Foe san ede wi moesoe kibri wisrefi gi na anbegi foe kroektoe gado?
„Jongoe pikin, kibri joesrefi gi kroektoe gado.” — 1 JOHANES 5:21.
1. Foe san ede na anbegi di sma e anbegi Jehovah fri foe na anbegi foe kroektoe gado?
JEHOVAH no de wan kroektoe gado foe isri, oedoe noso ston. Sma no man poti en na ini wan tempel na grontapoe. Foe di en na a almakti Jeje di sma no man si, den no man meki wan popki foe en. Foe dati ede, a soifri anbegi foe Jehovah moesoe fri dorodoro foe na anbegi foe kroektoe gado. — Exodus 33:20; Tori foe den Apostel 17:24; 2 Korentesma 3:17.
2. Sortoe aksi warti foe kisi wi prakseri?
2 Efoe joe na wan anbegiman foe Jehovah, dan joe sa kan aksi joesrefi kande: ’San na a anbegi foe kroektoe gado? Fa den foetoeboi foe Jehovah ben man tan farawe foe disi ini a ten di pasa? Èn foe san ede mi moesoe kibri misrefi gi na anbegi foe kroektoe gado ini a ten disi?’
San na a anbegi foe kroektoe gado
3, 4. San na anbegi foe kroektoe gado wani taki troetroe?
3 Na anbegi foe kroektoe gado, moro foeroe abi na ini wan doe noso wan ritueel kerki gwenti. Na anbegi foe kroektoe gado na a dipi lespeki, lobi, anbegi noso a gi di wan sma e gi grani na wan kroektoe gado. San na wan kroektoe gado? Na wan popki, wan prenki foe wan sani, noso wan simbôl di de wan sani di sma gi densrefi abra na dati. Moro foeroe, na anbegi foe kroektoe gado e doe gi wan troetroe makti di moro hei noso gi wan makti di sma denki taki a de èn di den e bribi taki a e libi (wan libisma, wan meti, noso wan organisâsi). Ma na anbegi foe kroektoe gado kan doe toe ini a tori foe sani di no e libi (wan krakti noso wan sani ini a natuur di no abi libi).
4 Ini den Boekoe, den Hebrew wortoe di e sori go na kroektoe gado nofotron e poti krati na tapoe sani di no warti noti, noso den na wortoe foe tegoe. Na mindri den disi na wortoe di den e vertaal nanga „popki di koti poeroe foe oedoe noso ston” (troetroe, wan sani di koti poeroe); „wan popki, beilti noso kroektoe gado di smèlter” (wan sani di sma smèlter noso kanti poeroe); „toemoesi takroe kroektoe gado”; „wan kroektoe gado di de foe soso” (troetroe, foe soso); nanga „koenkoen kroektoe gado”. Den e vertaal a Griki wortoe eiʹdo·lon nanga „kroektoe gado”.
5. Foe san ede wi kan taki, dati a no ala popki na kroektoe gado?
5 A no ala popki na kroektoe gado. Gado srefi ben taigi den Israèlsma foe meki toe gowtoe cherub gi na ark foe a froebontoe èn foe nai prenki foe den jeje mekisani dati na tapoe tin inisei tentidoekoe di ben tapoe a tabernakel èn na tapoe a garden di ben prati a Santa Presi foe a Moro Santa Presi (Exodus 25:1, 18; 26:1, 31-33). Soso den priester di ben poti na wroko, ben si den prenki disi di na a fosi presi ben de leki wan simbôl foe den hemel cherub. (Teki gersi Hebrewsma 9:24, 25.) A krin taki den prenki foe den cherub na ini a tabernakel no ben de foe sma gi dipi lespeki na den, foe di regtfardiki engel srefi no ben sa teki na anbegi foe sma. — Kolosesma 2:18; Openbaring 19:10; 22:8, 9.
