„Tan taki nanga den sma èn no tan tiri”

1-3. Fu san ede na apostel Paulus kon na Korente èn nanga sortu problema a e kisi fu du?

A DE a kbapisi fu a yari 50. Na apostel Paulus de na Korente, wan gudu foto pe furu sma e kon fu du bisnis. Na ini a foto dati furu Grikisma, Romesma nanga Dyu e tan.a Paulus no kon dya fu bai noso seri sani èn a no kon fu suku grontapuwroko. A kon na Korente fu du wan moro prenspari sani èn dati na fu preiki fu Gado Kownukondre. Paulus abi wan tanpresi fanowdu, ma a no wani de wan hebi gi trawan kwetkweti, fu di den musu pai furu moni fu sorgu en. A no wani meki sma denki taki den musu sorgu en fu di a e du a preikiwroko. San a o du?

² Paulus sabi meki tenti. A no makelek fu meki tenti, ma Paulus de klarklari fu wroko nanga en anu fu man sorgu ensrefi. A o feni wroko na ini a foto disi pe bun furu sma e libi? A o feni wan bun presi fu tan? Aladi Paulus e kisi fu du nanga den problema disi, tòg a no e fergiti a moro prenspari wroko fu en. Dati na a preikiwroko.

³ Te fu kba Paulus tan na Korente wan pisi ten èn a preikiwroko fu en ben abi furu bun bakapisi. San wi kan leri fu den sani di Paulus du na Korente èn fa dati o yepi wi fu preiki finfini fu Gado Kownukondre na ini a kontren fu wi?

„Den ben e meki tenti” (Tori fu den apostel 18:1-4)

4, 5. (a) Pe Paulus ben tan di a ben de na Korente èn sortu wroko a ben du fu man sorgu ensrefi? (b) Fa a du kon taki Paulus ben man meki tenti?

⁴ Baka di Paulus ben de wan pisi ten na Korente, a miti wan trowpaar di ben abi switifasi. A trowpaar disi na Akwila, wan man di ben de wan Dyu, nanga en frow Preskela, noso Preska. Den froisi go na Korente fu di Grankownu Klaudiyus ben taigi „ala den Dyu fu gwe libi Rome” (Tori 18:1, 2). Akwila nanga Preskela no teki Paulus na ini den oso nomo, ma den meki a wroko nanga den tu. Bijbel e taki: „Fu di a ben e du a srefi wroko leki den. Den ben e meki tenti èn Paulus ben go tan na den oso fu wroko nanga den” (Tori 18:3). A heri pisi ten di Paulus ben du en preikiwroko na Korente, a tan na a oso fu a trowpaar disi di ben abi switifasi. Di Paulus tan na Akwila nanga Preskela, dan a kan taki a skrifi wan tu fu den brifi di tron wan pisi fu Bijbel bakaten.b

⁵ Fa a du kon taki Paulus, di kisi leri „fu Gamaliyel”, ben sabi meki tenti tu? (Tori 22:3) Soleki fa a sori, dan den Dyu fu a fosi yarihondro no ben si en leki wan lagi sani fu leri den pkin fu den fa fu wroko nanga den anu, awansi a ben de so taki den pkin ben o kisi moro skoroleri bakaten. A kan taki Paulus leri fu meki tenti di a ben yongu, bika a ben de fu Tarsus na Silisia, wan kontren di ben pôpi fu di den ben meki wan krosi drape di nen silisium. Nanga a krosi dati sma ben meki tenti. Fa den ben e du dati? A kan taki densrefi ben meki tentikrosi noso taki den ben koti a grofu tentikrosi disi di ben steifi èn nai en kon na wán fu man meki den tenti. Awansi fa a no fa, a wroko disi ben de wan tranga wroko.

6, 7. (a) Fa Paulus ben si a wroko fu meki tenti èn san e sori taki Akwila nanga Preskela ben denki so tu? (b) Fa Kresten na ini a ten disi e teki na eksempre fu Paulus, Akwila nanga Preskela?

