Tuwalufumu-liba

Na awooten, sëmbë bi ta kai wotowan ko njan ku de u lei de taa de tei de ku wai, söseei u lei de taa de kë dë mati ku de (Ken. 18:1-8; Kuutm. 13:15; Luk. 24:28-30). Ambë u musu ta möön tei ku wai a wosu? Wë u musu ta möön tei dee baaa ku dee sisa fuu ku wai. U di di goonliba aki ta ko möön hogi, mbei möönmöön woo abi dee baaa ku dee sisa fuu fanöudu, nöö a o dë fanöudu fuu ku de dë gaan mati. Dee keling-gaanwomi ku dee baaa ku dee sisa dee nango a dee peipei siköö u di ölganisaasi fuu ku dee nango ta mbei Könuköndë zali ta abi kamian fanöudu u de dë. Ma nöö unfa a dë ku dee baaa ku dee sisa dee an abi wosu möön, u di gaan wata nasö gaan ventu ko booko di wosu u de? Wë deseei o abi wan kamian fanöudu u de sa dë u te de toona mbei di wosu u de baka. Wa musu ta si kuma dee baaa ku dee sisa dee abi gaan wosu nöö sa heepi de. Kandë dee baaa ku dee sisa aki bi heepi wotowan sömëni pasi kaa. I si kuma i bi o sa hoi wan sëmbë a i pisi aluwasi di wosu fii piki ö? w18.03 bld. 16, 17 pal. 6, 9

Andi sa heepi wan sëmbë di kai faa sa „hopo taanpu baka”? An o sa du di soni aki ku di fu hënseei kaakiti. Ma di jeje u Gadu hën sa heepi u fuu du di soni aki (Fil. 4:13, NW). Wan u dee fasi di di jeje u Gadu ta mbei sëmbë ko abi da di duwengi di u ta ko sa’ u duwengi useei. Wan woto soni di sa heepi u, hën da te u ta begi, te u ta lei soni u Bëibel, söseei te u ta pakisei fundu u dee soni dee u ta lei. Ma nöö ee a ta taanga da i fii ta lei soni u Bëibel wë? Nasö ee ja lo’ u lei soni u Bëibel wë? Na lasi hati. Ee i kë tuutuu, nöö Jehovah o heepi i fii ko abi di „hangi” da di Wöutu fëën (1 Pet. 2:2). Hakisi Jehovah faa heepi i fii duwengi iseei, sö taa i sa feni ten fii ta lei soni u Bëibel. Kandë i sa bigi ta lei soni u Bëibel wantu miniti nöö. Pikipiki an o ko taanga da i sö möön fii ta lei soni u Bëibel, söseei joo ko lobi ën tu. Joo ko lobi di tei di i ta tei ten u pakisei fundu u dee soni dee dë a di Wöutu u Gadu.​—1 Tim. 4:15. w18.03 bld. 28 pal. 5, 6

Ee dee sëmbë dee ta lei soni u Bëibel kë tei dopu, nöö de musu ko sabi dee tuutuu lei u Gadu, de musu ko sabi andi Gadu abi a pakisei da libisëmbë ku di goonliba, söseei de musu ko sabi andi Gadu du faa puu libisëmbë a zöndu ku dëdë basu (1 Tim. 2:3-6). Te de ko sabi dee soni aki kaa, nöö de musu biibi de tu. Dee soni aki o heepi de u de hoi dee wëti u Gadu, söseei de o heepi de u de an du dee soni dee Gadu ta buuse möön (Tjab. 3:19). Di soni aki dë fanöudu seei, biga ee wan sëmbë ta du soni di Jehovah buuse, nöö Jehovah an o si di sëmbë dë kuma wan sëmbë di buta hën libi nëën maun (1 Kol. 6:9, 10). Ma woto soni dë jeti di wan sëmbë musu du. Dee sëmbë dee kë buta de libi a Jehovah maun musu nango a dee komakandi hii juu, söseei de musu ta paaja di bunu buka, ta lei wotowan soni u Bëibel (Tjab. 1:8). Wan sëmbë di ta lei soni u Bëibel musu ta du hii dee soni aki fosu, nöö baka di dë ufö a sa begi Jehovah u piki ën taa a kë buta hën libi nëën maun, nöö a tei dopu. w18.03 bld. 6 pal. 12

Jehovah bi tei ën faa ko dë di mama u Jesosi, u di a bi dë wan mujëë di bi ta si soni kumafa Jehovah ta si soni. Buta pakisei a di soni di Malia bi taki di a bi go luku Sakalia ku Elizabëti, di bi dë famii fëën (Luk. 1:46-55). Wë u ta si taa Malia bi lobi di Wöutu u Gadu, nöö a bi sabi dee Hebelejën buku u Bëibel bumbuu seei (Ken. 30:13; 1 Sam. 2:1-10; Mal. 3:12). Söseei baka di Malia ku Josëfu bi ko tööu seei, de an bi duumi ku deseei u tefa de ko pai Jesosi. Di wooko di Gadu bi da de, bi dë gaan soni da de möön dee soni di deseei ta kë (Mat. 1:25). Boiti di dë, Malia bi ta buta pakisei a hii dee soni dee bi ta pasa a di pisiten di Jesosi bi ta göö ta ko bigi, nöö a bi ta haika te a bi ta lei sëmbë. Wë u ta si gbelingbelin taa Malia bi ta buta pakisei a di paamusi di Gadu bi paamusi taa di Mësiasi bi o ko. Boo djeesi Malia, u di woo ta mbei möiti nöömö u du dee soni dee Gadu kë taa u musu du! w18.02 bld. 19 pal. 11

