Jehovah, a „kroetoeman foe heri grontapoe” di no e teki sma partèi
„A Tata . . . e kroetoe a wroko foe ibri sma sondro foe teki sma partèi.” — 1 PETRUS 1:17.
1, 2. (a) Foe san ede wi moesoe de nanga frede èn moesoe feni trowstoe na a srefi ten, na a prakseri taki Jehovah na a bigi Kroetoeman? (b) Sortoe prati den foetoeboi foe en na grontapoe abi, ini a hori di Jehovah e hori en kroetoe afersi nanga den nâsi?
JEHOVAH de a bigi „Kroetoeman foe heri grontapoe” (Genesis 18:25). Leki a Moro Hei Gado foe na universum, a abi ala reti foe kroetoe den mekisani foe en. Disi de na a srefi ten wan prakseri di e gi frede èn di e gi trowstoe. Na wan fasi di e naki sma ati, Moses ben taki den wortoe disi, di sori leki den de kontrari densrefi, foe di a ben taki: „Jehovah oen Gado, de a Gado foe den gado èn a Masra foe den masra, a Gado di bigi, di tranga èn di e gi frede, di no e handri no wan sma na wan partèifasi èn no e teki tjoekoe, di e sorgoe taki a boi sondro papa èn a weduwe kisi den reti èn di lobi a doroseikondre sma, so taki a e gi en brede èn wan djakti.” — Deuteronomium 10:17, 18.
2 Fa disi na wan balansi di de krin foe si! Wan bigi, tranga Gado di e gi frede, ma tokoe a no e teki sma partèi èn na wan lobifasi a e feti gi den belang foe pikin sondro papa noso mama, weduwe nanga trakondre sma. Soema ben kan winsi foe abi wan Kroetoeman di abi moro lobi leki Jehovah? Jehovah e prenki ensrefi leki a abi wan kroetoe afersi nanga den nâsi foe a grontapoe foe Satan, èn a e kari den foetoeboi foe en na grontapoe foe de den kotoigi foe en (Jesaja 34:8; 43:9-12). A no e bow tapoe a gi di den e gi kotoigi foe boeweisi a gadofasi foe en èn en soevereinfasi tapoe san a abi reti. Ma a e gi den kotoigi foe en a toemoesi aparti grani foe gi kotoigi bifo a heri libisma famiri, taki den e erken a moro hei makti foe en. Den kotoigi foe en e saka densrefi ondro a regtfardiki soevereiniteit foe en, èn nanga a poebliki diniwroko foe den, den e boeweigi trawan foe poti densrefi ondro a tirimakti foe a Moro Hei Kroetoeman.
A fasi fa Jehovah e kroetoe sani
3. Fa wi kan taki sjatoe foe a fasi fa Jehovah ben kroetoe sani, èn fa den ben prenki disi ini a kefal foe Adam nanga Eva?
3 Ini a froekoe historia foe a libisma famiri, Jehovah ensrefi ben kroetoe son sma di ben pasa En wet. Eksempel foe a fasi fa a ben handri den kroetoe afersi de wan model gi den foetoeboi foe en, di ben sa de frantiwortoe baka ten foe hori kroetoe na a fasi fa den moesoe waka na mindri a pipel foe en (Psalm 77:11, 12). Foe a fasi fa a e kroetoe sani wi ben kan taki sjatoe: a krakti pe a de fanowdoe, a de nanga sari-ati pe disi man. Ini a kefal foe Adam nanga Eva, volmaakti libisma mekisani di ben meki oproeroe foe espresi, den no ben froedini sari-ati. Foe dati ede, Jehovah ben gi den dedestrafoe. Ma a sari-ati foe en ben bigin wroko gi den pikin foe den. Jehovah ben draidrai foe gi a dedestrafoe, na so fasi a ben gi pasi foe Adam nanga Eva kisi pikin. Na wan lobifasi a ben gi den bakapikin foe den howpoe foe kisi froeloesoe foe katibo na sondoe nanga dede. — Genesis 3:15; Romesma 8:20, 21.
