Joe e gi leri na a fasi fa Jesus ben gi leri?
„Den ipi-ipi sma ben froewondroe foe en fasi foe gi leri; foe di a ben gi den leri leki wan sma di abi makti èn no leki den sabiman foe Boekoe foe den.” — MATEUS 7:28, 29.
1. Soema ben waka na baka Jesus di a ben gi leri na Galilea, èn san Jesus ben doe na tapoe dati?
AWANSI pe Jesus ben go, den ipi-ipi sma ben kon na en. „A ben waka lontoe na heri Galilea, ala di a ben e gi leri ini den djoe snoga foe den èn ben e preiki a boen njoensoe foe a kownoekondre èn ben e dresi ibri sortoe siki èn ibri sortoe mankeri na mindri a pipel.” Di a njoensoe foe den sani di a ben doe ben panja na ala sei, „den bigi ipi-ipi sma ben waka na en baka foe Galilea nanga Dekapolis nanga Jerusalem nanga Judea èn foe a tra sei foe a Jordan” (Mateus 4:23, 25). Di a si den, „a ben sari den, bikasi sma ben pina den èn ben panja leki skapoe sondro wan skapoeman”. Te a ben gi leri, den ben kan firi a sari noso a safoe lobi firi di a ben abi gi den; a ben de leki wan safoe salfoe na tapoe den soro foe den, di ben hari den kon na en. — Mateus 9:35, 36.
2. San ben hari den bigi ipi-ipi sma, boiti den wondroe di Jesus ben doe?
2 Fa den wroko di Jesus ben doe foe dresi sma, ben de wan wondroe sani — di a ben e meki den gwasiman kon krin, den dofoewan kon jere, den breniwan kon si, den malengriwan kon waka, den dedewan kon na libi baka! Foe troe, den kefalek moi fasi disi foe sori a krakti foe Jehovah di ben wroko nanga jepi foe Jesus, ben sa hari boen foeroe ipi-ipi sma! Ma a no ben de soso den wondroewroko di ben hari den; bigi ipi-ipi sma ben kon toe gi a wroko di Jesus ben doe foe dresi sma na jeje fasi, te a ben e gi leri. Loekoe foe eksempre, a fasi fa den ben handri baka di den jere en barinen Bergi Taki: „Di Jesus ben kaba nanga den wortoe disi, dan a bakapisi ben de taki den ipi-ipi sma ben froewondroe foe en fasi foe gi leri; foe di a ben gi den leri leki wan sma di abi makti èn no leki den sabiman foe Boekoe foe den” (Mateus 7:28, 29). Den rabi foe den ben teki gwenti di den rabi foe fositen ben taki, foe hori baka gi den leri foe den. Jesus ben gi den leri nanga a makti di a ben kisi foe Gado: „Den sani di mi e taki, leki fa a Tata taigi mi den, na so mi e taki den.” — Johanes 12:50.
Den leri foe en ben doro na ati
3. Fa a fasi fa Jesus ben gi a boskopoe foe en ben difrenti foe a di foe den sabiman foe Boekoe nanga den Fariseiman?
3 A difrenti na mindri den leri foe Jesus nanga den leri foe den sabiman foe Boekoe nanga den Fariseiman, no ben de soso san ben de na ini den leri — den waarheid di e kon foe Gado, kontrari den gwenti foe libisma di den ben taki, di ben de wan hebi — ma so srefi a fasi fa a ben gi leri. Den sabiman foe Boekoe nanga den Fariseiman ben denki moro foe densrefi èn den ben abi ogri-ati èn na wan bigimemrefasi den ben aksi toemoesi foeroe, foe kisi bigi nen èn na wan spotoefasi den ben wisiwasi den ipi-ipi sma leki „wan froefroektoe pipel”. Ma Jesus ben abi safri-atifasi, boen-atifasi, switifasi, a ben abi firi gi trawan èn foeroetron a no ben hori strak na tirilin, èn a ben sari den. Jesus no ben gi leri soso nanga den joisti wortoe, ma so srefi nanga switi wortoe di ben kon foe en ati, di ben go langalanga na den ati foe den arkiman foe en. A prisiri boskopoe foe en ben hari sma go na en, ben boeweigi den foe go froekoefroekoe na a tempel foe arki en, èn ben meki taki den ben tan krosibei na en, èn ben e arki en nanga prisiri. Foeroe sma ben kon foe arki en, ala di den ben taki: „Noiti ete wan tra sma ben taki na a fasi disi.” — Johanes 7:46-49; Markus 12:37; Lukas 4:22; 19:48; 21:38.