⁶ Paulus no ben si a wroko di a ben e du fu meki tenti, leki a moro prenspari wroko na ini en libi. A ben e du en nomo fu sorgu ensrefi, so taki a ben kan preiki a bun nyunsu ’sondro fu aksi sma pai gi dati’ (2 Kor. 11:7). Fa Akwila nanga Preskela ben denki fu a wroko fu den? A no de fu taki dati neleki Paulus, den Kresten disi no ben e si a wroko fu den leki a moro prenspari sani na ini den libi. Fu taki en leti, di Paulus gwe libi Korente na ini a yari 52, dan Akwila nanga Preskela gwe libi Korente tu èn den go nanga en na Efeise. Na ini na oso fu den drape a gemeente fu a foto dati ben e hori konmakandra (1 Kor. 16:19). Ma den drai go baka na Rome èn bakaten den go baka na Efeise. A trowpaar disi ben de fayafaya èn den ben poti Kownukondre afersi na a fosi presi na ini den libi. Den ben de klarklari fu du ala san den man fu yepi trawan èn na so „ala den gemeente na ini den tra kondre” sori taki den ben de nanga tangi fu den sani di a trowpaar disi du.​—Rom. 16:3-5; 2 Tim. 4:19.

⁷ Kresten na ini a ten disi e teki na eksempre fu Paulus, Akwila nanga Preskela. Fayafaya preikiman na ini a ten disi e wroko tranga ’fu di den no wani taki trawan pai furu moni fu sorgu den, so taki den ben o de wan hebi gi den’ (1 Tes. 2:9). A moi fu si taki furu pionier e wroko wan tu dei na ini a wiki noso wan tu mun na ini a yari fu man sorgu densrefi so taki den kan du a preikiwroko di de a moro prenspari wroko fu den. Neleki Akwila nanga Preskela furu lob’ati futuboi fu Yehovah e meki kring-owruman kon na den oso. Den wan di „abi a gwenti fu gi sma wan switikon” sabi taki den o kisi furu dek’ati te den e du dati.​—Rom. 12:13.

„Furu fu den Korentesma . . . bigin bribi” (Tori fu den apostel 18:5-8)

8, 9. San Paulus du di sma gens en fu di a ben e preiki fayafaya gi den Dyu èn pe a go preiki baka dati?

⁸ Paulus ben e si a wroko di a ben e du leki wan sani di ben e yepi en fu du a preikiwroko. Disi kon na krin di Silas nanga Timoteyus kmoto na Masedonia fu tyari furu sani kon gi en (2 Kor. 11:9). Fa Paulus kisi den sani dati, a „bigin gebroiki ala en ten fu preiki a wortu fu Gado [noso „Paulus teki ala en ten fu preiki”, Nyun Testamenti]” (Tori 18:5). Ma di a ben e preiki so fayafaya gi den Dyu, dan furu sma bigin gens en. Aladi a boskopu fu Krestes ben kan kibri den libi, tòg den Dyu no ben wani arki a boskopu. Paulus di no ben wani tyari a frantwortu te den ben o lasi den libi, seki en krosi èn a taigi den Dyu gensman: „Meki a brudu fu unu kon na tapu un eigi ede. Mi du san mi ben musu du. Vanaf now mi o go na den sma di no de Dyu.”​—Tori 18:6; Esek. 3:18, 19.

⁹ Pe Paulus ben o preiki now? Titiyus Yustus, wan man di ben teki a Dyu bribi, ben tan na sei a snoga èn a teki Paulus na en oso. Dati meki Paulus gwe fu a snoga èn a go na a oso fu Yustus so taki a ben kan preiki drape gi sma (Tori 18:7). Di Paulus ben de na Korente, dan a tan na ini na oso fu Akwila nanga Preskela, ma ala sani di ben abi fu du nanga a preikiwroko, na apostel ben e du na ini na oso fu Yustus.

