Tuwalufumu-liba

Ee wa ta hoi useei fu wa taki so soni, nöö a sa tja sömëni bookohedi ko. Kandë i miti wan sëmbë di ta libi a wan köndë ka lanti tapa di wooko fuu, i ta hakisi ën faa piki i soni u di fasi fa de ta du di diniwooko a di köndë dë u? Wë an dë u taki taa ja kë taa hogi musu miti dee baaa ku dee sisa fuu. U lobi dee baaa ku dee sisa fuu, nöö u ta kë sabi unfa a nango ku de. U ta kë piki Jehovah finifini ku un soni u kë faa heepi de tu. Ma tökuseei te u miti sö wan baaa nasö sö wan sisa, nöö u musu hoi useei fu wa taki na wan soni. Ee u ta duwengi wan sëmbë faa taki soni da u di an musu taki da na wan sëmbë, nöö hën da wa ta lei taa u lobi ën. Söseei wa ta lei taa u lobi dee baaa ku dee sisa fuu dee abi di futoou taa di baaa dë, nasö di sisa dë an o konda soni u di fasi fa de ta du di diniwooko a di köndë u de. Wë na wan fuu bi o kë mbei soni ko möön taanga da dee baaa ku dee sisa fuu dee ta libi a wan köndë ka lanti tapa di wooko fuu. Söseei na wan baaa nasö sisa di ta libi a sö wan köndë, musu konda finifini woto u di fasi fa Kotoigi ta du di diniwooko u de a di köndë dë. w20.03 bld. 21 pal. 11-12

Gadu an bi mbei libisëmbë u de ta dëdë. Ma ee Adam ku Eva bi kë libi u teego, nöö de bi musu ta piki Jehovah buka a soni. Jehovah bi da de wan wëti. A bi piki de taa: „Ja musu njan di pau njanjan u di pau de kai: ’Sabi bunu ku hogi.’ Biga di daka di joo njan di njanjan fëën, joo dëdë” (Ken. 2:16, 17). Bakaten, Saatan bi du wan soni. A bi tei wan sindeki, hën a piki Eva dee soni dee sikifi a di tëkisi u tide. A tjali taa Eva ko biibi di soni di Saatan taki, hën a njan di pau njanjan. Bakaten, hën manu seei ko njan di pau njanjan tu (Ken. 3:6). Di soni aki hën mbei zöndu ku dëdë ko ta kii sëmbë (Lom. 5:12). Adam ku Eva bi ko dëdë, leti kumafa Gadu bi taki a fesi. Ma Saatan an disa di mindi di a ta mindi soni. Bakaten, a bi bigi mindi woto soni u ganjan sëmbë. Wan u dee soni aki da di taki di sëmbë ta taki taa te wan sëmbë dëdë, nöö di sinkii fëën wanwan ta dëdë, ma wan soni ta kumutu nëën sinkii go libi a wan jeje köndë. Sëmbë ta taki di soni aki a peipei fasi u ganjan sëmbë te kuma di daka u tide.​—1 Tim. 4: 1. w19.04 bld. 14-15 pal. 3-4

Miii an ta kaba sabi unfa de musu wegi soni luku, söseei de an ta sabi na un ten wan soni sa tja hogi ko da de. Fëën mbei an taanga u wan sëmbë ganjan wan mii faa du hogihogi ku ën. Dee sëmbë dee ta du hogihogi ku piki mii, lo’ u ganjan de. De sa ta piki de taa deseei hën suku ën, nasö taa de an musu piki sëmbë. De sa ta piki de taa na wan sëmbë o biibi de ee de go taki taa sö pasa ku de, nasö de sa ta piki de taa sömëni gaan sëmbë nango a piki mii u di a dë wan fasi u lei taa de lobi de. So juu a ta tei ten u sö wan mii ko fusutan taa dee soni di de bi taki dëën an dë sö tuutuu. Sö wan mii sa göö ko bigi ku di pakisei taa a kaba a sösö, nasö taa an bunu. A sa ta fii kuma an fiti u sëmbë lobi ën, na Gadu seei. Wë u sa ta fusutan faandi mbei te de du hogihogi ku wan mii, nöö di soni dë sa ta toobi ën sömëni jaa longi. U ta libi a dee lasiti daka u di goonliba aki. U ta libi a wan ten ka sömëni sëmbë an „abi fii a de hati da na wan kodo sëmbë”, söseei a wan ten ka „takusëmbëma ku dee sëmbë ta ganjan sëmbë . . . ta hogi nango fesi nöömö”.​—2 Tim. 3:1-5, 13. w19.05 bld. 15 pal. 7-8

Na un fasi Jesosi bi ta lei sëmbë soni? Di fosu soni, hën da a bi ta lei sëmbë soni ku dee soni dee a bi ta taki. Dee soni dee a bi ta taki bi ta dou sëmbë hati, u di de bi ta mbei sëmbë ko sabi unfa Gadu dë tuutuu, de bi ta mbei sëmbë ko sabi faandi mbei libisëmbë dë a goonliba, söseei de bi ta mbei sëmbë ko sabi taa di Könuköndë u Gadu da di wan kodo soni di sa puu libisëmbë a fuka (Luk. 24:19). Jesosi bi ta lei sëmbë soni tu, ku di fasi fa a bi ta du soni. A bi ta du soni a wan fasi u lei dee bakama fëën unfa de bi musu ta libi (Joh. 13:15). Na un ten Jesosi bi ta lei sëmbë soni? Wë a bi ta lei sëmbë soni a di pisiten di a bi ta du di diniwooko fëën a goonliba aki (Mat. 4:23). Kölö sö baka di a dëdë toona weki ko a libi baka, hën a bi lei dee bakama fëën soni tu. A bi ko makandi ku möön leki 500 bakama fëën baka di a dëdë toona weki ko a libi baka, hën a bi piki de taa de musu mbei sëmbë ko dë „bakama” fëën (Mat. 28:19, 20; 1 Kol. 15:6). U di Jesosi da di hedima u di kemeente, mbei a bi ta lei dee bakama fëën soni go dou baka di a toona go a liba ala. A di pisiten u di jaa 96 Baka Keesitu, hën Keesitu bi tii apösutu Johanisi a sö wan fasi taa a bi sa da dee salufu Keesitu sëmbë taanga, söseei faa bi sa da de lai.​—Kol. 1:18; Ako. 1:1. w19.05 bld. 3 pal. 4-5

