Djaroesoe gi a soifri anbegi foe Jehovah
„Jehovah, di nen Djaroesoe, en na wan djaroesoe Gado.” — EXODUS 34:14.
1. San na a moro prenspari eigifasi foe Gado, èn fa a abi foe doe nanga a djaroesoe foe en?
JEHOVAH e kari ensrefi „wan djaroesoe Gado”. Kande joe e aksi joesrefi foe san ede a e kari ensrefi so, sensi a wortoe „djaroesoefasi” abi wan negatief prakseri. A no de foe taki dati a moro prenspari eigifasi foe Gado na lobi (1 Johanes 4:8). Foe dati ede, iniwan foe den djaroesoe firi foe Jehovah moesoe de gi a boen foe a libisma famiri. Foe taki en leti, wi sa si taki a djaroesoefasi foe Gado de prenspari gi a vrede nanga a wánfasi foe na universum.
2. San na wan toe fasi fa den e vertaal den Hebrew wortoe gi „djaroesoe”?
2 Den Hebrew wortoe di abi foe doe nanga „djaroesoefasi” de moro leki 80 tron na ini den Hebrew Boekoe foe bijbel. Pikinmoro afoe foe den leisi di den e taki foe a wortoe disi, den e sori go na Jehovah Gado. G. H. Livingston e froeklari taki, „te a e fiti tapoe Gado, dan na idea foe djaroesoefasi no abi a prakseri foe wan firi di no boen, ma na presi foe dati, tapoe a wani di a wani nomonomo taki sma moesoe anbegi Jehovah wawan” (The Pentateuch in Its Cultural Environment). Foe dati ede a Nieuwe-Wereldvertaling son tron e vertaal a Hebrew zelfstandig naamwortoe nanga „a wani di a wani nomonomo foe den anbegi En wawan” (Esekièl 5:13). Wan tra joisti fasi foe vertaal en na „fajafasi”.— Psalm 79:5; Jesaja 9:7.
3. Na sortoe fasi djaroesoe kan abi wan boen marki son tron?
3 Gado ben meki libisma nanga a man di den man djaroesoe, ma a fadon di libisma fadon na ini sondoe, meki a no de krin foe si moro san djaroesoe wani taki troetroe. Ma a djaroesoe di libisma e djaroesoe kan abi wan boen marki. A kan boeweigi wan sma foe kibri wan lobiwan gi takroe krakti di kan wroko na en tapoe. Moro fara, na wan joisti fasi libisma kan sori djaroesoe gi Jehovah èn gi na anbegi foe en (1 Kownoe 19:10). Foe kan sori a joisti fasi foe froestan so wan djaroesoefasi gi Jehovah, a Hebrew wortoe kan vertaal nanga „no e gi pasi na nowan strei” kontrari en. — 2 Kownoe 10:16.
A pikin kaw foe gowtoe
4. Sortoe komando di abi foe doe nanga regtfardiki djaroesoe ben de prenspari na ini Gado Wet gi Israèl?
4 Wan eksempre foe djaroesoefasi di boen, na san ben pasa baka di den Israèlsma ben kisi a Wet na a bergi Sinai. Ibri tron baka den ben kisi a warskow foe no anbegi gado di libisma meki. Jehovah ben taigi den: „Mi Jehovah, oen Gado, na wan Gado di wani nomonomo taki oenoe moesoe anbegi mi wawan [noso, „wan Gado di djaroesoe (de fajafaja); wan Gado di no e gi pasi na nowan strei”].” (Exodus 20:5, foetoewortoe; teki gersi Exodus 20:22, 23; 22:20; 23:13, 24, 32, 33.) Jehovah ben meki wan froebontoe nanga den Israèlsma, èn a ben e pramisi den foe blesi den èn foe tjari den go na a Pramisi Kondre (Exodus 23:22, 31). Èn a pipel ben taki: „Ala sani di Jehovah taki, wi wani foe doe èn wi sa gi jesi.” — Exodus 24:7.
5, 6. (a) Fa den Israèlsma ben doe wan serjoesoe sondoe di den ben de na ini tenti na a bergi Sinai? (b) Fa Jehovah nanga den loyaal anbegiman foe en ben sori regtfardiki djaroesoe na Sinai?