4. Fa Jehovah ben handri nanga Kain, èn foe san ede a kefal disi abi wi spesroetoe belangstelling?
4 A fasi fa Jehovah ben handri nanga Kain abi wi spesroetoe belangstelling, foe di a de a fosi kefal di skrifi èn di ben abi foe doe nanga wan foe den onvolmaakti bakapikin foe Adam nanga Eva, di „ben seri na ondro sondoe” (Romesma 7:14). Jehovah ben hori disi ini prakseri èn ben handri na wan tra fasi nanga Kain leki fa a ben handri nanga a papa nanga mama foe en? Èn a kefal disi ben kan leri kresten opziener wan sani ini a ten disi? Meki wi go loekoe. Foe di Jehovah ben si a fowtoe fasi fa Kain ben doe, di Gado no ben teki na ofrandi foe en na wan boen fasi, Jehovah ben warskow Kain na wan lobifasi foe a kefar pe a ben de na ini. Wan owroe odo e taki: ’Te joe mati barba e bron, joe moesoe nati di foe joe.’ Jehovah ben go so fara leki a ben man foe warskow Kain foe a gi di a ben gi den sondoe firi foe en pasi foe basi en. A ben proeberi foe jepi en „foe drai go doe san boen” (Genesis 4:5-7). Disi na a fosi tron di Gado ben aksi wan sondoe libisma foe abi berow. Baka di Kain ben sori wan fasi taki a no ben abi berow èn ben doe a tranga ogridoe foe en, Jehovah ben jagi en gowe na wan tra kondre leki strafoe, èn ben safoe disi nanga wan ordroe di ben tapoe tra libisma foe kiri en. — Genesis 4:8-15.
5, 6. (a) Fa Jehovah ben handri nanga a geslakti di ben libi bifo a Froedoe? (b) San Jehovah ben doe bifo a ben tjari kroetoe kon tapoe den sma di ben libi na Sodom nanga Gomora?
5 Bifo a Froedoe, di ’Jehovah ben si taki a takroedoe foe libisma ben de pasa marki na grontapoe, a ben firi sari ini en ati’ (Genesis 6:5, 6). En „ati ben sari” san wani taki, a ben sari taki a moro bigi pisi foe a geslakti di ben libi bifo a Froedoe, ben meki wan fowtoe gebroiki foe a fri wani foe den èn taki a ben moesoe tjari kroetoestrafoe a den tapoe. Tokoe a ben gi den nofo warskow, foe di a ben gebroiki Noa foeroe jari langa leki „wan preikiman foe regtfardikifasi”. Baka dati Jehovah no ben abi no wan reide foe ’tapoe ensrefi foe no strafoe a grontapoe dati foe ogrisma’. — 2 Petrus 2:5.
6 Na a srefi fasi Jehovah ben de froeplekti foe hori wan kroetoe afersi nanga den kroektoe sma di ben libi na Sodom nanga Gomora. Ma loekoe fa a ben doe disi. A ben jere wan „kragi krei” foe a takroefasi foe den sma disi den waka nanga libi, di ben seki trawan, awinsi disi ben de soso nanga jepi foe den begi foe a regtfardiki Lot (Genesis 18:20; 2 Petrus 2:7, 8). Ma bifo a ben doe wan sani, a ben ’saka go’ foe ondrosoekoe den troetori nanga jepi foe den engel foe en (Genesis 18:21, 22; 19:1). A ben teki ten toe foe gi Abraham a djaranti baka, taki a no ben sa handri na wan onregtfardiki fasi. — Genesis 18:23-32.