A di ten aki sömëni sëmbë ta wooko taanga seei u de sa feni möni u de sa libi. Sömëni u dee baaa ku dee sisa fuu ta wooko sömëni juu longi u de sa feni möni u de bai soni u njan, soni u bisi, nasö u de sa feni wan kamian u de libi. Wotowan ta tei sömëni juu longi u de nango a wooko ta ko. Sömëni u de ta wooko gaan taanga wooko u de sa feni möni u sölugu dee sëmbë u de wosudendu. Te dee baaa ku dee sisa aki dou a wosu, nöö de ta wei te na soni! De ta wei sö tee taa de an ta abi kaakiti möön u lei soni u Bëibel. U musu feni ten fuu ta lei soni u Bëibel, söseei fuu ta lei soni a dee buku fuu. Ee u kë taa u ku Jehovah musu dë gaan mati, söseei ee u kë libi u teego, nöö u musu ta du dee soni aki! (1 Tim. 4:15) So baaa ku sisa ta hopo fuuku mamate hiniwan daka, nöö de ta lei soni u Bëibel a dee ten dë, u di kamian ta dë piii, söseei u di de o sa ta möön buta pakisei a dee soni di de ta lei. Wotowan ta tei wantu miniti ufö de go kandi, u de sa lei soni u Bëibel, söseei u pakisei fundu u dee soni di de lei. w19.05 bld. 26 pal. 1-2

Wa o dë piii nöö dee fasi aki tooka, ma u musu mbei taanga möiti fuu tooka dee fasi aki. Kandë sömëni jaa longi a o dë fuu ta mbei taanga möiti fuu tooka (2 Pet. 1:5). U musu mbei taanga möiti fuu tooka di fasi fa u ta pakisei tuutuu a u hati. Di fosu soni di u musu du, hën da u musu begi. U musu ta begi kumafa di psalöm sikifima bi ta begi. A bi taki taa: „Gadu o, mi ta begi i, mbei mi ko abi wan limbo hati, nöö mbei mi kisi wan njunjun pakisei, sö taa mi sa taanpu gingin” (Ps. 51:10). U musu ko fusutan taa a dë fanöudu fuu tooka di fasi fa u ta pakisei tuutuu a u hati, nöö u musu hakisi Jehovah faa heepi u. Di u tu fanöudu soni di u musu ta du, hën da u musu ta pakisei fundu u dee soni dee u ta lei a di Wöutu u Gadu. Te u ta lesi di Wöutu u Gadu, nöö u musu ta tei ten u pakisei fundu fëën. U musu ta luku andi ku andi u musu tooka (Ps. 119:59; Heb. 4:12; Jak. 1:25). Ee u ko si taa u ta pakisei kumafa dee sëmbë u di goonliba aki ta pakisei, nöö u musu tei taa sö a dë tuutuu, söseei u musu mbei taanga möiti fuu tooka dee pakisei dë. w19.06 bld. 8 pal. 1; bld. 10 pal. 10; bld. 12 pal. 11-12

Te i buta taa joo du wan soni, nöö buta wan ten ka joo du di soni di i kë du, nöö na puu di ten di i buta dë. Na dë piii ta wakiti di möön bunu ten fii du di soni, biga di ten dë an o dou möönsö (Peleik. 11:4). Köni be ja tei di ten fii du soni di an dë sö fanöudu, sö taa ja abi di kaakiti möön fii sa du dee soni dee dë möön fanöudu (Fil. 1:10). Ee a sa, nöö du dee soni dë a wan ten ka sëmbë an o puu i pakisei a dee soni dee i musu du. Piki wotowan taa joo du soni a di lö juu dë. Kandë i sa tapa di tëlëfön fii nasö i sa lesi dee bosikopu di de manda da i, a wan woto ten. Di wini di joo feni te i du wan soni, dë kuma di wai di i ta wai te i dou a wan kamian. Ee i kë dou a di kamian ka i nango, nöö ja o toona aluwasi ee i musu go waka a wan woto pasi, u di di pasi tapa. Sö nöö a dë taa ee u buta pakisei a dee wini dee woo feni te u kaba du wan soni di u bi buta taa woo du, nöö wa o disa aluwasi a ta taanga da u, nasö aluwasi soni ta tapa u.​—Gal. 6:9. w19.11 bld. 30 pal. 17-18

Andi musu mbei i kë tei dopu? Di i bi ta lei soni u Bëibel, hën i bi ko sabi unfa Jehovah dë ku di fasi fa a ta du soni. I bi ko lobi dee soni dee i bi lei, nöö i bi ko lobi Jehovah möön gaanfa. Di möön gaan soni di musu mbei i kë tei dopu, da di lobi di i lobi Jehovah. Wan woto soni di bi mbei i bi kë tei dopu, hën da u di i bi ko fusutan dee lei u Bëibel, nöö i bi ko biibi dee soni dee i bi lei. Buta pakisei a di soni di Jesosi bi taki di a bi piki u taa u musu heepi sëmbë u de ko dë bakama fëën (Mat. 28:19, 20). Jesosi bi taki taa dee sëmbë dee o tei dopu, musu dopu „a di në u di Tata, u di Womi Mii ku di santa jeje”. Andi di soni aki kë taki? Wë a kë taki taa ku hii i hati i musu biibi dee soni di di Bëibel ta taki u Jehovah, u Jesosi, di Womi Mii fëën, ku dee soni di a ta taki u di santa jeje. Dee soni di Bëibel ta taki sa heepi u gaanfa. w20.03 bld. 9 pal. 8-9