Unfa u sa djeesi Jöpu a di fasi fa a bi ta biibi Gadu, söseei a di fasi fa a bi ta piki hën buka? Aluwasi soni ta taanga da u, tökuseei u musu ta lei taa Jehovah hën da di sëmbë di u möön lobi. U musu ta futoou ën ku hii u hati, söseei u musu ta piki hën buka ku hii u hati tu. U abi möön hia soni möön Jöpu, di musu mbei u du di soni aki. Pakisei dee soni dee u ko sabi a di ten aki. U ko sabi sömëni soni u Saatan ku dee soni dee a ta du u ganjan sëmbë (2 Kol. 2:11). Di Bëibel ta heepi u fuu ko fusutan faandi mbei Gadu ta da pasi u hogi miti u. U ta ko fusutan di soni aki möön gaanfa, te u ta lesi di buku Jöpu. Di tjabukama woto u Daniëli mbei u ko fusutan taa di Könuköndë u Gadu da wan tuutuu tii, nöö Jesosi Keesitu da di könu fëën (Dan. 7:13, 14). Söseei u sabi taa di Könuköndë aki o tii hii di goonliba, nöö a o puu pena ku fuka a goonliba. Di soni di bi miti Jöpu ta heepi u fuu ko fusutan tu taa u musu ta fii ku dee baaa ku dee sisa fuu te de dë a fuka. Kandë a dee pisiten dë, de o ta taki soni di an bunu, kumafa a bi pasa ku Jöpu (Peleik. 7:7). Ma wa musu tei de u hogi, söseei wa musu ta kuutu de tu. Ma u musu mbei möiti fuu ko fusutan unfa de ta fii. Te u ta du sö, nöö woo ko dë kuma Jehovah, di Tata fuu. Biga a lobi hii sëmbë, söseei a ta fii ku de tu.​—Ps. 103:8. w18.02 bld. 7, 8 pal. 16, 19, 20

So sëmbë ta ko abi gaanfasi u di de hanse, u di de dë wan nëbai sëmbë, u di de sa’ u pëë poku, u di de taanga nasö u di sëmbë lobi de. Dafiti bi hanse, a bi dë wan nëbai sëmbë, a bi sa’ u pëë poku, a bi taanga, söseei sëmbë bi lobi ën, ma tökuseei nöiti a bi ko abi gaanfasi. Di Dafiti bi kii Goliati, hën Könu Saulosu bi piki ën taa a sa tööu ku di mujëë mii fëën. Ma Dafiti bi taki taa: „Ambë da mi . . . , unfa mi sa tööu ku di mujëë mii u Könu?” (1 Sam. 18:18) A di ten aki, dee sëmbë u Jehovah seei ta mbei möiti u de an ko abi gaanfasi, leti kumafa Dafiti bi ta mbei möiti fu an ko abi gaanfasi. A ta bigi da u taa Jehovah, di möön Hei Gadu seei, abi sakafasi. U ta mbei möiti fuu ta du dee soni dee sikifi aki: „Un musu a’ tjalihati u otowan. Un musu libi ku ën ku bunuhati, ku saka fasi. Nöö un musu abi sapifasi ta mëni di otowan fii ta hoi pasensi dëën” (Kol. 3:12). U sabi tu taa „ee i lobi wan sëmbë, ja o ta njan buka ta taki soni ta tuwë dëën. Ja o mbei i seei hei dëën” (1 Kol. 13:4). Te wotowan ta si taa u abi sakafasi, nöö kandë de o kë ko sabi soni u Jehovah tu. w18.01 bld. 28, 29 pal. 6, 7

Kandë de hakisi u fuu da möni u heepi du wan apaiti wooko (Tjab. 4:34, 35; 1 Kol. 16:2). Kandë di kemeente ka i dë, ta seti soni u mbei wan njunjun zali. U sa da möni u heepi ku dee kösutu u di könklësi tu. Nasö kandë gaan ventu nasö gaan wata ko booko wan köndë, nöö dee baaa ku dee sisa fuu abi heepi fanöudu. Dee möni dee u ta da ta heepi dee sëndëlengi tu, söseei de ta heepi dee apaiti pionili, dee keling-gaanwomi, dee baaa ku dee sisa dee ta wooko a di hedi kantoo ku dee ta wooko a dee bëikantoo a hii së u goonliba. Hiniwan fuu sa heepi ku di wooko di di ölganisaasi u Jehovah ta du a dee lasiti daka u di goonliba aki. Gaansë pasi, ja ta sabi ambë ta buta dee möni di di ölganisaasi ta wooko ku ën. Te u ta buta möni a dee möni këdë dee ta dë a dee Könuköndë zali nasö te u ta da möni a Internet a jw.org, nöö wa ta mbei sëmbë sabi un mëni möni u da. Ma ee i ta si kuma di möni di i ta da an ta hia tjika wë? Wë ee fuu taki ën, nöö gaansë u dee möni di di ölganisaasi ta feni, da pikipiki möni di sëmbë ta da. w18.01 bld. 18 pal. 10, 11

Wan Keesitu sëmbë musu u tei dopu ufö a sa feni heepi a Gadu, söseei faa sa libi u teego (Mat. 28:19, 20). I bi paamusi Jehovah taa joo ta lobi ën, söseei taa di dini di joo ta dini ën o dë di möön fanöudu soni a di libi fii. Nöiti joo bai sabi sö u di i ta mbei Jehovah tii i. Dee sëmbë dee an sabi Jehovah, da sëmbë di dë a Didibi basu. Didibi an lobi de, söseei an lobi i tu. A bi o wai seei ee i lasi di okasi u libi u teego, u di i bia baka da Jehovah, hën i tei di së fëën. Pakisei unfa Jehovah bi mbei i feni gaan bunu, u di i bi buta i libi nëën maun, hën i tei dopu. Di soni dë mbei i sa taki ku hii i hati taa: „Jehovah dë ku mi. Ma o fëëë. Andi seei libisëmbë sa du ku mi?” (Ps. 118:6) Soni an bigi möön di dë di wan sëmbë ta dë a Gadu së, söseei di sabi di a ta sabi taa Gadu ta wai ku ën. w17.12 bld. 21, 22 pal. 1-3

