„Santa diniwroko nanga a krakti di oenoe abi foe denki”
„Pristeri oen skin leki wan srakti-ofrandi di de libilibi, di santa, wan sani di Gado feni boen, wan santa diniwroko nanga a krakti di oenoe abi foe denki.” — ROMESMA 12:1.
1, 2. Fa wi kan taki, dati a leri di wi e leri foe fiti den bijbel gronprakseri na ini wi libi, de neleki te wi e leri wan tra tongo?
OITI joe proeberi foe leri wan tra tongo? Efoe dati de so, dan sondro tweifri joe sa agri taki joe moesoe wroko tranga foe leri en. Foe taki en leti, moro moesoe doe leki soso foe e leri njoen wortoe. Efoe joe wani gebroiki wan tongo boen, dan dati e aksi foe joe toe, taki joe moesoe leri a grammatika foe a tongo boen. Joe moesoe kon froestan san wortoe abi foe doe nanga makandra èn fa den kan poti kon na makandra foe meki den kon tron wán prakseri.
2 Na so a de toe te wi e teki sabi foe a Wortoe foe Gado. Moro de na ini a tori leki soso foe leri wan toe bijbeltekst di wi teki poeroe na mindri trawan. Wi moesoe leri a bijbel grammatika toe, foe taki en so. Wi moesoe froestan san den bijbeltekst abi foe doe nanga makandra èn fa den e tron gronprakseri di wi kan gebroiki na ini wi aladei libi. So boen, wi kan kon „bekwaam dorodoro, de srekasreka dorodoro gi ibri boen wroko”. — 2 Timoteus 3:17.
3. Sortoe kenki di abi foe doe nanga a diniwroko foe Gado, ben feni presi na ini 33 Gewoon Teri?
3 Di a seti foe a Wet foe Moses ben de, dan sma ben kan sori den getrowfasi moro foeroe, te den ben hori densrefi dorodoro na den wet di ben skrifi finifini. Ma na ini 33 Gewoon Teri, Jehovah ben meki a Wet kon tron wan sani di no ben teri moro, èn foe taki en leti, a ben „e spikri en na a pina-oedoe” di den ben gebroiki foe kiri en Manpikin (Kolosesma 2:13, 14). Baka dati, a pipel foe Gado no ben kisi wan langa lijst foe srakti-ofrandi di den ben moesoe òfer, èn wet di den ben moesoe hori densrefi na dati. Na presi foe dati, den ben taigi den: „Pristeri oen skin leki wan srakti-ofrandi di de libilibi, di santa, wan sani di Gado feni boen, wan santa diniwroko nanga a krakti di oenoe abi foe denki” (Romesma 12:1). Ija, kresten ben moesoe gi densrefi nanga den heri ati, sili, froestan, nanga krakti na ini a diniwroko foe Gado. (Markus 12:30; teki gersi Psalm 110:3.) Ma san a wani taki foe òfer „santa diniwroko nanga a krakti di oenoe abi foe denki”?
4, 5. San de na ini a tori te wi e dini Jehovah nanga a krakti di wi abi foe denki?
4 Den e vertaal den wortoe „krakti di [wan sma] abi foe denki” foe a Griki wortoe lo·gi·kosʹ, san wani taki „abi froestan foe sani” noso „koni”. Den e aksi foe den foetoeboi foe Gado foe den gebroiki a konsensi foe den di den oefen nanga bijbel. Na presi foe kresten teki den bosroiti foe den tapoe a gron foe wan lo wet di poti na fesi kaba, den moesoe loekoe bijbel gronprakseri finifini. Den moesoe froestan a „grammatika” foe bijbel, noso san den difrenti gronprakseri di skrifi na ini bijbel, abi foe doe nanga makandra. So boen, den kan teki bosroiti di de ini balansi nanga a krakti di den abi foe denki.
