Waktitoren LIBRARY TAPU INTERNET
Waktitoren
LIBRARY TAPU INTERNET
Sranantongo
  • BIJBEL
  • BUKU
  • KONMAKANDRA
  • w90 1/9 blz. 4-6
  • A sili e libi doro baka dede?

Felem no de na a pisi disi.

Sorry, wan sani no go bun di wi pruberi fu drai a felem.

  • A sili e libi doro baka dede?
  • A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 1990
  • Edeprakseri
  • A srefi sortu tori
  • A no de wan beibri leri
  • San e psa baka dede?
  • A heiden leri e tron kerki leri
  • Howpu gi den dedewan
  • A sili leki fa bijbel e taki foe en
    San e pasa nanga wi te wi dede?
  • A yeye fu yu sa libi go doro?
    A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 2007
  • A fasi fa yu e si na sili abi krakti tapu yu libi
    A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 1990
  • San na a sili?
    Piki tapu aksi fu Bijbel
Moro sani
A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 1990
w90 1/9 blz. 4-6

A sili e libi doro baka dede?

„A SILI: A yeye pisi fu libisma, di sma e bribi taki a e libi doro baka dede èn di man fu ondrofeni koloku ofu pina na ini wan toestand ini a ten di e kon” (The Compact Edition of the Oxford English Dictionary). A moro bigi pisi fu den relisi e agri nanga a fruklari disi. Na New Catholic Encyclopedia e taki: „A leri, taki a libisma sili no e dede èn taki a sa tan libi doro, baka te a sma dede . . . na wan fu den ukuston fu na kresten filosofie nanga theologie.”

Fu dati-ede a sa fruwondru yu kande, fu kon sabi taki den teki a fondamenti bribi disi puru fu a heiden filosofie. Langa ten bifo Yeises ben gebore, sma ben bribi taki a sili ben de wan sani di yu no man hori èn di ben kan tan a libi aparti fu na skin. Na so fasi, baka te a skin ben dede, a ben tan na libi èn ben libi na ini a vorm fu wan yeye ofu takru sani.

Den Griki sma ben taki fu a leri disi na ini filosofie wortu. Den ben teki den wortu fu Socrates, a barinen filosoofman, taki na a fasi disi: „A sili . . . efu a e gowe ini soifrifasi, . . . e srepi noti fu a skin gwe nanga en . . . e go na ini san de leki en srefi, na ini san no de fu si, na ini san de leki gado èn na ini san no e dede moro èn san de koni èn te a doro drape a e feni koloku, a e kon fri fu fowtu èn donfasi èn frede . . . èn ala tra swakifasi fu libisma . . . a e libi now fu tru nanga den gado.”—Phaedo, 29.

A no de wan beibri leri

Fa a du kon dan taki sma ben bigin leri a heiden bribi disi fu a sili di no e dede na ini a krestenheid nanga na ini a dyubribi?

Na New Catholic Encyclopedia e taki pikinso swaki fu a tori disi, te a e taki: „Na idea fu wan sili di baka dede e libi doro, no de makriki fu feni na ini a beibri.” A ben sa moro soifri fu taki taki a leri fu a sili di no e dede no de fu feni srefisrefi na ini a beibri! Na encyclopedia dati e erken: „Srefi na ini a [O]wru [T]estament a prakseri di sma abi fu a libisma sili no de a srefi leki na filosofie fu den Griki sma èn fu den disiten filosoof.”

Na ini a sokari Owru Testament a Hebrew wortu neʹfesj, di sma gwenti fu poti abra nanga „sili”, de fu feni so wan 754 tron. Na ini a sokari Nyun Testament a Griki wortu psuʹche, di sma gwenti poti abra so srefi nanga „sili”, de fu feni so wan 102 tron. Te wi e ondrosuku fa den wortu disi kobroiki na ini a beibri, dan wi e kisi wan prenki fu si di wi no ben fruwakti.

Na ini Genesis 2:7 wi e leisi taki Gado ben blo na libi-blo go na ini den noso-olo fu Adam èn Adam ’ben tron wan libi sili [Hebrew tongo: neʹfesj]’. Luku taki Adam no ben kisi wan libi sili; a ben tron wan libi sili. Nanga tra wortu, Adam di den ben meki didyonsro ben de wan sili! Fu dati-ede meki a no de wan fruwondru sani taki na New Catholic Encyclopedia e kon na a bosroiti disi: „A sili na ini a O[wru] T[estament] no wani taki wan pisi fu libisma, ma a heri libisma —  a libisma leki wan libi mekisani.”

