A lasti orloku di e kon fu „a buku fu den orloku fu Yehovah”
„Den e taki fu en na ini a buku fu den Orloku fu Yehovah.” — NUMERI 21:14.
1, 2. Na sortu okasi na ini owruten Gado ben meki den Egypte sma kon sabi en leki wan Gado di e feti, èn fa a ben du dati?
INI a ten disi sma no e frustan so furu taki a Gado fu a beibri, Yehovah, na wan orlokuman, wan mansma fu feti. Na wan dramatis fasi krakti ben poti tapu a tru tori disi, di a ben fri en pipri fu owruten fu na kwinsi di den ben kwinsi den na ini Egypte. Na feyanti fu a pipri dati, Satan Ddibri, di sma ai no man si, ben pusu Farao fu pruberi meki den wroko te den dede. Now, di Farao ben kon frustan san a ben sa lasi efu a ben meki den Israèl sma gwe ini fri, ne en nanga den srudati legre fu en ben lon go na den baka.
2 Ma Farao no ben si taki na Gado fu den Israèl sma ben kan tron wan Gado fu orloku fu frulusu en pipri. Na a yuru ten di den Egypte legre dati nanga na angri fu teki refensi ben hari go na den baka, psa na drei gron fu a Redi Se, ne na Gado fu den Israèl sma di ben de ini kofar, ben opo du sani èn ben meki den wagi-tyariman nanga den asi-tyariman dede a watra, fu di a ben meki den watra di ben poti na wan ipi leki wan skotu fadon kon na tapu a smara pasi fu lon komoto, a pasi di ben opo en srefi na so wan wondru fasi gi den Israèl sma. — Exodus 14:14, 24-28.
3. Leki sortu Gado den Israèl sma ben prenki Yehovah na ini den fektori singi, ma sortu tru tori den disiten nâsi no e erken?
3 Di den ben doro bun na a owstusei syoro fu a Redi Se, dan den Israèl sma di ben prisiri ben singi wan fektori singi di ben gi glori na a hemel Frulusuman fu den: „Meki mi singi gi Yehovah, bika den ben poti en hei a tapu. Na asi nanga en tyariman a ben iti go na ini se. Mi tranga èn mi makti na Yah, bika en e dini leki na frulusu fu mi. Disi na mi Gado, èn mi sa prèise en; na Gado fu mi ppa, èn mi sa hei en go na tapu. Yehovah na wan mansma fu orloku. Yehovah na En nen. Den wagi fu Farao nanga den srudati legre fu en a ben trowe go na ini se èn a moro bun pisi fu den fetiman fu en dede na ini a Redi Se” (Exodus 15:1-4). Drape, na a Redi Se, Yehovah ben meki sma kon sabi en leki wan fetiman di man fu du sani di e fruwondru sma. Den grontapu nâsi no erken na sani disi.
4, 5. Fu sortu fosi ppa ala den twarfu lo fu Israèl ben abi den rutu, suma mati a sma dati ben tron èn fu sortu eigifasi ede?
4 Na profeiti Moses di ben teki fesi fu singi na singi dati di kon nanga a krakti fu na santa yeye, ben taki fu Yehovah leki „na Gado fu mi ppa”. Na Hebrew man Abraham ben de wan spesrutu fositen ppa fu a nâsi Israèl. Fu en, nanga yepi fu Isâk nanga Yakob nanga den 12 manpikin fu Yakob, a rutu fu den 12 lo fu Israèl ben komoto. Abraham ben sori taki a ben de wan anbegiman fu Yehovah Gado di ben de wan bun eksenpre. A ben de wan man nanga so wan tranga bribi, taki, di Yehovah ben kari en fu gwe libi en oso na ini Ur fu den Kaldew sma, sondro draidrai a ben hari go na a kondre di Yehovah ben sa sori en, nanga a frutrow taki Gado ben sa meki a pramisi fu En kontru fu gi en nanga en bakapikin a kondre dati.
5 Fu na tumusi bigi nanga tranga bribi fu Abraham meki Yehovah ben pramisi fu gi Abraham wan „siri” ofu bakapikin, di nanga yepi fu en ala nâsi fu grontapu, makandra nanga di fu a ten disi, ben sa blesi den srefi (Genesis 12:2, 3; 22:17, 18). Abraham ben tyari kon na ini so wan krosibei matifasi nanga en Gado taki sma ben sabi en leki a „mati fu Yehovah” fu di Gado srefi ben kari a kotrow famiri-edeman „mi mati”. — Yakobus 2:23; Yesaya 41:8.