So juu wan soni di wan sëmbë taki nasö wan soni di wan sëmbë du, sa mbei hati fuu boonu, nasö a sa pasa taa useei taki soni, nasö du soni di sa mbei wotowan hati boonu. Di soni aki sa dë wan taanga soni seei. Ma di soni aki ta da u pasi fuu lei taa u ta hoi useei a Jehovah. Na un fasi? Wë te a dë sö, nöö u ta lei u wooko makandi ku dee baaa ku dee sisa fuu. Jehovah lobi de hii fa de ta mbei föutu, nöö sö useei musu lobi de tu. Jehovah an ta tapa dee tesi dee ta ko miti dee dinima fëën. U ta lei di soni aki a di woto u Josëfu. Di Josëfu bi dë wan njönku kijoo, nöö dee baaa fëën bi ko ta haun ku ën. De sei ën kuma saafu da wanlö sëmbë, hën dee sëmbë dë tjëën go a Egepiti (Ken. 37:28). Jehovah bi si andi bi pasa, nöö an dë u taki taa a bi ta hati ën seei di a si fa de bi libi hogi ku di mati fëën. Ma tökuseei Jehovah an tapa di soni dë fu an pasa. Bakaten, de bi mindi soni da Josëfu taa a bi kë kisi di mujëë u Potifali, hën de söötö ën a dunguwosu. Naandë seei Jehovah an bi tapa di soni dë fu an pasa. Ma Jehovah bi go disa Josëfu ö? Wë nönö. Di Bëibel ta taki taa: „Jehovah bi dë ku Josëfu. Jehovah bi ta mbei hii dee soni dee Josëfu bi ta du, waka bunu.”​—Ken. 39:21-23. w18.01 bld. 6, 7 pal. 12-14

Ee wan sëmbë hakisi i taa ee andi da dee möön fanöudu soni u di biibi ka i dë? Wë kandë i bi o piki ën taa i ta biibi taa Jehovah hën mbei hii soni, söseei taa hën da di sëmbë di da u libi. Kandë i bi o piki ën tu taa i ta biibi taa Jesosi ko dëdë paka di lusupaima da u, nasö kandë i bi o piki ën taa wan paladëisi o dë a goonliba aki, ka dee sëmbë u Gadu o libi u teego. Ma i bi o piki ën tu taa di weki di wan sëmbë di dëdë o weki ko a libi baka, da wan u dee möön fanöudu soni di i ta biibi ö? Hii fa u ta wakiti taa woo sa pasa di gaan fuka libilibi fuu sa libi a goonliba aki u teego, tökuseei di weki di sëmbë o weki ko a libi baka da wan u dee fanöudu soni a di biibi fuu. Di weki di sëmbë o weki ko a libi baka, dë wan gaan fanöudu soni. Ee Jesosi an bi weki ko a libi baka, nöö an bi o sa dë Könu ta tii a liba ala, söseei a bi o dë taa di peleiki di u ta peleiki dë u sösö (1 Kol. 15:12-19). Ma u sabi taa Jesosi bi weki ko a libi baka. Wë u di u ta biibi taa Jesosi bi weki ko a libi baka, mbei u sa taki taa wa dë kuma dee Saduseima, dee an bi ta biibi ta sëmbë sa weki ko a libi baka. Aluwasi sëmbë ta lafu u, tökuseei di soni dë an o puu u fu wa biibi taa sëmbë o weki ko a libi baka tuutuu.​—Maik. 12:18; Tjab. 4:2, 3; 17:32; 23:6-8. w17.12 bld. 9 pal. 1, 2

Dee Faliseima an bi ta abi tjalihati u sëmbë te de bi ta kuutu wotowan. De bi ta möön buta pakisei a di soni di di sëmbë bi du, ka u de buta pakisei a di fasi fa di sëmbë dë tuutuu. Di wanlö Faliseima bi si Jesosi ta njan a Mateosi pisi, hën de hakisi dee bakama fëën taa: „Unfa a waka di mësitë fuunu ta sindo ku dee pii-lanti-mönima ku dee oto poipoi sëmbë u di köndë ta njan a wan tafa?” Hën Jesosi piki de taa: ’Ambë un sabi abi data fanöudu, dee sëmbë dee dë bumbuu naa dee sikima? Un musu pakisei bunu ee andi a kë taki. Gadu taki e, taa: Fa un ta tja dee mbeti ta ko ta kii da mi aki, nöö na dee lö soni dë mi kë e. Ma mi kë fuun abi tjalihati u sëmbë. Hën nöö wë mi ta suku a unu. Sö di Buku taki. Wë nöö fa mi ko a goonliba aki, nöö ma ko u kai un dee gaan bumbuu sëmbë e. Ma mi ko u ko kai dee sëmbë dee sabi taa de an ta libi bunu kuma dee aki, be de bia libi fu mi sa heepi de puu de a dee hogilibi u de’ (Mat. 9:9-13). A dë sö taa Jesosi bi kë lei taa dee zöndu u dee sëmbë an bi hogi sö u? Wë nönö. A bi kë u de bia libi. Di soni aki da di fanöudu soni u di bosikopu di a bi ta paaja (Mat. 4:17). Jesosi bi ko si taa so u dee „pii-lanti-mönima ku dee oto poipoi sëmbë u di köndë” bi kë bia libi. Na njan nöö de bi go njan a Mateosi pisi. Ma de bi go ala, u di de bi kë ko dë bakama u Jesosi (Maik. 2:15). Ma a tjali taa gaansë u dee Faliseima an bi ta si sëmbë kumafa Jesosi bi ta si de. w17.11 bld. 15, 16, 19 pal. 2, 15