7. Sortoe leri owroeman, di e dini ini kroetoe komte, kan kisi foe den eksempel foe a fasi fa Jehovah ben kroetoe sani?
7 San owroeman ini a ten disi kan leri foe den eksempel disi? Ini a kefal foe Adam nanga Eva, Jehovah ben sori lobi èn a ben hori den sma na prakseri di, ala di den de famiri foe den wan di ben fowtoe, no ben abi fowtoe ini a kefal disi. A ben sori sari-ati gi den bakapikin foe Adam nanga Eva. Ini a kefal foe Kain, Jehovah ben si a kefar na fesi pe Kain ben de na ini èn na wan switifasi a ben taki-go-taki-kon nanga en, foe di a ben proeberi foe tapoe en foe doe sondoe. Srefi baka di Jehovah ben jagi Kain gowe na wan tra kondre, a ben hori en na prakseri. Moro fara, Jehovah ben tjari kroetoe kon tapoe a geslakti, di ben libi bifo a Froedoe, soso baka di a ben sori langa pasensi. Di Jehovah ben tanapoe fesi nanga fesi nanga tranga-ede ogridoe, a ben „soetoe en te na ini en ati”. A ben sari taki libisma ben meki oproeroe nanga en regtfardiki tiri èn taki a ben de froeplekti foe gi den wan kroetoe di no ben boen gi den. (Genesis 6:6; teki gersi Esekièl 18:31; 2 Petrus 3:9.) Ini a kefal foe Sodom èn Gomora, Jehovah ben handri soso baka di a ben ondrosoekoe den troetori. Fa disi na toemoesi moi eksempel gi den wan ini a ten disi di moesoe handri kroetoe afersi!
Libisma kroetoeman ini a ten foe den famiri-edeman
8. Sortoe fondamenti wet foe Jehovah sma ben sabi ini den ten foe den famiri-edeman?
8 Ala di, so leki fa a sori, no wan reglementi ben de di ben skrifi na a ten dati, tokoe a libimakandra foe famiri-edeman ben sabi den fondamenti wet foe Jehovah, èn den foetoeboi foe en ben de froeplekti foe hori den. (Teki gersi Genesis 26:5.) A drama na Eden ben sori a fanowdoe foe a gi di sma moesoe gi jesi èn a saka di den moesoe saka densrefi na ondro a soevereiniteit foe Jehovah. A kefal foe Kain ben tjari kon a krin taki Jehovah no e feni a kiri foe sma boen. Wantewante baka a Froedoe, Gado ben gi a libisma famiri wet di ben abi foe doe nanga a santa di a libi santa, a kiri foe sma, dedestrafoe, èn a njan foe broedoe (Genesis 9:3-6). Na wan kraktifasi Jehovah ben kroetoe soetadoe, a ten di wan sani ben pasa nanga Abraham, Sara èn Abimeilèk, kownoe foe Gerar, krosibei foe Gasa. — Genesis 20:1-7.
9, 10. Sortoe eksempel e sori taki wan kroetoe sistema ben de ini a libimakandra foe den famiri-edeman?
9 Ini den dei dati famiri-edeman ben handri leki kroetoeman èn den ben behandel kroetoe problema. Jehovah ben taki ini a tori foe Abraham: „Mi ben kon bekènti na en so taki a ben sa komanderi den manpikin foe en nanga en osofamiri baka en, so taki den sa hori seiker a pasi foe Jehovah, foe doe regtfardikifasi èn foe kroetoe” (Genesis 18:19). Abraham ben sori taki a no ben prakseri ensrefi wawan èn taki a ben si sani krin di a ben tjari wan kaba kon na wan kesekese na mindri den eigi herder foe en èn den di foe Lot (Genesis 13:7-11). Di Juda ben handri leki famiri-edeman èn kroetoeman, a ben kroetoe Tamar, a wefi foe en manpikin, foe den ston en kiri èn bron en, foe di a ben bribi taki a ben de wan soeta-oema. (Genesis 38:11, 24; teki gersi Josua 7:25.) Ma, di a ben kon sabi ala den troetori, a ben froeklari en moro regtfardiki leki ensrefi (Genesis 38:25, 26). O prenspari a de foe kon sabi ala den troetori bifo wi e teki wan kroetoe bosroiti!
10 A boekoe Job e sori tapoe wan kroetoe sistema èn e sori a fanowdoe foe kroetoe sani sondro foe teki sma partèi (Job 13:8, 10; 31:11; 32:21). Job srefi ben go prakseri sani baka foe a ten di a ben de wan lespeki kroetoeman di ben sidon na den doro foe a foto e leisi kroetoe èn e feti gi den belang foe a weduwe èn a boi sondro papa (Job 29:7-16). So boen, boeweisi de taki ini a libimakandra foe den famiri-edeman, „owroe man” ben handri leki kroetoeman na mindri den bakapikin foe Abraham srefi bifo den komopo na Egipti èn a mama-wet di ben e teri, èn di Gado ben gi a nâsi Israèl (Exodus 3:16, 18). Foe taki en leti, dan den kondisi foe a Wetfroebontoe ben pristeri nanga jepi foe Moses na den „man di ben de moro owroe” noso den „owroe man”, foe Israèl, di ben teki presi gi a pipel — Exodus 19:3-7.