Tra beibri tekst e sori taki disi de so. Leviticus 7:20, e taki fu eksenpre fu „na sili di e nyan na meti fu a gemeenschap òfer.” Leviticus 23:30 e taki: „Èn ibri sili di sa du a wan ofu tra wroko.” Odo 25:25 e taki: „Leki kowru watra gi wan sili di weri, na so wan bun nyunsu de di komoto fu wan farawe kondre.” Èn Psalm 105:18 e fruteri wi: „Nanga bui den ben kwinsi en futu; na ini isri en sili ben kon.” San na a sani dan di kan nyan meti, du wroko, kisi kowru-ati nanga watra èn di kan tai poti na ini isri? A de wan aparti yeye pisi fu a libisma ofu a de a sma srefi? A piki krin fu si.

A moi fu a tori de taki a no libisma wawan na wan sili. Genesis 1:20 e fruteri wi taki Gado ben taki na ini wan spesrutu pisiten di a ben meki sani: „Meki den watra meki libi sili te a e monyo.” Iya, srefi fisi na sili! Na ini wan tra pisiten di Gado ben meki sani, a ben sori taki den „osometi èn den meti di e buweigi den srefi èn den busi meti” na sili!—Genesis 1:24; teki gersi Leviticus 11:10, 46; 24:18; Numeri 31:28; Yob 41:21; Eseikiỳel 47:9.

Fu dati-ede meki a wortu „sili” na ini a beibri no e sori tapu wan yeye sani di de leki wan schaduw di de aparti fu a skin èn di baka dede e gwe libi a skin. A abi fu du nanga wan sma ofu meti, ofu a libi di wan sma ofu meti abi.

San e psa baka dede?

Sobun, a de krin fu si taki a beibri no e agri nanga a heiden prakseri taki libisma abi wan sili di e libi doro baka dede. Suma yu denki ben leri na waarheid na ini a tori disi? Den heiden Griki filosoofman ofu Gado eigi frubontu pipri? Degedege no de, a ben de a pipri fu Gado, di kisi a wortu fu en di skrifi ondro krakti fu santa yeye.

Toku a aksi de ete: San e psa nanga a sili baka dede? Fu di a sili na a sma srefi, meki a de krin taki a sili e dede te a sma e dede. Nanga tra wortu, wan dede sma na wan dede sili. Furu beibri tekst e sori taki disi de so. „A sili di e sondu, na dati sa dede”, Esekiyèl 18:4 e taki. Wi e leisi na ini Krutuman 16:30: „Simson ben go doro fu taki: ’Meki mi sili dede nanga den Filistèin sma.’” Tra beibri tekst e sori taki den kan koti sili puru (Genesis 17:14), den kan kiri en nanga a feti-owru (Yosuwa 10:37), den kan stek (Yob 7:15) èn dede na watra (Yona 2:5). Wan sili di dede ofu wan dede sili, na wan dede sma.—Leviticus 19:28; 21:1, 11.

Na ini sortu toestand den dede sili de dan? Fu taki en eenvoudig, dede na a tra sei fu libi. Ala den zintuig fu wi de ini kontakti nanga a libisma skin fu wi. A man di wi man fu si, yere èn denki, e anga fu a wroko di wi ai, yesi nanga ede-tonton e wroko bun. Sondro ai wi no man si. Sondro yesi wi no man yere. Sondro ede-tonton wi no man du noti. Efu wan sma dede, dan ala den wrokosani disi fu a skin e stop wroko. Wi e stòp fu libi.

Ini Akruderi nanga disi dan Preikiman 9:5, 10 e taki: „Ini a tori fu den dedewan, den no sabi notinoti, . . . nowan wroko, nowan prakseri, nowan sabi nanga nowan koni de na ini Sjeool [a grebi], a presi pe yu e go.” Na a srefi fasi Psalm 146:3, 4 e fruklari: „No poti yu frutrow tapu bigi man, no tapu a manpikin fu a libisma fu grontapu, di no abi frulusu. En yeye [libikrakti] e gwe libi en, a e drai go baka na en gron; fu tru, na a dei dati a e lasi en prakseri.” Sobun te libisma (sili) e dede, dan eenvoudig den e stop fu libi.

A heiden leri e tron kerki leri

’Ma a Nyun Testament no e leri taki a libisma sili no e dede?’, sonwan sa aksi kande. Kwetikweti. Na New Catholic Encyclopedia e erken: „A N[yun] T[estament] e tan hori na a fasi fa a [Owru Testament] e si dede.” Nanga tra wortu, „a Nyun Testament e leri taki a sili e dede. Yeises Krestes ben sori taki a no e bribi taki a sili no e dede. A ben aksi: „A fiti fu du wan bun sani na a Sabat, ofu fu du wan takru sani, fu frulusu ofu fu kiri wan sili?” (Markus 3:4). A kresten apostru Paulus ben poti so srefi krakti tapu a fasi fa na „Owru Testament” e si a sili fu di a ben tyari kon na fesi san skrifi na ini Genesis 2:7: „Buku taki tu: ’Na fosi libisma, Adam, ben tron wan libi sili.’”—1 Korente sma 15:45.