U ta wai seei taa u dë a di kemeente u Keesitu sëmbë. U ta lei soni a di Wöutu u Gadu te u dë a dee komakandi, söseei u ta da useei taanga. Di soni aki ta heepi u fu wa puu pakisei a dee gaan bunu di Gadu kë da u. Ma so juu u ku dee baaa ku dee sisa fuu sa kisi pikipiki toobi. Ee wa ta mbei möiti fuu seeka dee toobi aki, nöö a sa pasa taa u hoi dee baaa ku dee sisa fuu a bëë (1 Pet. 3:8, 9). U musu ta köni be wa hoi wan baaa nasö wan sisa fuu a bëë, u di di soni dë sa tapa u fu wa feni di gaan bunu di Gadu kë da u. Paulosu bi taki andi bi o heepi wan Keesitu sëmbë fu an hoi dee wotowan fëën a bëë. A bi taki taa: „Dee sëmbë o, fa Masa Gadu tei u buta apaiti fëën seei aki, nöö a lobi u gaanfa e. Nöö fëën mbei un musu a’ tjalihati u otowan. Un musu libi ku ën ku bunuhati, ku saka fasi. Nöö un musu abi sapifasi ta mëni di otowan fii ta hoi pasensi dëën. Un musu a’ tifihedi da unu na unu e. Ee i ku sëmbë a’ soni, nöö ja musu hoi ën a bëë, leti kumafa [Jehovah] an ta hoi i a bëë.​—Kol. 3:12, 13. w17.11 bld. 29 pal. 7, 8

Ee wan Isaëli sëmbë bi kii wan sëmbë, ma na ku hënseei kë, nöö a bi musu kule go a wan lowema foto. Söseei te a bi dou ala, nöö a bi musu taanpu a di gaan döö fesi, nöö a „piki de gaanwomi u di foto andi pasa”. Dee gaanwomi bi musu hoi di sëmbë aki a di foto. Baka wan pisiten, nöö de bi musu mandëën go baka, sö taa dee gaanwomi u di foto ka a bi kii di sëmbë bi sa kuutu di taki fëën (Nöb. 35:24, 25). Te dee gaanwomi u di foto dë bi kuutu taa na ku hënseei kë a bi kii di sëmbë, nöö de bi ta toona mandëën go a di lowema foto. Faandi mbei di sëmbë di bi kii di wotowan fëën bi musu go fan ku dee gaanwomi? Wë a sö wan fasi dee gaanwomi bi o seeka soni sö taa di kemeente u dee Isaëli sëmbë bi sa dë limbolimbo a Jehovah wojo, söseei de bi o heepi di sëmbë faa bi sa dë a fa u Jehovah lei taa a abi tjalihati fëën. Wan sëmbë di ta öndösuku soni u Bëibel bi taki taa ee di sëmbë an bi kule go a dee gaanwomi, nöö de bi o kii ën, u di an bi du di soni di Gadu bi piki ën faa du. Ee an bi kule go a wan u dee lowema foto, nöö wan famii u di sëmbë di a bi kii, bi o abi di leti faa kii ën baka. w17.11 bld. 11 pal. 6, 7

A di ten aki seei Jehovah ta mbei dee ëngëli tjubi dee sëmbë fëën, söseei a ta mbei dee ëngëli da dee sëmbë fëën taanga (Mal. 3:6; Heb. 1:7). Sensi di jaa 1919, di dee sëmbë u Jehovah kumutu a katibo a di Gaan Babilon, hën dee felantima u de ta pooba u tapa de u de an paaja di tuutuu lei (Ako. 18:4). Ma de an bi sa tapa de. U di dee ëngëli u Jehovah ta tjubi di ölganisaasi fëën, mbei wa abi fu fëëë taa dee sëmbë u Jehovah o toona ko dë a katibo a poipoi biibi (Ps. 34:7). Woo ta dë waiwai hii juu, u di hii juu woo ta abi sömëni soni u du a di dini u Jehovah. Dee sodati u Jehovah dë a u së. A di pisiten u di gaan fuka, dee ëngëli u Jehovah o tjubi dee sëmbë fëën, de o kii hiniwan sëmbë di an kë dë a di tii u Jehovah basu (2 Tes. 1:7, 8). A o dë wan gaan daka seei! w17.10 bld. 23 pal. 10, 11

Te de puu wan famii fii a di kemeente, nasö te hënseei taki taa an kë dë wan Kotoigi möön, nöö di soni aki sa hati i seei. A sa hati i tee taa i ta fii kuma wan sëmbë ta tjökö i ku wan feti ufangi. Andi i sa du fii sa tja di pen aki? A dë fanöudu seei fii ta buta pakisei nöömö a di dini di i ta dini Jehovah. Ee i ta fii di lö pen aki, nöö i musu du soni u di biibi fii ko möön taanga. I musu ta lesi di Bëibel hiniwan daka, i musu ta seeka iseei da dee komakandi, nöö i musu nango a de tu, i musu ta peleiki tu, söseei i musu ta begi Jehovah faa da i kaakiti fii sa hoi dou (Jud. 21). Ma ee i ta du hii dee soni aki ma an ta heepi wë? Nöö i musu hoi dou! I musu ta buta pakisei nöömö a di dini di i ta dini Jehovah. Di soni dë hën o heepi i. Di soni aki hën bi pasa ku di sëmbë di sikifi Psalöm 73. Wan pisiten, a bi taanga dëën faa si soni a wan bunu fasi. Ma di dini di a bi ta dini Jehovah bi heepi ën faa ko ta si soni a wan bunu fasi baka (Ps. 73:16, 17). Di soni aki sa heepi i tu. w17.10 bld. 13, 14 pal. 17, 18