4. Sortoe sani ini a preikiwroko foe Jesus spesroetoe ben de wan sani di ben hari foeroe sma?
4 Foe troe, wan foe den reide foe san ede sma ben lobi den leri foe en, ben de foe di a ben gebroiki agersitori. Jesus ben si san tra sma ben si, ma a ben prakseri foe sani di noiti den ben prakseri foe den. Leili di ben e gro na tapoe den veld, fowroe di ben e meki den nesi foe den, man di ben e sai, skapoeman di ben e tjari pikin-skapoe kon baka di ben lasi, oemasma di ben e nai pisi krosi na tapoe owroe tapoesei krosi, pikin-nengre di ben e prei na a wowojo presi, fisiman di ben e hari den fisinèt foe den kon na inisei — aladei sani di ala sma ben man si na ala presi — noiti den ben de gewoon sani ini den ai foe Jesus. Ala presi pe a ben loekoe, a ben si sani di a ben kan gebroiki foe agersi Gado nanga En Kownoekondre noso foe gebroiki dati leki wan sani foe taki foe a libisma libimakandra lontoe en.
5. Na tapoe san Jesus ben gron den agersitori foe en, èn san ben meki taki den agersitori foe en ben abi boen bakapisi?
5 Den agersitori foe Jesus abi den gron tapoe aladei sani di sma si foeroe leisi kaba, èn te den e fiti waarheid nanga den sani disi di de bekènti na sma, dan esi-esi den e go sidon dipi na ini a froestan foe denwan di e arki. Sma no e jere den sortoe waarheid disi wawan; ma den e si den nanga a froestan foe den èn den kan memre den makriki baka ten. Den agersitori foe Jesus ben gwenti foe de eenvoudig, den no ben foeroe nanga tori di no de prenspari èn di ben kan hendri sma èn ben sa kan tapoe a froestan di den moesoe froestan den waarheidleri. Foe eksempre, loekoe na agersitori foe a Samariasma di ben doe boen gi sma na en sei. Joe e si krinkrin san na wan sma di doe boen gi sma na en sei (Lukas 10:29-37). Dan Jesus ben gi na agersitori foe den toe manpikin — a wán di ben taki dati a ben o wroko ini a droifi-djari, ma a no ben doe en, èn a trawan di ben taki dati a no ben o wroko, ma a ben doe en. Esi-esi joe e si san na a moro prenspari penti ini a tori foe a gi di joe moesoe gi jesi troetroe — foe doe a wroko di joe kisi foe doe (Mateus 21:28-31). No wan sma ben kisi sribi noso taki sani ben poeroe den prakseri te Jesus ben gi leri na wan libilibi fasi. Den ben abi en toemoesi druk nanga na arki di den ben arki nanga a loekoe di den ben loekoe toe.
Jesus no ben wani foe hori strak na tirilin efoe lobi ben gi pasi foe dati
6. Spesroetoe oten a de di wi de reidelek, noso a wani di wi wani foe no hori so strak, sa de wan jepi?
6 Foeroetron te bijbel e taki foe a de di wan sma moesoe de reidelek, dan wan foetoewortoe e sori taki a wani taki a hori di wan sma no e hori strak na tirilin. A koni foe Gado no e hori strak na tirilin te omstandigheid de di ben meki taki wan sma doe wan sani di no fiti. Wi moesoe de reidelek, noso no moesoe hori strak na tirilin son leisi. Owroeman no moesoe hori strak te lobi e gi pasi foe dati èn te berow de a gron foe no hori so strak na tirilin (1 Timoteus 3:3; Jakobus 3:17). Jesus ben libi toemoesi boen eksempre na baka foe a hori di a no ben hori strak na lin, foe di son leisi a no ben loekoe so fini te sani ben abi foe doe nanga den wet di sma ben gwenti, te a ben moesoe sori waran firi noso sari-ati.
