Broko nanga falsi relisi
’„Komoto foe den mindri”, Jehovah e taki, „èn no fasi na sani di no krin moro langa èn mi wani teki oenoe.”’ — 2 KORENTESMA 6:17.
1. Sortoe kroederi foe kenki sani Satan ben proeberi foe meki nanga Jesus, èn sortoe toe sani wi e leri foe di a ben doe na pristeri disi?
„ALA den sani disi mi sa gi joe, efoe joe fadon èn doe wan doe foe anbegi gi mi.” Ala di na pristeri disi ben doe doesoendoesoen jari a baka na bigin foe falsi relisi, tokoe a e gi na sroto foe froestan soema de a baka falsi anbegi èn san na a marki foe dati. Lati ini na jari 29 G.T., Didibri ben pristeri Jesus ala den kownoekondre foe grontapoe, ini na presi foe wan doe foe anbegi. Na pisi tori disi e froeteri wi toe sani: taki den kownoekondre foe na grontapoe disi ben de foe Satan so taki a ben man gi den na soema a ben wani èn taki te foe kaba na marki foe falsi relisi na foe anbegi Didibri. — Mateus 4:8, 9.
2. San wi e leri foe den wortoe foe Jesus na ini Mateus 4:10?
2 Nanga en piki, Jesus no ben trowe falsi relisi wawan ma ben sori so srefi san de ini a tori foe troe relisi. A ben froeklari: „Gowe, Satan! Bikasi Boekoe e taki: ’Jehovah, joe Gado, joe moesoe anbegi èn gi en wawan joe moesoe doe santa dienst’” (Mateus 4:10). Na marki foe troe relisi de so boen na anbegi foe na wan troe Gado, Jehovah. Bribi nanga gi jesi de ini a tori, na doe foe na wani foe Jehovah.
Na bigin foe falsi relisi
3. (a) Oten èn fa falsi relisi ben bigin na grontapoe? (b) San na a fosi sani di sma doe, di skrifi ini bijbel, foe di den no e froedrage a relisi foe wan trawan, èn fa a froefolgoe foe sma, foe den relisi ede, ben go doro sensi na ten dati?
3 Falsi relisi ben bigin na grontapoe di den fosi libisma ben tranga-jesi Gado èn ben teki na prakseri foe na Sneki foe bosroiti gi densrefi „san na boen èn san na ogri” (Genesis 3:5). Foe di den ben doe disi, den ben trowe na regtfardiki soevereiniteit foe Jehovah èn ben drai baka gi joisti anbegi, troe relisi. Den ben de den fosi libisma ’di ben kenki na waarheid foe Gado gi na lei, èn di ben gi grani na den sani di meki èn ben doe santa diniwroko gi dati na presi foe doe dati gi na Sma di ben meki sani” (Romesma 1:25). Na mekisani di den ben teki foe anbegi, sondro foe den sabi dati, no ben de no wan tra sma leki Satan Didibri, „na fosi sneki” (Openbaring 12:9). Na moro owroe manpikin foe den, Kaïn, ben weigri foe waka baka na switifasi rai foe Jehovah èn na so fasi ben kon opo ensrefi kontrari na soevereiniteit foe En. Foe di a ben sabi, noso sondro foe a ben sabi dati, a ben tron „wan pikin foe na ogriwan”, Satan, èn wan sma di ben e beoefen anbegi foe Didibri. A ben kiri en moro jongoe brada Abel, di ben e beoefen troe anbegi, troe relisi (1 Johanes 3:12, Willibrordvertaling; Genesis 4:3-8; Hebrewsma 11:4). Na broedoe foe Abel ben de na fosi broedoe di ben lon foe di sma no e froedrage na relisi foe wan tra sma. A de wan sari sani taki falsi relisi ben go doro foe meki na broedoe foe sma, di no doe fowtoe, lon te na a ten disi. — Loekoe Mateus 23:29-35; 24:3, 9.
4. Sortoe tekst, di abi foe doe nanga Noa, e sori san na troe relisi?
4 Bifo na Froedoe, Satan ben drai na moro bigi pisi foe na libismafamiri poeroe foe troe relisi. Ma Noa „ben feni boen-ati ini den ai foe Jehovah”. Foe san ede? Foe di a ’ben waka nanga na troe Gado’. Dati wani taki, a ben beoefen troe anbegi. Na troe relisi no de wan seti foe doe sani so leki den poti den a fesi akroederi regel, noso na hori na gwenti, ma wan fasi foe libi. A wani taki foe e poti bribi ini Jehovah èn foe e dini en na wan fasi pe wi e gi jesi na en, foe ’waka nanga en’. Noa ben doe disi. — Genesis 6:8, 9, 22; 7:1; Hebrewsma 11:6, 7.