Di Saatan bi ko fan ku Eva a di djai u Eden, nöö a bi taki soni di bi ta djei kuma a bi kë u soni waka bunu da Eva. Ma di fasi fa soni bi waka bi lei taa ganjan a bi ta ganjëën (Ken. 3:4, 5). Di Dafiti bi dë könu, nöö a bi abi wan mati fëën de kai Akitofëli. Ma bakaten Akitofëli bi ganjan Dafiti faa bi sa feni wini da hënseei. Di soni di a bi du bi lei taa an bi dë wan tuutuu mati u Dafiti (2 Sam. 15:31). A di ten aki sëmbë di bia baka da di tuutuu biibi, ku sëmbë di ta suku u paati sëmbë ku sëmbë a di kemeente „ta waka ta lontu ta fan suti ta naki sëmbë tëtë” (Lom. 16:17,18). Dee lö sëmbë aki sa du kuma de ta booko de hedi ku wotowan, ma ee fuu taki ën kumafa a dë, nöö dee sëmbë aki ta pakisei deseei nöö. Di du di wan sëmbë ta du kuma a lobi wotowan an fiti seepiseepi, u di ganjan a ta ganjan wotowan. Kandë u sa ganjan libisëmbë, ma wa sa ganjan Jehovah. Jesosi bi taki taa dee sëmbë dee ta ganjan wotowan, o kisi „wan gaan hogi sitaafu” (Mat. 24:51). Fëën mbei u musu hakisi useei di soni aki: ’Mi ta lobi wotowan söndö ganjan u, naa mi ta ganjan wotowan, u di mi ta pakisei miseei nöö?’ w17.10 bld. 4, 5 pal. 6-8

Te u ta lesi soni a Bëibel da wan sëmbë, nöö u ta mbei Jehovah fan ku ën. Di tëkisi di woo lesi da di sëmbë bunu möön hiniwan woto soni di u bi o taki (1 Tes. 2:13). I abi di guwenti u ta lesi Bëibel tëkisi da sëmbë te i dë a di peleikiwooko u? Ma na lesi nöö u musu ta lesi Bëibel tëkisi da dee sëmbë dee u ta peleiki da. Gaansë u sëmbë an ta fusutan andi dee soni dee sikifi a di Bëibel kë taki. Di soni aki bi dë sö a di ten u dee fesiten Keesitu sëmbë, nöö sö a dë a di ten fuu aki tu. Wa musu ta hoi nöö taa di sëmbë fusutan di tëkisi di u lesi dëën. U sa heepi di sëmbë faa fusutan di tëkisi, te u ta toona taki dee fanöudu soni u di tëkisi dëën, nöö u konda dëën andi dee soni dë kë taki. Te u ta du sö, nöö sëmbë o fusutan di Wöutu u Gadu, nöö a o dou de hati.​—Luk. 24:32. w17.09 bld. 23 pal. 7, 8

Jehovah kë taa hii Keesitu sëmbë musu ta lei taa de abi tjalihati u dee baaa ku dee sisa u de, te kisi dee sëmbë dee an ta dini ën tu (Joh. 13:34, 35). Wan fasi fa u sa lei taa u abi tjalihati u wotowan, da te u ta tja di fuka u di wotowan fuu makandi ku ën. Wan sëmbë di abi tjalihati u wotowan ta mbei möiti u heepi dee sëmbë dee dë a fuka. Fëën mbei u musu ta suku okasi fuu heepi wotowan. Te u ta si taa sëmbë dë a fuka, u di gaan ventu nasö gaan wata ko booko di kamian ka de ta libi, nöö u ta kë lei taa u ta fii makandi ku de. Sëmbë sabi dee Jehovah Kotoigi kuma sëmbë di ta heepi wotowan te dee lö soni dë ta pasa (1 Pet. 2:17). A di jaa 2011, wan gaan wata bi ko booko di köndë Japan, nöö wan sisa bi ta libi a wan pisi u di köndë ka di wata bi booko. A bi taki taa a bi feni taanga seei, söseei a bi feni kötöhati tu, di a bi si dee Kotoigi u peipei kamian u Japan ko heepi de u seeka dee wosu u de, ku dee Könuköndë zali. A bi taki tu taa: „Di soni aki bi mbei mi ko si taa Jehovah ku dee baaa ku dee sisa fuu ta booko de hedi ku wotowan, söseei taa sömëni baaa ku sisa a hii së u goonliba ta begi da u.” w17.09 bld. 12 pal. 12, 13

Faandi mbei u musu ta duwengi useei? Wë tu soni mbei u musu ta du ën. Di fosuwan, hën da sëmbë di ta duwengi deseei an ta abi bookohedi sö. De ta abi mati, hati u de an ta boonu hesi, söseei de an ta lasi hati hesihesi. Di u tu soni, hën da ee u kë dë mati ku Gadu u nöömö, nöö u musu duwengi useei fu wa du dee poipoi soni dee u hati ta kë. Di soni aki Adam ku Eva an bi du (Ken. 3:6). Wë sö nöö sömëni sëmbë a di ten aki ta abi gaan bookohedi u di de an ta duwengi deseei. Jehovah sabi taa u da zöndu libisëmbë, söseei a sabi taa a ta taanga da u fuu duwengi useei. Ma a kë heepi u fuu duwengi useei fu wa du dee poipoi soni dee u hati ta kë.​—1 Kön. 8:46-50. w17.09 bld. 4 pal. 3, 4