7. San na wan toe eksempre foe a fasi fa Jesus ben wani foe no hori strak na tirilin?
7 Jesus ben taki wan leisi: „A sma di e taki na fesi foe tra sma dati a no sabi mi, mi no sa sabi en toe na fesi foe mi Tata di de na hemel.” Ma Jesus no ben drai en baka gi Petrus, ala di Petrus ben taki dri tron dati a no sabi en. Omstandigheid ben de di ben meki taki sma ben doe sani di no fiti, di, so leki a de krin foe si, Jesus ben hori na prakseri (Mateus 10:33; Lukas 22:54-62). Omstandigheid ben de toe di ben meki taki na oema di no ben de krin, ben doe wan sani di no fiti. Ala di a ben abi wan lon foe broedoe, a ben kon na mindri den ipi-ipi sma, èn nanga dati a ben pasa a Wet foe Moses. Jesus no ben kroetoe en foe dati toe. A ben froestan taki na oema no ben sabi san a ben moesoe doe moro. (Markus 1:40-42; 5:25-34; loekoe toe Lukas 5:12, 13.) Jesus ben taigi den apostel foe en taki den no ben moesoe meki sma kon sabi taki en na a Mesias, ma a no ben tan hori steifi na a gebod dati di ensrefi ben meki wan Samaria oema na a peti kon sabi taki en na a Mesias (Mateus 16:20; Johanes 4:25, 26). Ini ala den kefal disi, lobi, sari-ati, nanga sari-atifasi, ben meki a hori di a no ben hori so strak na tirilin de wan joisti sani. — Jakobus 2:13.
8. Oten den sabiman foe Boekoe nanga den Fariseiman ben o kenki den tirilin, èn oten den no ben o doe dati?
8 A ben de tra fasi nanga den sabiman foe Boekoe nanga den Fariseiman di ben hori strak na tirilin. Ini afersi di ben abi foe doe nanga densrefi, den ben sa pasa den Sabat gwenti foe den, foe tjari a mankaw foe den foe go dringi watra. Noso efoe a mankaw foe den noso wan manpikin foe den ben fadon na ini wan peti, den ben sa pasa a Sabat foe poeroe en foe a peti. Ma gi a gewoon pipel den ben hori strak na tirilin srefisrefi! Den „no ben wani foe fasi den [sani di den ben aksi foe den] nanga den finga foe den” (Mateus 23:4; Lukas 14:5). Gi Jesus, sma ben de moro prenspari leki moro foeroe foe den gebod; gi den Fariseiman, den gebod ben de moro prenspari leki sma.
A tron di a tron wan „Manpikin foe a wet”
9, 10. Pe a papa nanga mama foe Jesus ben feni en, baka di den ben drai go baka na Jerusalem, èn san den aksi di a ben poti ben wani taki?
9 Son sma e kragi taki, wi abi soso wán kefal foe a pikinboi ten foe Jesus di skrifi poti. Tokoe foeroe sma e misi foe si o prenspari a kefal dati de. A skrifi gi wi na Lukas 2:46, 47: „Baka dri dei den ben feni en na ini a tempel, e sidon na mindri den leriman èn e arki den èn e poti aksi gi den. Ma ala denwan di ben arki en, ben tan de nanga froewondroe foe a koni di a ben koni èn foe den piki foe en.” Theological Dictionary of the New Testament foe Kittel e poti a prakseri taki, ini a kefal disi, a Griki wortoe di gebroiki gi „poti aksi”, no ben de soso a wani di wan boi wani sabi sani. A wortoe ben kan sori na den aksi di sma e poti na wan kroetoe, a ondrosoekoe di sma e ondrosoekoe sani, a poti di sma e poti wan lo aksi foe ondrosoekoe efoe den piki di den ben kisi na fesi troe, so srefi den „dipi èn triki aksi foe den Fariseiman nanga den Sadoeseiman”, so leki denwan di kari na Markus 10:2 nanga 12:18-23.