A fasi fa Jehovah e si na anbegi foe kroektoe gado
6. Fa Jehovah e si na anbegi foe kroektoe gado?
6 Foetoeboi foe Jehovah e kibri densrefi gi na anbegi foe kroektoe gado, foe di Jehovah de kontrari ala doe di abi foe doe nanga kroektoe gado. Gado ben komanderi den Israèlsma no foe meki popki leki sani foe gi dipi lespeki èn anbegi. Na mindri den Tin Komando wi e feni den wortoe disi: „Joe no mag foe meki gi joesrefi wan popki, di koti nanga anoe noso wan vorm di gersi wan sani na hemel na tapoe noso di de na grontapoe na ondro noso di de na ini den watra ondro gron. Joe no moesoe boigi gi den, noso meki sma boeweigi joe foe dini den, bikasi mi Jehovah, joe Gado, na wan Gado di e aksi foe joe gi joesrefi abra na en wawan, di e tjari strafoe foe a sondoe foe papa kon tapoe manpikin, tapoe a di foe dri geslakti èn tapoe a di foe fo geslakti, te a e go foe den di no man si mi na ai; ma di e sori lobi boen-atifasi na a di foe doesoen geslakti te a e go foe den di lobi mi èn di e hori mi komando.” — Exodus 20:4-6.
7. Foe san ede Jehovah de kontrari ala anbegi foe kroektoe gado?
7 Foe san ede Jehovah de kontrari ala anbegi foe kroektoe gado? A moro prenspari reide na foe di a e aksi nanga tranga taki sma moesoe gi densrefi abra na en wawan, so leki fa dati sori na tapoesei ini a di foe toe foe den Tin Komando. Boiti dati, a ben taki nanga jepi foe en profeiti Jesaja: „Mi na Jehovah. Dati na mi nen; èn na no wan tra sma mi sa gi mi glori, èn mi prèise mi no sa gi na popki di koti foe oedoe noso ston” (Jesaja 42:8). Wan ten ben de, taki na anbegi foe kroektoe gado ben meki den Israèlsma go ini wan trapoe so fara taki „den ben go òfer den manpikin nanga oemapikin foe den na ogri jeje” (Psalm 106:36, 37). Sma di e anbegi kroektoe gado a no wawan taki den no e erken Jehovah leki a troe Gado, ma den e doe toe den belang foe en moro prenspari Feanti, Satan, makandra nanga di foe den ogri jeje.
Loyaal ondro tesi
8. Na fesi sortoe tesi den dri Hebrewman, Sadrak, Mesak nanga Abednego ben tanapoe?
8 Loyaalfasi na Jehovah e meki wi kibri wisrefi toe gi na anbegi foe kroektoe gado. Disi e kon na krin nanga a sani di ben pasa, so leki fa skrifi na ini Danièl kapitel 3. Foe wèi wan bigi gowtoe popki, di a Babilonia kownoe Nebukadnesar ben meki, dan a ben meki den hei lantiman foe a kownoekondre foe en kon makandra. Na ordroe foe en ben de toe gi Sadrak, Mesak nanga Abednego — den dri Hebrew tiriman di ben wroko ini a gerechtelijk distrikt foe Babilon. Ala sma di ben de drape, ben moesoe boigi gi a popki te wan seiker pokoe ben o plèi. Disi ben de wan tesi foe a troetroe gado foe Babilon, Satan, foe meki den dri Hebrewman boigi na fesi wan popki di ben prenki a grontapoemakti foe Babilon. Go prakseri taki na joe de drape.
9, 10. (a) Sortoe posisi den dri Hebrewman ben teki èn fa den ben kisi den paiman? (b) Sortoe deki-ati Jehovah Kotoigi kisi foe a fasi fa den dri Hebrewman ben doe?
9 Loekoe! Den dri Hebrewman e tanapoe. Den e memre a wet foe Gado kontrari a meki foe popki noso popki di den koti nanga anoe foe dini den. Nebukadnesar e gi den wan lasti tjans — boigi noso dede! Ma foe di den de loyaal na Jehovah den e taki: „Efoe a moesoe de so, dan a Gado foe wi, di wi e dini man froeloesoe wi. Komoto na a faja onfoe di e bron èn komoto na joe anoe, o kownoe, a sa froeloesoe wi. Ma efoe dati no de so, dan joe sa moesoe sabi, o kownoe, taki den gado foe joe a no den wi e dini èn a gowtoe popki di joe ben meki, wi no sa anbegi en.” — Danièl 3:16-18.
