Joe moe angri foe meki a boen njoensoe bekenti
„Foe mi sé mi e angri foe meki a boen njoensoe bekenti ooktoe gi joe.” — ROMEINI 1:15.
1, 2. Fa sma o doe foeroetron na ini wan noodsituatie?
„HONDROHONDRO fri-wani-wrokoman, di ben komoto foe alape . . . ben hari go ini den toe gebied foe wan graafschap nanga wagi foeroe nanga njanjan èn krosi. Den ben meki kampoe gi den sma di ben lowe, èn son wan foe den ben wroko 18 te 20 joeroe doro èn trawan no ben kisi sribi kwetkweti na ini den toe fosi dé baka na skreki broko di na dijk ben broko.”
2 Na so den sma ben doe ini na pikin dréten foe na jari di psa di wan bigi watra ben kon wantronso tapoe wan gebied pe sma e libi ini mindri Californië èn di ben meki dati moro leki 24.000 sma ben moe lon go soekoe wan moro betre presi foe tan. Ija, te rampoe e sori densrefi — efoe a de now wan bigi watra di e soengoe wan presi ofoe wan ongelokoe nanga kerncentrale — dan sma foe den srefi nofotron e opo doe wan sani foe jepi. Den e lolo den mow, foe taki en so, foe teki na risiko foe ala sortoe kefar nanga ongemak èn e angri gewoon foe jepi trawan, srefi sma di den no ben sabi srefsrefi.
Wan tranga fanowdoe ten
3. Na libismafamiri tanapoe now na fesi sortoe bigi noodsituatie?
3 Na a momenti disi na libismafamiri tanapoe fesi na fesi nanga na moro bigi rampoe na ini na historia. Disi no sa de na bakapisi foe na ogri di libisma e doe na ini na milieu, na kefar foe wan kernoorlog, ofoe na kon moro foeroe foe ogri-doe nanga tranga, o serjoesoe den sani disi de ooktoe. Libisma morofoeroe tanapoe na fesi san Jezus Kristus ben taki foe en leki wan „bigi benawtoe soleki foe sensi a bigin foe na grontapoe te leki now no ben kon, èn ooktoe no sa kon moro.” Foe sori fa a „bigi benawtoe sa pori sani, Jezus ben go moro fara foe taki nanga don wortoe: „Te joe loekoe en boen efoe den dé dati no ben koti sjatoe, dan nowan skin ben sa kisi ferloesoe.” — Mattéus 24:21, 22.
4. Fa wi moesoe doe te wi hori sowan noodsituatie ini prakseri?
4 Fa joe ben sa doe efoe joe ben sabi dati foeroe sma na mindri soema wan toe ben de di joe ben lobi srefsrefi, ben sa dede djonsro na ini na benawtoe dati? Joe ben sa angri foe jepi den? Go denki pikinso baka na a proféti visioen di Ezechiël ben si foe na man nanga na enki-skrifitiki foe wan sekretarsi. A man dati ben kisi foe jere dati soso sma di ben kisi na agersi marki na tapoe den fes’ede ben sa psa na pori foe Jeruzalem libilibi, èn en ben de a sma di ben moe poti na marki dati foe kisi libi (na tapoe den ede). Fa a ben doe? „Mi doe joisti soleki joe ben komanderi mi”, a ben ferteri. — Ezechiël 9:1-11.
5. Den gi wi sortoe wroko èn o tranga fanowdoe a de?
5 Joe e sori asrefi faja foe de klarklari leki a man di ben weri linnen krosi foedi joe e doe joisti soleki Jehovah komanderi? San Jehovah komanderi? Nanga jepi foe en Manpikin, Jezus Kristus, a ben gi na komando di e kon now: „Go foe dat’ede èn meki discipel foe sma foe ala natie, . . .. èn leri den foe hori ala sani di mi komanderi joe” (Mattéus 28:19, 20). Disi de net so wan wroko foe sma kisi libi leki na agersi poti foe wan marki na tapoe den fes’ede foe sma na ini a ten foe Ezechiël. Den sma di no tapoe wan boenfasi e doe foe tron wan discipel foe Jezus Kristus, sa kisi pori foe Gado Moro Hé Kroetoeman (2 Thessalonica 1:6-8). Joe e ferstan na tranga fanowdoe foe a ten? Joe e sori dati joe e ferstan disi foe di nanga faja joe e meki na boen njoensoe bekenti?