10. San e sori taki Paulus no ben besroiti fu preiki soso gi sma di no de Dyu?

¹⁰ Di Paulus taki dati a ben o go na den trakondre sma, dan dati wani taki dati a no ben o preiki moro gi nowan enkri Dyu, noso gi sma di teki a Dyu bribi, srefi den wan di ben arki a boskopu? Kwetkweti! Fu eksempre, „Krespus, a fesiman fu a snoga ben tron wan bribiman fu Masra. Ala den sma na ini en osofamiri tron bribiman tu”. Soleki fa a sori, dan wan lo fu den sma di ben e go na a snoga, tron bribiman tu. Bijbel e taki: „Furu fu den Korentesma di ben arki Paulus bigin bribi èn den dopu” (Tori 18:8). Na so na oso fu Titiyus Yustus tron a presi pe a nyun Kresten gemeente fu Korente ben e hori konmakandra. Efu Lukas skrifi Tori fu den apostel na a fasi fa a ben gwenti skrifi sani, dati wani taki soifri soleki fa den sani psa baka makandra, dan den Dyu noso den sma di teki a Dyu bribi tron Kresten baka di Paulus seki en krosi. Efu na so Lukas skrifi a tori, dan dati ben o sori krin taki Paulus ben de klarklari fu fiti ensrefi na difrenti situwâsi.

11. Fa Yehovah Kotoigi na ini a ten disi e teki na eksempre fu Paulus te den e meki muiti fu preiki gi sma fu den Kresten kerki?

¹¹ Na ini furu kondre den Kresten kerki de langa ten kba èn den abi furu krakti na tapu den memre fu den. Na ini son kondre nanga èilanti den zendeling fu den Kresten kerki meki furu sma teki a bribi fu den. Sma di e taki dati den na Kresten, nofo tron e hori densrefi na gwenti, neleki fa a ben de nanga den Dyu fu Korente fu a fosi yarihondro. Ma tòg wi leki Yehovah Kotoigi e meki muiti fu preiki fayafaya gi den sortu sma dati èn wi e yepi den fu kon ferstan Bijbel moro bun, neleki fa Paulus ben e du en. Srefi te den e gens wi noso te den kerki fesiman fu den e ferfolgu wi, wi no e las’ati. Na mindri den sma di ’de fayafaya fu dini Gado, ma di no abi soifri sabi’, yu kan abi furu safri-ati sma di wi musu feni ete.​—Rom. 10:2.

„Mi abi furu sma na ini a foto disi ete” (Tori fu den apostel 18:9-17)

12. Sortu dek’ati Paulus kisi na ini wan fisyun?

¹² Efu Paulus ben tweifri taki a ben musu go doro fu preiki na ini Korente, dan a no ben tweifri moro a neti di Masra Yesus sori ensrefi na en na ini wan fisyun. Masra taigi en: „No frede. Tan taki nanga den sma èn no tan tiri, bika mi de nanga yu. Nowan sma o pruberi fu du yu ogri. Mi abi furu sma na ini a foto disi ete” (Tori 18:9, 10). A ben musu fu de so, taki a fisyun disi gi en dek’ati! Masra srefi gi Paulus a dyaranti taki a ben o sorgu taki ogri no psa nanga en èn taki furu sma ben de na ini a foto ete di ben musu yere a bun nyunsu. San Paulus du di a kisi a fisyun? Bijbel e taki: „A tan drape wán yari nanga siksi mun èn a leri den sma a wortu fu Gado.”​—Tori 18:11.

13. Sortu sani Paulus ben kan prakseri di a ben kon moro krosbei na a krutuman-sturu, ma fu san ede a ben kan ferwakti taki sani ben o waka tra fasi?