10 A srefi wortoeboekoe e taki moro fara: „Efoe wi e loekoe fa a wortoe disi gebroiki, dan wi kan aksi wisrefi efoe [Lukas] 2:46 e sori tapoe a taki di a boi ben taki sani go-kon nanga boen bakapisi, na presi foe sori tapoe den aksi di a ben poti soso foe sabi sani nomonomo. [Vers] 47 ben sa akroederi heri boen nanga a fosi prakseri, a taki di a ben taki sani go-kon nanga boen bakapisi.”a A fasi fa a bijbel foe Rotherham vertaal vers 47, e tjari en leki wan takimakandra di e naki sma ati: „Now ala sma di ben jere en ben kon de fajafaja srefisrefi, foe a koni di a ben koni èn foe den piki foe en.” Word Pictures in the New Testament foe Robertson e taki dati a froewondroe di den ben tan froewondroe, wani taki dati „den ben kon de fajafaja srefisrefi, neleki den ai foe den ben poesoe go na doro”.
11. San Maria nanga Josef ben doe na tapoe den sani di den ben si èn ben jere, èn san wan theologisch wortoeboekoe e gi leki prakseri?
11 A papa nanga mama foe Jesus ben doro na a tempel te foe kaba, „den ben froewondroe srefisrefi” (Lukas 2:48). Robertson e taki dati a Griki wortoe gi „ben froewondroe srefisrefi”, wani taki „skreki”. A e taki moro fara dati Josef nanga Maria „ben skreki” foe den sani di den ben jere èn di den ben si. Na wan sortoe fasi, Jesus ben de wan leriman kaba di ben gi leri na wan toemoesi froewondroe fasi. Èn nanga a kefal disi ini a tempel na prakseri, Theological Dictionary of the New Testament foe Kittel e froeklari taki „Ini den jongoe jari foe en, Jesus ben bigin a strei kaba nanga den relisi fesiman di ben gens en, pe, te foe kaba, den gensman disi sa abi foe lasi a strei”.
12. San ben de a marki foe den takimakandra di Jesus ben abi nanga den relisi fesiman baka ten?
12 Èn den gensman foe Jesus ben lasi a strei troetroe! Jari na baka, a ben de nanga jepi foe den sortoe aksi disi di Jesus poti, taki a ben wini den Fariseiman, te leki „foe sensi a dei dati [den no ben] prefoeroe foe poti aksi gi en moro” (Mateus 22:41-46). Na a srefi fasi a ben tapoe a mofo foe den Sadoeseiman di den ben aksi en na aksi foe na opobaka, èn „den no ben abi a deki-ati moro foe poti wán aksi gi en” (Lukas 20:27-40). A no ben waka moro betre toe nanga den sabiman foe Boekoe. Baka di wan foe den sabiman foe Boekoe ben taki-go-taki-kon nanga Jesus, „no wan sma ben abi a deki-ati moro foe poti aksi gi en”. — Markus 12:28-34.
13. San ben meki taki a kefal na a tempel de wan prenspari sani ini a libi foe Jesus, èn san wi e kon froestan moro fara?
13 Foe san ede den ben teki a wán kefal disi foe Jesus en pikinboi ten, di abi foe doe nanga Jesus èn nanga den leriman na a tempel, poeroe na mindri foe trawan foe froeteri dati baka? A ben de wan prenspari kenki ini a libi foe Jesus. Di a ben abi wan sani foe twarfoe jari, a ben tron san den djoe ben o kari a „manpikin foe a wet”, foe di a ben abi a frantiwortoe foe doe ala den gebod foe a wet. Di Maria ben kragi gi Jesus foe a skreki di Jesus ben meki en nanga Josef skreki srefisrefi, dan so leki fa a sori, a piki di Maria en manpikin ben gi, ben sori taki a ben sabi a wondroefasi fa a ben gebore èn foe a tamara foe en leki a Mesias. Wi e kon froestan dati, foe di a ben taki na wan krinfasi taki Gado na en Tata: „Foe san ede oenoe ben moesoe go soekoe mi? Oenoe no ben sabi taki mi moesoe de ini na oso foe mi Tata?” Foe taki en leti, disi na den fosi wortoe foe Jesus di skrifi na ini bijbel, èn den wortoe disi e sori taki Jesus e froestan a reide di Jehovah ben abi foe seni en kon na grontapoe. So boen, a heri kefal disi na wan prenspari wan srefisrefi — Lukas 2:48, 49.
