Na pasi foe libi ofoe na pasi foe dede — Sortoe wan foe den toe?
„En gi na pipel disi joe moe taki: ’Disi Jehovah ben taki: „Loekoe, mi e poti na joe fesi na pasi foe libi en na pasi foe dede.”’” — Jer. 21:8.
1. Sortoe aksi e kon na fesi tapoe na tori, dati now wi moe teki wan bosroiti na mindri na pasi foe libi ofoe na pasi foe dede?
NA SITUATIE de troe troe so ernstig leki fa a de taki dja? Wi alamala tanapoe na fesi disi? Na heri grontapoe foe now moe teki mindri „na pasi foe libi nanga na pasi foe dede”? Disi kan troe troe? Na dede no de wan normaal sani? Efoe a de so, foe sainde na libisoema famiri tanapoe tra fasi na fesi disi leki disi ben de fositen? Ini den doesoen doesoen jari di pasa, mansoema, oemasoema nanga baby no ben kan hari densrefi poeroe foe na dede. Den no ben kan teki wan tra sé. Ma foe sainde wi moe taki foe disi ten, dati te foe kaba wi tanapoe fesi na bosroiti ofoe wi sa waka „na pasi foe libi” ofoe „na pasi foe dede”? Sortoe kans wi abi foe lon komoto foe na owroe féjanti NA DEDE?
2, 3. (a) Leki fa na owroeten historia e sori, dan oten wan heri libisoema famiri ben tanapoe wantron wantron fesi dede, alamala makandra en na a srefi ten? (b) San ben meki joe ben kan teki mindri tan na libi ofoe go na dede?
2 We, a no de na fosi tron dati wan ala libisoema tanapoe fesi na dede, wan wantron wantron dede gi ala soema na a wan tron. Historia-skrifiman e sori tapoe so wan sortoe sani di ben pasa kaba fositen. Wan historia-skrifiman e taki: „Nanga na wortoe foe Gado (joe ben abi) ini owroeten hemel . . . en wan grontapoe, di ben abi watra en ben de mindri watra; en nanga den sani dati na grontapoe foe na ten dati ben pori, di na watra ben songoe den.” — 2 Petr. 3:5, 6.
3 Na historia-skrifiman, na kristen apostel Petrus, ben skrifi foe na grontapoe froedoe foe Noach dé. Na grontapoe foe na ten dati ben tanapoe na fesi na bosroiti foe go tapoe na pasi foe libi ofoe na pasi foe dede! A ben de wan afersi foe, òfoe no bribi en tan na dorosé foe na ark di Noach nanga hen osofamiri ben bow, sodati wan sma no ben sa pasa na froedoe en tan na libi, òfoe makandra nanga Noach en hen osofamiri go inisé foe na ark en komoto na so fasi foe wan ogri dede makandra nanga na ogri grontapoe.
4, 5. (a) Foe sainde wi alamala de now ini libi, aladi na froedoe foe Noach dé ben kon? (b) Foe sainde na leri di Noach nanga hen osofamiri ben gi, no moe de wan soso sani gi wi?
4 Ini na srefi brifi dati, Petrus ben skrifi na fesi, dati „hen (Gado) no ben hori hen srefi foe strafoe wan grontapoe foe owroeten, ma ben kibri Noach, wan prékiman foe retidoe, makandra nanga sébi trawan, di a ben tjari wan bigi froedoe kon tapoe wan grontapoe foe ogri soema”. — 2 Petr. 2:5.
5 Dati wi de dja, moro leki dri-en-veertig hondro jari na baka, wi abi foe taki tangi na Noach nanga hen osofamiri di ben teki na pasi foe libi, bifo na froedoe ben loesoe kon. Meki wi no tan na baka foe teki na leri na ati di Noach nanga hen osofamiri ben gi. En foe sainde wi no sa doe dati? Bikasi den Santa Boekoe e taki foe so wan srefi kaba gi na ogri libisoema-grontapoe, di ini na pisi ten ben doe kon en di e foeroe na grontapoe now.
6. Foe sainde a de wan tranga fanowdoe sani gi wi foe teki na pasi foe libi en trowe na pasi foe dede?
6 Te safri safri wi e kon krosibé foe na kaba di ben taki na fesi, dan logisch wi e kon na fesi so wan srefi bosroiti di Noach nanga hen osofamiri ben moe teki. Den bijbelondrosoekoeman di no de na wan sekte ben kon sabi dati wi e libi ini „na bosroiti foe na seti foe sani”, foedi den ben si fa bijbelprofétitori di e marki 1914 leki na jari di den 2520 jari foe den „ten foe den heiden” ben sa kon na wan kaba, ben kon troe sensi na Fosi Grontapoefeti (Matt. 24:3). Now, ini na jari 1980, wi de boen fara ini na laatste pisiten foe na seti foe sani disi. Foe datede, a de gi wi tranga fanowdoe leki oiti a fesi foe teki na „pasi foe libi” en trowe na „pasi foe dede”. Na Soema di gi libi na wi alamala di e hari bro, poti na bosroiti disi na wi fesi tapoe wan sari-ati fasi.