Na manda nöö Jehovah bi manda ëngëli u de go piki Lotu andi bi o pasa, ma a bi manda de u de go heepi ën fu an lasi hën libi di Sodom bi o tjuma kaba a sösö (Ken. 19:12-14, 17). A di wan seei fasi, a sa dë fanöudu fuu bai wan baaa nasö wan sisa fuu a wan soni di u si taa sa tja hogi ko dëën. Aluwasi ee an du dee soni dee u lei ën a Bëibel wantewante, tökuseei u musu hoi pasensi dëën. U musu dë kuma dee tu ëngëli. U musu heepi di baaa nasö di sisa fuu go dou. Wa musu disëën. Na piki nöö u musu piki ën andi a musu du, ma u musu du wan soni u heepi ën tu (1 Joh. 3:18). Wë kandë a o dë fuu ta heepi ën pikipiki faa du dee soni dee u bi lei ën a Bëibel. Jehovah bi sa buta pakisei a dee suwaki fasi u Lotu. Ma an bi du di soni aki, ma a bi mbei apösutu Petuisi taki taa Lotu bi dë wan womi di bi ta libi a wan leti fasi a Gadu wojo (Ps. 130:3). Useei sa djeesi Jehovah a di fasi fa a bi ta si Lotu. Ee u ta buta pakisei a dee bunu fasi di dee baaa ku dee sisa fuu abi, nöö woo ta möön abi pasensi ku de. Di soni aki o mbei an o taanga da de u de tei dee soni dee u ta piki de. w19.06 bld. 21 pal. 6-7

Ee dee tiima u di köndë ka i ta libi, tapa di wooko fuu, nöö kandë joo ta hakisi iseei ee i musu foloisi go a wan woto köndë ka joo sa dini Jehovah fiifii. A dë wan soni di iseei musu luku andi joo du. So sëmbë sa feni taa de o luku fosu andi dee fesiten Keesitu sëmbë bi du, di sëmbë bi ta du ku de. Dee bakama u Jesosi dee bi dë a Jelusalen, bi lowe go libi a Judea ku Samalia. Wotowan bi go seei te a Finisia, a Sipuusi, ku Antiokia (Mat. 10:23; Tjab. 8:1; 11:19). Ma di sëmbë bi toona du ku dee fesiten Keesitu sëmbë, nöö apösutu Paulosu an bi fusi go a wan woto köndë (Tjab. 14:19-23). Andi u ta lei a dee soni aki? Hiniwan hedima u wosudendu musu luku ee hën ku dee sëmbë fëën o foloisi go a wan woto köndë. Ma ufö a buta taa a o foloisi, nöö a musu begi, söseei a musu luku unfa soni dë da dee sëmbë fëën wosudendu ku unfa soni o ko dë da de ee de ko foloisi.. Wa musu kuutu wotowan a dee soni di de buta taa de o du. w19.07 bld. 10 pal. 8-9

Jesosi bi piki u fuu ’go a hii nasiön sëmbë, nöö u musu mbei de ko dë bakama fëën’ (Mat. 28:19). Na lei nöö u musu ta lei de andi Jesosi piki u fuu du, ma u musu lei de unfa de musu libi ku dee soni di Jesosi piki u. U musu abi pasensi ku de te u ta heepi de u de libi ku dee mama wëti u Bëibel. So u de ta tooka di fasi fa de ta pakisei ku di fasi fa de ta tja deseei, a wantu liba dendu nöö, ma wotowan ta tei möön longi. Wan baaa di bi ta du di sëndëlengiwooko a Pelu, bi si unfa a ta bunu te i abi pasensi. A bi taki taa: „Mi bi lei wan womi de kai Raúl soni a tu u dee buku fuu. Ma tökuseei a bi ta taanga dëën u tooka soni nëën libi. Soni an bi ta waka bunu a di tööu libi fëën, a bi ta kosi sëmbë, söseei dee mii fëën an bi ta lesipeki ën u di an bi ta tja hënseei a wan bunu fasi. Ma a bi ta ko a dee komakandi. Fëën mbei mi bi ta heepi hën ku dee sëmbë fëën wosudendu go dou. Baka dii jaa, hën a ko tei dopu.” w19.07 bld. 15 pal. 3; bld. 19 pal. 15-17

Pakisei unfa soni bi dë da Paulosu di a sikifi di biifi da dee baaa ku dee sisa u Filipi. Dee siköutu bi kisi Paulosu söötö buta a Paulosu pisi a Loomë. An bi sa peleiki kumafa a bi kë, ma a bi ta peleiki da dee sëmbë dee bi ta ko luku ën, nöö a bi ta sikifi biifi manda da dee kemeente. Paulosu bi sabi taa a bi musu mbei taanga möiti u du soni da Jehovah kumafa Keesitu bi ta du ën. Fëën mbei a bi tei di libi fuu kuma Keesitu sëmbë maaka ku di kule di wan sëmbë ta kule faa feni wan paka (1 Kol. 9:24-27). Wan sëmbë di ta fia kule, ta buta pakisei a di kule di a musu kule dou ka a musu dou, söseei an ta mbei na wan soni puu hën pakisei a di kule di a ta kule. So juu sëmbë di ta fia kule, ta kule a pasi ka wënkë ku woto soni ta dë, di sa puu de pakisei. I ta si kuma wan sëmbë di ta fia kule bi o taanpu faa luku dee soni dee dë a dee wënkë u? Wë an o du di soni aki ee a kë wini! Wë a di kule di u ta kule fuu feni libi, useei musu ta köni ku soni di sa puu u pakisei. Ee u ta buta pakisei a di soni di woo feni bakaten, söseei ee u ta dini Jehovah fajafaja kuma Paulosu, nöö woo feni di paka! w19.08 bld. 3 pal. 4; bld. 4 pal. 7