5 Disi wani taki, dati kresten no abi wet? Kwetikweti. Den kresten Griki Boekoe foe bijbel e taki krin taki na anbegi foe kroektoe gado, seks hoeroedoe, kiri, lei, afkodrei, a gebroiki di broedoe e gebroiki na wan fowtoe fasi, nanga difrenti tra sondoe, na sani di sma no mag doe (Tori foe den Apostel 15:28, 29; 1 Korentesma 6:9, 10; Openbaring 21:8). Ma moro foeroe leki san den ben aksi foe den Israèlsma, wi moesoe gebroiki a krakti di wi abi foe denki so taki wi kan leri èn gebroiki bijbel gronprakseri na ini wi libi. Disi e teki ten nanga moeiti, neleki fa a de foeroetron te wi wani froestan wan tra tongo. Fa wi kan kweki a krakti di wi abi foe denki?
Fa joe kan kweki a krakti di joe abi foe denki
6. San de na ini a tori te wan sma e studeri bijbel?
6 Na ini a fosi presi, wi moesoe de fajafaja bijbel studenti. A Wortoe foe Gado di skrifi nanga jepi foe santa jeje, „boen foe leri sma, foe piri-ai gi sma, foe poti sani reti, foe gi tranga leri na ini regtfardikifasi” (2 Timoteus 3:16). Wi no moesoe froewakti ala ten, taki den skrifi finifini na ini wán bijbeltekst nomo fa wan problema moesoe loesoe. Na presi foe dati, a kan taki wi moesoe go denki foe difrenti bijbeltekst di e skèin leti na tapoe wan spesroetoe situwâsi noso problema. Wi sa moesoe go ondrosoekoe fajafaja a fasi fa Gado e denki foe a tori (Odo 2:3-5). A de fanowdoe toe foe wi froestan a tori, foe di „wan man foe froestan na a sma di e kisi bekwaam tiri” (Odo 1:5). Wan sma di e froestan sani, kan si den difrenti sei foe wan tori èn dan a kan si san den abi foe doe nanga makandra. Neleki fa a de nanga wan puzzel, na so a sma di e froestan sani, e poti den pisi foe wan puzzel na makandra, so taki a kan si a heri prenki.
7. Fa papa nanga mama kan prakseri boen foe bijbel gronprakseri na ini a tori foe tranga leri?
7 Foe eksempre, teki a tori foe a kweki di papa noso mama e kweki pikin. Odo 13:24 e taki dati wan papa di lobi en manpikin „e soekoe en troetroe nanga tranga leri”. Efoe wi e loekoe a tekst disi wawan, dan wan sma ben sa kan gebroiki en na wan fowtoe fasi foe regtfardiki strafoe di e gi sondro firi èn na wan streng fasi. Ma Kolosesma 3:21 e gi wan froemane di e tjari a tori kon ini balansi: „Oen papa, no tanteri oen pikin, so taki den no lasi-ati.” Papa nanga mama di e gebroiki a krakti di den abi foe denki èn e tjari den gronprakseri disi na ini wánfasi nanga makandra, no sa abi foe gi tranga leri di sma ben sa kan kari „meshandri”. Den sa handri nanga den pikin foe den na wan waran fasi, na wan fasi di e sori taki den e froestan den, èn nanga lespeki (Efeisesma 6:4). So boen, te wi e kweki pikin, noso e doe iniwan tra afersi pe bijbel gronprakseri de na ini a tori, dan wi kan meki a krakti di wi abi foe denki gro, foe di wi e loekoe ala sani di abi foe doe nanga dati. Na a fasi disi wi kan si a „grammatika” foe bijbel gronprakseri, san Gado ben abi na prakseri èn fa wi kan doro a marki dati.
8. Fa wi kan loekoe boen taki wi no e teki onreidelek prakseri abra, di e tjari wi eigi denki kon na krin na ini a tori foe ontspanning?