5. (a) San Didibri ben proeberi foe meki a baka na Froedoe, èn fa? (b) Fa Jehovah ben pori na plan foe Didibri, èn san ben de na bakapisi?
5 No so langa a baka na Froedoe, Didibri, leki fa a sori, ben gebroiki Nimrod, wan man di ben abi na takroe-nen foe „e gens Jehovah”, ini wan moeiti di a ben doe foe tjari a heri libismafamiri kon a wán ini wan fasi foe anbegi di ben sa de agen kontrari Jehovah (Genesis 10:8, 9; 11:2-4). A ben o de wán falsi relisi di tjari kon a wán, anbegi foe Didibri di tjari kon a wán èn di ben sa abi leki prenspari presi, na foto nanga na toren di den anbegiman foe en ben bow. Jehovah ben pori na plan disi foe di a ben broeja na ’wán tongo’ di na heri libismafamiri ben e taki na a ten dati (Genesis 11:5-9). Foe dati ede, sma ben kon kari na foto Babel, bakaten Babilon; ala toe nen wani taki „Broeja”. Na broeja disi foe na tongo di sma ben taki, ben meki taki na libismafamiri ben panja go na a heri grontapoe.
6. (a) Sortoe relisi idea Satan ben poti ini a froestan foe den anbegiman foe en na ini Babilon bifo den ben panja gowe? (b) Foe san ede den relisi na a heri grontapoe abi bribi overtoigi di e gersi den idea disi? (c) Foe sortoe marki foe Satan Babilon ben de a wrokosani, èn foe san na fositen foto dati ben tron a simbôl?
6 Ma leki fa a sori, dan, foe na historia foe mythologie nanga relisi sma kan si taki bifo Jehovah ben meki a panja disi foe na libismafamiri kon, Satan ben poti wan toe fondamenti sani foe falsi relisi ini a froestan foe den anbegiman foe en. Den sani disi ben abi na ini, relisi idea foe wan sili di e tan a libi baka dede, frede gi den dedewan, èn taki wan tanpe de pe den dedewan de ini wan hel, makandra nanga na anbegi foe so foeroe gado nanga oema-gado taki joe no man teri den, di son wan foe den ben de ini groepoe foe dri. Den difrenti tongo groepoe ben tjari den sortoe bribi disi go na a heri grontapoe. Nanga a pasa di ten ben e pasa, dan den fondamenti idea disi ben kon kenki. Ma ini algemeen den sani disi de na fondamenti stroktoeroe foe falsi relisi ini ala pisi foe grontapoe. Ala di Satan ben kisi gens di a ben proeberi foe meki wán falsi relisi di tjari kon a wán nanga en mamafoto na Babilon, tokoe a ben teki en, foe abi difrenti fasi foe falsi anbegi, di ben lai nanga den idea foe Babilon èn di ben abi leki marki foe drai na anbegi poeroe foe Jehovah gi ensrefi. Hondrohondro jari langa Babilon ben tan wan makti presi, foe afkodrei, bonoe, towfroewroko nanga astrologie — alamala prenspari pisi foe falsi relisi. A no de wan sani foe froewondroe taki na boekoe foe Openbaring e agersi na grontapoe makti foe falsi relisi nanga wan doti hoeroe, di abi leki nen Babilon na Bigiwan. — Openbaring 17:1-5.
Na troe relisi
7. (a) Foe san ede na broeja foe na tongo di sma ben taki no ben abi krakti tapoe troe relisi? (b) Soema sma ben kon sabi leki „na tata foe ala den wan di abi bribi”, èn foe san ede?
7 A de krin taki, a troe relisi ben tan sondro taki na broeja di Jehovah ben broeja na sani di libisma ben meki gebroiki foe en foe taki nanga makandra ini Babel, ben abi krakti tapoe en. Kotrow man nanga oema so leki Abel, Enok, Noa, na wefi foe Noa, den manpikin foe Noa nanga den wefi foe den ben beoefen troe anbegi bifo na Froedoe. Baka na Froedoe troe anbegi ben tan go doro ini na lin foe Noa en manpikin Sem. Abraham, wan bakapikin foe Sem, ben beoefen troe relisi èn sma ben kon sabi en leki „na tata foe ala den wan di abi bribi” (Romesma 4:11). Den wroko foe en ben horibaka gi en bribi (Jakobus 2:21-23). Na relisi foe en ben de wan fasi foe libi.