7, 8. (a) Ini den dé foe sortoe soema di ben libi ini owroeten wan eksempel foe wan srefi situatie ben gi? (b) O fara Jehovah ben wani dati na proféti ben sa kon tanapoe ini publiki?
7 Boiti dati na bijbel e taki foe na froedoe foe Noach, wi abi ini libisoema historia ete wan eksempel, pe libisoema ben kan teki mindri tan na libi en wan wantron wantron kaba na a grani foe kan tan na libi. Disi ben de so nanga a naatsi Israël ini den dé foe na priester-proféti Jeremia, na manpikin foe Hilkia (Jer. 1:1-5). Jehovah ben meki hen de „proféti gi den naatsi”. Soboen, alwasi wi no de wan pisi foe na pipel foe Jeremia, tog na sani di na internationaal proféti disi ben taki en doe, abi wan bepaalde krakti tapoe wi.
8 Na Gado di Jeremia ben poti leki hen takiman, ben wani dati Jeremia ben moe kon tanapoe tranga ini publiki leki wan soema di ben sa hari na prakseri foe kownoe, granman, priester, na pipel, ja, foe wan grontapoe tiriman, Nebukadnezar, na kownoe foe Babylon. Nanga jepi foe hen profétitori di skrifi en di tan kibri, sodati wi alamala di e libi ini na moeiliki ten disi biten kan poti prakseri, a de aksi ooktoe now na prakseri foe na grontapoe. — Jer. 1:18, 19; 39:11-14; Loekoe Romeini 15:4.
9. Fa na ten foe Jeremia e kon akroederi nanga na pisiten foe wi sensi 1914, te joe loekoe den politiek kenki na grontapoe?
9 Na geslacht di e kon moro owroe en di ben de kotoigi foe den sani di ben pasa na grontapoe sensi 1914 G.T., ben si fa foeroe kenki ben kon na mindri den tiriman foe den naatsi. Ooktoe Jeremia ben si politiek kenki. Baka di na boen kownoe Josia ben dede ini 628 bifo G.T., Jeremia ben si fa dri manpikin foe Josia nanga wan granpikin foe na kownoe disi ben go sidon tapoe na troon foe na kownoekondre foe Juda. Baka di na manpikin disi foe Josia ben dede fosi hen ten, hen jongoe manpikin Jojachin ben tiri dri moen en a ben gi hen srefi abra na Nebukadnezar, na kownoe foe Babylon. Nebukadnezar ben poti na tra manpikin foe Josia di ben tan abra, da foe taki Zedekia, leki na njoen kownoe foe Juda. Ini na di foe erfoe jari foe na takroe tiri foe Zedekia, Jeruzalem ben fadon ini anoe foe den Babylon soema en Zedekia ben tjari go na Babylon, aladi Jeruzalem nanga hen tempel ben tan na baka leki brokobroko ston. — 2 Kron. 35:23-36:21.
10. Foe sainde a no ben de wan makriki sani gi Jeremia foe meki den boskopoe foe Jehovah bekenti en gi soema ini na ten disi a de wan eksempel di e gi dekati?
10 Jeremia ben si na moreel nanga kerki toestand en go doro doro na baka ondro na tiri foe den laatste fo kownoe. Wi ben kan si na mindri den politiek tiriman foe den naatsi di e taki dati den de kristen, so wan sortoe tegoe sani? A no ben de wan makriki sani gi Jeremia foe doe hen wroko, di a ben de verplekti foe meki krakti bekenti na fadon foe Jeruzalem nanga na trowe foe hen kownoekondre foe David. Na so a no ben de wan makriki sani gi na Jeremia-klasse ini disi ten foe meki den profétitori foe Jehovah bekenti, di ben taki foe na ongolokoe pori foe na kristenheid na fesi, nanga ala hen kerki-oso, kathedraal nanga basiliek, di now now e hari soema foe go loekoe den. Disi de na oorzaak dati na Jeremia-klasse de so tra fasi leki den geestelijken foe na kristenheid en dati someni bezwaar de tegen den. Ma Jeremia foe owroeten ben de wan eksempel di e gi dekati gi na disiten Jeremia.
11. San Jehovah ben taigi Jeremia foe doe en foe taki foe meki den soema si na kroetoeboskopoe foe hen troe troe nanga ai?