Te u buta taa woo ta dini Gadu, nöö dee famii fuu sa ta tei u u hogi, u di a ta taanga da de u de fusutan di njunjun fasi fa u ko ta libi. Wan u dee soni di de lo’ u si taa tooka a u, hën da di hoi di wa ta hoi dee piizii möön di nama ku poipoi biibi, söseei di nama di wa ta nama möön ku politiki soni u köndë. Bigibigi kandë so u dee famii fuu hati o ta boonu ku u (Mat. 10:35, 36). Ma tökuseei wa musu si kuma nöiti de o sa tooka. Ee wa ta mbei möiti möön u heepi de u de ko sabi soni u di tuutuu lei, nöö a o dë kuma u kuutu de taa de an bunu tjika u de feni di libi u teego. Jehovah an da u di wooko fuu ta kuutu sëmbë, ma Jesosi a da di wooko dë (Joh. 5:22). Ee u abi pasensi, nöö kandë te u kaba fëën dee famii fuu o kë haika di bunu buka. U musu abi suti fasi, ma u musu ta köni be dee famii fuu an tooka di fasi fa u ta pakisei, aluwasi soni ta taanga da u (1 Kol. 4:12b). A sa tei ten ufö dee sëmbë fuu ko fusutan unfa di dini di u ta dini Jehovah dë gaan soni da u tjika. w19.08 bld. 17 pal. 10, 13; bld. 18 pal. 14

Sömëni fuu bi taki di soni aki kaa: „Te mi pakisei di soni di bi miti mi, nöö mi ta si taa ma bi o sa hoi dou ku di u miseei kaakiti.” I bi taki di soni aki wan daka kaa u? Kandë i bi taki di soni aki baka di i bi si taa i bi hoi dou hii fa i bi dë ku gaan suwaki, nasö hii fa wan sëmbë fii bi lasi libi. Te i ta pakisei di fuka dë, nöö i ta si taa i bi sa pasa dee daka dë, u di di santa jeje u Jehovah bi da i „di gaan kaakiti” di an ta kumutu a libisëmbë (2 Kol. 4:7-9). U abi di santa jeje fanöudu tu faa heepi u fuu finga futu da di hogi goonliba aki (1 Joh. 5:19). Boiti di dë, u abi kaakiti fanöudu fuu sa finga futu da „dee taku jeje” (Ef. 6:12, NW). Di santa jeje u Jehovah ta da u di kaakiti nasö di taanga di u abi fanöudu fuu sa du dee soni dee u musu du, hii fa fuka ta miti u. Apösutu Paulosu bi sabi taa a bi sa dini Jehovah go dou, söseei taa a bi sa ta peleiki hii fa fuka bi ta miti ën, u di a bi da „di kaakiti u [Masa Jesosi] Keesitu” pasi faa heepi ën.​—2 Kol. 12:9. w19.11 bld. 8 pal. 1-3

Di Bëibel da di wan kodo buku di ta konda finifini andi Jesosi du da i, nöö i sa futoou ën. I musu ko lobi Jesosi, nöö i ku Jehovah o ko dë möön gaan mati. Faandi mbei u sa taki sö? Wë u di Jesosi abi dee fasi di hën tata abi. Fëën mbei möön i ta lei soni u Jesosi, möön joo ko ta fusutan soni u Jehovah, söseei möön joo ta tei dee soni dee a ta du da i u bigi. Pakisei unfa Jesosi bi ta lei taa a abi tjalihati u dee sëmbë dee wotowan bi ta si kuma sösö sëmbë. Pakisei unfa a bi ta fii da dee pooti sëmbë, dee sëmbë dee suwaki, ku dee sëmbë dee an bi abi saanfa-u-du u deseei. Pakisei dee wini dee i ta feni a dee lai dee Jesosi da i, söseei pakisei unfa di libi fii bi ko ta waka möön bunu di i bi ko ta piki hën buka (Mat. 5:1-11; 7:24-27). Joo ko ta möön lobi Jehovah te i ta pakisei fundu u di lusupaima di Jehovah seti, sö taa i sa kisi paadon u dee zöndu fii (Mat. 20:28). Te i ko fusutan taa Jesosi bi dë kabakaba u dëdë da i, nöö di soni dë sa mbei i tjali u dee zöndu dee i bi du, söseei a sa mbei i hakisi Jehovah faa da i paadon (Tjab. 3:19, 20; 1 Joh. 1:9). Möön i ko ta lobi Jehovah ku Jesosi, möön joo ta kë dë makandi ku sëmbë di lobi de. w20.03 bld. 5-6 pal. 10-12

Kandë wan baaa sa bigi ko ta pakisei taa hën wanwan nöö sa du wan u dee wooko a di kemeente. Nasö wan sisa sa ta pakisei taa: ’Mi manu bi o du di wooko dë bunu möön sö wan baaa!’ Ma ee u abi sakafasi tuutuu, nöö woo köni fu wa ko ta pakisei sö. U sa lei soni a di fasi fa Mosesi bi du soni, di de bi da wotowan gaandi. Mosesi bi lobi di wooko di Gadu bi dëën faa tii dee Isaëli sëmbë. Ma andi Mosesi bi du di Jehovah bi da wotowan pasi u de bi sa wooko makandi ku ën? Wë an bi haun ku de (Nöb. 11:24-29). A bi lei taa a abi sakafasi, nöö a bi da wotowan pasi u de heepi ën kuutu soni da dee Isaëli sëmbë (Ëki. 18:13-24). Dee Isaëli sëmbë bi ko abi möön hia womi di bi o ta kuutu soni da de, nöö de an bi o ta wakiti sö longi möön u de kuutu soni da de. A sö wan fasi Mosesi bi lei taa a ta möön booko hën hedi ku di feni di woto sëmbë bi musu feni heepi, möön fa a bi ta booko hën hedi ku dee sömëni gaandi dee a bi abi. U ta lei wan bunu soni a di woto aki seei! U ta lei taa ee u kë u Jehovah tei u fuu du wooko dëën, nöö u musu möön booko u hedi fuu ko abi sakafasi, möön fa u musu booko u hedi fuu ko sa’ u du wan apaiti wooko. w19.09 bld. 5-6 pal. 13-14