10 Den e trowe den loyaal foetoeboi disi foe Gado na ini a toemoesi faja onfoe. Foe di Nebukadnesar froewondroe foe si fo sma e waka na ini na onfoe, a e kari den dri Hebrewman kon na doro èn den e tan na libi sondro foe wan sani pasa nanga den. Ne a kownoe e bari taki: „Blesi gi a Gado foe Sadrak, Mesak nanga Abednego, di ben seni na engel foe en [a di foe fo sma ini na onfoe] èn ben froeloesoe den foetoeboi foe en di ben froetrow na ini en èn di ben kenki den wortoe foe a kownoe srefi èn ben gi den eigi skin abra foe di den no ben wani dini èn no ben wani anbegi no wan gado srefisrefi boiti den eigi Gado. . . . No wan tra gado de, di man froeloesoe sma leki a wan disi” (Danièl 3:28, 29). A hori di den dri Hebrewman disi hori den soifri retifasi, e gi den disiten Kotoigi foe Jehovah deki-ati foe de loyaal na Gado, foe tan neutraal ini grontapoe èn foe tan farawe foe na anbegi foe kroektoe gado. — Johanes 17:16.
Kroektoe gado e lasi na fesi kroetoe
11, 12. (a) Foe sortoe tori di abi foe doe nanga Jehovah èn kroektoe gado, Jesaja ben skrifi? (b) Fa a ben waka nanga den gado foe den nâsi di Jehovah ben tjalensi den?
11 Wan tra reide foe kibri wisrefi gi na anbegi foe kroektoe gado de, taki a gi di sma e gi dipi lespeki na kroektoe gado de foe soso. Ala di son kroektoe gado di libisma meki, gersi kande taki den e libi — nofotron nanga wan mofo, ai nanga jesi — den no kan taki, si, noso jere èn den no kan doe noti gi den sma di gi densrefi abra na den (Psalm 135:15-18). Disi den ben sori ini a di foe aiti jarihondro bifo G.T., di a profeiti foe Gado ben skrifi na Jesaja 43:8-28 san de, foe taki en leti, wan kroetoe afersi na mindri Jehovah nanga den kroektoe gado. Na ini a tori disi Gado pipel, Israèl, ben de na a wán sei èn den grontapoe nâsi ben de na a tra sei. Jehovah ben tjalensi den falsi gado foe den nâsi foe froeteri „den fosi sani”, dati wani taki foe taki sani finifini na fesi. No wán foe den ben man doe dati. Di Jehovah ben drai taki nanga a pipel foe en, a ben taki: „Oenoe na mi kotoigi . . . èn Mi na Gado.” Den nâsi no ben man boeweisi taki den gado foe den ben libi bifo Jehovah noso taki den ben kan froeteri sani na fesi. Ma Jehovah ben froeteri na fesi foe a pori foe Babilon èn a kon fri di a pipel foe en di ben de na ini katibo, ben o kon fri.
12 Moro fara, Gado en foetoeboi di ben kisi froeloesoe ben o taki, so leki fa skrifi na Jesaja 44:1-8, taki den „de foe Jehovah.” Ensrefi ben taki: „Mi na a fosiwan èn mi na a lastiwan èn boiti mi no wan Gado de.” No wán boeweisi kontrari disi e komoto na den kroektoe gado. „Oenoe na mi kotoigi”, Jehovah ben taki agen foe a pipel foe en, ala di a ben taki: „Wan Gado de boiti mi? Nôno, no wan Klipston no de.”
13. San na anbegi foe falsi gado e tjari kon na krin foe wan anbegiman foe kroektoe gado?
13 Wi e kibri wisrefi toe gi na anbegi foe kroektoe gado, foe di te wi abi foe doe nanga dati dan dati e sori taki wi mankeri koni. Nanga wan pisi foe wan bon di a e teki, wan sma di e anbegi kroektoe gado, e meki wan gado foe go anbegi dati èn nanga wan tra pisi a e leti wan faja foe bori en njanjan (Jesaja 44:9-17). Fa disi na wan don sani! Wan mekiman di e meki kroektoe gado èn di gi ensrefi abra na den e ondrofeni sjen toe, foe di a no man gi kotoigi di e overtoigi sma taki den na gado. Ma taki Jehovah na Gado na wan sani di no wan sma abi foe tweifri na dati, foe di a no ben froeteri wawan na fesi foe a froeloesoe foe en pipel foe Babilon, ma a ben meki a froeloesoe disi pasa toe. Sma ben kon libi baka na Jerusalem, den foto foe Juda ben bow baka èn Babilon „watra dipi” — Eufraat liba — no ben de moro langa leki wan fonten foe kisi kibri (Jesaja 44:18-27). So leki fa Gado ben froeteri na fesi toe, dan Cyrus a Persiasma, ben wini Babilon. — Jesaja 44:28–45:6.