8 Wan di foe toe fasi fa wi kan kweki a krakti di wi abi foe denki, na foe loekoe boen taki wi no e teki onreidelek fasi foe si sani abra, di e tjari wi eigi denki kon na krin. Wan fasi foe denki di no man kenki, e tapoe pasi foe meki a krakti di wi abi foe denki, gro. Loekoe a tori foe ontspanning. Bijbel e taki: „Heri grontapoe de na ini a makti foe na ogriwan” (1 Johanes 5:19). Disi wani taki, dati ibri boekoe, kino noso telefisi programa di grontapoe e meki, na programa di takroe noso didibri? So wan fasi foe denki no ben sa de reidelek kwetikweti. A no de foe taki, dati wan toe sma kan froekisi foe no loekoe telefisi nanga kino kwetikweti, noso foe no leisi boekoe foe grontapoe. Dati na san den wani doe, èn sma no moesoe kroetoe den foe dati. Ma den sma dati no moesoe proeberi toe foe dwengi trawan foe poti den srefi skotoe dati gi densrefi. A Genootschap tjari artikel kon na doro di e taki foe bijbel gronprakseri di moesoe meki wi froekisi na ontspanning foe wi na wan koni fasi. Te wi e go moro fara leki den tirilin disi èn e poti wisrefi na ini wan situwâsi pe a hoeroedoe fasi foe denki, a troetroe ogri di doe nanga tranga, noso na afkodrei di de foe feni na ini foeroe foe na ontspanning foe a grontapoe disi, dan dati a no wan koni sani srefisrefi. Foe troe, efoe wi wani teki wan koni bosroiti na ini a tori foe ontspanning, dan dati e aksi foe wi taki wi moesoe gebroiki a krakti di wi abi foe denki, foe fiti bijbel gronprakseri na ini wi libi, so taki wi kan abi wan krin konsensi na fesi foe Gado nanga libisma. — 1 Korentesma 10:31-33.
9. San a wani taki foe „abi a dorodoro koni foe si sani krin”?
9 Foeroe foe na ontspanning na ini a ten disi no fiti wan kresten kwetikweti.a Foe dati ede, wi moesoe leri wi ati foe „no wani si na ai san takroe”, so taki wi no e tron leki wan toe foe den fosi jarihondro sma di ben „lasi ibri froestan di den [ben] abi na ini a tori foe boen gwenti nanga wet” (Psalm 97:10; Efeisesma 4:17-19). Efoe wi wani go prakseri foe den sortoe tori disi, dan wi abi „soifri sabi nanga a dorodoro koni foe si sani krin” fanowdoe (Filipisma 1:9). A Griki wortoe di den vertaal nanga „a koni foe si sani krin” wani taki „a froestan di joe e froestan sani na ini a tori foe boen gwenti nanga wet”. A wortoe e sori go na den troetroe zintuig di wan libisma abi, soleki a si di a kan si. Te wi moesoe teki wan persoonlijk bosroiti na ini a tori foe ontspanning noso na ini wan tra afersi, dan a froestan di wi man froestan sani na ini a tori foe boen gwenti nanga wet moesoe poti na so wan fasi, so taki wi no e si soso den sani di e sori krin san boen noso san ogri, ma taki wi e si den sani toe di no de so krin foe si. Na a srefi ten, wi moesoe loekoe boen foe no fiti bijbel gronprakseri na so wan heri onreidelek fasi na ini wi libi, èn e wani nomonomo taki den brada nanga sisa foe wi e doe a srefi. — Filipisma 4:5.
10. Fa wi kan kon froestan a persoonlijkheid foe Jehovah soleki fa a skrifi na Psalm 15?
10 Wan di foe dri fasi foe kweki a krakti di wi abi foe denki, na foe froestan a fasi fa Jehovah e denki èn foe poti dati dipi na ini wi ati. Jehovah e tjari en persoonlijkheid nanga den markitiki foe en kon na krin na ini en Wortoe. Foe eksempre, na Psalm 15 wi e leisi foe a sortoe sma di Jehovah e kari foe kon na ini en tenti. So wan sma e poti regtfardikifasi na ini en libi, a e taki waarheid na ini en ati, a e hori ensrefi na den pramisi foe en, èn a no e meki gebroiki foe trawan foe kisi wini gi ensrefi, foe di a e prakseri ensrefi nomo. Te joe e leisi a psalm disi, dan aksi joesrefi: ’Den eigifasi disi e taki foe mi? Jehovah ben sa kari mi foe kon na ini en tenti?’ A krakti di wi abi foe denki e kon moro tranga, te wi e kon na ini wánfasi nanga a fasi fa Jehovah e handri èn e denki. — Odo 3:5, 6; Hebrewsma 5:14.