6. Fa Abraham ben sori taki a ben de wan fetiman di ben e frutrow na ini Yehovah, ala di a ben waka lontu na wan vrede fasi na ini a Pramisi Kondre?
6 Ala di Abraham ben waka lontu leki wan freimde sma na ini a Pramisi Kondre, toku a ben sori taki a ben kan handri leki wan fetiman, wan orlokuman. Na wan spesrutu okasi, fo dorosei kownu ben fadon kon na ini a Pramisi Kondre èn ben tyari Lot, di Abraham ben de wan omu fu en, nanga en osofamiri gwe. Fu di tranga famiri banti ben pusu Abraham meki a ben gi fetisani na 318 fu den knekti fu en èn makandra nanga moro fetiman fu dri patna fu a srefi presi, Aner, Eskol nanga Mamre, a ben hari go na baka den fufuruman. Onfruwakti na mindrineti Abraham nanga a fetilegre fu en ben go feti nanga den man di ben fadon kon ini a kondre èn ben wini den, ala di den ben abi wan moro bigi feti legre. Wan „srakti fu den kownu” ben feni presi (Hebrew sma 7:1; Genesis 14:13-17). Abraham ben frulusu Lot nanga en osofamiri èn ben wini ala sani baka di den ben fufuru.
7-9. (a) Sortu pristri Abraham ben fisiti, èn sortu blesi a ben kisi? (b) Fa Abraham ben sori taki a ben wani taki soso A Moro Hei Gado ben sa meki a kon gudu? (c) Suma ben meki Abraham wini, so leki fa Melkiseidek ben sori?
7 Abraham ben frustan taki a feti di a ben go feti ben sori taki a waka bun soso nanga yepi fu Yehovah Gado, èn tapu en fektoriwaka go na oso, a ben kan meki dati bekenti na publiki. A ben sabi taki a pristri di en Gado ben feni bun ben de fu feni na ini a foto Salem. Fu dati-ede a ben hari go na a foto dati. A lasti pisi fu Genesis kapitri 14 e fruteri wi san ben feni presi na a ten dati:
8 „Èn Melkiseidek, a kownu fu Salem, ben tyari brede nanga win èn a ben de pristri fu A Moro Hei Gado. Ne a ben blesi en èn ben taki: ’Blesi fu Abram fu a sei fu A Moro Hei Gado, na Mekiman fu hemel nanga grontapu; èn blesi fu A Moro Hei Gado, di gi den sma di e kwinsi yu na ini yu anu!’ Baka dati Abram ben gi en a di fu tin pisi fu ala sani. Baka dati na kownu fu Sodom ben taigi Abram: ’Gi mi den sili, ma teki den gudu fu yu srefi.’ Ne Abram ben taigi a kownu fu Sodom: ’Fu tru, mi e opo mi anu go na tapu na ini wan sweri na Yehovah, A Moro Hei Gado, a Mekiman fu hemel nanga grontapu, taki mi no sa teki nowan tetei ofu banti fu yu susu, nôno, mi no sa teki noti san de fu yu, so taki yu no kan taki: „Na mi meki Abram kon gudu”. Noti gi mi! Soso san den yonkuman nnyan kba, èn a pisi fu den man di ben go nanga mi, Aner, Eskol nanga Mamre, — meki den teki a pisi fu den.’” — Genesis 14:18-24.
9 So leki fa den vers disi e sori, dan Melkiseidek, na kownu-pristri fu na foto Salem, ben sori taki na overtoigi fu Abraham ben de yoisti taki a ben de Na Moro Hei Gado di ben feti gi Abraham nanga den legre fu en èn di ben meki a wini. A kownu-pristri Melkiseidek no ben teki noti puru fu a pisi fu Yehovah ini na afersi.
A buku fu den orloku fu Yehovah
10. San na a fosi tron di den e taki fu orloku na ini a beibri, èn fu san-ede a ben de soso a bigin fu den wini fu den orloku fu Yehovah?
10 A tori di den e taki fu en na ini Genesis 14 fu a feti di legre ben kon feti na ini a Pramisi Kondre èn a wini di Abraham ben wini den man di nanga feti sani ben fadon kon ini a Pramisi Kondre de a fosi leisi di den e taki fu orloku na ini a Santa Buku. Sobun, moro leki fo yarihondro bifo Yehovah ben feti en feti na a Redi Se, a ben meki sma kon sabi en leki wan orlokuman, „wan mansma fu orloku”. Toku dati ben de soso wan bigin. Moro bigi èn moro krakti wini ben sa kon, pe yu abi so srefi na ini wan lastiwan na ini a „bosroiti fu a seti fu sani” disi. — Mateyus 24:3.