¹³ Baka di Paulus tan wán yari na ini Korente, dan a kisi moro bewijs taki Masra e horbaka gi en. „Den Dyu opo densrefi leki wán man teige Paulus èn den tyari en go na fesi a krutuman-sturu”, di den ben kari wan bema (Tori 18:12). Son sma denki taki a bema ben de wan hei podium fu weti nanga blaw marmer-ston èn taki moi prenki ben koti na ini a ston. Kande a ben de krosbei fu a mindrisei fu a w’woyo fu Korente. Na fesi a bema nofo presi ben de pe wan heri ipi sma ben kan kon makandra. Sma feni sani di e sori taki a krutuman-sturu no ben de fara fu a snoga. Sobun, a ben kan de krosbei fu Yustus oso tu. Di Paulus kon moro krosbei na a bema, dan a kan taki a ben prakseri fa sma ben ston Stefanus kiri. Son leisi sma e taki dati Stefanus na a fosi Kresten di dede fu en bribi ede. Paulus, di sma ben sabi na a ten dati leki Saulus, ben feni en bun taki „den kiri Stefanus” (Tori 8:1). Wan srefi sortu sani ben o psa nanga Paulus now? Nôno, fu di Masra ben pramisi en: „Nowan sma o pruberi fu du yu ogri.”​—Tori 18:10, Nyun Testamenti.

14, 15. (a) Sortu ogri den Dyu taki dati Paulus du èn fu san ede Galio no ben wani krutu en? (b) San psa nanga Sostenes èn fa sani waka nanga en kande?

¹⁴ San psa di Paulus doro a krutuman-sturu? A man di ben sdon drape ben de Galio, a granman fu Akaya. A ben de a bigi brada fu Seneca, wan filosofiaman fu Rome. Den Dyu ben taki a sani disi fu Paulus: „A man disi e kisi sma so fara taki den e anbegi Gado tra fasi leki fa a wet e taki” (Tori 18:13). Den Dyu ben feni taki sondro primisi fu lanti, Paulus ben preiki gi sma fu meki den kon na ini a bribi fu en. Ma Galio no ben feni taki Paulus du „wan bigi ogri” noso taki a du „wan tra sani di no bun” (Tori 18:14). Galio no ben wani bemui nanga den trobi fu den Dyu. Iya, fosi Paulus ben man opo en mofo taki wan sani srefi, Galio yagi den sma fu di a no ben wani luku a krutu-afersi! Den Dyu ati ben bron srefsrefi. Den puru atibron na tapu Sostenes, di ben teki presi gi Krespus kande leki fesiman fu a snoga. Den grabu Sostenes „èn den bigin fon en leti na fesi a krutuman-sturu”.​—Tori 18:17.

¹⁵ Fu san ede Galio no ben tapu den Dyu fu fon Sostenes? Kande Galio ben denki taki Sostenes ben de a fesiman fu a grupu ogr’ati man di ben wani fon Paulus èn dati meki a feni taki a ben kisi Sostenes moi taki den fon en. Awansi fa a no fa, soleki fa a sori, dan a tori disi ben abi bun bakapisi. Na ini a fosi brifi di Paulus skrifi furu yari baka dati gi a gemeente na Korente, a ben taki fu wan brada di nen Sostenes (1 Kor. 1:1, 2). Disi ben de a srefi Sostenes di sma ben fon na ini Korente? Efu dati de so, dan a fonfon di Sostenes kisi yepi en fu teki a Kresten bribi.

16. Masra Yesus ben taigi Paulus: „Tan taki nanga den sma èn no tan tiri, bika mi de nanga yu.” San den wortu disi abi fu du nanga wi preikiwroko?

¹⁶ Memre taki na baka di den Dyu no ben wani arki di Paulus preiki gi den, Masra Yesus gi Paulus a dyaranti disi: „No frede. Tan taki nanga den sma èn no tan tiri, bika mi de nanga yu” (Tori 18:9, 10). A bun fu hori den wortu disi na prakseri, spesrutu te sma no wani arki a boskopu fu wi. No fergiti taki Yehovah e leisi sma ati èn taki na en e hari krin-ati sma kon na en (1 Sam. 16:7; Yoh. 6:44). A e gi wi furu dek’ati fu tan de fayafaya na ini a preikiwroko. Ibri yari dusundusun sma e teki dopu, iya, ibri dei hondrohondro sma e du dati. Yesus e gi den wan di e ’go na sma fu ala kondre fu meki den tron disipel’, a dyaranti disi: „Mi o de nanga unu ala dei te na a kba fu grontapu.”​—Mat. 28:19, 20.