5 Ma heri esi, den Israèlsma ben sondoe teige Gado. Den ben de ete na ini tenti na a foetoe foe a bergi Sinai. Moses ben de tapoe a bergi foeroe dei èn a ben e kisi moro bodoi foe Gado, èn a pipel ben dwengi Aron, a brada foe Moses, foe meki wan gado gi den. Aron ben doe san den ben aksi foe en èn a ben meki wan pikin kaw foe a gowtoe di a pipel ben gi. Den ben froeklari taki a popki disi ben teki presi gi Jehovah (Psalm 106:20). A tra dei, den ben òfer srakti-ofrandi èn den ben tan „boigi gi a kaw”. Ne den ben abi „wan boen ten”. — Exodus 32:1, 4, 6, 8, 17-19.
6 Moses ben saka kon foe a bergi ala di den Israèlsma ben e hori wan fesa. Di Moses ben e si a tegoe fasi fa den ben tjari densrefi, dan a ben bari taki: „Soema de na a sei foe Jehovah?” (Exodus 32:25, 26) Den manpikin foe Leifi ben kon makandra na Moses èn a ben gi den a komando foe teki den feti-owroe èn kiri den sma di ben anbegi den kroektoe gado èn di ben abi prisiri pasa marki. Den Leifisma ben sori a djaroesoe di den ben djaroesoe gi a soifri anbegi foe Gado foe di den ben kiri so wan 3000 foe den brada foe den di ben fowtoe. Jehovah ben doe moro na tapoe a sani disi foe di a ben tjari wan plaag kon na tapoe den sma di ben tan na libi (Exodus 32:28, 35). Ne Gado ben taki a komando baka: „Joe no moesoe trowe joesrefi na gron gi wan tra gado, bikasi Jehovah, di nen Djaroesoe, en na wan djaroesoe Gado.” — Exodus 34:14.
Ba-al foe Peor
7, 8. (a) Fa foeroe Israèlsma ben fadon na ini takroe anbegi foe kroektoe gado di ben abi foe doe nanga Ba-al foe Peor? (b) Fa a krawasi di ben kon foe Jehovah, kon na wan kaba?
7 Fotenti jari na baka, di a nâsi Israèl ben de foe go na a Pramisi Kondre, dan den moi Moabit oema nanga den Midian oema ben kori den Israèlsma foe kon èn foe njan boen foe a teki di den oema ben lobi foe teki sma na oso. Den man disi ben moesoe kakafoetoe gi krosibei demakandra nanga anbegiman foe falsi gado (Exodus 34:12, 15). Na presi foe dati, den ben lon go leki ’mankaw di e go foe slakti’, foe di den ben e doe hoeroedoe nanga den oema èn foe di den ben boigi makandra nanga den toe gi a Ba-al foe Peor. — Odo 7:21, 22; Numeri 25:1-3.
8 Jehovah ben seni wan krawasi foe kiri den wan di ben abi foe doe nanga a sjenfasi disi foe seks anbegi. Gado ben komanderi den Israèlsma di no ben abi wan prati na ini disi, foe kiri den brada foe den di ben fowtoe. Simri ben tjari wan Midian prinses go na ini en tenti foe abi seks demakandra nanga en. Di Pinehas di ben frede Gado, ben e si disi, dan a ben kiri den toe sma disi di ben doe hoeroedoe. A krawasi ben stop baka dati, èn Gado ben froeklari: „Pinehas . . . drai na atibron foe mi gowe foe den Israèlsma; a ben sori a srefi atibron foe djaroesoe di ben boeweigi mi, èn foe dati ede, na ini mi djaroesoefasi mi no ben kiri den Israèlsma” (Numeri 25:11, The New English Bible). Ala di a nâsi no ben kisi pori, tokoe no moro mendri leki 23.000 Israèlsma ben dede (1 Korentesma 10:8). Den ben lasi a howpoe di den ben abi langa kaba, foe go na a Pramisi Kondre.
Wan lès di de wan warskow
9. San ben pasa nanga a pipel foe Israèl nanga foe Juda foe di den no ben djaroesoe gi a soifri anbegi foe Jehovah?
9 A de wan sari taki heri esi den Israèlsma ben frigiti den lès disi. Den no ben sori taki den ben djaroesoe gi a soifri anbegi foe Jehovah. „Nanga den popki foe den, den e tan poesoe [Gado] foe djaroesoe” (Psalm 78:58). Leki wan bakapisi, Jehovah ben gi pasi taki den Asiriasma ben teki Israèl go na ini katibo na ini a jari 740 b.G.T. A toe-lo kownoekondre Juda di ben tan abra, ben pina foe wan srefi sortoe strafoe di na edefoto foe den, Jerusalem, ben kisi pori na ini a jari 607 b.G.T. Foeroe sma ben dede, èn den wan di ben tan na libi ben teki go na ini katibo na Babilon. Disi na wan eksempre di e warskow ala kresten na ini a ten disi srefisrefi! — 1 Korentesma 10:6, 11.