11. San na „a buku fu den Orloku fu Yehovah”, ma pe moro wi e feni psamarki den tori di e go fu den feti fu en?
11 Akruderi san den e taki na ini Numeri 21:14, dan den ben skrifi wan „buku fu den Orloku fu Yehovah”. A frutrow tori ofu historia disi, fu den Orloku fu Gado fu a bun fu en pipri ben bigin kande nanga a feti disi fu a bun fu a kotrow Abraham. Moses ben sabi a buku disi, ma a no e gi unu moro finifini bodoi fu en. Fu dati-ede wi no sabi ala fasi fa Yehovah ben sori en srefi leki wan orlokuman na ini a pisiten di a buku fu den Orloku fu Yehovah e taki fu en. Ma fu sensi di den taki fu a buku dati, dan a moro bigi pisi fu a beibri ben skrifi poti na tapu papira, èn disi e gi wi nofo tori fu den feti fu Yehovah.
A Moro Bigi Melkiseidek — wan orlokuman
12. Sortu moro bigi Funktionarsi fu A Moro Hei Gado Melkiseidek ben prenki, èn sortu Psalm di David ben skrifi ben taki nanga a pristri nanga fetiman disi?
12 Baka di Abraham ben wini Kedorlaomer nanga den konpe-kownu fu en, dan Melkiseidek ben blesi en. Kownu-pristri Melkiseidek ben prenki na profeitifasi a Sma di ben sa de a Heipristri fu A Moro Hei Gado èn di ben sa de so srefi wan makti orlokuman di A Moro Hei Gado ben sa hori baka gi en. Psalm 110, di na Kownu èn orlokuman David ben skrifi na ondro krakti fu santa yeye, e taki nanga a Sma disi di de moro bigi leki Melkiseidek fu Salem, te a e taki: „A tiki fu a tranga fu yu Yehovah sa seni komoto fu Siyon, taki: ’Go poti na yu ondro a mindri den feyanti fu yu’. Yehovah sweri (èn a no sa firi sari): ’Yu na wan pristri te ten di no abi skotu na a fasi fu Melkiseidek!’ Yehovah srefi di de na yu reti-anu sei seiker sa masi den kownu finifini tapu na dei fu en atibron.” — Psalm 110:2, 4, 5.
13. Na ini Hebrew sma 7 èn 8 den e meki yu kon sabi suma leki a Sma di de moro bigi leki Melkiseidek fu owruten, èn na ini sortu hei presi a ben go èn nanga sortu òfer?
13 A skrifiman di ben skrifi a buku Hebrew sma na ondro krakti fu santa yeye ben meki wi kon sabi a Sma di den ben skrifi den wortu disi trutru gi, di a ben taki: „Wan sma waka na wi fesi go na inisei fu na bun fu wi, Yeises, di tron na a fasi fu Melkiseidek wan heipristri fu têgo” (Hebrew sma 6:20). Na ini a tra kapitri fu Hebrew sma den e fruklari a granfasi di Melkiseidek fu owruten ben abi. Ma a granfasi di en leki pristri ben abi no ben psa srefisrefi di fu a Sma di a ben prenki, a wan di opobaka fu na dede, na glori Yeises Krestes, di ben go na ini na santa presi na fesi Yehovah Gado srefi nanga a waarde fu wan srakti-ofrandi di ben bigi krinkrin moro ala sani di a kownu èn pristri Melkiseidek fu Salem ben kan òfer oiti wanten. — Hebrew sma 7:1–8:2.
14. A Moro Bigi Melkiseidek ben gi den kerkileriman fu a krestenhèit makti fu abi wan prati na den wroko fu srudati fu den sokari kresten nâsi?
14 Na Kownu èn pristri Melkiseidek ben blesi wan orlokuman, na Abraham di ben wini. Ma fa a de nanga A Moro Bigi Melkiseidek, A Sma di ben seti a tru krestendom? Den kerkileriman fu a krestenhèit e taki taki den e teki presi gi Yeises Krestes te den e blesi den legre fu den sokari kresten nâsi èn e begi gi den. Ma a Heipristri fu Yehovah di de na ini hemel ben horibaka gi den kerkileriman fu a krestenhèit na ini a tori disi? A teki na so fasi a frantiwortu na en tapu fu ala a brudu di ben trowe na ini a sokari kresten pisiten, pe yu abi so srefi na ini a brudu di ben trowe na ini a Fosi nanga A Di Fu Tu Grontapu Feti? Kwetikweti! Noiti a gi en tru disipri a makti fu meki den srefi tron wan pisi fu a grontapu disi èn fu teki prati na en srudati wroko fu trowe brudu.
