën mbei u musu buuse dee soni dee a ta buuse (Ps. 97:10). U musu buuse fanafiti libi a di së u manu ku mujëë soni. Di soni aki kë taki taa u musu köni ku soni di sa mbei u go du di soni aki. Hën da wa musu ta luku fanafiti soni u womi ku mujëë (Ps. 119:37; Mat. 5:28). Kandë u musu mbei taanga möiti seei fu wa du di soni aki, ma te u du sö, nöö Jehovah o mbei u feni gaan bunu. Te u ta feti di feti aki, nöö u musu buta futoou a Jehovah, ma na a useei. U musu begi Jehovah hakisi ën faa heepi u. w17.07 bld. 18, 19 pal. 11-13

U ta lei tu taa u ta du soni a wan „köni” fasi te u ta wooko ku dee gudu fuu u heepi wotowan u de du di peleikiwooko. Nöö aluwasi wa sa du di hii-ten diniwooko nasö foloisi go libi a wan kamian ka möön peleikima dë fanöudu, tökuseei woo sa ta heepi wotowan. Dee möni dee u ta da ta heepi u fuu mbei buku, söseei fuu du di peleikiwooko a dee pooti köndë ka sömëni sëmbë ta ko a di tuutuu lei. A dee köndë kuma Kongo, Madagasikali ku Luwanda, di Bëibel ta dii seei. So juu i musu wooko wan hii wiki nasö wan hii liba fii sa bai wan Bëibel. Sömëni jaa longi dee baaa ku dee sisa bi musu luku ee de o bai soni u njan da di famii u de, nasö ee de o bai wan Bëibel. Wë u di nöunöu u ta da möni, söseei u di di ölganisaasi u Jehovah seti soni u „heepi dee otowan fu de sa abi tu”, mbei u sa ta puu Bëibel ko a woto töngö. Boiti di dë hii sëmbë u wan wosudendu, te kisi dee sëmbë dee u ta lei soni u Bëibel sa feni wan Bëibel söndö u paka.​—2 Kol. 8:13-15. w17.07 bld. 6 pal. 11

Di soni di bi miti Jöpu sa da u kötöhati, u di a ta lei u taa te fuka ta miti u, nöö an ta miti u u di Jehovah hati boonu ku u. Te fuka ta miti u, nöö a ta da u di okasi fuu lei taa Jehovah hën abi di leti u tii. Te u ta hoi dou te fuka ta miti u, nöö Jehovah ta wai ku u, söseei woo ta möön biibi dee soni dee a paamusi u da di ten di ta ko (Lom. 5:3-5). Di woto u Jöpu ta lei u taa „Gadu abi tjalihati u sëmbë” (Jak. 5:11). Ee u ta du soni u lei taa Jehovah hën abi di leti u tii, nöö a o paka u. Te u sabi di soni aki, nöö woo ’sa tei hii dee soni dee ta miti u ku pasensi, ku wai a hati seei’ (Kol. 1:11). A dë sö tuu taa a sa taanga da u fuu ta lei taa Jehovah hën abi di leti u tii, te fuka ta miti u. Fëën mbei hii juu u musu ta mëni unfa a dë fanöudu tjika u tei di së u di tii u Gadu, aluwasi un fuka ta miti u. w17.06 bld. 19 pal. 15, 16

Sömëni sëmbë u di ten aki ta si kuma de musu abi dee möön njunjun soni u bisi, njunjun tëlëfön, njunjun computer ku woto soni. De ko ta lobi gudu, hën da di si di wan sëmbë ta si möni ku dee soni u di goonliba aki, kuma di möön fanöudu soni. Andi i ta si kuma di möön fanöudu soni a i libi? Hakisi iseei di soni aki: ’Mi ta möön pakisei soni u dee möön njunjun wagi, ku dee möön njunjun soni u bisi, möön fa mi ta buta pakisei a di seeka di mi musu ta seeka miseei da dee komakandi ö? Mi ta dë ta du woto soni sö tee taa ma ta abi ten u begi, nasö u lesi di Bëibel ö? Ee wa luku bunu, nöö u sa ko möön lobi gudu, möön fa u lobi Keesitu. U musu pakisei dee soni dee Jesosi bi taki di a bi taki di soni di sikifi a di tëkisi u tide. Jesosi bi taki taa „na wan sëmbë sa dini tu masa makandi”. A bi taki tu taa: „Ja sa waka a Masa Gadu baka ku dee gudu u goonliba aki baka makandi e.” Wa o sa du hii soni di u kë du da Jehovah, nöö a di wan seei ten u ta kule a gudu baka (Mat. 6:24). U di u da zöndu libisëmbë, mbei u musu ta mbei möiti fu wa „ta libi kumafa u kë”, söseei fu wa kule a gudu baka.​—Ef. 2:3. w17.05 bld. 25, 26 pal. 15, 16