A wan pisiten, lanti an bi kë u dee Kotoigi u peipei nasiön ko makandi a di köndë de kai Zuid-Afiikan. Ma a sonde 18 u tuwalufumu-liba u di jaa 2011, hën möön leki 78.000 Kotoigi u peipei nasiön u Zuid-Afiikan, ku dee köndë dee dë zuntu u di köndë dë, bi ko makandi a wan apaiti komakandi di bi hoi a di gaan bali goon di dë a di foto Johannesburg. Wan u dee sëmbë di ta luku di bali goon bi taki taa: „Un bi tja unuseei a wan fasi di ma bi si wan daka. Hii sëmbë bi bisi hanse seei. Nöö un bi seeka di bali goon seei. Ma boiti di dë, hii pei föluku dë a di ölganisaasi fuunu.” Sëmbë di an dë Kotoigi seei ta si gbelingbelin taa di fasi fa u ta libi makandi kuma baaa ku sisa dë wan apaiti soni (1 Pet. 5:9). Unfa u du tooka ku dee woto ölganisaasi sö? Wë, u di di Bëibel ku di santa jeje u Gadu ta heepi u fuu mbei möiti u tooka dee fasi dee u abi, dee an ta kai ku Jehovah. U ta ’tooka dee fasi dee u bi abi fosu’, nöö u ko abi „wan njunjun hati”.​—Kol. 3:9, 10. w17.08 bld. 15, 16 pal. 2, 3

Di Bëibel ta piki u taa pasensi da wan fasi di di santa jeje u Gadu ta mbei sëmbë ko abi. Hën da ee Gadu an heepi u, nöö a sa taanga da u kuma zöndu libisëmbë u lei taa u abi pasensi te fuka ta miti u. Pasensi da wan gudu di Gadu ta da sëmbë. Nöö te u ta lei taa u abi pasensi, nöö u ta lei Jehovah ku woto sëmbë taa u lobi de. Ma te wa abi pasensi, nöö di soni dë sa mbei u ku wotowan an dë gaan mati möön (1 Kol. 13:4; Gal. 5:22). Unfa wan sëmbë ta lei taa a abi pasensi? Wë wan sëmbë ta lei taa a abi pasensi te a ta dë waiwai ta hoi dou hii fa soni ta miti ën (Kol. 1:11; Jak. 1:3, 4). Te u abi pasensi, nöö a ta heepi u fuu hoi useei a Jehovah aluwasi un fuka ta miti u. A ta heepi u fu wa toona du hogi ku wan sëmbë di bi du hogi ku u. Di Bëibel ta piki u taa u musu dë kabakaba u wakiti, te a dë fanöudu. Di soni aki da wan gaan fanöudu soni di u ta lei a Jakobosi 5:7, 8. w17.08 bld. 4 pal. 4

Un dee njönkuwan, un sabi taa te un kë go a wan kamian, nöö un musu luku fosu naasë woon go. Wë sö nöö a dë ku di libi fuunu tu. A dee njönku jaa fuunu un musu sabi kaa andi un kë du ku di libi fuunu. Wë a sa taanga u du di soni aki. Ma abi degihati. Buta pakisei a di soni di Jehovah ta taki a di tëkisi u tide. Jehovah ta da i di degihati fii seeka soni nöunöu kaa sö taa i sa abi wan piizii libi bakaten (Peleik. 12:1; Mat. 6:20). A kë fii ta dë waiwai. I ta si di soni aki te i ta luku dee soni dee a mbei, te i ta jei bai u de, ku te i ta njan wan suti soni. Jehovah ta sölugu u a woto fasi tu. A ta piki u andi u musu du, söseei a ta lei u unfa u musu libi a wan bunu fasi. Fëën mbei te sëmbë an ta kë du andi a taki, nöö an ta wai ku di soni dë. A ta piki dee sëmbë dee an ta piki hën buka taa: „Dee soni dee ma lobi, nöö dee soni dë un ta du . . . Dee futuboi u mi o piizii, ma sen o kisi unu. Dee futuboi u mi o ta piizii u di hati u de dë bunu” (Jes. 65:12-14). Te u ta du soni a wan köni fasi, nöö u ta tja gafa ko da Jehovah.​—Nöng. 27:11. w17.07 bld. 21 pal. 1, 2

Di Gadu di sabi ka hiniwan u dee teeja dë, sabi i tu. Hii juu a ta sabi naasë i dë, unfa i ta fii, söseei a ta sabi andi i abi fanöudu! Jehovah sabi andi ku andi ta miti i, nöö a abi di kaakiti u heepi i ku dee bookohedi fii (Ps. 147:5). Kandë i ta si kuma di soni di ta miti i ta hebi da i poi, nöö ja saanfa i musu libi ku ën. Ma Gadu sabi andi ku andi wa sa du, nöö „a ta hoi a pakisei taa ku doti u mbei” (Ps. 103:14). U da zöndu libisëmbë, nöö hiniwan juu u ta mbei di wan seei föutu, nöö di soni aki sa mbei u ta fii bookosaka. Kandë u bi taki wan soni, nasö u bi pakisei wan soni di an fiti, nasö u bi ta haun ku wotowan, nöö dee lö soni aki sa ta hati u bakaten! Jehovah an ta mbei föutu, ma a ta fusutan unfa u ta fii (Jes. 40:28). Kandë iseei si kaa unfa Jehovah bi heepi i di fuka bi ta miti i.​—Jes. 41:10, 13. w17.07 bld. 16, 17 pal. 6-8