11 Foe ben kan meki den si Jeremia kroetoe-boskopoe troe troe nanga den ai Jehovah ben taki tapoe wan seker momenti:
„Go en joe moe teki wan djogo foe wan patoe-bakriman en teki wan toe foe den owroe man foe na pipel nanga wan toe foe den owroeman foe den priester (Leki kotoigi). En joe moe go na a lagi presi foe na manpikin foe Hinnom, di didon na a doromofo foe na Brokosaniportoe. En drape joe moe bari taki den wortoe di mi sa taki gi joe. En joe moe taki: ’Jere na wortoe foe Jehovah, oen kownoe foe Juda en oen soema di e libi ini Jeruzalem. Disi Jehovah foe den fetiman, na Gado foe Israël ben taki:
„Loekoe, mi e tjari wan ogrisani kon tapoe disi presi, dati ibri soema di e jere foe hen, hen jesi sa bari, foedi den ben libi mi en den ben go abra foe meki na presi disi wan presi di joe no kan sabi en den tjari ofrandi-smoko gi tra gado, di den no ben sabi, no den, no den grantata, no den kownoe foe Juda en den ben foeroe na presi disi nanga na broedoe foe soema di no ben doe fowtoe. En den bow den hé presi foe den Baal foe bron den manpikin foe den ini na faja leki bron-ofrandi gi na Baal, wan sani di mi no ben gi komando en di mi no ben taki foe hen en di no ben kon ini mi ati.”’” — Jer. 19:1-5.
12. San Jeremia ben taki foe Tofeth nanga na lagi presi foe Hinnom, baka di a ben iti trowe na djogo ini pisipisi?
12 San ben sa de na „ogrisani”, na njoensoe di ben sa meki na jesi bari? Na „presi”, di ben gi now na falsi gado ben sa kon de leki wan fisti sani, foedi den afkodré-aanbegiman ben sa „kiri” drape (Jer. 19:9). Baka di Jeremia ben meki disi bekenti, a ben iti trowe na djogo ini pisipisi na gron, aladi den owroeman foe na pipel nanga den owroeman foe den priester ben e loekoe en a ben taki:
„Disi Jehovah foe den fetiman ben taki: ’Na so mi sa broko na pipel disi nanga na foto disi, soleki wan soema e broko na patoe foe na patoe-bakriman, sodati a no kan kon boen moro; en ini Tofeth den sa beri te leki presi no sa de moro foe beri.’” — Jer. 19:10, 11.
13. San Jeremia ben meki bekenti baka dati ini na tempel fesi-djari foe Jeruzalem?
13 Baka na doe disi na fesi foe den owroeman, dan a ben de now na ten joisti foe meki wan srefi boskopoe bekenti na den soema di e libi a Jeruzalem. Jeremia ben libi soboen den pisi pisi foe na broko djogo ini na birti foe na Brokosaniportoe èn a waka go ini na foto go na a nordsé na a fesi djari foe na tempel. Drape a ben taki foe ala arkiman ben kan jere:
„Disi na san Jehovah, na Gado foe Israël, ben taki: ’Loekoe, mi e tjari kon tapoe na foto disi en tapoe ala hen foto (ini na kontren) heri na ogrisani di mi ben taki foe hen, foedi den ben tranga den neki foe no gi jesi na den wortoe foe mi.’” — Jer. 19:14, 15.
KERKI VERVOLGOE NANGA NA BAKAPISI FOE DISI
14. Fa Pashur ben doe nanga Jeremia en foe sainde?
14 Den owroeman di ben si Jeremia ben broko na djogo ini na lagi presi foe Hinnom en di ben jere den kroetoe wortoe foe hen, no ben firi dati den ben abi na reti foe doe wan sani nanga hen. Na moro prenspari fesiman foe na tempel, da foe taki Pashur, na manpikin foe Immer, na priester, ben firi dati hen ben abi na reti foe opo doe wan sani. Jeremia no ben taki „a de so” tapoe den lé di a ben taki na fesi. Nanga atibron Pashur naki hen ini hen fesi en meki den sroto hen ini na blok ini na Benjaminportoe foe na tempel, ini na nordsé skotoe. Fa disi de wan lobi foe wan soema kondre, foeroe soema di e loekoe kande ben prakseri, bikasi Pashur ben de pro-Egypte en a ben vertrouw dati na sroedati makti foe Egypte ben sa meki dati den wortoe foe Jehovah di ben taki na mofo foe Jeremia foe nanga jepi foe den Babylon soema tjari wan ogrisani kon tapoe na kownoekondre foe Juda, no ben sa kon troe. Ma na lobi foe hen kondre no ben meki Jehovah prijse Pashur. A ben feti tegen Gado!