A Gado di e feti orloku e meki wan glori nen gi en srefi
15, 16. San Yehovah ben meki gi en srefi di a ben feti fu fri en pipri komoto fu Egypte?
15 Nanga den wortu disi Nehemiya 9:10 e sori tapu a fri di Yehovah ben fri den twarfu lo fu Israèl komoto fu Egypte: „Ne yu ben gi marki nanga wondru teige Farao nanga ala en dinari èn a heri pipri fu en kondre, bika yu ben sabi taki den ben handri nanga heimemre teige den [den Israèl sma]; èn yu ben go doro fu meki wan nen gi yu srefi so leki a dei disi.” — Teki gersi Exodus 14:18.
16 A profeiti Yesaya e sori tapu a fasi fu a nen disi te a e taki fu Yehovah: „A sma di e meki En makti anu go na a reti anu fu Moses; A sma di e prati den watra fu makandra na den fesi fu meki wan nen di e tan gi en srefi fu ten di no skotu.” Èn te a e taki nanga Yehovah a e taki: „Na so yu tyari a pipri fu yu fu meki wan glori nen gi yu srefi” (Yesaya 63:12-14). Danièl di ben taki nanga Yehovah ben aksi en fu opo du wan sani baka gi en pipri, nanga den wortu: „Yu di ben tyari yu pipri komoto fu Egypte nanga wan tranga anu èn di ben go doro fu meki wan nen gi yu srefi, so leki a dei disi.” — Danièl 9:15; Yeremiya 32:20.
17. Suma Yehovah sa seni fu feti na ini en nen, èn san a sa sori ala nâsi fu a ten disi na so wan fasi?
17 Te fu kba Yehovah Gado sa seni Yeises Krestes kon, a Moro Bigi Melkiseidek, leki wan makti orlokuman. Nanga yepi fu en Yehovah sa meki wan nen gi en srefi di e psa ala sani di ben du na ini a ten di psa so leki skrifi na ini a buku fu den Orloku fu Yehovah ofu na ini den Hebrew Buku fu a santa beibri. Na ini a lasti kapitri fu a buku wan bifo a lasti fu den Hebrew skrifi, den e taki na fesi fu wan internationaal feti di sma o fadon kon feti teige Yerusalen. Dan, leki fa Sakariya 14:3 e taki, ’Yehovah sa hari go seiker èn feti nanga den nâsi disi so leki a dei di a ben e feti orloku, na a dei fu feti’. Na a fasi disi a Gado fu a beibri sa sori ala nâsi fu a ten disi taki a de te nanga now ete a Gado di e feti so leki a ben de na ini den dei fu a owru Israèl.
18, 19. Sortu Yerusalen sa de a sani di ala nâsi sa opo kon feti nanga en?
18 A sani disi musu kon ete. Ma sortu Yerusalen sa ondrofeni so wan feti di den sa opo kon feti nanga en fu alape? A profeititori no ben kontru tapu a Yerusalen fu a ten fu Sakariya. Na ini 70 G.T. den legre fu Rome ben pori a foto dati. Ma den ben bow Yerusalen baka èn nownow, a krestenhèit nanga a nâsi Israèl na skinfasi e si en leki wan santa presi. Ini a Siksi-dei Orloku fu 1967, a Israèl na skinfasi ben teki a heri grontapu Yerusalen di ben bow kon bun baka leki en gudu. Ma no wan enkri pikin buweisi de taki Yehovah ben abi wan prati na den feti dati. A kownu fu En, Yeises Krestes, di Gado ben poti tapu a kownu-sturu, no e tiri na ini a grontapu Yerusalen, èn a no de moro langa „a foto fu a bigi Kownu”, dati wani taki Yehovah. — Mateyus 5:35.
19 Nôno, a officieel mamafoto disi fu den dyu di de wan memre fu a Verenigde Nâsi no de a Yerusalen di a profeititori fu Sakariya e kari. Na presi fu dati, Sakariya e sori tapu a Yerusalen di wi e leisi fu en na ini a buku Hebrew sma. Drape Paulus e taki nanga salfu kresten èn a e taki: „Unu kon na a bergi Siyon èn wan foto fu a libi Gado, a Yerusalen fu Hemel, nanga furu meriyade engel” (Hebrew sma 12:22). A Yerusalen disi fu hemel no de noti moro leki Gado Mesiyan Kownukondre, di wan pikin grupu fu salfu kresten di abi a howpu fu de konpe tiriman nanga Krestes na ini na kownukondre dati, e teki presi gi en ini a ten disi. Den disi sa de a sani di na profeititori ben taki a fesi taki den ben sa kon feti nanga den.