Wa sabi faandi mbei dee tiima o hopo go feti ku di Gaan Babilon. Kandë de o taki taa dee keiki u di goonliba aki, de ta mbei taa bööböö libi an sa dë a goonliba, söseei taa hii juu de ta suku u abi taki a dee soni di dee tiima ta du. Nasö kandë de sa taki taa dee keiki ko gudu gaanfa poi (Ako. 18:3, 7). A kan taa te dee tiima o hopo go feti ku dee poipoi keiki, nöö de an o kii hii dee sëmbë dee bi nango a dee keiki dë. Ma a ta möön djei kuma dee tiima o poi dee keiki ölganisaasi. Te dee keiki ölganisaasi aki an dë möön, nöö dee sëmbë dee bi ta nama ku de, o ko fusutan taa dee hedima u keiki ganjan de. Fëën mbei a sa kan taa dee sëmbë dë o kë du kuma de an sabi soni u dee keiki dë. Di poi de o poi di Gaan Babilon an o tei longi (Ako. 18:10, 21). Jehovah paamusi u taa a o „sati di ten puu hafu u dee daka” u di gaan fuka, sö taa „dee sëmbë dee [a] tei ko sëmbë fëën” sa fika a libi, söseei taa di tuutuu biibi an poi kaba a sösö.​—Maik. 13:19, 20. w19.10 bld. 15 pal. 4-5

Kandë unu mama ku unu tata hati bi ta boonu hesi, nöö de bi ta fan goofu ku unu. Nöö a kan taa di soni dë mbei un ko ta si kuma an föutu ee un ta du di wan seei soni ku dee mii fuunu. Hii fa unu sabi dee wëti u Jehovah kaa, tökuseei a sa ta taanga da unu jeti fuun hoi unuseei te dee mii fuunu mbei hati fuunu boonu. A sa ta taanga da unu tu fuun abi pasensi ku de, möönmöön te sinkii fuunu wei (Ef. 4:31). Te a dë sö, nöö un musu begi Jehovah faa heepi unu (Ps. 37:5). Wan woto soni di sa ta taanga da so mama, hën da te de musu lei dee mii u de taa de lobi de. De kiija dee mama aki a wan wosudendu ka de mama ku de tata an bi ta lei de taa de lobi de. Aluwasi ee sö de kiija i, tökuseei ja musu u kiija dee mii fii a di lö fasi dë tu. A sa kan taa wan mama di ta saka hënseei a Jehovah basu, musu ko sabi unfa a musu lei dee mii fëën taa a lobi de. Kandë a sa ta taanga dëën. Ma a sa tooka. Te a du sö, nöö hën ku dee sëmbë fëën wosudendu tuu o feni wini fëën. w19.09 bld. 18-19 pal. 19-20

Ee wan sëmbë ta dini Jehovah, ma a ta tei te a hia ten ta mbei möiti faa ko gudu, nöö a o ko dë taa sö wan sëmbë ta suku u dini tu masa. Hën da a o dë taa sö wan sëmbë an ta dini Jehovah wanwan. Ufö di jaa 100 Baka Keesitu, so sëmbë u di kemeente u Laodisea bi ta taki taa: „Mi gudu, mi abi wanlö gudu kaa, nöö ma abi na wan soni fanöudu.” Ma a Jehovah ku Jesosi wojo, de bi ’dë mofina sëmbë, tjali u de bi ta kisi sëmbë, de bi pooti, de bi dë bookowojoma, söseei de bi dë söndö soni a sinkii’. Jesosi an bi bai dee sëmbë aki a soni u di de bi gudu, ma a bi du ën u di de bi lobi möni sö tee taa di soni dë bi ta mbei de ku Gadu an bi dë mati möön (Ako. 3:14-17, NW). Ee u ko si taa u ko bigi ta lobi möni, nöö u musu du wan soni wantewante fuu tooka di fasi fa u ta si soni (1 Tim. 6:7, 8). Ee wa du sö, nöö woo bigi ko ta lobi woto soni tu, nöö Jehovah an o si di dini di u ta dini ën u soni möön. Jehovah „kë taa sëmbë musu dini hën wanwan”.​—Deto. 4:24. w19.10 bld. 27 pal. 5-6

Di Giiki wöutu di de puu ko „ko a de liba”, kë taki „tja”. Wë Lukasi hën bi sikifi di buku Tjabukama, nöö hënseei bi wooko ku di wan seei Giiki wöutu, di a bi kë lei unfa di ventu ta „tja” wan sipi (Tjab. 27:15). Wan womi di ta öndösuku soni u Bëibel bi taki taa di apösutu Petuisi bi taki taa di santa jeje bi „ko a [dee sëmbë dee sikifi Bëibel] liba”, nöö a bi taki ën a wan fasi di bi o mbei sëmbë pakisei wan sipi di dë a wata liba, di abi wan koosu u di ventu sa tjëën. U ta fusutan taa Petuisi bi ta lei taa leti kumafa di ventu ta tja wan sipi faa musu go dou ka a musu dou, sö nöö di santa jeje bi tja dee tjabukama u Gadu ku dee sëmbë dee sikifi di Bëibel, u de bi sa du di wooko u de. Di womi di ta öndösuku soni u Bëibel di u bi taki soni fëën djunsu dë, bi taki tu taa „dee womi dee sikifi di Bëibel bi dë kuma boto di di boto koosu u de dë jabijabi”. De bi dë kabakaba u de du di wooko di di santa jeje bi ta manda de u de du. Jehovah bi du di soni di a bi musu du. A bi da de di „ventu” nasö di santa jeje fëën. Dee womi dee sikifi di Bëibel bi du di wooko di de bi da de u de du. De bi du andi di jeje bi manda de u de du. A di ten aki u sa tei di santa jeje maaka ku ventu di böö. Te di ventu ta böö bunu, nöö a sa tja wan sipi go dou ka musu dou, hii fa di wata u di ze ta seki gaanfa. Sö nöö di santa jeje ta heepi u fuu dini Jehovah go dou hii fa fuka ta miti u, u te u dou a di njunjun goonliba di Gadu paamusu u. w19.11 bld. 9 pal. 7-9