8. (a) Fa troe relisi ben moesoe kakafoetoe gi falsi relisi ini na di foe 16 jarihondro bifo G.T., èn nanga sortoe bakapisi? (b) Sortoe njoen seti Jehovah ben poti a wroko di ben abi foe doe nanga en soifri anbegi?
8 Sma ben go doro foe beoefen troe anbegi ini na lin foe den bakapikin foe Abraham — Isak, Jakob (noso Israèl), nanga den 12 manpikin foe Jakob, di den 12 lo foe Israèl ben komoto foe den. Na a kaba foe na di foe 16 jarihondro bifo G.T. wi e si taki den bakapikin foe Abraham nanga jepi foe Isak e feti foe meki na soifri relisi tan go doro ini wan feanti, heiden kontren — Egipti — pe den ben tron srafoe. Jehovah ben gebroiki en kotrow dienstknekti Moses, foe na lo foe Levi, foe fri den anbegiman foe En foe na tjatjari foe Egipti, wan kondre di ben de dipi ini falsi relisi. Nanga jepi foe Moses, Jehovah ben meki wan froebontoe nanga Israèl, èn nanga dati a ben meki den tron na pipel di A ben froekisi. Na a ten dati, Jehovah ben seti na anbegi foe en akroederi wet di ben skrifi, so taki foe wan pisi ten a ben kon na ondro wan seti foe ofrandi di wan priester groepoe ben moesoe tjari èn nanga wan skinfasi santapresi — fosi na tabernakel di den ben man froisi èn baka ten na tempel na Jerusalem.
9. (a) Fa sma ben beoefen troe anbegi bifo na froebontoe foe na Wet ben de? (b) Fa Jesus ben sori taki den skinfasi marki foe na Wet no ben de wan fasti sani?
9 Ma wi moesoe kon si taki, a no ben de so taki den skinfasi marki disi ben moesoe tron wan fasti pisi foe troe relisi. Na Wet ben de „wan prenki foe den sani di ben de foe kon ete” (Kolosesma 2:17; Hebrewsma 9:8-10; 10:1). Bifo na Wet foe Moses, ini a ten foe den gran-afo, dan den famiri-edeman, leki fa a sori, ben teki presi gi na osofamiri foe den ini a tjari foe ofrandi na tapoe den altari di den ben meki (Genesis 12:8; 26:25; 35:2, 3; Job 1:5). Ma den no ben abi priester groepoe di ben orga, noso wan sistema foe ofrandi, pe sani ben moesoe waka akroederi regel nanga gwenti. Moro fara, Jesus ensrefi ben sori taki na anbegi di ben seti akroederi wan wet di ben skrifi, èn di ben abi en prenspari presi na Jerusalem, ben de foe wan pisi ten nomo, di a ben taigi wan oema foe Samaria: „Na joeroe e kon pe oenoe no sa anbegi na Tata na tapoe a bergi disi [na bergi Gerizim, pe fositen wan tempel ben de foe den Samariasma] èn no na Jerusalem. . . . Na joeroe e kon, èn a de now kaba, pe den troe anbegiman sa anbegi na Tata nanga jeje èn waarheid” (Johanes 4: 21-23). Jesus ben sori taki sma no moesoe beoefen troe relisi nanga sani di de foe si, ma nanga jeje èn waarheid.
Katibo na ini Babilon
10. (a) Foe san ede Jehovah ben gi pasi foe den tjari en pipel go ini katibo na Babilon? (b) Na sortoe toe fasi Jehovah ben fri wan kotrow fikapisi ini 537 bifo G.T., èn san ben de na moro prenspari marki foe san ede den ben drai go baka na Juda?