10. San sa pasa nanga den sma di e anbegi kroektoe gado èn di no abi berow?
10 Wan di foe dri pisi foe den sma na grontapoe — son wan 1900 miljoen — e taki now dati den na kresten (1994 Britannica Book of the Year). Moro foeroe foe den sma disi de foe kerki di e gebroiki prenki foe sma di den e si leki santa, popki, nanga kroisi na ini na anbegi foe den. Jehovah no ben kibri en eigi pipel di ben poesoe en foe djaroesoe, di den ben doe afkodrei. A no sa kibri den sma toe di e kari densrefi kresten èn di e anbegi nanga jepi foe materia sani. „Gado na wan Jeje, èn den sma di e anbegi en moesoe anbegi en nanga jeje èn nanga waarheid”, Jesus Krestes ben taki (Johanes 4:24). Boiti dati, bijbel e warskow kresten foe kibri densrefi teige kroektoe gado (1 Johanes 5:21). Den sma di e anbegi kroektoe gado èn di no abi berow, de na mindri den wan di no sa kisi a Kownoekondre foe Gado. — Galasiasma 5:20, 21.
11. Fa wan kresten ben sa kan anbegi kroektoe gado sondro foe boigi gi wan popki, èn san sa jepi wan sma foe no anbegi na so wan sortoe fasi? (Efeisesma 5:5)
11 Ala di wan troe kresten noiti no sa boigi gi wan popki, a moesoe wai pasi gi ala sani di Gado e si leki afkodrei, leki sani di no krin èn di na sondoe. Foe eksempre, bijbel e warskow: „Kiri . . . den memre foe joe skin di de na grontapoe na ini a tori foe hoeroedoe, dotifasi, seks lostoe, takroe lostoe, nanga bigi-ai, di de na anbegi foe kroektoe gado. Na foe den sani disi ede na atibron foe Gado e kon” (Kolosesma 3:5, 6). Foe gi jesi na den wortoe disi, e aksi foe wi foe weigri foe doe sani di de kontrari boen gwenti nanga wet. Disi wani taki dati wi moesoe wai pasi gi prisiri di meki foe wiki doti seks lostoe. Na presi foe satisferi so wan lostoe, troe kresten e djaroesoe gi a soifri anbegi foe Gado.
Tra eksempre foe a djaroesoe gi Gado
12, 13. Fa Jesus ben poti wan toemoesi aparti eksempre na ini a sori di a ben sori djaroesoe gi a soifri anbegi foe Gado?
12 A moro boen eksempre foe wan sma di ben sori djaroesoe gi a soifri anbegi foe Gado, ben de Jesus Krestes. Na ini a fosi jari foe en diniwroko, a ben si den gridi seriman di ben wroko na ini den fesi-sei djari foe a tempel. Den djoe di ben kon foe dorosei foe Jerusalem ben kan abi den sma fanowdoe di e broko moni, foe broko a dorosei moni gi moni di den ben sa kan gebroiki foe pai belasting gi a tempel. Den ben abi moni fanowdoe toe foe bai meti nanga fowroe foe òfer ofrandi di a Wet foe Gado ben aksi foe den. Den sortoe bisnis afersi ben moesoe feni presi na dorosei foe den fesi-sei djari foe a tempel. A ben de moro takroe srefi, bikasi a sori leki den seriman ben teki wini gi densrefi di no ben fiti, foe den sani di den brada foe den ben abi fanowdoe gi relisi afersi, foe di den ben aksi den toemoesi foeroe moni. Foe di Jesus ben foeroe nanga djaroesoe gi a soifri anbegi foe Gado, meki a ben gebroiki wan wipi foe jagi den skapoe nanga den kaw. So srefi a ben drai den tafra tapoe foe den man di ben broko moni, èn ben taki: „No meki na oso foe mi Tata moro langa wan oso foe seri sani!” (Johanes 2:14-16) So boen, Jesus ben meki den wortoe na Psalm 69:9 kon troe: „A faja [noso, “djaroesoe”, Byington] gi joe oso wawan njan mi krinkrin.”