Jesus lobi èn e froestan pikin-nengre
14. Sortoe moi penti jongoe sma kan froestan foe a tori foe a jongoe Jesus na a tempel?
14 A tori disi moesoe naki spesroetoe na ati foe jongoe sma. A e sori nanga omeni faja Jesus ben studeri, di a ben gro kon tron wan bigisma. Den rabi na a tempel ben abi foeroe respeki gi a koni foe a „manpikin foe a wet” disi di ben abi 12 jari. Tokoe a ben wroko ete nanga Josef ini a temreman-oso, „e tan saka ensrefi na ondro” Josef nanga Maria, èn moro nanga moro „Gado so boen leki libisma ben lobi en”. — Lukas 2:51, 52.
15. Na sortoe fasi Jesus ben hori baka gi jongoe sma ini en diniwroko na grontapoe, èn san disi wani taki gi jongoe sma ini a ten disi?
15 Jesus ben hori baka foeroe gi jongoesma na a ten foe en diniwroko na grontapoe: „Di den gran priester nanga den sabiman foe Boekoe ben si den wondroesani di Jesus ben doe èn den boi di ben bari na ini a tempel taki: ’Froeloesoe grantangi, a Manpikin foe David!’ den ben kon ati-bron èn den ben taigi en: ’Joe e jere san den disi e taki?’ Jesus ben taigi den: ’Ija. Noiti oenoe no ben leisi a sani disi: „Foe a mofo foe njofi pikin nanga pikin na bobi, joe sorgoe gi a prèise foe joe’”? (Mateus 21:15, 16; Psalm 8:2) Na a srefi fasi a e horibaka gi hondrohondro doesoen jongoesma ini a ten disi, di e hori a soifri-retifasi foe den èn di e gi prèise, sonwan foe den doe disi, ala di den lasi a libi foe den foe dati ede!
16. (a) Sortoe lès Jesus ben leri den apostel foe en, di a ben meki wan jongoe pikin tanapoe na den mindri? (b) Na ini sortoe toemoesi moeilek ten ini en libi, Jesus ben abi ten gi pikin-nengre ete?
16 Di den apostel ben haritaki nanga makandra soema foe den na a moro bigi wan, dan Jesus ben taigi den twarfoe apostel: ’Efoe wan sma wani de a fosiwan, dan a moesoe de a lastiwan foe oenoe alamala èn a dinari foe oenoe alamala.’ Èn a ben teki wan jongoe pikin, a ben poti en na den mindri èn a ben poti den anoe foe en lontoe a pikin èn a ben taigi den: ’Ala sma di e teki so wan jongoe pikin foe mi nen ede, e teki mi toe; èn ala sma di e teki mi, no e teki mi wawan, ma en toe di ben seni mi kon’ (Markus 9:35-37). Boiti dati, di a ben rèis go na Jerusalem foe a lasti tron, foe kon miti wan toemoesi takroe tesi èn foe dede, a ben meki ten gi pikin-nengre: „Meki den jongoe pikin kon na mi; no proeberi foe tapoe den, bika denwan di de leki den, abi a kownoekondre foe Gado.” Baka dati a „ben teki den pikin ini den anoe foe en èn ben bigin blesi den, e poti den anoe foe en na tapoe den”. — Markus 10:13-16.
17. Foe san ede a ben de makriki gi Jesus foe froestan den pikin-nengre, èn san pikin-nengre moesoe memre foe en?
17 Jesus sabi san a wani taki foe de wan pikin-nengre ini wan grontapoe foe bigisma. A ben libi nanga bigisma, ben wroko nanga den, ben abi na ondrofeni foe saka ensrefi na den ondro, èn ben firi a waran firi nanga a seikerfasi foe a lobi di den ben gi en. Oen pikin-nengre, na a srefi Jesus disi na oen mati; a dede gi oenoe, èn oenoe sa libi foe têgo efoe oenoe e gi jesi na den komando foe en. — Johanes 15:13, 14.