San e sori dati wi e angri foe doe doe wan sani
6. San den e bedoel nanga den wortoe angri foe go doe wan sani”?
6 Na heri pipel foe Jehovah e ferstan na tranga fanowdoe foe a ten. Wi alamala wani sote dati someni sma leki a kan kisi jepi foe komoto foe na „bigi benawtoe” di de foe kon”. Angri foe doe wan sani leki fa wan wortoeboekoe e taki foe en de „leki wan tranga ofoe faja lostoe nanga san wan sma e feti baka wan sani ofoe e proeberi foe kisi wan sani”. Wan sma di e angri foe doe ofoe doro wan sani, e poti en prakseri èn en activiteit a tapoe. A sa doe ala sani san a kan foe wini ibri moeilijkheid nanga skotoe èn sa tan go doro te leki a doro en marki. Na so na apostel Paulus ben prakseri foe en diniwroko èn wi e doe boen foe waka na en baka. — 1 Korinte 4:16.
7. Foe san-ede Paulus ben wani go na Rome?
7 Loekoe foe eksempre den wortoe foe Paulus pikinso gi den kristensma ini Rome, di skrifi na ini Romeini 1:13-16: „Foeroetron mi ben abi na prakseri foe kon na oenoe”, a ben skrifi den. Foe san- ede? „Foe mi kan koti a mindri oenoe wantoe froktoe”, so a ben ferklari. Ma di Paulus ben taki disi, a ben abi ini prakseri foe go fisiti pikinso den brada na ini Rome èn kande foe gi den tranga foe meki „na froktoe foe na jeje” go meki bromki moro boen, soleki son kommentator e taki? (Galacia 5:22, 23). Nono, bika den wortoe di a taki morofara foe „netleki a mindri den natie” e tjari kon boen a krin dati a ben abi na faste plan foe koti kownoekondre froktoe a mindri na no-kristen gemeenschap drape na ini Rome. A ben wani go nanga a boen njoensoe na Rome èn kande ben go foe drape na tra moro farawe presi. — Romeini 15:23, 24.
8. San ben „tapoe” Paulus foe go na Rome?
8 „Ma te nanga now alaten baka mi no ben man foe kon”, Paulus ben taki. San ben tapoe en foe a no ben go? A no ben man foe go foedi a ben abi en toemsi druk nanga persoonlijk afersi? A de troe, dati Paulus ben abi en druk, ma no nanga a feti a baka persoonlijk belang. Di a ben skrifi gi den Romeinisma (sowan 56 G.T.), a ben abi toe boen bigi zendingsreis na en baka èn a ben de now na tapoe na di foe dri druk zendingsreis. Na ini na ten foe den reis disi na santa jeje ben gi en foeroetron marki foe go na spesroetoe gebied. (Loekoe Tori foe den Apostel 16:6-9.) Srefi di a ben e skrifi en brifi, plan ben de gi en kaba dati a ben sa go na Jeruzalem ’foe dini den santawan drape’ (Romeini 15:25, 26). Èn a ben ondrofeni ooktoe boen foeroe tra moeilijkheid foe a srefi sortoe. — Loekoe 2 Korinte 11:23-28.
9. Fa Paulus ben sori dati a ben angri foe meki a boen njoensoe bekenti?
9 Tokoe Paulus no ben abi na firi dati a ben abi nofo foe doe èn ooktoe a no ben tak-go-tak-kon dati a ben abi en wroko di a ben kisi kaba èn dati dati ben de nofo gi en. A ben wani doe moro. Te joe loekoe en boen a ben taki: „Mi e angri foe meki boen njoensoe bekenti ooktoe na oenoe, di de na Rome.” A so ai go te wan sma e angri foe doe wan sani! Tapoe wan moifasi professor F.F. Bruce e taki ini en boekoe The Epistle of Paul to the Romans (Na brifi foe Paulus gi den Romeinisma) a sani di e kon now foe na apostel: „Na préki foe na evangelium ben de ini en broedoe èn a no ben kan libi en; noiti a ben abi „fri” ma a ben moe hori ensrefi bezig alaten nanga en, aladi a ben loesoe alaten baka pikinso foe na paiman di a ben abi na a heri libismafamiri — wan paiman di na ini a ten foe en libi a no sa loesoe krinkrin.” Joe e si a diniwroko ooktoe so?