14. San sa boeweisi foe ala ten, ini a Hei Kroetoe foe na Universum?
14 Den kroektoe gado ben lasi a kroetoe ini a tori dati foe a de di den de gado. Èn san ben pasa nanga Babilon seiker sa pasa toe nanga a disiten prenki foe den, Babilon a Bigiwan, a grontapoe makti foe falsi relisi. En nanga ala den gado foe en, den relisi goedoe foe en nanga den sani foe anbegi kroektoe gado, heri esi sa pori foe ala ten (Openbaring 17:12–18:8). Ini a Hei Kroetoe foe na Universum, a sa sori foe ala ten taki Jehovah wawan na a troe Gado di e libi èn taki a e meki en profeiti Wortoe kon troe.
Ofrandi gi den ogri jeje
15. San a santa jeje nanga a tiri skin foe a fosi jarihondro ben sori ini a tori foe Jehovah en pipel nanga na anbegi foe kroektoe gado?
15 A pipel foe Jehovah e kibri densrefi toe gi na anbegi foe kroektoe gado foe di den e kisi tiri foe Gado jeje nanga organisâsi. A fosi jarihondro tiri skin foe Jehovah en foetoeboi ben taigi kompe kresten: „A santa jeje nanga wi ben feni en boen foe no poti no wan enkri tra hebi na oenoe tapoe boiti den fanowdoe sani disi: foe hori oensrefi fri foe sani di ben tjari leki srakti ofrandi, gi afkodrei gado èn foe broedoe èn foe ala sani di ben stek èn foe hoeroedoe. Efoe oenoe tan farawe foe den sani disi, sani sa waka boen gi oenoe. Wi e winsi oenoe wan boen gesontoe!” — Tori foe den Apostel 15:28, 29.
16. Taki ini joe eigi wortoe fa joe ben sa sori san Paulus ben taki foe den sani di den ben òfer na kroektoe gado?
16 Wan tra reide foe kibri densrefi gi na anbegi foe kroektoe gado na foe tan farawe foe wroko di abi foe doe nanga ogri jeje. Ini a tori foe a Memrefesa, na apostel Paulus ben taigi den kresten foe Korente: „Lon gi na anbegi foe kroektoe gado. . . . A no a kan nanga blesi di wi e blesi, na a teki di wi e teki prati na a broedoe foe Krestes? A no e brede di wi e broko, na a teki di wi e teki prati na a skin foe Krestes? Foe di wán brede de, wi, ala di wi de foeroe sma, na wán skin, bika wi alamala abi prati na a wán brede dati. Loekoe na san de Israèl na skin fasi: A no denwan di e njan foe den srakti ofrandi, na sma di e teki prati na a altari? San mi moesoe taki dan? Taki san gi na den kroektoe gado leki srakti ofrandi na wan sani, noso taki wan kroektoe gado na wan sani? Nôno; ma mi e taki, dati den sani di den nâsi e gi leki srakti ofrandi den e gi leki srakti ofrandi na ogri jeje èn no na Gado; èn mi no wani taki oenoe tron sma di abi prati nanga den ogri jeje. Oenoe no kan dringi foe a kan foe Jehovah èn di foe den ogri jeje; oenoe no kan teki prati na „a tafra foe Jehovah” èn na a tafra foe den ogri jeje. Noso „wi e tergi Jehovah foe a kon djaroesoe? Noso a tranga wi moro tranga moro en?” — 1 Korentesma 10:14-22.
17. Na ondro sortoe omstandigheid kresten ini a fosi jarihondro G.T. ben kan njan meti di sma ben òfer na kroektoe gado èn foe san ede?