18. Sortoe prakseri di e naki sma ati, wi moesoe hori na prakseri, spesroetoe na den ten te wi e firi broko-saka noso te wi de ini kefar?
18 A no de so tranga foe doe den komando foe Jesus, so leki fa a gersi kande. Oen jongoewan, Jesus de klariklari foe hori baka gi oenoe èn gi ibriwan tra sma, neleki fa wi e leisi na Mateus 11:28-30: „Kon na mi, oenoe alamala di e wroko tranga èn di abi hebi lai, èn mi sa kowroe oen ati. Teki mi tjatjari na oen tapoe [noso, „kon nanga mi na ondro a tjatjari foe mi”, foetoewortoe] èn leri foe mi, bika mi abi safrifasi èn sakafasi foe ati, èn oenoe sa feni kowroe-ati gi oen sili. Bika mi tjatjari safoe èn mi lai lekti.” Prakseri foe disi, ala di joe e waka ini a libi e dini Jehovah, Jesus e waka na joe sei, e meki a tjatjari safoe èn e meki a lai lekti. Dati na wan prakseri di e naki na ati foe wi alamala!
19. Sortoe aksi foe a fasi fa Jesus ben gi leri, wi kan loekoe ibri tron baka?
19 Baka di wi loekoe wan toe fasi nomo fa Jesus ben gi leri, wi e feni taki wi e gi leri neleki fa Jesus ben gi leri? Te wi e si denwan di siki na skin fasi noso di angri e kiri den na jeje fasi, wi e firi sari gi den foe doe san wi man foe jepi den? Te wi e gi tra sma leri, wi e leri den a Wortoe foe Gado, noso neleki den Fariseiman, wi e leri den den eigi prakseri foe wi? Wi de na ai foe si den aladei sani di de lontoe wi, di wi kan gebroiki foe froeklari den waarheid di abi foe doe nanga sani na jeje fasi, noso foe meki sma si den na den fesi, foe tjari den kon na krin, èn foe poti krakti na den tapoe? Wi e loekoe boen foe no hori strak na bepaalde tirilin te, foe omstandigheid ede, wi kan sori lobi èn sari-ati na wan moro boen fasi? Èn fa a de nanga pikin-nengre? Wi e sori taki wi e broko wi ede na wan safoefasi gi den èn taki wi abi lobi boen-atifasi gi den so leki fa Jesus ben doe? Joe e gi den pikin foe joe deki-ati foe studeri na a fasi fa Jesus ben doe di a ben de wan boi? Joe sa handri na wan krakti fasi, so leki fa Jesus ben doe, ma de klariklari foe teki denwan di abi berow, nanga waran, na a fasi fa wan mamafowroe e tjari den pikinfowroe foe en kon makandra na ondro den frei foe en? — Mateus 23:37.
20. Nanga sortoe prisiri prakseri wi kan trowstoe wisrefi, ala di wi e dini wi Gado?
20 Efoe wi e doe moeiti foe doe ala san wi man foe gi leri na a fasi fa Jesus ben doe dati, dan foe troe a sa meki wi ’kon nanga en na ondro a tjatjari foe en’. — Mateus 11:28-30.
[Foetoewortoe]
a A no de foe taki dati wi abi ala reide foe bribi taki Jesus ben o sori a joisti respeki gi den sma di moro owroe leki en, spesroetoe gi den wetiwiriwan nanga den priester. — Teki gersi Lefitikus 19:32; Tori foe den Apostel 23:2-5.
Joe e memre disi ete?
◻ Foe san ede den ipi-ipi sma ben kon na Jesus?
◻ Foe san ede meki Jesus no ben hori strak na wan toe tirilin son tron?
◻ San wi kan leri foe den aksi di Jesus ben poti gi den leriman foe a tempel?
◻ Sortoe lès wi kan leri foe a matifasi di Jesus ben abi nanga pikin-nengre?