So juu a sa pasa taa u lasi hati. Ma wa musu tei dee bookohedi fuu ta pakisei hii juu. Ee u du di soni dë, nöö pakisei fuu an o dë möön a dee bunu soni dee Jehovah paamusi u taa a o da u (Ako. 21:3, 4). Di soni dë sa mbei u ko lasi hati sö tee taa u ko wei, nöö u disa di dini di u ta dini Jehovah. Buta pakisei a di fasi fa wan sisa di ta dë na Amëëkanköndë ta buta mëni a di biibi fëën, hii fa a ta luku hën manu, u di hën manu suwaki gaanfa. A bi sikifi a wan biifi taa: „So juu u bi ta booko u hedi, söseei u bi ta lasi hati tu, ma wa ta fëëkëtë dee soni dee Jehovah paamusi u. Mi dë ku tangi a hati seei u hii dee soni dee Jehovah ta da u, u da u taanga, söseei u mbei di biibi fuu ko möön taanga. U abi dee soni dë fanöudu tuutuu. De ta heepi u fuu sa ta dini Jehovah go dou, söseei de ta heepi u fuu sa pasa dee tesi dee ta miti u.” Di soni di di sisa aki taki, ta lei u taa u sa hoi dou aluwasi u lasi hati! Unfa u sa du di soni dë? I musu ta si di miti di tesi ta miti i kuma wan fasi fa Saatan ta pooba i. I musu ta futoou taa Jehovah o da i kötöhati. Söseei i musu ta tei dee soni dee a ta lei i u bigi. w19.11 bld. 16 pal. 9-10

Dee gaanwomi musu hoi di mama wëti u Bëibel di sikifi aki a pakisei. Wan gaanwomi musu hoi a pakisei taa an musu konda tjubitjubi woto u sëmbë u di kemeente da wotowan, na di mujëë fëën seei. Ee a bi o du sö, nöö a bi o sa mbei wotowan an futoou ën möön, nöö a bi o sa pasa taa wotowan an ta lesipeki ën möön. Wan baaa di abi faantiwöutu a di kemeente an musu dë „sëmbë ta bia fan a buka te ja sa futoou ën a soni” (1 Tim. 3:8). Di soni aki kë taki taa de an musu ta ganjan wotowan, nasö de an musu ta paaja woto u sëmbë. Ee wan gaanwomi lobi hën mujëë, nöö an o piki hën mujëë soni di hën mujëë an musu ko sabi. Wan mujëë sa heepi hën manu u sëmbë an lasi lesipeki dëën, te an ta duwengi ën faa konda woto dëën di an musu sabi. Te an ta du di soni aki, nöö na lei nöö a ta lei taa a ta heepi hën manu, ma a ta lei tu taa a ta lesipeki di sëmbë di piki hën manu di tjubitjubi woto. Ma di möön fanöudu soni, hën da a ta mbei Jehovah wai ku ën, u di a ta heepi u mbei sëmbë ta libi fiifii ku deseei a di kemeente.​—Lom. 14:19. w20.03 bld. 22 pal. 13-14

A di jaa 1512 Bifö Keesitu, hën dee Isaëli sëmbë bi seti di tenti u Gadu leti a di kuun de kai Sinai, fesi. Mosesi hën bi dë fesima u wan komakandi di de bi hoi, nöö de bi buta Alon ku dee womi mii fëën ko mindima (Ëki. 40:17; Leif. 9:1-5). Unfa Jehovah bi lei taa a bi wai ku dee sëmbë dee bi ko dë mindima fëën? Di Alon ku Mosesi bi ta wensi bunu da dee sëmbë, hën Jehovah bi mbei faja kumutu a liba ala ko tjuma di mbeti di bi fika a di begitafa (Leif. 9:23, 24). Andi di faja di bi kumutu a liba ala bi mbei dee sëmbë ko fusutan? Jehovah bi mbei di faja kumutu a liba ala, u lei taa a bi wai taa Alon ku dee womi mii fëën bi ko dë mindima fëën, söseei u lei taa a bi dë ku de. Di dee Isaëli sëmbë bi si taa Jehovah bi dë ku dee mindima, a bi da de taanga u de wooko makandi ku de. Faandi mbei di lei di Jehovah bi lei taa a bi dë ku dee mindima u Isaëli, dë wan fanöudu soni da u a di ten aki? Wë u di di soni dë ta lei taa wan möön gaan soni bi o pasa bakaten. Keesitu, da di möön heiwan u dee Gaan Mindima, nöö hën ku 144.000 sëmbë o dë mindima u Gadu a liba ala. Hën ku dee sëmbë aki o dë könu tu (Heb. 4:14; 8:3-5; 10:1). U ta si gbelingbelin taa Jehovah ta tii di ölganisaasi fëën a di ten aki, söseei taa a ta mbei soni waka bunu a di ölganisaasi fëën. w19.11 bld. 23 pal. 13; bld. 24 pal. 14, 16