17 Wan pisi foe wan meti den ben òfer na wan kroektoe gado, wan pisi ben go na den priester èn na anbegiman ben kisi wan pisi gi wan fesa. Ma pisi foe a meti den ben kan seri na wan wowojo. A no ben o de wan boen sani te wan kresten ben o go na wan kroektoe tempel foe njan meti, awansi a no ben njan en leki wan sani foe wan kerki gwenti, foe di disi ben kan meki trawan naki foetoe fadon noso drifi en go doe falsi anbegi (1 Korentesma 8:1-13; Openbaring 2:12, 14, 18, 20). Foe òfer wan meti na wan kroektoe gado no ben kenki a skin foe a meti, so boen wan kresten ben kan bai wan pisi foe dati na wan wowojo. Te a e njan na wan sma, a no ben abi foe aksi sani toe foe pe a meti ben komoto. Ma efoe wan sma ben taki, dati den ben „òfer dati leki srakti ofrandi”, a no ben moesoe njan en, foe tan farawe foe meki iniwan sma naki foetoe fadon. — 1 Korentesma 10:25-29.
18. Fa den sma di ben njan sani di den ben òfer na wan kroektoe gado ben kan kisi foe doe nanga den ogri jeje?
18 Nofotron sma ben denki taki baka wan kerki gwenti foe tjari ofrandi, a gado ben de ini a meti èn ben e go ini a skin foe den sma di ben njan en na a fesa foe anbegiman. Foe di sma, di ben njan makandra, ben meki wan froebontoe na mindri densrefi, dan denwan di ben njan foe den meti di ben òfer, ben abi prati na a altari èn ben abi demakandra nanga na ogri jeje-gado di a kroektoe gado ben prenki. Nanga so wan fasi foe anbegi kroektoe gado, ogri jeje ben hori a pipel foe no anbegi a wan enkri troe Gado (Jeremia 10:1-15). A no de foe froewondroe taki Jehovah pipel ben moesoe tan farawe foe sani di sma ben òfer na kroektoe gado! Loyaalfasi na Gado, a teki foe a tiri di a santa jeje foe en nanga en organisâsi e tiri wi èn a fasti bosroiti foe tan farawe foe wroko di abi foe doe nanga ogri jeje toe, e boeweisi foe de krakti boeweigi foe na ati foe kibri wisrefi gi na anbegi foe kroektoe gado ini a ten disi.
Foe san ede wi moesoe tan na ai?
19. Sortoe fasi foe anbegi kroektoe gado ben de na Efeise foe owroeten?
19 Kresten moesoe kibri densrefi na wan serjoesoefasi gi na anbegi foe kroektoe gado, foe di a abi foeroe fasi èn srefi wán doe foe anbegi kroektoe gado kan tjari a bribi foe den ini kefar. Na apostel Johanes ben taigi kompe bribiman: „Kibri joesrefi gi kroektoe gado” (1 Johanes 5:21). A rai disi ben de fanowdoe, foe di foeroe fasi foe anbegi kroektoe gado ben de lontoe den. Johanes ben skrifi foe Efeise, wan foto di ben de dipi na ini obiawroko nanga anansi tori di ben abi foe doe nanga falsi gado. Efeise ben abi wán foe den seibi wondroe foe grontapoe — a tempel foe Artemis, wan presi pe ogriman ben kan lon go kibri èn wan prenspari presi pe sma ben doe hoeroe kerki gwenti. A filosoofman Herakleitus foe Efeise ben agersi a doengroe foetoepasi di ben go na a altari foe a tempel dati nanga a go na a doti doengroe lagi moreel fasi èn a ben feni a moraal foe den sma di ben go na a tempel, moro takroe moro di foe meti. So boen, den kresten foe Efeise ben moesoe tanapoe kánkan kontrari wroko di abi foe doe nanga ogri jeje, hoeroedoe nanga na anbegi foe kroektoe gado.
20. Foe san ede a ben de fanowdoe foe tan farawe foe srefi a moro pikin fasi foe anbegi kroektoe gado?
20 Kresten abi wan tranga fasti bosroiti fanowdoe foe tan farawe foe srefi a moro pikin fasi foe anbegi kroektoe gado, foe di soso wán doe foe anbegi Didibri kan horibaka gi a tjalensi foe en taki libisma no ben sa tan getrow na Gado na ondro tesi (Job 1:8-12). Di Satan ben sori Jesus „ala den kownoekondre foe grontapoe nanga a glori foe den”, a ben taki: „Ala den sani disi mi sa gi joe efoe joe e fadon èn doe wan doe foe anbegi gi mi.” A weigri di Krestes ben weigri ben hori a sei di Jehovah teki ini a strei-aksi foe na universeel soevereiniteit, hei èn ben boeweisi taki Didibri na wan leiman. — Mateus 4:8-11; Odo 27:11.