10 Sensi na oproeroe na ini Eden, dan doronomo feantifasi ben de a mindri troe relisi nanga falsi relisi. Wan wan leisi falsi relisi, di den ben prenki nanga Babilon sensi na ten foe Nimrod, ben tjari den troe anbegiman go ini katibo na wan agersi fasi. Bifo Jehovah ben gi pasi foe den tjari a pipel foe en go ini katibo na Babilon ini 617 bifo G.T. nanga 607 bifo G.T., dan den ben fadon kaba ini anoe foe falsi relisi foe Babilon (Jeremia 2:13-23; 15:2; 20:6; Esekièl 12:10, 11). Ini 537 bifo G.T., wan kotrow fikapisi ben drai go baka na Juda (Jesaja 10:21). Den ben gi jesi na a kari foe na profeiti: „Komoto foe Babilon!” (Jesaja 48:20) Disi no ben sa de soso wan kon fri na skinfasi. A ben de so srefi wan kon fri na jejefasi, foe wan kontren foe doti, falsi relisi di e dini kroektoe gado. Den ben gi na kotrow fikapisi disi foe dati ede na komando: „Lon komoto, lon komoto, komoto foe drape, no fasi noti san doti; komoto na en mindri, hori oensrefi krin, oenoe di e tjari den wrokosani foe Jehovah” (Jesaja 52:11). Na moro prenspari marki foe san ede den ben drai go baka na Juda ben de foe meki soifri anbegi, troe relisi, kon boen baka.
11. Boiti taki na soifri anbegi ben meki kon boen baka na ini Juda, dan sortoe njoen sani, foe na sei foe relisi, ben feni presi ini a di foe siksi jarihondro bifo G.T.?
11 A de wan moi sani foe si taki ini na srefi di foe siksi jarihondro bifo G.T., njoen sortoe foe falsi relisi ben opo na ini Babilon na Bigiwan. Ini a ten dati na boeddhisme, confucianisme, zoroastrisme èn na jainisme ben opo, foe no taki foe na Griki filosofie, di ben froetrow soso tapoe na froestan, èn di baka ten ben sa abi so foeroe krakti tapoe den kerki foe na krestenheid. So boen ala di na soifri anbegi ben meki kon boen baka na ini Juda, dan na bigi feanti foe Gado ben sorgoe taki moro foeroe fasi ben kon di sma ben kan teki ini a tori foe falsi relisi.
12. Sortoe kon fri foe katibo ini Babilon ben feni presi ini na fosi jarihondro G.T., èn sortoe warskow Paulus ben gi?
12 Na a ten di Jesus ben kon na Israèl, na moro bigi pisi foe den djoe ben beoefen difrenti fasi foe judaïsme, wan fasi foe relisi di ben teki foeroe relisi idea abra foe Babilon. A ben meki ensrefi tron wan pisi foe Babilon na Bigiwan. Krestes ben kroetoe en èn ben fri den disipel foe en foe katibo na ini Babilon (Mateus kapitel 23; Lukas 4:18). Foe di falsi relisi nanga griki filosofie ben foeroe srefisrefi ini den kontren pe a ben preiki, meki na apostel Paulus ben teki na profeititori foe Jesaja skrifi èn ben gebroiki en gi den krestensma, di ben moesoe tan farawe foe na doti krakti foe Babilon na Bigiwan. A ben skrifi: „Sortoe kroederi na tempel foe Gado abi nanga kroektoe gado [foe Babilon]? Bikasi wi na wan tempel foe wan libi Gado, so leki Gado ben taki: ’Mi sa libi na den mindri èn waka na den mindri èn mi sa de den Gado, èn den sa de mi pipel.’ ’„Komoto foe dati ede foe den mindri èn hari oensrefi poeroe”, Jehovah e taki, „èn no fasi na sani di no krin moro langa”’; ’„èn mi wani teki oenoe.”’” — 2 Korentesma 6:16, 17.
Broko nanga falsi relisi ini a ten foe na kaba
13. San den boskopoe e sori di Krestes ben seni gi den seibi gemeente na Pikin Asia, èn san ben kon de foe si leki wan bakapisi foe dati?
13 Den boskopoe di Krestes ben seni gi den seibi gemeente na ini Pikin Asia, nanga jepi foe na Openbaring di a ben gi na apostel Johanes, e sori krin taki relisi gwenti nanga prakseri foe Babilon ben boro kon na ini a kresten gemeente na a kaba foe na fosi jarihondro G.T. (Openbaring kapitel 2 nanga 3). Na fadon komoto na bribi ben gro srefisrefi spesroetoe foe bigin foe na di foe toe jarihondro te go miti na di foe feifi jarihondro G.T., san ben abi leki bakapisi taki wan takroe sani di gersi na soifri kresten relisi ben kon de foe si. Den sortoe leri disi foe Babilon so leki na sili di no man dede, wan hel di e bron, èn na Driwánfasi den ben teki poti na ini den leri foe na krestendom di ben fadon komoto a bribi. Den lomsoe, den orthodox èn baka ten den anitri kerki alamala ben teki den falsi leri disi èn ben tron foe dati ede wan pisi foe Babilon na Bigiwan, Didibri en grontapoe makti foe falsi relisi.