A kroetoe sistema foe Israèl
11, 12. San ben meki a kroetoe sistema foe Israèl de tra fasi foe di foe tra nâsi, so leki fa toe bijbel sabiman e taki?
11 A hori foe kroetoe na Israèl ben de heri tra fasi foe a fasi fa sani ben waka akroederi a wet, di den nâsi, di ben de a lontoe, ben waka na en baka. No wan difrenti ben meki na mindri wet gi borgroe èn wet gi strafoe-afersi. Ala toe ben tai na makandra nanga moreel èn relisi wet. Wan kragi kontrari a sma na den sei ben de wan kragi kontrari Jehovah. André Chouraqui e skrifi ini en boekoe The People and the Faith of the Bible (A pipel èn a bribi foe bijbel): „Den kroetoe gwenti foe den Hebrewsma no de a srefi leki di foe den kondre na den sei, no soso ini san a pasa foe wet noso a gi foe strafoe wani taki, ma ini san den wet wani taki troetroe. . . . A Tora [Wet] no de aparti foe na aladei libi; a e hori ai tapoe a fasi fa na aladei libi de èn tapoe san de na ini, foe di a e gi blesi noso floekoe. . . . Na Israèl . . . pikin moro joe no man si wan krin difrenti ini kroetoewroko foe a foto. Den ben kibri ini a wánfasi foe wan libi di poti prakseri dorodoro tapoe a doe foe a wani foe a Gado di e libi.”
12 A toemoesi aparti situwâsi disi ben poti a hori foe kroetoe na Israèl na wan moro hei presi leki san ben de ini den nâsi foe a ten dati. Bijbel sabiman Roland de Vaux e skrifi: „A wet foe Israèl, ala di a gersi di foe trawan na a fasi fa a skrifi èn san de na ini, no de a srefi kwetikweti leki den aparti bepaling foe den Mindri Owstoe, ’froebontoe’ èn den penti foe den ’reglementi’ foe den. A de wan relisi wet. . . . No wan reglementi foe Mindri Owstoe sma kan teki gersi nanga a wet foe Israèl, di den taki, dati Gado de a skrifiman foe a heri wet. Efoe a abi na ini, èn nofotron e moksi, moreel nanga ritueel ordroe, dan disi de foe di a e taki foe a heri Froebontoe foe Gado, èn foe di a Froebontoe disi ben tiri den matifasi foe libisma nanga makandra èn so srefi a matifasi foe den nanga Gado.” A no de foe froewondroe taki Moses ben aksi: „Èn sortoe bigi nâsi de, di abi den sortoe regtfardiki ordroe èn kroetoe bosroiti leki a heri wet disi di mi e poti na oen fesi tide?” — Deuteronomium 4:8.
Kroetoeman na Israèl
13. Ini sortoe sani Moses ben de wan moi eksempel gi owroeman ini a ten disi?
13 Nanga so wan hei kroetoe sistema, o sortoe man ben de fanowdoe foe handri leki kroetoeman? Foe a fosi kroetoeman di den ben poti na Israèl bijbel e taki: „A man Moses ben de a moro safri-ati sma di ben libi na tapoe a fesi foe grontapoe” (Numeri 12:3). A no ben de toemoesi seiker foe ensrefi (Exodus 4:10). Ala di a ben de fanowdoe foe kroetoe a pipel, dan tokoe a ben tron son leisi na afkati foe den na fesi foe Jehovah, foe di a ben aksi en tranga foe gi den pardon èn a ben aksi srefi foe gi ensrefi ini a presi foe den (Exodus 32:11, 30-32). Na wan powemafasi a ben taki: „A wortoe foe mi sa dropoe leki dow, leki alen di e fadon safri na tapoe grasi èn leki alen di e fadon pasa marki na tapoe den prani” (Deuteronomium 32:2). Na presi foe kroetoe a pipel foe di a ben froetrow tapoe en eigi koni, a ben taki: „Efoe wan sani e pasa na mindri den, dan a moesoe kon na mi èn mi sa kroetoe na mindri a wan partèi èn a trawan, èn mi moesoe meki den bosroiti èn den wet foe a [troe] Gado bekènti” (Exodus 18:16). Te a ben degedege, a ben tjari na afersi na fesi foe Jehovah (Numeri 9:6-8; 15:32-36; 27:1-11). Moses ben de wan moi eksempel gi owroeman, di e ’loekoe na ipi foe Gado’ ini a ten disi èn e teki kroetoe bosroiti (Tori foe den Apostel 20:28). Meki a matifasi foe den nanga den brada foe den sori foe de na srefi fasi „leki alen di fadon safri na tapoe grasi.”