Wan baaa di ta libi a Sili Lanka ta mbei dee baaa ku dee sisa hoi komakandi ku dee keling-komakandi a di kamian fëën, söseei dee sëmbë dee ta du di hii-ten diniwooko sa go libi dë tu. Ma di baaa aki bi sa du woto soni ku di kamian aki u feni möni, ma a bi ta heepi dee peleikima u di köndë di an abi hia möni. A dee köndë ka de tapa di peleikiwooko, nöö dee baaa ku dee sisa ta mbei de hoi komakandi a di wosu u de. Di soni aki ta mbei dee pionili ku dee woto baaa ku dee sisa dee an abi hia möni, sa abi wan kamian ka de sa hoi komakandi, nöö an dë u de ta juu kamian. Wan sisa di lo’ u da möni u heepi di Könuköndë wooko faa go a fesi taki taa wantu jaa kaa soni bi ko tooka a di libi fëën. Di sisa taki taa: „Mi ko si taa möön mi ta da sëmbë soni, möönmöön mi sa ta libi bunu ku wotowan. Mi ko ta möön da sëmbë paadon, mi ko möön abi pasensi ku wotowan, söseei ma ta booko mi hedi sö möön te soni an waka bunu da mi, nöö mi ko ta möön tei lai tu.” w17.07 bld. 5 pal. 9, 10

Ee Jöpu bi sabi faandi mbei dee fuka aki bi ta miti ën, nöö kandë a bi sa pakisei faandi mbei Gadu da pasi taa a bi musu tja sitaafu sö gaanfa. Ee Jöpu bi ta pakisei di soni aki, nöö kandë a bi pakisei di soni di Jehovah bi piki ën. Di soni dë bi o dëën kötöhati, söseei a bi o heepi ën faa si soni a di soifi fasi (Ps. 94:19). Te u ta pakisei fundu u di soni di bi pasa ku Jöpu, nöö a sa heepi u fuu tooka di fasi fa u ta pakisei, söseei a sa da u kötöhati. Di buku Jöpu da wan u dee buku di Jehovah bi mbei sëmbë sikifi ’fu de lei u soni. Biga te u lesi fa dee sëmbë u fesiten bi abi degihati ta hoi pasensi, nöö a ta da u degihati tu fuu hoi dou ta luku dee soni dee Gadu bi paamusi u taa de o pasa nöömö’ (Lom. 15:4). A ta lei u taa wa musu ta buta pakisei tumisi a dee fuka fuu tee taa wa ta buta pakisei möön a di lei di u musu lei taa Jehovah hën abi di leti u tii. Leti kumafa Jöpu bi lei taa Jehovah hën abi di leti u tii, u di a bi ta hoi hënseei nëën hii fa di libi bi ko taanga dëën, sö nöö useei musu ta du ën tu. w17.06 bld. 17, 18 pal. 9, 13, 14

Jesosi bi sabi taa dee bakama fëën bi musu ta böö tu. Wë, baka di de bi wooko taanga seei a di peleikiwooko, hën Jesosi piki de dee soni dee sikifi a di tëkisi u tide. Di piizii di u ta mbei sa heepi u fuu böö dendu. Ma u musu ta köni be di piizii di u ta piizii an musu ko dë di möön fanöudu soni a u libi. Sömëni sëmbë fu awooten an bi du di soni aki. Fëën mbei de bi ta taki taa: „Un boo bia ta njan ta bebe ta libi kumafa u kë, biga amanjan te u dëdë nöö kaba u kaba” (1 Kol. 15:32). Di wan seei soni dee sëmbë u di ten aki ta du. Andi sa heepi u fuu sabi ee u ta si piizii a wan soifi fasi? Wan soni di u sa du, hën da u sa tei wan wiki, nöö u sikifi dee juu dee u ta du soni di nama ku di dini u Jehovah. Baka di dë, nöö u sa sikifi dee juu dee u ta tei u mbei piizii a di wan seei wiki dë. U sa sikifi dee juu dee u ta du sport, dee u ta luku teefei, ku dee juu dee u ta pëë game. U musu tooka soni a u libi ö?​—Ef. 5:15, 16. w17.05 bld. 24 pal. 11-13

Jesosi bi konda wan woto u wan wënkëma bi feni wan dii konda de kai paaleli. Fëën mbei a bi sei hii soni di a bi abi faa bi sa bai ën. I ta si kaa unfa di paaleli aki bi dë wan gaan soni dëën u? Di tuutuu lei u di Könuköndë u Gadu dë kuma di paaleli aki. Ee u ta si di Könuköndë kuma wan gaan gudu, kumafa di womi aki bi ta si di paaleli kuma wan gaan gudu, nöö woo dë kabakaba u disa hii soni fuu sa ko dë sëmbë di ta saka deseei a di Könuköndë u Gadu basu (Maik. 10:28-30). Zakeosi bi ko gudu u di a bi ta fufuu dee möni u dee sëmbë (Luk. 19:1-9). Ma wan daka, hën Zakeosi jei fa Jesosi bi ta konda soni u di Könuköndë. A bi lobi dee soni dee a bi jei gaanfa seei, nöö a bi kë tooka hii hën libi. A bi taki taa: „Masa o, wë luku, te kuma tide nöö mi o paati dee gudu u mi leti mindi, nöö mi o da dee pootima u di köndë wan së. Nöö ee mi bi fufuu wan sëmbë, nöö mi o dëën fö toon möön hia möön fa mi bi tei.” Zakeosi bi da dee sëmbë di möni u de baka, nöö an bi abi langahati möön. w17.06 bld. 10 pal. 3-5