15. Ini san Jehovah ben kenki na nen foe Pashur, en nanga sortoe profeti betekenis?
15 Baka di Pashur ben loesoe Jeremia Jehovah ben abi wan boskopoe gi Pashur. Na nen foe hen abi den toe Hebrew wortoe Pasj nanga Chur. Makandra den wortoe disi wani taki „San tan abra na lontoe”. Aladi Jehovah ben pré nanga na prakseri foe nen, a meki Jeremia kenki na nen ondro krakti foe hen geest:
„Jehovah no ben kari joe nen Pashur, ma Skreki Na Lontoe (Magormissabib, Hebrew tongo). Bikasi disi Jehovah taki: ’Loekoe, mi e meki joe wan skreki sani gi joesrefi en gi ala den soema di lobi joe (ofoe, joe mati), en den sa fadon troe troe nanga na fet’owroe foe den féjanti foe den, aladi joe ai sa si hen; en heri Juda mi sa gi ini na anoe foe na kownoe foe Babylon en a sa tjari den go troe troe ini na katibo foe Babylon en wini den nanga na fet’owroe. En mi sa gi abra ala den goedoe di na foto disi ben tjari kon na wan en ala san den ben wroko en ala den dirisani foe hen; en ala goedoe foe na kownoe foe Juda mi sa gi ini na anoe foe den féjanti foe den. En den sa teki den nanga tranga en teki den tjari go na Babylon. En foe taki foe joe, o Pashur, en ala soema di e libi ini joe oso, joe sa go ini katibo; en ini Babylon joe sa kon en drape joe sa dede en drape joesrefi den sa beri nanga ala den soema di lobi joe, foedi joe ben taki profétitaki nanga den tapoe na gron foe lé.’” — Jer. 20:3-6.
16. Tapoe sortoe pasi Pashur ben tjari trawan en san e akroederi nanga dati now?
16 Foe den wortoe disi foe Jehovah ben kon krin na fesi, dati Pashur ben teki gi hensrefi „na pasi foe dede”. En nanga na falsi taki foe profétitori a ben tjari hen kerki mati ofoe den soema di ben lobi hen go ooktoe tapoe na srefi pasi. Akroederi nanga disi now hondro hondro miljoen kerkiman di de wan pisi foe na kristenheid e tjari go tapoe „na pasi dati foe dede”. Ma disi a no a fowtoe foe na Jeremia-klasse.
17. Fa na demonstratie di ben gi ini 1919 ini Cedar Point, Ohio ben pasa di foe Jeremia di a ben iti na djogo broko ini na lagi presi foe Hinnom?
17 Tapoe wan dramatisch fasi Jeremia ben agersi na profétitori foe Jehovah, di a iti broko na pisi pisi na tokotoko djogo ini na lagi presi foe Hinnom. Na Jeremia-klasse ben sori na kristenheid na wan moro bigi fasi ini publiki na kon krosibé foe na pori foe hen. Teki foe eksempel na congres ini Cedar Point, ini na Amerkan district Ohio, ini september 1919. Na president foe na Watch Tower Bible and Tract Society ben hori drape wan lezing gi so wan 10.000 soema, pe a tjari kon na krin dati na blesi di den kerki fesiman ben gi na a Volkenbond di ben sa opo na a ten dati, ben sa de foe soso. Na internationaal organisatie dati foe grontapoe vréde nanga veiligheid no ben sa abi winimarki. Di na Doisri dictator Adolf Hitler ben tjari na kristenheid ini 1939 kon ini na Tweede Grontapoefeti, dan na organisatie disi foe vréde ben meki na fesi foe na kristenheid fadon troe troe.
18. Fa na Jeremia-klasse ben gi ete wan demonstratie ini 1933?
18 Foe ete wan eksempel, meki wi teki na jari 1933. Na jari disi den ben kari wan Santa Jari foedi na di foe 1900 tron den ben memre na ofrandi dede foe Jezus Kristus. Ini na sani di na paus ben taki foe na feesti disi, a ben pramisi den winimarki foe na vréde en na tan boen moro foeroe foe na Kristenheid en ooktoe foe na heri grontapoe en disi, aladi Hitler ben tron na dictator foe na republiek Doisri-kondre. Na Jeremia-klasse ben taki nanga dekati tegen den sortoe pramisi disi foe na paus. Tapoe sonde 23 april na president foe na Wachttorengenootschap ben hori wan wan-joeroe-lezing foe „na krakti foe na Santa Jari tapoe vréde nanga tanboen”. Foedi na boskopoe disi, di ben meki na jesi bari, ben druk ini na uitgave foe 10 mei 1933 foe na ala toe wiki tijdschrift The Golden Age (Het Gouden tijdperk, Na Gowtoe Ten) a ben panja na heri grontapoe. Wantron wantron den fesiman foe na kristenheid ben opo den sten foe protesteer, aladi den ben gebroiki politiek druk en ben vervolgoe na Jeremia-klasse. Ma, disi no ben kan djaranti na grontapoe-vréde nanga veiligheid, soleki disi no ben de ooktoe ini den Santa jari foe 1950 nanga 1975. Ini na „bigi benawtoe”, di e kon, pori de e wakti na kristenheid ete.