14. San ben de den markitiki na jeje fasi gi den owroeman di Moses ben poti leki kroetoeman na Israèl?
14 Baka wan pisi ten Moses no ben man tjari a lai foe handri den kroetoe afersi gi a pipel (Exodus 18:13, 18). A ben teki a rai foe en wefitata foe soekoe jepi. Agen, o sortoe man den ben teki? Wi e leisi: „’Teki na mindri a heri pipel bekwaam man, di e frede Gado, man di de foe froetrow, di no wani si onregtfardiki wini na ai.’ . . . Èn Moses bigin teki na ini heri Israèl bekwaam man èn a ben gi den wan posisi leki edeman na a pipel tapoe, leki edeman foe doesoen, edeman foe hondro, edeman foe feifitenti èn edeman foe tin. Èn na ala okasi di ben fiti, den ben e koti kroetoe gi a pipel. Wan moeilek afersi den ben o tjari go na Moses, ma ala pikin afersi densrefi ben o handri leki kroetoeman.” — Exodus 18:21-26.
15. San ben de den markitiki gi den wan di ben e dini leki kroetoeman na Israèl?
15 Wi e si dja taki libijari no ben de a wan enkri reide foe teki man di ben moesoe handri leki kroetoeman. Moses ben taki: „Teki koni èn getrow man nanga ondrofeni foe den lo foe oenoe, so taki mi man poti den leki edeman na oenoe tapoe” (Deuteronomium 1:13). Moses ben sabi heri boen san a jongoe Elihu ben taki foeroe jari a fesi: „A no soso den sma di abi foeroe jari e sori koni, èn a no den owroesma wawan e froestan kroetoe sani” (Job 32:9). Seiker, den wan di den ben poti ben moesoe foe de „man nanga ondrofeni”. Ma a tapoe foe dati, den ben moesoe de bekwaam man di e frede Gado, man di ben de foe froetrow, di no ben wani si onregtfardiki wini na ai èn di ben koni èn abi froestan foe sani. A e sori krin, foe dati ede, taki den „edeman” èn „kroetoeman” di den ben kari na Josua 23:2 en 24:1 no ben de difrenti foe den „owroeman” di den ben kari na ini den srefi vers dati, ma den ben teki den na mindri foe den — Loekoe Insight on the Scriptures, Pisi 2, bladzijde 549.
Hori kroetoe
16. San wi moesoe hori na prakseri, ini a ten disi, ini a tori foe den bodoi di Moses ben gi na kroetoeman di ben poti njoenjoen?
16 Ini a tori foe den bodoi di ben gi na den kroetoeman disi, di den ben poti, Moses ben taki: „Morofara mi ben e komanderi den kroetoeman foe oenoe na a ten dati èn ben taki: ’Te oenoe e abi wan kroetoe na mindri den brada foe oenoe, oenoe moesoe kroetoe nanga regtfardikifasi na mindri wan man nanga en brada noso a trakondre sma foe en di e libi na den mindri. Oenoe no moesoe teki sma partèi te oenoe e kroetoe. Oenoe moesoe arki a pikinwan na a srefi fasi leki a bigiwan. Oenoe no moesoe kon frede wan man, bika a kroetoe na foe Gado; èn na afersi di moeilek toemoesi gi oenoe, oenoe moesoe tjari gi mi [Moses], èn mi moesoe jere dati’”. — Deuteronomium 1:16, 17.