10. Sortoe moeilijkheid wi kan feni na tapoe wi pasi, ma fa wi moe tanapoe a fesi foe en?
10 Ini a ten disi ala memre foe Jehovah pipel de druk bezig foe doe foeroe frantwortoe. Boen foeroe foe den moe sorgoe gi wan osofamiri. Gi wan bigi nomroe foe den den frantwortoe de tapoe tra kontren. Trawan foe owroedé ofoe foe takroe gesontoe ede no kan doe foeroe. Èn trawan baka abi prenspari wroko ini na kristen gemeente. Tokoe wi e ferstan dati na disiten seti foe sani abi pikinso ten nomo èn a kownoekondre kotoigiwroko moe gi (Markus 13:10). Netleki Paulus wi moe sori foe dat’ede dati wi e angri foe meki a prékiwroko kon moro bigi, awinsi moeilijkheid sa de na tapoe wi pasi. Wi no moe de tevrede èn denki dati wi abi nofo foe doe kaba. — 1 Korinte 15:58.
„De na ini paiman” na ala sma
11. San den e bedoel nanga den wortoe ’mi de na ini paiman’?
11 Ete wan tra krakti ben poesoe Paulus foe doe moeiti sondro foe weri foe meki na boen njoensoe bekenti. „Na den Griki èn na den barbaar èn na den koniwan èn na den wan di no e gebroiki den ferstan mi de na ini paiman”, Paulus ben taki (Romeini 1:14). Na sortoe fasi Paulus ben de „ini paiman” na den? Tra vertaling e tjari den wortoe disi kon so a fesi: „Mi abi wan ferplekti na fesi foe” (Bigi Njoensoe bijbel), ofoe „Mi plekti e go te” (Leidsche Vertaling), A ben taki foe dat’ede dati na prékiwroko ben de wan boen hebi ferplekti foe san a ben moe doe a fesi foe Gado? Te wi lasi na tranga fanowdoe foe a ten na prakseri of a krakti di na grontapoe abi na tapoe wi foe hari èn foe kori wi, dan makriki wi ben sa kan kweki sowan fasi. Ma so Paulus no ben denki.
12. Na soema Paulus ben de „ini paiman”, èn foe san-ede?
12 Leki wan „patoe di Gado ben teki” èn leki „wan apostel foe den natie” dan Paulus troetroe ben moe doe wan toemsi hebi frantwortoe anga fesi foe Gado (Tori foe den Apostel 9:15; Romeini 11:13). Tokoe a no ben firi ensrefi dati a abi soso a fesi foe Gado wan ferplekti. A ben taki dati en „ben de ini paiman” na den ’Griki nanga barbaar, èn ooktoe na den koniwan èn den wan di no e gebroiki den ferstan’. Foe na sari-ati ede di Gado ben sori en èn foe na grani ede di a ben kisi, meki a ben firi ensrefi ferplekti foe préki so dati ala sma ben sa kan jere na boen njoensoe. A ben ferstan ooktoe dati a ben de a wani foe Gado ’dati ala sortoe foe sma ben sa kan kisi ferloesoe èn ben sa kan kisi wan soifri sabi foe na waarheid’ (1 Timóteus 1:12-16; 2:3, 4). Foe datmeki a ben wroko alaten tranga, no wawan foe doe en frantwortoe na fesi foe Gado, ma ooktoe foe loesoe na paiman di a ben abi na fesi foe en kompe libisma. Joe e firi joesrefi persoonlijk dati joe de ini paiman na den sma a ini joe gebied? Joe e firi joesrefi na fesi foe den dati joe abi wan ferplekti foe span isrefi someni leki joe kan foe tjari a boen njoensoe gi den?
„Mi no e sjen gi na boen njoensoe”
13. Sortoe waarde Paulus ben sori gi a boen njoensoe?
13 Paulus seker ben de wan toemsi moi eksempre di ben angri foe meki a boen njoensoe bekenti. A ben abi bigi warderi gi na no-ferdini boenfasi di Gado ben sori en èn no ben wani taki dati ben sa de foe soso (1 Korinte 15:9, 10). Foe dat’ede a ben taki morofara: „Bika mi no e sjen gi na boen njoensoe” (Romeini 1:16). Te joe loekoe en foe a sé foe libisma dan den kristen sma no wawan ben de impopulair, ma ooktoe ben de wan feragti sani. „Wi tron leki a moro takroe sani foe grontapoe, na sakasaka foe ala sani” Paulus ben taki (1 Korinte 4:13). Tokoe a no ben sjen foe tjari a boen njoensoe go na Rome, na centrum foe na ontwikkelde grontapoe èn na sdonpresi foe na Romeini keizer kondre. Te ini a prékiwroko wi kon tanapoe a fesi mi-no-ke-fasi, skempi, ofoe srefi gens, dan wi kan tja na eksempre foe Paulus di e gi dekati kon ini wi prakseri.