19. Fa na kenki foe na nen foe Pashur nanga na profétitori foe pori di ben go makandra nanga dati e kon troe tapoe den geestelijken foe disiten?
19 Na so fasi wi kan sori ini na twintigste eeuw disi tapoe wan disiten klap ini na fesi, di Pashur, na moro prenspari fesiman foe na tempel, ben gi Jeremia. Soleki na kerki tiriman foe owroeten, di ben lobi hen kondre, na so den fesiman foe na kristenheid ben poti na Jeremiaklasse ini na blok. Foe sainde? Foe gi den sjen ini publiki en foe kakafoetoe gi na préki foe na prakseri foe Jehovah di a abi nanga na falsi ini-nen-kristendom, ja, nanga ala falsi religie nanga den politiek mati nanga jepiman foe den. So wan sortoe fasi foe doe no ben tjari boen nò gi Pashur foe owroeten, nò gi den fesiman foe na kristenheid. Jehovah ben kenki na nen foe Pashur kon ini Magormissabib, san wani taki „Skreki na lontoe”. Na „Skreki” disi ben sa abi foe doe nanga na bigi pori ini 607 bifo G.T. Ooktoe Pashur ben moe dede leki katiboman ini Babylon. Foe taki foe den soema di e waka disi ten baka Pashur, den ben poeroe na bere foe na klasse disi foe geestelijken kon na doro en den kisi kroetoe foe tégo pori.
20. Fa aben tjari kon na krin ini 1951 dati den geestelijken foe na kristenheid ben de wan klasse di Gado kroetoe?
20 Foe sensi na fosi eeuw a ben de wan raitori foe sabi soema na a soema di Paulus e kari „na pikin foe na pori” ofoe „pikin foe na ogri pori”. Ma tapoe na ten foe Jehovah na „kibritori foe na ongeregtigheid” ofoe na „kibritori foe na libi sondro wet nanga orde” (2 Thess. 2:3, 7 Statenvertaling; NW) ben sa kon na krin. Foe datede na Jeremiaklasse ben druk na boekoe ini 1951 San na religie ben doe gi libisoema? ini Ingristongo (ini bakratongo ini 1954). Joe ben kan kisi na boekoe tapoe na internationaal congres foe Jehovah Kotoigi ini London (Ingrisikondre). Ini kapitel 25 foe na boekoe disi na tori ben behandel foe „Redi religie nanga na ’soema sondro wet nanga orde’”. Tapoe bladzijde 320 wi e lési foe na „fadon komoto foe na troe bribi”:
Dati kristen tiriman ben libi a troe Kristendom en ben go seti wan klasse ofoe sistema foe na „soema sondro wet nanga orde”, ben bigin soboen baka di den twarfoe apostel ben dede. Soboen di den apostel no ben de moro ini pasi, dan na soema sondro wet nanga orde ben kon na publiki now, en ben waka baka hen égi fasi foe libi foe hé hensrefi en libi sondro wet nanga orde. A ben tjari hensrefi kon na fesi leki wan geestelijkheid di libi na bribi en di ben abi makti tapoe den kerki afersi foe den soema di taki den de kristen. Den geestelijken ben poti den gwenti nanga komando foe libisoema moro hé leki den wet foe Gado en ben meki den wet disi no abi warde. Nanga na teki foe titel leki „Weleerwaarde”, „Zeer-eerwaarde”, „hoog-eerwaarde”, „Godsgeleerde” nanga srefi „na soema di e teki presi gi gado” gi na paus, den ben poti densrefi na hé leki sani foe aanbegi en den ben foefoeroe na aanbegi nanga frede di wan soema moe gi Jehovah Gado nanga hen Manpikin, Jezus Kristus. Den e taki dati den de manpikin foe Gado, ma den e meki densrefi de leki gado nanga jeje maktiman gi den parochiesoema nanga ipi foe den.
21. Te na „pikin foe pori” komoto na pasi, san sa komoto na pasi ooktoe, na mindri foe sortoe situatie gi den ini-nen-kristen dati?