20. Sortu wortu kownu Hiskiya ben taigi en pipri di ben de ini kofar, so taki den ben kan kisi tranga, èn fu den wortu fu sortu kownu di bigi moro Hiskiya, Yehovah Kotoygi na ini a ten disi e kisi tranga?
20 Ma no den salfuwan, no a bigi ipi fu kresten di komoto fu ala nâsi èn di abi wan grontapu howpu èn di moksi den srefi na ini a soifri anbegi na den salfuwan, sa abi fu frede a bakapisi fu a feti disi. Baka di Sanherib, na kownu fu Asiriya, en legre di e gi frede ben hari kon feti nanga Yerusalen na ini a ten di kownu Hiskiya ben de kownu, dan Hiskiya ben meki den Israèl sma di ben de ini kofar, kisi wan luku tapu a situwâsi di e gi kowru-ati, di a ben taigi den: „Nanga en wan anu fu skin de, ma nanga wi Yehovah wi Gado de, fu yepi wi èn fu feti den feti fu wi.” A bakapisi ben de taki „a pipri ben feni tranga ini den wortu fu Hiskiya, a kownu fu Yuda” (2 Kronieken 32:8). Te den nationaal feti legre fu a disiten grontapu-seti e taki fu du ogri nanga den Yehovah kotoigi na ini a ten disi dan den kan feni tranga ini den sortu wortu dati fu wan kownu di bigi moro leki Hiskiya, Yeises Krestes.
21. (a) Fu san-ede a feti di sma sa kon feti nanga a hemel Yerusalen na ini a ten di e kon, sa meki wi memre den wortu fu Yahasiyel? (b) San sa de a kba fu a feti di musu feti ete?
21 Na ini a ten dati yu sa memre den wortu fu a leviet Yahasiyel di e tranga yu bribi: „Yu no abi fu feti ini a tori disi. Teki yu presi, tan tanapu èn si a frulusu fu Yehovah fu na bun fu yu. Ow Yuda nanga Yerusalen, no frede èn no skreki. Hari go miti den tamara, èn Yehovah sa de nanga yu” (2 Kronieken 20:17). Iya, a heri kofarlek ten dati Yehovah sa de nanga en pipri. A de di den o de sondro kofar nanga a kibri di den o kibri den o anga fu a feti di Yehovah e feti gi den. Èn feti a sa feti nanga yepi fu en Kownu, Yeises Krestes, di e feti orloku! A bakapisi? A figi puru krinkrin fu a orga fu Ddibri di de fu si nanga ai na grontapu. — Openbaring 19:11-21.
22. (a) San sa de a prisiri kba fu a buku fu den Orloku fu Yehovah, èn san Yehovah sa meki gi en srefi nanga dati? (b) San a wini fu Yehovah sa buweigi den wan di lobi en nen fu du ?
22 Fa Gado sa meki wan bigi nen gi en srefi nanga yepi fu a wini di a wini di e gi respeki frede, ini a „orloku fu a bigi dei fu Gado na Almaktiwan” na Har–Mágedon! (Openbaring 16:14, 16). Te yu luku en bun, dan wan nyun kapitri sa poti kon moro ete na a buku fu den Orloku fu Yehovah. A sa de wan kba di e gi prisiri, wan bigi lastiwan na ini a tori fu a seti fu sani disi. A heri buku sa sori taki noiti na Almakti Gado lasi wan feti ete. Fa den wan di lobi a nen fu Yehovah sa prèise en nanga prisiri babari! Dan trutru na wan fasi di bigi srefisrefi a lasti vers fu den psalm sa kon tru: „Ala san e blo, musu prèise Yah. Prèise Yah!”. — Psalm 150:6.
Aksi fu luku sani syatu baka
◻ San sma na ini a ten disi no e frustan so furu fu a Gado fu a beibri, Yehovah?
◻ Sortu orloku Abraham ben feti, èn suma ben meki a wini?
◻ San na „a buku fu den Orloku fu Yehovah”?
◻ San sa de a lastiwan fu „a buku fu den Orloku fu Yehovah”, èn san sa de a bakapisi fu disi?