Fa a du kon taki a fasi fu denki fu Plato ben tron wan kerki leri? Na Encyclopædia of Religion and Ethics, fu James Hastings, e fruklari: „Di a kresten evangelie ben psa den doro fu a dyu snoga, èn go na ini na arena fu a makti kownukondremakti fu Rome, dan wan fondamenti Hebrew denki fu a sili ben poti go abra na ini wan fasi fa Griki sma e prakseri, nanga no pikinso bakapisi na ini fasi fu fiti en srefi.” Kerki leriman ben pruberi fu meki a boskopu fu den na so wan fasi taki „a grontapu di ben denki na a fasi fu den Griki sma ben kan frustan en”, fu di den ben kobroiki wortu nanga fasi fu denki di ben de kaba na ini a Griki psychologie”. So srefi na ini den buku fu den dyu theoloogman „tranga krakti fu a leri fu Plato ben sori en srefi.”—Encyclopædia Judaica.

Na so fasi a beibri leri fu a sili ben skoifi poti na wan sei èn ben meki presi gi wan leri di sondro degedege ben de wan heiden leri. Na no wan fasi sma kan regtfardiki disi tapu a gron taki efu wi du en so, dan a krestendom o kon de moro switi gi den bigi grupu sma. Di na apostru Paulus ben preiki na ini Athene, a moro prenspari presi fu a Griki kulturu, dan a no ben leri sma a leri fu Plato fu a sili. Kontrari fu dati, a ben preiki a kresten leri fu na opobaka, srefi awasi furu fu den Griki arkiman fu en ben abi muiti fu teki san a ben taki.—Tori fu den Apostru 17:22-32.

Na apostru Paulus ben warskow srefi teige ibri moksimorion fu beibri waarheid nanga a heidendom, di a ben taki: „San leti abi fu du nanga dungru? Boiti fu dati sortu kruderi de a mindri Krestes nanga Belial?” (2 Korente sma 6:14, 15). A no de fu tweifri taki fu di a krestenheid meki wan heiden leri tron wan fu den ukuston fu en filosofie nanga theologie, meki a tyari bigi syen kon tapu Gado srefi!

Howpu gi den dedewan

Ibriwan sma de fri fu bribi san a wani. Toku wi no kan taki taki a no de so, taki a leri fu a sili di no e dede no de wan beibri leri. A de so dan taki libisma no abi howpu fu libi baka te a dede?

Baka di Yob ben poti na aksi: „Wan [man] kan libi agen?”, ne a ben go doro fu gi a piki ondro krakti fu a santa yeye. A ben taki: „Yu [Yehovah] sa kari, èn mi srefi sa piki yu. Gi a wroko fu yu anu yu sa abi wan tranga lostu” (Yob 14:14, 15). Iya, a beibri e gi na howpu fu na opobaka na ala sma di e libi na ini a memre fu Gado. A abi na tranga lostu fu kari den kotrow diniman fu en so leki Yob, kon baka na libi! Krestes Yeises ben sori taki a howpu disi tru, fu di a ben taki: ”No fruwondru fu disi, bika a yuru e kon pe ala sma di de na ini den memre grebi, sa yere en sten èn sa kon a doro, den di du bun sani, gi wan opobaka fu libi, den di du takru sani, gi wan opobaka fu krutu.”—Yohanes 5:28, 29.

Efu a ten doro te a profeititori dati musu kon tru, na so Yesaya 25:8 e pramisi, dan Gado „seiker sa swari dede puru fu têgo”. Disi wani taki wan grontapu, so leki fa Openbaring 21:4 e taki en, pe „dede no sa de moro”. Yu ben sa wani libi nanga prisiri na ini wan grontapu sondro beri ofu dede-oso, grebi ofu beripe, sondro watra-ai fu sari ma watra-ai fu prisiri?

A de tru, taki kande den ben kweki yu fu bribi ini a leri fu wan sili di no e dede. Ma te yu o studeri a beibri, dan yu kan meki yu bribi gro na ini den pramisi fu frulusu di a beibri e gi.a Yu kan kon sabi tu san yu musu du fu kisi den pramisi di a beibri e gi, no fu tan a libi leki wan sili di no e dede, ma fu kisi „têgo libi” na ini wan paradèisi na grontapu!—Yohanes 17:3; Lukas 23:43.

[Foetoewortoe]

a Efu yu abi belangstelling gi disi, grantangi firi yu srefi fri fu skrifi go na den sma di tyari a tijdschrift disi kon na doro ofu go na a Kownukondrezaal fu Yehovah Kotoigi na ini yu eigi kontren.

    Sranantongo buku (1978-2025)
    Log Out
    Log In
    • Sranantongo
    • Seni en gi wan sma
    • Settings
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Gebruiksvoorwaarden
    • Privacybeleid
    • Privacyinstellingen
    • JW.ORG
    • Log In
    Seni en gi wan sma