Di Apösutu Paulosu bi dë a Kolenti, nöö a bi ta libi na Akila ku Pesila pisi, nöö hën ku de bi ta „du di wan wooko ta mbei wan soni kuma pelawosu ku mbeti kakisa ta sei”. Te Paulosu bi ta taki taa a bi ta wooko „ndeti ku didia”, an bi kë taki taa a ta wooko söndö u böö. An bi ta mbei tenti a Saba daka, ma a dee daka dë a bi ta peleiki da dee Dju sëmbë dee an bi ta wooko a di daka dë tu (Tjab. 13:14-16, 42-44; 16:13; 18:1-4). Paulosu bi musu ta du wan wooko faa ta sölugu hënseei, tökuseei hii juu a bi ta paaja di bunu buka u Gadu (Lom. 15:16; 2 Kol. 11:23). Paulosu bi ta da wotowan taanga u de ta du di peleikiwooko hii juu tu. Fëën mbei Akila ku Pesila „bi ta du di wooko u Jesosi Keesitu makandi” ku ën (Lom. 12:11; 16:3). Paulosu bi da dee Keesitu sëmbë u Kolenti taanga u de „ta biinga hiniwanten a di wooko u Masa” (1 Kol. 15:58; 2 Kol. 9:8). Jehovah bi mbei apösutu Paulosu sikifi taa: „Ee wan sëmbë an kë wooko nöö an musu njan tu”.​—2 Tes. 3:10. w19.12 bld. 5 pal. 12-13

Jehovah mbei dee fosu libisëmbë ku di fii u pai miii. Ma ambë musu taki ee wan womi ku wan mujëë di tööu musu pai miii nasö na un ten de musu pai miii? A so kamian, sëmbë ta pakisei taa te wan womi ku wan mujëë tööu, nöö an musu tei longi ufö de pai miii. Kandë dee famii u de, nasö woto sëmbë sa ta da de taanga u de pai miii wante. Wan baaa de kai Jethro, di ta libi a di pisiwata u Asia, bi taki taa: „So sëmbë u di kemeente di abi miii, ta piki dee baaa ku dee sisa dee tööu, dee an abi miii, taa de musu pai miii.” Wan woto baaa di ta libi a Asia de ta kai Jeffrey, bi taki taa: „So sëmbë ta piki dee baaa ku dee sisa dee an abi miii, taa de an o abi sëmbë u luku de te de ko gaandi.” Hiniwan womi ku wan mujëë di tööu musu taki da deseei ee de o pai miii, nasö ee de an o pai miii. De hën musu taki andi de o du. De hën abi di faantiwöutu dë (Gal. 6:5). U ta fusutan taa dee mati ku dee famii u wan womi ku wan mujëë di tööu, ta kë u de ta dë waiwai. Ma tökuseei dee famii ku dee mati u de musu fusutan taa na de hën abi di faantiwöutu u taki da de ee de musu pai miii, nasö ee de an musu pai miii.​—1 Tes. 4:11. w19.12 bld. 22 pal. 1-3

A ta taanga da i fii si Gadu kuma i Tata u? So sëmbë sa ta pakisei taa Jehovah bigi sö tee taa wa dë na wan hojo soni dëën. De ta si kuma Gadu an o booko hën hedi ku de. Ma di lobihati Tata fuu an kë fuu fii sö. A da u libi, nöö a kë fuu ku ën dë gaan mati. Apösutu Paulosu bi taki da wanlö sëmbë na Atene taa Jehovah „an dë longi poi ku hibiwan fuu” (Tjab. 17:24-29). Gadu kë taa hiniwan fuu musu ta fan ku ën, leti kumafa wan mii ta fan ku dee gaan sëmbë fëën. A sa ta taanga da so sëmbë u de si Jehovah kuma de Tata, u di kandë a piki mii ten u de, de tata an bi lei de taa a lobi de tjika, nasö kandë an bi lei de taa a lobi de seei. Wan sisa bi taki taa: „Mi Tata bi hogi seei. Fëën mbei di mi bi bigi lei soni u Bëibel, a bi ta taanga da mi u mi si Jehovah kuma wan sëmbë di lobi mi.” I ta fii kumafa di sisa aki bi ta fii ö? Ee sö i ta fii, nöö na lasi hati. Baka wan pisiten iseei o sa fii taa Jehovah da di möön bunu Tata di i sa abi. w20.02 bld. 3 pal. 4-5

Jesosi bi taki taa aluwasi ee u ta si kuma wa sa du hia soni möön, nasö ee u ta si kuma dee soni dee u sa ta du an dë wan apaiti soni möön te u ta ko gaandi, tökuseei Jehovah ta tei dee soni dë u bigi (Ps. 92:12-15; Luk. 21:2-4). Fëën mbei a bunu fii ta buta pakisei a dee soni dee i sa ta du. Kandë i sa ta konda soni u Jehovah da wotowan, i sa ta begi da dee baaa ku dee sisa fii, söseei i sa ta da wotowan taanga u de hoi deseei a Jehovah go dou. Jehovah ta si i kuma wan sëmbë di ta „wooko makandi” ku ën, u di i dë kabakaba u piki hën buka a soni, ma na u di i ta du wan wooko dëën nömönömö (1 Kol. 3:5-9). U ta tei ën u bigi seei taa u sa ta dini Jehovah. A dë wan Gadu di kai dee dinima fëën gaan soni! A mbei u fuu ta piki ën buka a soni. Nöö di dini di u ta dini ën, hën ta mbei u ta dë waiwai tuutuu (Ako. 4:11). Aluwasi ee dee sëmbë u di goonliba aki ta si u kuma sëmbë di an abi na wan du, Jehovah an ta si u sö (Heb. 11:16,38). So juu woo ta fii bookosaka u di u dë ku suwaki, u di u abi möni fuka, nasö u di u ko gaandi kaa. Ma boo hoi a pakisei taa na wan kodo soni seei a hii di mundu, abi di kaakiti u sa paati u ku di lobi di di Tata fuu lobi u.​—Lom. 8:38, 39. w20.01 bld. 18 pal. 16; bld. 19 pal. 18-19