14, 15. (a) San na agersitori foe Jesus, di ben go foe na aleisi nanga den takroe wiwiri, ben sori? (b) San ben pasa ini na lasti pisi foe na di foe 19 jarihondro, èn sortoe go a fesi den troe krestensma ben meki ini a tori foe bijbel leri na a ten foe 1914?
14 Noiti den ben pori troe relisi dorodoro. Ini ala den jarihondro ala ten sma ben de di ben lobi waarheid, di son wan foe den ben lasi den libi foe di den ben de kotrow na Jehovah nanga en Wortoe, na bijbel. Ma so leki fa na agersitori foe Jesus foe na aleisi nanga den takroe wiwiri e sori, dan den ben sa prati na agersi aleisi, noso den salfoe manpikin foe na Kownoekondre, foe den takroe wiwiri, noso manpikin foe na ogriwan, fosi ini „na bosroiti foe na seti foe sani” (Mateus 13:24-30, 36-43). Di na ten foe na kaba — na ten di na prati disi ben o teki presi — ben kon krosibei, opregti studenti foe na bijbel ben bigin foe broko densrefi poeroe foe katibo na falsi relisi ini na lasti pisi foe na di foe 19 jarihondro.
15 Na a ten foe 1914 den krestensma disi, di sma sabi leki Jehovah Kotoigi ini a ten disi, ben kweki wan tranga bribi ini na froeloesoe ofrandi. Den ben sabi taki na denoja foe Krestes ben moesoe de sondro foe sma ai si dati. Den ben froestan taki 1914 ben sa de na kaba foe „den ten foe den heidensma” (Lukas 21:24, King James Version). Èn den ben froestan krinkrin san na sili èn na opobaka wani taki. Den ben si so srefi na bigi fowtoefasi foe den leri foe na kerki di ben abi foe doe nanga helfaja èn na Driwánfasi. Den ben kon sabi na nen foe Gado èn ben bigin gebroiki en èn ben kon froestan taki o fowtoe na evolutietheorie nanga a doe foe bonoe ben de.
16. Na sortoe kari den salfoe krestensma ben gi jesi ini 1919?
16 Den ben meki wan boen bigin nanga a loesoe trowe foe den boei di ben keti den na falsi relisi. Èn ini 1919 Babilon na Bigiwan ben lasi ala en makti tapoe na pipel foe Gado. Ne leki fa wan fikapisi foe djoesma ben kon fri foe Babilon ini 537 bifo G.T., dan na so a kotrow fikapisi foe salfoe kresten ben gi jesi na a kari foe „komoto na en mindri [na mindri foe Babilon na Bigiwan].” — Jesaja 52:11
17. (a) San ben pasa foe sensi 1922, èn sortoe fanowdoe na pipel foe Gado ben kon firi? (b) Sortoe krinkrin trafasi foe denki den ben teki, èn foe san ede wi kan froestan disi?
17 Foe sensi 1922 den ben druk krakti bijbel waarheid èn ben panja den na poebliki, na ini san den ben poeroe a bere foe falsi relisi foe Babilon kon a doro, spesroetoe di foe den kerki foe na krestenheid. Den ben si a fanowdoe foe poti dipi ini a froestan foe Gado pipel, di ben kon krin, taki na broko nanga ala fasi foe falsi relisi moesoe de wan dorodoro broko. Foe dati ede jari langa den no ben gebroiki srefi na wortoe „relisi” di den ben taki foe na soifri anbegi. Ini den strati foe bigi foto den ben waka ini bigi groepoe nanga bord pe den ben skrifi sani so leki „Relisi na wan trapoe èn e poeroe sani na sma skin”. Boekoe so leki Tirimakti (di ben kon a doro ini Ingrisitongo ini 1928) nanga „Na Waarheid Sa Meki Joe Kon Fri” (1947, Bakratongo), ben sori wan krin difrenti a mindri „krestendom” nanga „relisi”. Wi kan froestan a fasi foe denki disi di ben go toemoesi fara, foe di den ben moesoe broko dorodoro nanga den relisi sistema foe Babilon na Bigiwan di panja na alape.