U di u da zöndu libisëmbë mbei u dë kuma dee paabi dee mbei ku doti. Ma di buka di u ta paaja dë kuma wan gaan gudu, u di a sa mbei u ku dee sëmbë dee ta haika di buka aki feni teego libi. Apösutu Paulosu bi ta wooko taanga seei u lei woto sëmbë soni u di Könuköndë u Gadu (Lom. 1:14, 15; 2 Tim. 4:2). Di lobi di a bi lobi di bunu buka bi heepi ën faa ta peleiki nöömö, hii fa sëmbë bi ta du ku ën gaanfa seei (1 Tes. 2:2). Unfa u sa djeesi Paulosu a di lobi di a bi lobi di peleikiwooko? Wan u dee fasi fa Paulosu bi lei taa a lobi di peleikiwooko, hën da a bi ta peleiki da sëmbë a hiniwan okasi di a bi feni. Leti kumafa Paulosu ku dee fesiten Keesitu sëmbë bi nango ta peleiki a sëmbë pisi, a dee kamian ka hia sëmbë dë, söseei a hiniwan kamian ka de bi sa feni sëmbë, sö nöö useei ta du ën tu (Tjab. 5:42; 20:20). U ta mbei möiti seei u peleiki da hii sëmbë di u ta miti. Ee a sa, nöö kandë u sa du di heepi pioniliwooko nasö di kowoonu pioniliwooko. Nasö kandë u sa lei wan woto töngö, u sa go libi a wan woto kamian a di köndë fuu, nasö a wan woto köndë.​—Tjab. 16:9, 10. w17.06 bld. 11 pal. 8, 9

Dee ölganisaasi de ta du gaansë u dee hogi soni dee ta pasa a goonliba a di ten aki. Dee keiki ölganisaasi ta ganjan milionmilion sëmbë. De ta mindi soni da Gadu, de ta taki taa ja sa futoou di Bëibel, söseei de ta ganjan sëmbë te a nama ku di fasi fa soni o waka a goonliba aki a di ten di ta ko, söseei andi o pasa ku libisëmbë. Dee tiima dee ta ganjan sëmbë ta da sëmbë taanga u go a feti, de ta mbei föluku ku föluku ta buuse deseei, de ta pena dee pooti sëmbë, söseei de ta pena dee sëmbë dee an abi saanfa-u-du u deseei. Dee tiima aki ta ko möön gudu, söseei de ta ko abi möön makiti u di de ta lobi wan sëmbë möön di wotowan, nöö de ta tei möni a sëmbë u du soni da de. Dee langahati feleniki ta poi di goonliba, de ta poi di matu, söseei de ta suku wini a sëmbë sö taa wantu u de sa ko gudu. Di Wöutu u Gadu bi taki a fesi taa dee tii u di goonliba aki, ku hii dee ölganisaasi dee dë a de basu, o booko kaba a sösö makandi ku hii dee sëmbë dee ta heepi de u de feti ku di Könuköndë u Gadu.​—Jel. 25:31-33. w17.04 bld. 12 pal. 7, 8

Jehovah „di sëmbë di ta öndösuku sëmbë hati” ta si ambë u dë tuutuu, nöö fëën mbei a bi abi tjalihati u Akab (Nöng. 17:3). Kandë di dee famii ku dee mati u Nabotu jei taa Jehovah an o sitaafu dee famii u Akab jeti, nöö a bi musu u taanga da de u lei taa de abi biibi a Gadu. Ma sakafasi bi o heepi de u abi biibi a Gadu. Faandi mbei u taki sö? Wë ee de bi abi sakafasi, nöö de bi o ta dini Jehovah go dou, de bi o abi di futoou taa Gadu ta kuutu soni a wan leti fasi hii juu (Deto. 32:3, 4). A di ten di ta ko, dee famii u Nabotu o feni gaan bunu seei te de o si taa dee sëmbë di de bi lobi ko a libi baka. Nöö Nabotu ku dee womi mii fëën o si taa Gadu kuutu soni a wan leti fasi (Jöpu 14:14, 15; Joh. 5:28, 29). Wan sëmbë di abi sakafasi ta sabi taa „di tuutuu Gadu seei o kuutu hii soni di sëmbë ta du, söseei hiniwan soni di woto sëmbë an sa si, aluwasi a dë wan bunu soni nasö wan hogi soni” (Peleik. 12:14). Jehovah sabi dee soni dee wa sabi. Fëën mbei ee u abi sakafasi, nöö a o tjubi u fu wa lasi biibi nëën. w17.04 bld. 22, 23 pal. 8, 9