21 Na boekoe di wi ben kari dja ben tjari nanga dekati kon na fesi, dati na „soema sondro wet nanga orde”-klasse sa kisi na pori di taki na fesi ini na „bigi benawtoe” di e kon krosibé makandra nanga ala tra religie foe Babylon. Te na „soema sondro wet nanga orde” foe na kristenheid „na pikin foe na takroe pori”, komoto na pasi, dan na kristenheid srefi sa komoto na pasi ooktoe. Te disi pasa, en disi sa seki na kerki firi foe soema, dan no wawan sa de „Skreki na lontoe” gi soema di de ini-nen-kristen, ma ooktoe gi ala tra soema di e anga nanga religie di no de akroederi na bijbel. — 2 Thess. 2:8-12; loekoe ooktoe na boekoe „Babylon de grote is gevallen” — God’s koninkrijk heerst!, di ben gi fri ini 1971 ini bakratongo, kapitel 6 en drape commentaar e gi tapoe Openbaring kapitel 17.
LON GO NA A SÉ FOE DEN SOEMA DI O TJARI NA KROETOE FOE GADO KON
22. Fa wi kan sorgoe dati wi no kisi pori makandra nanga na „pikin foe na ogri pori”, soleki wi e si ini na ten foe Jeremia?
22 Na pasi foe na kristenheid de na „pasi foe dede”. Meki wi no waka moro langa na tapoe. Na ten de ete dati wan soema kan lon komoto foe kisi strafoe makandra nanga na „pikin foe na ogri pori”. Loekoe pikinso na Jeremia leki wan eksempel foe disi. Aladi den ben hori hen leki wan strafoeman ini na fesi djari foe na Wakti foe Zedekia, di angriten, pestsiki nanga feti ben kiri soema alape lontoe hen, tog a ben tan na libi di Jeruzalem ben pori en a no ben tjari go na Babylon leki katiboman. Den soema di ben frede Gado en di ben jepi Jeremia leki mati, ben tan na libi makandra nanga hen. Ini na ten disi na okasi foe tan ini libi, de ooktoe gi wi.
23. Foe sainde wan gron no ben de dati Jehovah nanga mofo foe Jeremia ben kan gi wan boen boskopoe na Zedekia?
23 Ini na ten dati ini 609 bifo G.T. den Babylon winiman ben hari go na Jeruzalem (Jer. 21:13). Foedi kownoe Zedekia ben verstan san ben de foe kon, a ben seni wan toe soema go na Jeremia foe jere sani, ini na howpoe foe kisi wan boen boskopoe foe Jehovah. Ma sortoe reden kownoe Zedekia ben abi foe verwakti wan boen wortoe foe Jeremia? Ini Jeruzalem en ini na heri kownoekondre Juda den ben sondoe nanga den sani, di Jehovah ben poti den prakseri: na broko foe hen verbontoe nanga Israël, na aanbegi foe tra gado, onregtvaardiki strafoe, na foefoeroe, di soema ben foefoeroe de wan di no kan jepi den srefi, na soigi poeroe foe sani na a skin foe weduwe nanga pikin sondro papa, na hori na baka foe moni di wrokoman ben wroko, na trowe foe onnowsel broedoe, na taki foe falsi profétitori (Jer. 21:12; 22:3, 13-16; 23:14, 16). A ben de fanowdoe dati Jeremia ben moe abi dekati foe meki bekenti sondro frede na boskopoe foe pori foe na sé foe Jehovah di no ben kenki. — Jer. 21:1-7; 1:7, 8, 17.
24. Fa wi abi ini Jeremia wan toemsi moi eksempel foe na disiten meki bekenti foe Jehovah boskopoe gi na kristenheid?
24 Fa Jeremia ben gi Jehovah Kotoigi ini disi ten wan toemsi moi eksempel! Den toestand ini na kristenheid takroe na kerki, moreel, maatschappelijk nanga kroetoe sé, sondro howpoe foe sani kon boen. Soleki a ben de nanga Jeremia, na so Jehovah no e tapoe hen mofo now foe meki hen kroetoe bosroiti bekenti gi na kristenheid. A gi hen jeremia-klasse na komando foe meki so wan srefi krin boskopoe bekenti gi na disiten model foe na Jeruzalem nanga a Juda foe owroeten. Na Jeremia-klasse sondro foe hori wan sani na baka en sondro degedege moe hori fasti na ala sani di Gado e gi hen komando ini Hen Wortoe foe doe.