14. Foe san-ede „Paulus no ben sjen gi a boen njoensoe”?
14 Na presi foe taki, „Mi no e sjen gi na boen njoensoe”, wan sma kan taki ooktoe: „Mi feni en wan grani foe abi na boen njoensoe.” Èn dati wi moe feni ooktoe. Foe san-ede foedi „te joe loekoe en boen a de a krakti foe Gado foe kisi ferloesoe gi ibriwan sma di abi bribi”, Paulus e tjari kon a krin. Paulus ban abi nofo persoonlijk ondrofeni foe ben kan bewijsi den sani disi di a taki. Nanga a boen njoensoe, na so Paulus ben taki, ’wi e trowe ridenering na gron èn ibri hé di e poti tegen na sabi foe Gado, èn di e tjari ibri prakseri kon ini katibo foe meki den de gehoorzaam na Kristus’ (2 Korinte 10:5). Alaten na boen njoensoe ben sori taki a e tan wini, efoe a de now foe gwenti foe den djoe ofoe na filosofie foe den Griki ofoe foe na makti foe den Romeinsma.
15. Fa a angri di Paulus ben angri foe préki a boen njoensoe ben de wan krakti ini en libi di ben e poesoe en?
15 Fa a de wan switi sani dati Paulus no ben si na frantwortoe di a ben kisi foe Gado leki wan hebi, ma na presi foe dati ’ben e angri foe doe en!’ Ensrefi ben tjari en kon na a fasi di e kon na ondro wortoe: „Bika tranga fanowdoe foe en de tapoe mi. Troetroe, heloe foe mi efoe mi no ben sa meki na boen njoensoe bekenti! (1 Korinte 9:16) Na faja lostoe disi di a ben abi, ben jepi en foe foeroe jari langa foe doe dienst sondro foe weri sodati te foe kaba a ben kan taki: „Mi e stré a toemsi boen stré, mi ben waka te na a kaba na pasi, mi ben kibri na bribi.” — 2 Timóteus 4:7.
Doeltreffendheid e tjari moro bigi boen kon
16. San leki fa joe e si en de wantoe tjalansi nanga san na man na ini na visioen foe Ezechiël di ben abi wan skrifiman skrifitiki ben tanapoe a fesi den kande?
16 Netleki Paulus na so na man na ini na Visioen foe Ezechël di ben abi na skrifi-tiki foe wan sekretarsi ben abi sondro degedege wan faja lostoe foe doe en wroko boen. A ben drai kon baka nanga wan boen bericht: A wroko klari! Na tori no e meki oen si fa a ben wroko foe feni ala sma di ’ben soktoe èn ben djeme foe ala den tegoe sani di ben doe’ (Ezechiël 9:4). Aladi noti taki foe a fasi tapoe fa na markiwroko disi ben doe, tokoe a de krin dati a no ben de wan eenvoudig wroko.
17. (a) Sortoe tjalansi ini a tori di de ini a meki foe discipel joe moe loekoe ondro ai, èn fa joe e waka miti den tjalansi dati? (b) A de warti foe doe den fanowdoe moeiti?
17 Na so ooktoe na ini a ten disi na wroko foe oenoe no de eenvoudig. Na aksi de foe dat’ede: O boen wi e doe a wroko foe wi, di abi foe doe nanga ferloesoe foe libi? Foe kan meki someni sma leki a kan tron discipel, dan geregeld èn sistematisch wi moe teki prati na a wroko disi èn no moe meki nowan okasi psa foe prati a boen njoensoe disi nanga tra sma. Netleki wi a so den sma ini na birti pe wi e libi abi en druk, kande noiti den de a oso te wi e kon a den doro, èn awinsi den de na oso dan kande tokoe ete tra sani o teki den abra krinkrin. San wi kan doe? We, wi moe skrifi soifri bodoi èn tapoe difrenti pisten go baka èn ala tron baka, ini na howpoe dati wi sa feni wan sma nanga soema wi kan taki. A warti foe doe den sortoe moeiti disi? Meki a piki kon foe den sjatoe wortoe di e kon now foe toe ososma:
„Mi ben sa wani ferteri foe mi warderi sote gi den Kotoigi foe Jehovah foe den foeroetron di den ben kon fisiti mi na oso. Mi sabi dati a wroko foe oenoe, den sma dorosé foe oen kerki, wawantron no e loekoe nanga faja di a warti foe kisi. Foe dat’ede mi ben prakseri foe ferteri mi ondrofeni na joe èn foe taki grantangi!