U di soni ta ko hogi seei a di goonliba aki, mbei sömëni u dee baaa ku dee sisa fuu bi fusi go ta libi a lowema kampu. Di soni aki sa dë wan taanga soni seei. Pakisei hii dee soni di de musu ko sabi. De musu ko sabi wan njunjun töngö, wan njunjun fasi u libi, de musu hoi deseei a dee njunjun wëti di nama ku di paka di de musu ta paka dee kösutu u de, de musu ta paka lanti möni, de musu buta dee mii u de a siköö, söseei de musu sabi unfa de musu kiija miii a di köndë dë! U musu abi pasensi da dee baaa ku dee sisa fuu aki, nöö u musu heepi de a wan lesipeki fasi u de ko saanfa u libi ku dee bookohedi aki (Fil. 2:3, 4). So u dee tiima ta mbei a taanga da dee baaa ku dee sisa aki u de feni dee komakandi kamian. So u dee tiima ta taki taa de an o heepi dee baaa ku dee sisa fuu möön. So juu de ta hakisi dee baaa ku dee sisa fuu u tei wan wooko di o tapa de u go a dee komakandi, nöö ee de an kë tei di wooko, nöö de ta piki de taa de an o da de pasi u libi a di köndë. U di so u de bi ta fëëë, söseei u di so u de an bi a’ saanfa-u-du u deseei, mbei de bi tei di wooko. Fëën mbei te dee baaa ku dee sisa fuu fusi kumutu a di köndë u de ko a di köndë fuu, nöö u musu biinga hesihesi go heepi de. De musu si taa u ta booko u hedi ku de. Te u ta du di soni aki, söseei te u ta heepi de a woto fasi tu, nöö di soni aki sa mbei di biibi u de ko möön taanga.​—Nöng. 12:25. w17.05 bld. 5 pal. 9, 10

Di Jesosi bi dë a goonliba, nöö a bi taki finifini unfa sëmbë bi o sa sabi taa u ta libi a di „kaba” pisiten u di goonliba aki. Wan u dee soni di a bi taki taa bi o pasa tu, hën da: „Gaan së u de an o lobi de na de möön” (Mat. 24:3). Dee Dju u di ten u dee fesiten Keesitu sëmbë bi ta taki taa de da sëmbë u Gadu, ma wan pisiten de an bi ko ta lobi Gadu sö möön. Ma tökuseei i bi abi woto Keesitu sëmbë a di ten dë, di an bi dë sö. De bi ta peleiki fajafaja ta „konda di Bunu Buka da lanti taa Jesosi hën da di Paamusi Könu di Masa Gadu bi o manda ko”. Dee Keesitu sëmbë aki bi lobi Gadu gaanfa jeti (Tjab. 2:44-47; 5:42). Ma wantu fesiten Keesitu sëmbë an bi ta lobi Gadu sö möön. Unfa u du sabi di soni aki? Jesosi bi piki dee fesiten Keesitu sëmbë dee bi ta libi a Efeise taa: „Wan ta lobi mi kumafa un bi lobi mi a fesi möön” (Ako. 2:4). A sa dë taa dee Keesitu sëmbë u Efeise bi ta kë du soni kuma dee woto sëmbë u di foto dë dee bi ta pakisei deseei nöö.​—Ef. 2:2, 3. w17.05 bld. 15, 16 pal. 1-3

Jefita bi dë wan fesima di bi abi degihati, söseei a bi dë wan sodati di an bi ta fëëë soni. Hana bi dë wan mujëë di bi abi sakafasi, nöö a bi ta sölugu hën manu, söseei a bi ta seekëën wosu. Dee tu sëmbë aki bi ta dini Jehovah. Ma wan woto soni bi dë di de tuu bi du. Jefita ku Hana tuu bi soi da Jehovah, nöö hii de tuu bi hoi deseei a di buka di de bi mbei. Womi ku mujëë di mbei wan buka ku Jehovah sa djeesi de a di ten aki sö tu. Te di Bëibel ta taki u soi, nöö a ta taki u di paamusi di wan sëmbë ta paamusi Gadu wan gaan soni. Wan sëmbë sa paamusi Jehovah taa a o du wan soni, taa a o dëën wan soni, taa a o dini ën a wan apaiti fasi, nasö taa an o du so soni. Wan sëmbë ta soi u di hënseei kë. Na wan sëmbë ta duwengi ën faa du di soni aki. Ma te wan sëmbë soi, nöö Jehovah ta si di soi di a mbei kuma wan paamusi di a musu ta lesipeki, söseei di a musu hoi hënseei nëën. Di Bëibel ta lei u taa te wan sëmbë bi soi taa a o du wan soni, nöö a dë leti kuma wan soni di a paamusi taa a o du nöömö. Wan soi da wan soni di wan sëmbë paamusi taa a o du, nasö taa an o du.​—Ken. 14:22, 23; Heb. 6:16, 17. w17.04 bld. 3 pal. 1, 2