25. Na pe ala den grontapoe naatsi e hari go en fa na boekoe Bevrijding! ben tjari kon na krin san e pasa drape?
25 Ala naatsi, en di foe na kristenheid toe, e hari go na Har-màgeddon. Na nen dati no wani taki soso wan feti mindri na kapitalisme nanga na bewégi foe den wrokoman, nanga wan grontapoe anarchie (no hori joesrefi na wet) leki bakapisi. A no de wan feti foe libisoema nanga makandra, ma a de wan sani di moro ernstig en takroe. Ini na ten dati ini 1926 wan bigin ben meki foe tjari na sani disi ko na krin. Ini na boekoe „Bevrijding!”, di ben de foe kisi ini Ingrisitongo ini mei 1926 ini na ten foe na algemeen congres foe internationaal bijbelondrosoekoeman na London (Engeland), ben taki:
Den santawan no e teki prati na a troe troe stré. Disi de na stré foe na Almakti Gado, en na Hen lobi Manpikin e stré na stré, na Priester, di Melchizedek ben de wan eksempel. Langa ten pasa kaba na proféti foe Jehovah ben skrifi foe na joeroe disi: „Na masra Jehovah de na Joe reti-anoe; A sa wini kownoe na den dé foe Hen atibron. A sa doe reti na mindri den Heiden: A sa meki a foeroe nanga dedeskin; A sa wini na soema di de edeman foe wan bigi kondre” (Psalm 110:5, 6). A de stré ooktoe gi na redding foe na libi-soema famiri, foe den kan kon fri foe na soema di e kwinsi den, en A de stré gi den salfoewan foe Gado, sodati foe na getrouw kotoigi foe den gi na nen foe Jehovah den kan kisi reti . . .
Na so na kownoekondre foe Satan sa figi poeroe foe na grontapoe, dati soema sa frigiti hen. A nen Jehovah sa poti reti. Ma ala wortoe foe libisoema di sa proeberi foe skrifi foe na bigi en skreki dé disi foe Jehovah, de toemsi lagi . . .
Meki tog no wan soema kori hen srefi foe prakseri, dati na stré foe Armageddon de soso wan stré mindri libisoema ofoe de soso wan voorstelling. Na Bijbel e sori krin, dati a de wan troe troe stré. A de na stré foe na Almakti Gado, pe a sa soifri na grontapoe foe na ogri organisatie di Satan ben gebroiki ini ala den hondro hondro jari disi, foe breni na libisoema famiri. — Den bladzijde 287, 289, 290.
26. San na Jeremia-klasse, leki Jeremia, no mag foe doe now foe prisiri na ati foe grontapoe tiriman?
26 Nanga na „stré foe Armageddon” na „bigi benawtoe” e kon na wan kaba, pe na grontapoe kownoekondre foe falsi religie sa kisi pori makandra nanga na kristenheid (Openb. 16:13-16; 17:1-18). Na Jeremia-klasse no kan si na sani disi leki wan pikin sani soso foe prisiri na ati foe den politiek tiriman foe na kristenheid di gersi Zedekia nanga srefi di foe na heri grontapoe. Den wroko en hori densrefi tranga na gronprakseri, soleki Jeremia ben doe disi di a ben gi jesi na a komando foe Jehovah, di a taki nanga kownoe Zedekia.
27. Den soema sa tanapoe na fesi foe sortoe krakti di e tjari strafoe kon ini Har-mágeddon?
27 Ini na „Feti foe na bigi dé” na Har-mágeddon, dan den tiriman foe na seti foe sani disi e kisi foe doe nanga na Almakti Gado, no wawan nanga tra libisoema. Den soema di e ondersteun den politiek tiriman foe na seti foe sani disi, foedi den lobi na kondre foe den, sa abi foe doe nanga den soema di de ondro na komando foe Gado foe tjari strafoe kon. Ini na ten foe Jeremia dan den soema di ben tjari strafoe kon ben de den Babylon sroedati ondro kownoe Nebukadnezar. Ini na feti foe Har-mágeddon di e kon den disi sa de den santa engel foe Jehovah ondro na tiri foe hen Manpikin Jezus Kristus. — Openb. 16:12; 19:11-21.
28, 29. Sortoe bosroiti, wi den gewoon soema moe teki, foe kan poti prakseri tapoe den wortoe foe Jehovah ini Jeremia 21:8-10?