„Someni foe wi e angri foe na waarheid, someni foe wi e bribi dati ala pasi e tjari joe go na ferloesoe. Oenoe di e abi na dekati foe tan soekoe na sma di joe kan préki gi den, no e meki oen fadon! Wi no de takroe ogri sma, awinsi wi e gi oen sjen, e meki oen kon ferlegi èn no wani arki oenoe. No weri, bika den ben ferteri wi foeroe lé èn foeroe takroe tori èn sma ben leri wi foe abi ogri-ati gi oenoe, soso foe tjari en so fara, dati na boskopoe foe Jehovah Kotoigi no miti wi.”
18. (a) Fa joe kan jepi trawan foe ferstan san na boen njoensoe wani taki? (b) Fa wan bepaalde sisa di de wan prékiman ben wini mi-no-kefasi di gersi ben de?
18 Foe kan doro na ati foe aparti sma èn foe jepi den foe ferstan san na boen njoensoe wani taki, da a no de nofo foe abi kontakt frafra èn foe tjari wan boskopoe di ben sreka a fesi go abra ofoe foe libi wantoe bijbel lektuur a baka. Wi moe proeberi foe si san den abi fanowdoe, pe na belangstelling foe den e go, èn san den lobi èn san den no lobi, den sani di e frede den èn den sani di den kroetoe afesi. Ala disi e aksi foeroe denki wroko èn moeiti — èn nanga ala prisiri wi moe wani foe doe den moeiti dati. Loekoe na ondrofenitori pikinso di e kon:
Wan sisa di de wan prékiman ben taki nanga wan oema na a doro foe en oso, ma a sma no ben arki foeroe na en. Di a ben si dati difrenti pikin ben de na ini a oso a ben aksi omeni pikin a frow abi. A ben piki dati a no de den pikin foe en, ma en swagri di josti ben komoto foe wan tra kondre kon. Heri esi na takmakandra ben kon na tapoe a tori foe a mankeri foe oso. A sisa di ben de wan prékiman ben agri dati ini bigi foto a de moeilijk foe kisi wan redelijk boen oso, foedi ooktoe heri esi a ben ferwakti famiriman èn a ben pristeri foe jepi. Na frow ben ferwondroe èn ben kari na swagri foe en kon na a doro. A takmakandra ben go moro fara èn den ben teki makandra telefoonnummer. Na sisa di ben de wan prékiman, èn di no ben frigiti na marki foe na fisiti foe en, ben naki tactvol bladzijde 157 opo ini na Tego libi-boekoe èn tjari kon a fesi dati ini na pramisi seti nowan problema sa de moro tapoe na kontren foe oso nanga wroko. A sani disi ben taki nanga a man èn a ben teki a boekoe nanga ala prisiri. Bakaten na sisa di ben de wan prékiman ben drai kon baka nanga na boskopoe dati wan oso ben de foe joeroe. A ben go doro nanga na bijbel takmakandra foe en.
19. Foe san a de a ten now? Èn fa wi moe taki foe en morofara?
19 A ten na ini san na boen njoensoe kan préki ete, e lon gwe es’esi. Olanga moro den „fo engel sa hori stéfi ete den fo winti foe grontapoe”, wi no sabi (Openbaring 7:1). Fa a sa de oktoe, na „bigi benawtoe didon ete ini a ten di e kon èn den e tjari sma nanga wan opregti ati kon makandra. Ija, „den gron” de „weti foe koti njanjan” (Mattéus 24:21, 22; Johannes 4:35). A de now a ten gi wi foe span wisrefi tranga ini a wroko disi di noiti sa drai kon baka. Fa wi kan gebroiki a ten di tan abra so boen leki a kan? San wi kan doe foe abi moro foeroe foe doe na ini a wroko disi foe kisi ferloesoe? San kan jepi wi foe tan sori dati wi e angri foe meki a boen njoensoe bekenti? Den aksi disi wi sa go piki na ini a tra artikel.
Go loekoe na eksempre foe Paulus akroederi Romeini 1:13-16
◻ Foe san-ede a ben angri foe go na Rome?
◻ San ben tapoe en foe go? Ma fa a ben doe?
◻ Na soema a ben de „ini paiman”, èn foe san-ede?
◻ Fa a ben prakseri foe na boen njoensoe? Foe san-ede?
◻ San wi kan doe leki Paulus foe de doeltreffend ini a meki bekenti foe a boen njoensoe?