Troe nanga falsi relisi
18. Sortoe njoen fasi foe froestan sani ini a tori foe „relisi” den ben gi ini 1951, èn fa den tjari disi kon a krin na ini a Jariboekoe 1976 (Bakratongo)?
18 Baka dati, ini 1951, na ten ben doro foe Jehovah ben gi a pipel foe en wan kefarlek krin froestan foe a difrenti a mindri troe relisi nanga falsi relisi. Na Jariboekoe foe Jehovah Kotoigi 1976 (Bakratongo) ben skrifi taki: „Ini 1951 den sma di ben horibaka gi troe anbegi ben kon leri wan prenspari sani foe na wortoe ’relisi’. Son wan foe den ben kan memre heri boen na jari 1938, di, son leisi, den ben tjari a plakati, nanga a skrifi di ben meki sma go prakseri foe dati, ’Relisi na wan trapoe èn e poeroe sani na sma skin’. Akroederi a fasi fa den ben si sani na a ten dati, dan ala ’relisi’ no ben de wan kresten sani, ma foe Didibri. Ma Na Waktitoren foe 1 juni 1951 (Bakratongo) ben feni en boen, foe den gebroiki a bijvoeglijk naamwortoe ’troe’ nanga ’falsi’ ini a tori foe relisi. Moro fara, na span boekoe San relisi ben doe gi na libismafamiri? (di ben druk ini a jari 1951 [Bakratongo 1954], èn di den ben tjari kon a doro na a ’Krin anbegi’-kongres na a Wembley Stadion na Londen, Ingrisikondre) ben taki san e kon now: ’„Relisi” wani taki, akroederi na fasi fa den e gebroiki a wortoe, ini a moro makriki froeklari foe en, wan sistema foe anbegi, wan fasi foe anbegi, sondro foe taki efoe a de troe noso falsi anbegi. Disi e kroederi nanga san na Hebrew wortoe gi relisi wani taki, ’a·boh·dáh, san wani taki letterlijk „dienst”, sondro foe taki gi soema a dienst doe.’ Baka dati den kotoigi foe Jehovah ben bigin gebroiki den wortoe ’falsi relisi’ nanga ’troe relisi’.” — Blz. 226.
19, 20. (a) Foe san ede den troe anbegiman no ben moesoe broeja foe di wi e gebroiki a wortoe „relisi” gi na soifri anbegi? (b) San na njoen fasi disi foe froestan sani ben meki na pipel foe Jehovah man foe doe?
19 Leki wan piki tapoe na aksi foe wan leisiman, den ben taki na ini Na Waktitoren foe 15 augustus 1951 (Bakratongo): No wan sma moesoe broeja foe di wi e gebroiki a wortoe ’relisi’. Taki wi e gebroiki na wortoe disi no e meki wi tron wan pisi foe na groepoe foe den falsi relisi di e hori densrefi na gwenti, neleki fa a kari di wi e kari wisrefi kresten no e meki wi de a srefi leki den falsi kresten foe na krestenheid.”
20 Na njoen fasi foe froestan sani ini a tori foe na wortoe „relisi” no ben de wan skeki, ma ben jepi na pipel foe Jehovah foe meki a olo a mindri troe nanga falsi anbegi kon moro bigi, so leki fa na tra artikel sa sori.
Foe loekoe san wi ben froestan
◻ Oten èn fa falsi relisi ben bigin na grontapoe?
◻ San Satan ben proeberi foe bigin baka na Froedoe, èn fa na plan foe en ben pori?
◻ Foe san Babilon ben tron na sinbôl?
◻ Sortoe kon fri ben feni presi ini 537 bifo G.T., ini na fosi jarihondro G.T., èn ini 1919?
◻ Sortoe njoen fasi foe froestan sani ini a tori foe na wortoe „relisi” den ben gi ini 1951, èn foe san ede na a ten dati?
[Faki/Prenki na tapoe bladzijde 11]
Falsi leri di sma e bribi na a heri grontapoe abi den bigin na Babilon:
◻ Driwánfasi, noso groepoe foe dri, gado
◻ Na libisma sili e libi go doro baka dede
◻ Bonoe — taki nanga den „dedewan”
◻ Na gebroiki foe popki ini na anbegi
◻ Kroi sma foe plisi ogri jeje
◻ Na tiri foe den makti kerkileriman