11. Fa den Fariseiman „ben libi a retidoe èn a lobi foe Gado na wan sei”?
11 A ben de na tapoe a kontren disi spesroetoe, taki den Fariseiman no ben doe boen srefisrefi. Den Fariseiman ben sabi a fasi fa a Wet ben e wroko, ma den no ben froestan a „grammatika” foe a Wet. Den ben kan kari wan lo finifini pisi foe a Wet, ma den no ben froestan a persoonlijkheid foe Jehovah, a Sma di ben skrifi a Wet. Jesus ben taigi den: „Oenoe e gi wan di foe tin pisi foe a smeri wiwiri èn foe a stoipi wiwiri èn foe ibri tra groentoe, ma a retidoe èn a lobi foe Gado, oenoe e libi na wan sei!” (Lukas 11:42) Nanga na onreidelek prakseri èn a tranga ati foe den, den Fariseiman no ben gebroiki a krakti di den ben abi foe denki. A denki foe den di ben kenki ibri leisi baka, ben kon na krin di den ben kroetoe den disipel foe Jesus di ben piki tarwe na Sabadei èn ben njan den siri; ma tokoe moro lati a srefi dei dati, a konsensi foe den Fariseiman no ben fon den srefisrefi di den ben meki takroe plan foe kiri Jesus! — Mateus 12:1, 2, 14.
12. Fa wi kan kon moro boen na ini wánfasi nanga Jehovah leki wan Sma?
12 Wi wani de tra fasi leki den Fariseiman. A sabi di wi sabi a Wortoe foe Gado, moesoe jepi wi foe kon moro na ini wánfasi nanga Jehovah leki wan Sma. Fa wi kan doe disi? Baka di son sma ben leisi wan pisi foe bijbel noso foe den poeblikâsi di gron tapoe bijbel, a ben jepi den te den ben prakseri dipi foe den aksi soleki disi: ’San den sani di skrifi dja, e leri mi foe Jehovah nanga den eigifasi foe en? Fa mi kan sori den eigifasi foe Jehovah te mi e handri nanga trawan?’ Te wi e prakseri dipi foe den sortoe aksi disi, dan a krakti di wi abi foe denki e gro kon moro tranga èn a e meki wi tron „sma di e waka baka Gado”. — Efeisesma 5:1.
Srafoe foe Gado èn foe Krestes, no foe libisma
13. Fa den Fariseiman ben handri leki ogri-ati tiriman na ini a tori foe boen gwenti nanga wet?
13 Owroeman moesoe gi den sma di poti na ondro a sorgoe foe den, na okasi foe gebroiki a krakti di den abi foe denki. Den memre foe a gemeente a no srafoe foe libisma. „Efoe mi ben plisi libisma ete”, na so Paulus ben skrifi, „dan mi no ben sa de wan srafoe foe Krestes” (Galasiasma 1:10; Kolosesma 3:23, 24). Heri tra fasi foe disi, den Fariseiman ben wani foe sma bribi taki a ben de moro prenspari foe meki libisma feni den boen, leki foe meki Gado feni den boen (Mateus 23:2-7; Johanes 12:42, 43). Den Fariseiman ben poti densrefi leki ogri-ati tiriman foe boen gwenti nanga wet, foe di den ben meki den eigi wet, èn baka dati den ben kroetoe den trawan foe a fasi fa den sma ben hori densrefi na den wet disi. Den sma di ben waka baka den Fariseiman, ben kon swaki na ini a gebroiki di den ben gebroiki a konsensi foe den di gron tapoe bijbel gronprakseri, èn na so fasi den ben tron srafoe foe libisma.