21. San getrow kresten ben weigri foe doe ini a tori foe a kèiser foe Rome?
21 Na a srefi fasi den fosi bakaman foe Jesus no ben sa doe wan doe foe anbegi èn horibaka gi a sei di Satan e teki ini a strei-aksi. Ala di den ben abi a joisti lespeki gi „hei lantimakti”, den no ben sa bron wierook foe gi grani na a kèiser foe Rome, srefi efoe dati ben wani taki, dati den o lasi den libi (Romesma 13:1-7). Foe a tori disi Daniel P. Mannix ben skrifi: „Troetroe wan toe nomo foe den kresten ben tapoe nanga a bribi foe den, ala di, wan altari nanga wan faja di ben e bron na en tapoe, ben tan ini na arena moro foeroe foe den kresten ede. Ala san wan strafoeman ben moesoe doe, ben de foe panja wan pikinso foe a wierook na tapoe a faja èn a ben o kisi wan Papira foe Ofrandi èn den ben o loesoe en. Den ben froeklari sani finifini toe na en, taki a no anbegi a ben e anbegi a kèiser; den ben erken nomo a gado ròl foe a kèiser leki edeman foe a tiri foe Rome. Ma tokoe pikinmoro no wán kresten ben gebroiki na oksasi foe kon fri gi densrefi” (Those About to Die, bladzijde 137). Efoe den ben tesi joe na a srefi fasi, joe ben sa kakafoetoe dorodoro gi ala fasi foe anbegi kroektoe gado?
Joe sa kibri joesrefi gi na anbegi foe kroektoe gado?
22, 23. Foe san ede joe moesoe kibri joesrefi gi na anbegi foe kroektoe gado?
22 A krin, taki kresten moesoe kibri densrefi gi ala fasi foe anbegi kroektoe gado. Jehovah e aksi nanga tranga taki wi gi wisrefi abra na en wawan. Den dri getrow Hebrewman ben gi wan toemoesi moi eksempel foe di den ben weigri foe anbegi a bigi popki di a Babilonia kownoe Nebukadnesar ben meki. Ini na universeel kroetoe afersi di a profeiti Jesaja ben skrifi foe en, Jehovah wawan ben sori foe de a troe Gado di e libi. En fosi kresten kotoigi ben moesoe tan farawe foe den sani di sma ben òfer na kroektoe gado. Den foeroe loyaalwan na den mindri no ben broko kindi gi a druk foe doe srefi wán doe foe anbegi kroektoe gado, san ben sa wani taki, dati den no ben sabi Jehovah.
23 Foe dati ede, joe e kibri joesrefi gi na anbegi foe kroektoe gado? Joe e gi joesrefi abra na Gado wawan? Joe e horibaka gi Jehovah en soevereiniteit èn e gi en glori leki a troe Gado di e libi? Efoe dati de so, dan a moesoe de joe fasti bosroiti foe go doro foe tanapoe kánkan kontrari doe foe anbegi kroektoe gado. Ma sortoe penti foe bijbel de moro, di kan jepi joe foe kibri joesrefi gi ibri sortoe fasi foe anbegi kroektoe gado?
San na den prakseri foe joe?
◻ San na a anbegi foe kroektoe gado?
◻ Foe san ede Jehovah de kontrari ala fasi foe anbegi kroektoe gado?
◻ Sortoe posisi den dri Hebrewman ben teki ini a tori foe na anbegi foe kroektoe gado?
◻ Fa den sma di e njan sani di ben òfer na kroektoe gado ben kan kisi foe doe nanga den ogri jeje?
◻ Foe san ede wi moesoe kibri wisrefi gi na anbegi foe kroektoe gado?
[Prenki na tapoe bladzijde 26]
Ala di a libi foe den dri Hebrewman ben de ini kefar, den no ben go anbegi kroektoe gado