„Efu Yehovah wani” (Tori fu den apostel 18:18-22)

17, 18. Fu sortu sani Paulus ben e prakseri di a ben teki boto fu go na Efeise?

¹⁷ Wi no de seiker efu den sani di Galio du nanga den sma di feni taki Paulus du ogri, meki taki sani kon tiri gi a nyun Kresten gemeente na ini Korente. Ma Paulus tan „wan heri pisi ten” drape, fosi a gwe libi den brada fu Korente. Na a bigin fu a yari 52, a seti sani fu go na a lanpe fu Kenkreya di ben de sowan 11 kilometer owstusei fu Korente èn drape a ben o teki boto go na Siria. Ma fosi Paulus kmoto na Kenkreya, a „koti en w’wiri, fu di a ben pramisi Gado wan sani” (Tori 18:18).c Baka dati a meki Akwila nanga Preskela kon nanga en, dan den teki boto abra Egeus Se fu go na Efeise na ini Pkin Asia.

¹⁸ A kan taki di Paulus ben de na ini a boto di ben kmoto na Kenkreya, dan a ben e denki fu a ten di a ben de na Korente. A ben abi furu moi sani fu prakseri èn den sani dati ben gi en furu prisiri. A preikiwroko di a ben du drape 18 mun langa ben abi bun bakapisi. A fosi gemeente na ini Korente ben seti èn den ben kon makandra na ini na oso fu Yustus. Na mindri den sma di ben tron bribiman yu ben abi Yustus, Krespus nanga en osofamiri nanga furu trawan. Paulus ben lobi den nyun bribiman disi fu di a ben yepi den fu tron Kresten. Bakaten a ben o skrifi den wan brifi èn a ben o taki dati den de leki ’brifi di sma e prèise èn di skrifi na tapu en ati’. Wi tu abi wan bun matifasi nanga den wan di wi yepi fu teki a tru anbegi. A e gi wi prisiri fu si den sortu sma disi di de leki ’brifi pe sma e prèise wi’.​—2 Kor. 3:1-3.

19, 20. San Paulus du di a doro na Efeise èn san wi e leri fu en te wi wani doro marki na ini a tru anbegi?

¹⁹ Di Paulus doro na Efeise, a bigin preiki wantewante. A „go na a snoga fu taki nanga den Dyu” (Tori 18:19). A leisi dati Paulus tan wan syatu pisi ten nomo na Efeise. Aladi den aksi en fu tan moro langa, tòg „a no ben wani”. Di a taki adyosi, a taigi den Efeisesma: „Efu Yehovah wani, dan mi o drai kon baka na unu” (Tori 18:20, 21). A no de fu taki dati Paulus ben ferstan taki furu wroko ben de fu du ete na Efeise. Na apostel ben abi na prakseri fu drai kon baka, ma a libi a tori dati gi Yehovah. Dati na wan bun eksempre gi wi, a no so? Te wi e meki muiti fu doro marki di e gi Gado grani, dan wi fosi musu bigin du wan sani. Ma ala ten wi musu abi a fertrow taki Yehovah o tiri wi èn wi musu meki muiti fu du sani di e kruderi nanga a wani fu en.​—Yak. 4:15.

²⁰ Paulus libi Akwila nanga Preskela na Efeise, dan a teki boto go na Sesareya. Soleki fa a sori, dan a „go na Yerusalem” èn a go taigi a gemeente drape odi (Tori 18:22). Baka dati Paulus drai go baka na en oso na Antiokia na ini Siria. A di fu tu preikiwaka di a ben teki leki zendeling ben waka bun èn a ben kon na wan kba. San ben o psa te a ben o teki a lasti preikiwaka fu en?