14, 15. (a) Fa owroeman kan sori taki den de kompe wrokoman nanga na ipi? (b) Fa owroeman ben sa moesoe handri na ini afersi di abi foe doe nanga a konsensi?
14 Kresten owroeman na ini a ten disi sabi taki na a fosi presi sma foe na ipi no moesoe gi frantiwortoe na den. Ibri kresten moesoe tjari en eigi lai (Romesma 14:4; 2 Korentesma 1:24; Galasiasma 6:5). Disi na wan sani di fiti. Ija, efoe memre foe na ipi ben moesoe de srafoe foe libisma, di ben gi jesi soso foe di sma ben e loekoe den, dan san den ben sa doe te den libisma disi no ben de na ini den birti? Paulus ben abi reide foe prisiri nanga den Filipisma: „Na a fasi fa oenoe gi jesi ala ten, no soso di mi ben de drape, ma now moro foeroe srefi di mi no de, tan wroko gi oen eigi froeloesoe nanga frede èn nanga beifi.” Den ben de troetroe srafoe foe Krestes, èn no foe Paulus. — Filipisma 2:12.
15 Foe dati ede, te a konsensi de na ini a tori, dan owroeman no e teki bosroiti gi den wan di de na ondro a sorgoe foe den. Den e tjari bijbel gronprakseri kon na krin di abi foe doe nanga wan afersi èn baka dati den e gi den sma di de na ini a tori, na okasi foe gebroiki den eigi krakti di den abi foe denki, so taki den kan teki wan bosroiti. Disi na wan serjoesoe frantiwortoe, ma tokoe a de wan frantiwortoe di a sma srefi moesoe tjari.
16. Sortoe seti ben de na Israèl te problema ben moesoe kisi wan loesoe?
16 Loekoe a pisi ten di Jehovah ben gebroiki kroetoeman foe tiri Israèl. Bijbel e froeteri wi: „Na ini den dei dati no wan kownoe no ben de na ini Israèl. Ibriwan sma ben doe san ben boen na ini en eigi ai” (Kroetoebakra 21:25). Ma tokoe Jehovah ben gi jepisani na a pipel foe en so taki den kan kisi tiri. Ibri foto ben abi owroeman di ben kan gi jepi na wan bekwaam fasi te sma ben poti aksi gi den èn te problema ben de. Boiti dati, den Leifi priester ben wroko leki wan boen krakti, foe di den ben leri a pipel den wet foe Gado. Te troetroe moeilek afersi ben opo ede kon, dan den hei priester ben kan soekoe rai na Gado nanga jepi foe na Urim èn a Tummim. Insight on the Scriptures e taki: „A sma di ben meki gebroiki foe den seti disi, di ben kisi a sabi foe Gado en wet èn di ben fiti disi na ini en libi, ben abi wan boen tiri gi a konsensi foe en. A doe di a ben doe ’san ben boen na ini en eigi ai’ na ini a kefal dati, no ben sa abi takroe bakapisi. Jehovah ben gi a pipel na okasi foe sori taki den ben wani, noso taki den no ben wani.” — Pisi 2, bladzijde 162-163.b
17. Fa owroeman kan sori taki den e gi rai akroederi den markitiki foe Gado, na presi foe den e gi rai akroederi den eigi markitiki?
17 Neleki den kroetoeman nanga den priester foe Israèl, den gemeente owroeman e gi jepi na wan bekwaam fasi te problema de èn den e gi rai di warti. Wanwan leisi, den kan „piri-ai gi sma, gi strafoe, froemane, nanga ala langa pasensi èn a koni foe gi sma leri” (2 Timoteus 4:2). Den e doe disi akroederi den markitiki foe Gado, no akroederi den eigi markitiki. A e wroko troetroe heri boen, te owroeman e gi wan boen eksempre èn e doe moeiti foe doro na ati foe sma!