Dee sëmbë di dee mama ku dee tata ta hakisi u heepi dee mii u de musu ta da dee mii taanga u ta lesipeki de mama ku de tata hii juu. De sa du di soni aki te de ta taki bunu soni u di mama ku di tata u di mii, söseei de an musu tei di faantiwöutu di di mama ku di tata abi u kiija di mii u de. Söseei dee sëmbë di ta heepi de an musu du na wan soni di an fiti da sëmbë di dë Kotoigi, söseei da sëmbë di an dë Kotoigi (1 Pet. 2:12). Hii fa mama ku tata sa hakisi wotowan u heepi de, tökuseei de abi di faantiwöutu u lei dee mii u de soni u di tuutuu lei. De musu ta sabi unfa woto Keesitu sëmbë ta heepi dee mii u de. Un dee mama ku dee tata, un musu ta begi Jehovah faa heepi unu, nöö un musu du hii soni di un sa du fuun heepi dee mii fuunu (2 Klon. 15:7). Di dë di di mii fii musu dë mati ku Jehovah musu dë di möön fanöudu soni da i. Du andi i sa du u di Wöutu u Gadu dou di mii fii hati. Hii juu i musu abi di biibi taa di mii fii sa toon wan dinima u Jehovah. w17.05 bld. 14 pal. 19, 20

Tu hogihati womi bi taki taa wan womi bi du wan gaan hogi. Ma mindi de bi mindi soni dëën. Te u kaba fëën, hën de kii ën. Pakisei unfa dee sëmbë dee lobi letilibi bi fii di de bi si unfa de ta naki di womi aki ku dee womi mii fëën ku sitonu kii, hii fa de an bi du na wan hogi! Di woto aki na wan anasi woto. Di soni aki pasa tuutuu ku wan dinima u Jehovah de kai Nabotu. A bi ta libi a di pisiten di Könu Akab bi ta tii Isaëli (1 Kön. 21:11-13; 2 Kön. 9:26). Di Könu Akab bi kë bai di doloifi goon u Nabotu, nasö di a bi kë dëën wan möön bunu doloifi goon a di dë kamian, hën Nabotu an bi kë. Faandi mbei an bi kë? Nabotu an bi kë da Könu Akab di goon fëën, biga di wëti di Jehovah bi da dee Isaëli sëmbë bi ta taki taa nöiti de musu sei di goon u dee famii u de (Leif. 25:23; Nöb. 36:7). A bi dë gbelingbelin u si taa hii juu Nabotu bi ta piki Jehovah buka. w17.04 bld. 21, 22 pal. 1, 4

Ambë o fika a di goonliba aki te dee hogihati sëmbë an dë möön? Jehovah paamusi u taa: „Dee sakafasi sëmbë o feni di goonliba, nöö de o piizii seei biga bööböö libi o dë pasa maaka.” Di wan seei kapitë u di psalöm aki taki taa: „Dee sëmbë dee ta libi a wan leti fasi, de o feni di goonliba, nöö naandë de o ta libi u teego” (Ps. 37:11, 29). Ambë da „dee sakafasi sëmbë” ku „dee sëmbë dee ta libi a wan leti fasi”? Dee sakafasi sëmbë da dee sëmbë dee ta lei soni u Jehovah, nöö de ta piki hën buka. Dee sëmbë dee ta libi a wan leti fasi da dee sëmbë dee lo’ u du dee soni dee Gadu taki. A di ten aki hogihati sëmbë hia möön dee sëmbë dee ta libi a wan leti fasi. Ma dee sakafasi sëmbë ku dee sëmbë dee ta libi a wan leti fasi nöö o dë a di njunjun goonliba, nöö de o mbei di goonliba ko toon wan paladëisi! w17.04 bld. 11 pal. 5, 6

Di „lobi Masa Gadu” lobi u, mbei u ta lei taa u lobi dee baaa ku dee sisa fuu, möönmöön te di libi ta taanga da de (1 Joh. 3:17, 18). Di dee fesiten Keesitu sëmbë u Judea bi abi soni u njan fanöudu u di hangi pena bi dë a di köndë, hën di kemeente bi seeka soni u heepi de (Tjab. 11:28, 29). Apösutu Paulosu ku Petuisi seei bi da dee Keesitu sëmbë taanga u tei wotowan ku wai a de wosu (Lom. 12:13; 1 Pet. 4:9). Wë u di de piki u kuma Keesitu sëmbë taa u musu libi bunu ku dee baaa ku dee sisa fuu dee kumutu a wan woto kamian, mbei u musu ta libi bunu ku dee baaa ku dee sisa fuu dee fuka ta miti, nasö di sëmbë ta du ku de u di biibi u de hedi! A dee jaa dee pasa, dusudusu Jehovah Kotoigi bi musu fusi go a wan woto kamian u di gaan feti bi dë a di köndë Ukalaini, söseei u di de bi ta du ku de. A tjali taa de bi kii so u de. Ma woto baaa ku sisa di bi ta libi a dee woto pisi u Ukalaini ku dee u Losiaköndë, bi tei gaansë u dee baaa ku dee sisa aki a de wosu. Dee baaa ku dee sisa u dee tu köndë aki an bi tei së a politiki soni u di köndë, u di de an bi „dë ku de a wan së”, ma de bi dë seei fajafaja „ta tja di buka u Masa Jesosi ta paaja tu a dee köndëköndë nöömö”.​—Joh. 15:19; Tjab. 8:4. w17.05 bld. 4, 5 pal. 6, 7