17. Soema den ben poti leki kroetoeman èn sortoe warskow Kownoe Josafat ben gi den?
17 A no de foe taki, dati den ben kan tjari wan afersi go na Moses soso di a ben de a libi. Foe dati ede, moro sani ben seti foe den tjari moeilek afersi, go na den priester, den Leifisma, nanga den kroetoeman di den ben poti spesroetoe (Deuteronomium 17:8-12; 1 Kroniki 23:1-4; 2 Chronicles 19:5, 8). Kownoe Josafat, ben taigi den kroetoeman di a ben poti ini den foto foe Juda: „Loekoe san oenoe e doe, bika a no gi libisma oenoe e kroetoe, ma gi Jehovah. . . . Disi na fa oenoe moesoe doe ini a frede foe Jehovah nanga getrowfasi èn nanga joe heri ati. Ini a tori foe a hori foe ibri kroetoe afersi, di sa kon na oenoe, foe den brada foe oenoe di e libi ini den foto foe den, . . . oenoe moesoe warskow den so taki den no doe wan fowtoe sani kontrari Jehovah èn no wan atibron sa moesoe kon teige oenoe èn oen brada. Disi na fa oenoe moesoe doe, so taki oenoe no poti paiman na oen tapoe.” — 2 Kroniki 19:6-10.
18. (a) San na wan toe gronprakseri di kroetoeman na Israèl ben moesoe gebroiki? (b) San den kroetoeman ben moesoe memre èn sortoe tekst e sori den bakapisi te den ben frigiti disi?
18 Na mindri den gronprakseri di kroetoeman na Israèl ben moesoe gebroiki, joe ben abi san e kon now: a srefi gerègtighèit gi goedoeman èn gi pôtiwan (Exodus 23:3, 6; Levitikus 19:15); den no ben moesoe teki sma partèi srefisrefi (Deuteronomium 1:17); den no ben moesoe teki tjoekoe (Deuteronomium 16:18-20). Kroetoeman ben moesoe memre doronomo taki den sma di den ben kroetoe, ben de skapoe foe Jehovah (Psalm 100:3). Foe taki en leti, dan wan foe den reide foe san ede Jehovah ben trowe Israèl na skin fasi, ben de taki den priester èn den skapoeman foe den ben misi foe kroetoe nanga regtfardikifasi èn ben handri a pipel nanga tranga. — Jeremia 22:3, 5, 25; 23:1, 2; Esekièl 34:1-4; Maleaki 2:8, 9.
19. Sortoe waarde na ondrosoekoe disi foe den markitiki foe Jehovah, ini a tori foe gerègtighèit ini a ten bifo wi Gewoon Teri, abi gi wi, èn san wi sa go loekoe ini na artikel di e kon now?
19 Jehovah no e kenki (Maleaki 3:6). A sjatoe overzicht disi foe a fasi fa den ben moesoe hori kroetoe na Israèl èn fa Jehovah ben si iniwan weigri di sma ben sa weigri foe doe gerègtighèit, ben moesoe poti den owroeman, di abi frantiwortoe ini a ten disi foe e teki kroetoe bosroiti, foe go sidon èn denki. Na eksempel foe Jehovah leki Kroetoeman, èn a kroetoe sistema di a ben poti na Israèl, ben gi gronprakseri di e poti wan model foe a hori di den moesoe hori kroetoe ini a kresten gemeente. Wi sa si disi ini na artikel di e kon now.
Overzicht aksi
◻ Fa wi kan taki sjatoe foe Jehovah en fasi foe kroetoe sani?
◻ Fa a fasi foe Jehovah ben prenki ini a fasi fa a ben handri nanga Kain èn a geslakti di ben libi bifo a Froedoe?
◻ Soema ben handri leki kroetoeman ini a ten foe den famiri-edeman, èn fa?
◻ San ben meki a kroetoe sistema foe Israèl de tra fasi foe di foe tra nâsi?
◻ O sortoe man den ben poti leki den kroetoeman na Israèl èn na baka sortoe gronprakseri den ben moesoe waka?
[Prenki na tapoe bladzijde 12]
Ini den ten foe den famiri-edeman èn na Israèl, owroeman di den ben poti a wroko ben hori kroetoe na a doro foe a foto