28 Den tiriman foe na kristenheid ben waka baka kownoe Zedekia foedi den wégri foe kenki densrefi en den no ben doe moeiti foe kon verzoen nanga Gado. San wi, den gewoon soema moe doe, foedi grontapoe pori de foe kon? (Jer. 21:11, 12; 22:3-5). Wi moe doe wan sani leki aparti soema. Wi moe go waka na „pasi foe libi” foedi wi moe teki wan égi bosroiti. Ibriwan foe wi moe poti prakseri tapoe den wortoe foe Gado di ben taki nanga mofo foe Jeremia:
29 „En gi na pipel disi joe moe taki: ’Disi Jehovah ben taki: „Loekoe mi e poti na oen fesi na pasi foe libi en na pasi foe dede. Na soema di tan ini na foto disi, sa dede nanga na fet’owroe en nanga na angriten, en nanga na pestsiki; ma na soema di e komoto na ini en gi hen srefi abra na, den ChaIdé-soema di lontoe (oen foto) sa tan na libi en hen sili sa tan troe troe foe hen. Bikasi mi poti mi fesi tegen na foto disi foe rampoe kon en no foe boen kon”, so Jehovah e taki. „Mi sa gi den ini na anoe foe na kownoe foe Babylon en a sa bron den troe troe nanga faja.”’” — Jer. 21:8-10.
30. Foe sainde a no ben de so, dati joe no e sori lobi gi joe kondre ofoe de feradelek te wan djoe ben gi hensrefi abra na den Chaldésoema?
30 Wan djoe di „ben gi hen srefi abra” na den Chaldé soema di ben lontoe na kownoekondre Juda, no ben handri feradelek ofoe dati a no lobi hen kondre. A ben gi jesi soso na Jehovah Gado, na kownoe foe Israël di a no kan si. Disi ben de na „pasi foe libi”, aladi na trangajesi doe, di den djoe di ben lobi den kondre ben teki, ben de na „pasi foe dede”.
31. Nanga na situatie foe sortoe soema ini na fosi eeuw G.T. na situatie e akroederi dan?
31 Na situatie ben akroederi nanga di foe den djoe foe na fosi eeuw foe wi gewoon teri. Jezus ben taki na fesi na pori foe na foto Jeruzalem nanga jepi foe den Romein sroedatimakti, di a de kari nanga den wortoe „na tegoe sani di e tjari pori kon”. — Matt. 24:15.
32. Sortoe komando Jezus ben gi na hen foetoeboi di ben gi densrefi abra na Gado?
32 Jezus ben leri den foetoeboi foe hen foe datede nanga den wortoe: „Dan na kaba sa kon. Efoe foe datede joe si tanapoe ini wan santa presi na tegoe sani di e tjari pori kon en di proféti Daniël ben taki foe hen, meki den di de ini Judéa, lon go na den bergi. Meki na man di de tapoe na dak no kon na ondro foe teki hen goedoe foe hen oso; en meki na man di de na firi, no drai go baka na oso foe teki hen tapoesé krosi . . . bikasi joe sa abi dan so wan bigi benawtoe di no ben kon ete foe sensi na bigin foe grontapoe te leki now. Efoe foe datede den dé no ben koti kon sjatoe, no wan skin no sa tan libi; ma foe den wan di Gado ben verkisi ede, meki den dé sa koti sjatoe.” — Matt. 24:14-22.
33. Sortoe bakapisi a ben abi ini a pisiten foe 66 G.T. en 70 G.T. efoe wan soema ben gi jesi na Jezus komando ofoe no gi jesi na dati?
33 Den bribi djoe di ben tron kristen ben gi jesi na a komando disi foe den Masra. Baka di den Romein sroedati ben drai gwe foe na feti di den ben kon feti nanga Jeruzalem nanga hen tempel ini 66 G.T. dan ala den kristen di ben tjari kon ini gevaar ben gwe libi na heri district Judéa. Den no ben fadon komoto foe na afersi foe den djoe. Den ben gi jesi na a tjariman foe den Jezus Kristus, en dat meki na fasi foe doe di den verkisi foe waka na hen baka ben de na „pasi foe libi”. Den djoe di ben lobi na kondre foe den ben teki „na pasi foe dede” en na nomroe foe 1.100.000 foe den ben dede di na Romein sroedatimakti ondro generaal Titus ben pori Jeruzalem ini 70 G.T.
34. Pe den soema di lobi foe libi ini wan njoen ordening sa lon go?
34 San wi sa doe now nanga den sortoe eksempel foe na historia? Wi e libi ini san Kristus discipel ben kari „na bosroiti” foe na seti foe sani. „Na geslacht disi” tanapoe now fesi na „bigi benawtoe”, di sa kon tapoe na grontapoe en di na ori foe Jeruzalem ben de wan eksempel foe hen. Na tori de go now foe „na pasi foe libi” ofoe „na pasi foe dede”. Na Jeremia-klasse ben teki „na pasi foe libi”. Na klasse disi e sori dati trawan kan doe a srefi. Ala soema di wani kisi tégo libi ini wan djoe seti, sa wani grapoe na okasi di Gado e gi foe teki na „pasi foe libi” sondro foe drai drai. Den wani lon go na a sé foe den soema di o tjari na strafoe foe Jehovah kon. — Matt. 24:3, 34.