Ee u ta mbei möiti fuu ko abi sakafasi, söseei fuu ta dë tifeedi ku dee soni dee u abi, nöö wa o ta haun ku wotowan. Sakafasi o heepi u fu wa si useei hei möön fa u dë. Wan sëmbë di abi sakafasi an ta si kuma a fiti u feni soni möön wotowan (Gal. 6:3, 4). Wan sëmbë di dë tifeedi ta wai ku di soni di a abi, nöö an ta tei hënseei maaka ku wotowan (1 Tim. 6:7, 8). Te wan sëmbë di abi sakafasi si wan woto sëmbë feni wan bunu soni, nöö a ta wai dëën. U abi di santa jeje u Gadu fanöudu faa heepi u fu wa ta haun ku wotowan. Boiti di dë, u abi di santa jeje fanöudu fuu ko abi sakafasi, söseei fuu dë tifeedi ku dee soni dee u abi (Gal. 5:16; Fil. 2:3, 4). Di santa jeje u Jehovah sa heepi u fuu öndösuku useei luku, söseei a sa heepi u fuu ko sabi faandi mbei u ta du dee soni dee u ta du. Gadu sa heepi u fuu disa dee pakisei dee an bunu, fuu ko ta pakisei soni di bunu.​—Ps. 26:2. w20.02 bld. 15 pal. 8; bld. 17 pal. 9

Jehovah kë fii hoi iseei a di soni di i paamusi ën di i buta i libi nëën maun a. Fëën mbei i musu mbei möiti fii dë mati u dee baaa ku dee sisa u di kemeente. Dee baaa ku dee sisa a di kemeente dë kuma famii fii. Te i nango hii juu a dee komakandi, nöö i ku dee baaa ku dee sisa o ko dë möön gaan mati. Lesi di Wöutu u Gadu hiniwan daka, nöö i pakisei fundu fëën (Ps. 1:1, 2). Dee soni dee joo lesi o dou i hati. I musu ta begi hii juu (Mat. 26:41). Di begi di i ta begi ku hii i hati o mbei i ku Jehovah ko dë möön gaan mati. ’A di fosu kamian i musu biinga fii ta dë a di Tii u Masa Gadu dendu’ (Mat. 6:33). I sa ta du di soni aki, te i ta buta di peleikiwooko a di fosu kamian a i libi. Te i ta peleiki hii juu, di biibi fii o ko taanga. Hiniwan fuka di ta miti i a di goonliba aki, dë „fu wan pisiten nöö” (2 Kol. 4:17). Ma di buta di joo buta i libi a Jehovah maun, nöö i tei dopu o jabi pasi da i fii feni wan möön bëtë libi nöunöu kaa, nöö a di ten di ta ko joo feni di „tuutuu libi”. Ee i hoi dou, joo feni wini fëën!​—1 Tim. 6:19. w20.03 bld. 12-13 pal. 19-21

Ee di sëmbë di i ta lei soni u Bëibel an ta tooka soni a di libi fëën, nöö i musu hakisi iseei ee ’i musu nango a di sëmbë dë jeti’. Ufö i disa di sëmbë, hakisi iseei dee soni aki: ’Di sëmbë di mi ta lei soni u Bëibel aki nango a fesi a di fa a sa mbei möiti dou ö?’ ’A bigi ta du dee soni dee a ta lei ö?’ (Mat. 28:20). A tjali taa so sëmbë di ta lei soni u Bëibel, dë kuma dee Isaëli sëmbë u di ten u Ezekiëli. Jehovah bi piki Ezekiëli taa: „De ta si i kuma wan sëmbë di ta kanda lobi kanda, kuma wan sëmbë di töngö fëën suti, nöö a sa’ u pëë poku lai di dë kuma gitali. De o jei dee soni i taki da de, ma na wan u de o du andi i taki” (Eze. 33:32). A sa taanga da u fuu piki wan sëmbë taa wa o ko ta lei ën soni u Bëibel möön. Ma hii fa a dë sö, u musu hoi a pakisei taa „di ten u dë aki a ko zuntu poi fu di goonliba kaba”. Ka fuu dë ta lei wan sëmbë soni u Bëibel di an nango a fesi, nöö a bi o möön bunu fuu mbei möiti u feni sëmbë di ta lei taa de dë sëmbë di „a kai da u de feni di libi u teego”.​—Tjab. 13:48. w20.01 bld. 6 pal. 17; bld. 7 pal. 20

Dee keiki an ta lei sëmbë taa wan daka o ko ka dee sëmbë dee ta piki Gadu buka o libi u teego a goonliba aki, hii fa di soni aki sikifi a di Bëibel (2 Kol. 4:3, 4). A di ten aki gaansë u dee keiki ta lei sëmbë taa hii dee bunuhati sëmbë o go libi a liba ala te de dëdë. Ma di piki kulupu Bëibel Öndösukuma di bi tja di buku de kai Di Hei Wakitimawosu ko a döö a di jaa 1879, an bi ta lei sëmbë di soni dë. Dee Bëibel Öndösukuma aki bi fusutan taa Gadu o mbei di goonliba ko toon wan paladëisi baka, nöö milionmilion sëmbë di ta piki Gadu buka o libi a goonliba aki, ma na a liba ala. Ma a bi tei wan pisiten ufö de ko sabi ambë bi da dee sëmbë dee bi o libi a goonliba aki. A dë sö tuu taa dee Bëibel Öndösukuma aki bi fusutan tu taa di Bëibel ta lei taa de o „paka tei” so sëmbë a goonliba aki u de sa go tii makandi ku Jesosi a liba ala (Ako. 14:3). Dee sëmbë aki o dë 144.000 sëmbë di bi ta dini Gadu ku hii de hati a goonliba aki, söseei di bi buta de libi a Gadu maun. w19.09 bld. 27 pal. 4-5