18. Foe san ede a de wan boen sani spesroetoe gi owroeman, foe doro na ati foe sma?
18 Na ati na a „masjin” foe wi kresten diniwroko. Foe dati ede bijbel e taki: „Foe drape den fonten foe libi de” (Odo 4:23). Owroeman di e naki na ati foe sma, sa kon si taki dati sa boeweigi den sma na ini a gemeente foe doe ala san den man na ini a diniwroko foe Gado. Den sa de sma di foe densrefi e bigin doe wan sani, èn a no de fanowdoe foe trawan poesoe den ala ten. Jehovah no wani, taki sma e gi jesi na en foe di trawan e dwengi den. A wani, taki sma moesoe gi jesi foe di disi e kon foe wan ati di foeroe nanga lobi. Owroeman kan gi deki-ati foe doe diniwroko di e komoto foe na ati, te den e jepi den wan na ini na ipi di e kweki a krakti di den abi foe denki.
Kweki „a denki foe Krestes”
19, 20. Foe san ede a de prenspari gi wi foe kweki a denki foe Krestes?
19 Soleki fa wi ben si kaba, dan a no nofo foe sabi den wet foe Gado nomo. „Meki mi kon froestan”, a Psalmsingiman ben aksi, „so taki mi kan doe joe wet èn so taki mi kan hori misrefi na dati nanga mi heri ati” (Psalm 119:34). Jehovah tjari „a denki foe Krestes” kon na krin na ini en Wortoe (1 Korentesma 2:16). Jesus ben gi wi wan volmaakti model leki wan sma di ben dini Jehovah nanga a krakti di a ben abi foe denki. A ben froestan den wet foe Gado èn den gronprakseri foe En, èn a ben doe den sondro fowtoe. Te wi e studeri na eksempre foe en, dan wi sa „man foe froestan dorodoro . . . san na a bradi nanga a langa nanga a hei nanga a dipi, èn wi sa sabi a lobi foe a Krestes di e pasa ala sabi” (Efeisesma 3:17-19). Ija, san bijbel e leri wi foe Jesus, de moro leki foe abi wan lo koni; a e sori krin sortoe sma Jehovah srefi de. — Johanes 14:9, 10.
20 So boen, te wi e studeri a Wortoe foe Gado, dan wi kan si krin a fasi fa Jehovah e denki foe sani èn wi kan teki bosroiti na wan balansi fasi. Disi sa teki moeiti. Wi moesoe tron fajafaja studenti foe Gado Wortoe, foe di wi e sorgoe taki wi e froestan soifri san na a persoonlijkheid èn den markitiki foe Jehovah. Wi e leri wan njoen grammatika, foe taki en so. Tokoe den sma di e doe disi, sa waka baka a froemane foe Paulus foe „pristeri [den] skin foe den leki wan srakti-ofrandi di de libilibi, di santa, wan sani di Gado feni boen, wan santa diniwroko nanga a krakti di [den] abi foe denki”. — Romesma 12:1.
[Foetoewortoe]
a Disi de so toe nanga ontspanning di abi na anbegi foe ogri jeje na ini, grofoe hoeroedoe, noso ogridoe, èn so srefi sani di sma e si leki ontspanning gi a heri osofamiri, di e horibaka gi jajolibi noso wan fri fasi foe denki na ini a tori foe seks di kresten no kan feni boen.
b A Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., tjari en kon na doro.
San joe ben leri?
□ Sortoe kenki di abi foe doe nanga a diniwroko foe Gado ben feni presi na ini 33 Gewoon Teri?
□ Fa wi kan kweki a krakti di wi abi foe denki?
□ Fa owroeman kan jepi den sma di de na ini na ipi, foe de srafoe foe Gado èn foe Krestes?
□ Foe san ede wi moesoe kweki „a denki foe Krestes”?
[Prenki na tapoe bladzijde 26]
Owroeman e jepi trawan foe gebroiki a krakti di den abi foe denki