13 Dri jari na baka, Jesus ben si den gridi seriman baka di den ben doe bisnis na a tempel foe Jehovah. Jesus ben o krin a tempel baka gi a di foe toe leisi? A djaroesoe di a ben abi gi a soifri anbegi foe Gado, ben tranga a srefi leki di a ben bigin nanga en diniwroko. A ben jagi den sma di ben seri èn so srefi den sma di ben bai sani. Èn a ben gi wan moro tranga reide foe a sani disi di a ben doe, di a ben taki: „Boekoe no taki: ’Mi oso den sa kari wan oso foe begi gi ala nâsi’? Ma oenoe meki a tron wan foefoeroeman-olo” (Markus 11:17). Dati ben de wan heri moi eksempre foe a tan di a ben tan abi fajafasi foe sori djaroesoe gi Gado!
14. Fa a djaroesoe di Jesus ben abi gi a soifri anbegi moesoe abi krakti na wi tapoe?
14 A persoonlijkheid foe Jesus Krestes di de nanga glori now, no kenki (Hebrewsma 13:8). Na ini a di foe 20 jarihondro disi, a djaroesoe a srefi gi a soifri anbegi foe en Tata leki di a ben de na grontapoe. Disi wi kan si na ini den boskopoe foe Jesus gi den seibi gemeente, di skrifi na ini a boekoe Openbaring. Den boskopoe disi e fiti moro boen now na ini „a dei foe Masra” (Openbaring 1:10; 2:1–3:22). Na ini wan fisjoen, na apostel Johanes ben si Jesus Krestes di de nanga glori, èn a ben abi „ai leki wan faja flam” (Openbaring 1:14). Disi e sori taki noti e pasa en prakseri te a e ondrosoekoe den gemeente foe de seiker taki den e tan krin èn boen gi a diniwroko foe Jehovah. Den disiten kresten moesoe hori a warskow na prakseri, di Jesus ben warskow teige a proeberi di sma e proeberi foe dini toe masra — Gado nanga goedoe (Mateus 6:24). Jesus ben taigi den memre foe a Laodicea gemeente di ben feti na baka materia sani: „Bikasi oenoe de broko-kowroe èn oenoe no faja èn no kowroe toe, foe dati ede mi e go fomeri oenoe poeroe foe mi mofo. . . . Abi fajafasi èn abi berow” (Openbaring 3:14-19). Nanga wortoe èn nanga eksempre, den gemeente owroeman di poti na wroko, moesoe jepi den kompe bribiman foe den foe wai pasi gi a trapoe foe materialisme. Den owroeman moesoe kibri na ipi toe foe pori na a sei foe boen gwenti nanga wet foe a grontapoe disi di e poti foeroe prakseri na tapoe seks. Boiti dati, a pipel foe Gado no e gi pasi na nowan pori krakti di de leki Iseibèl, na ini a gemeente. — Hebrewsma 12:14, 15; Openbaring 2:20.
15. Fa na apostel Paulus ben waka na baka Jesus na ini a sori di a ben sori djaroesoe gi na anbegi foe Jehovah?
15 Na apostel Paulus ben de wan sma di ben waka na baka Krestes. Foe kibri den njoenjoen kresten di teki dopoe, gi krakti na jejefasi di no gosontoe, a ben taki: „Mi e djaroesoe gi oenoe nanga wan djaroesoe gi Gado” (2 Korentesma 11:2). Bifo disi, a djaroesoe di Paulus ben abi gi a soifri anbegi, ben boeweigi en foe leri a srefi gemeente disi foe sluit wan hoeroeman uit foe di a no ben abi berow èn a ben abi wan pori krakti na tapoe a gemeente. Den rai di ben gi nanga jepi foe Gado en santa jeje na a okasi dati, e jepi den owroeman foeroe na ini a ten disi te den e doe moeiti foe hori den moro leki 75.500 gemeente foe Jehovah Kotoigi krin. — 1 Korentesma 5:1, 9-13.
A djaroesoe foe Gado e tjari winimarki gi en pipel
16, 17. (a) Sortoe fasi foe denki den nâsi ben sori, di Gado ben strafoe Juda foe owroeten? (b) Baka di Juda ben de 70 jari na ini katibo, fa Jehovah ben sori en djaroesoe gi Jerusalem?
16 Di Gado ben strafoe a pipel foe Juda foe di a ben gi pasi taki sma ben tjari den go na ini katibo na Babilon, dan den sma ben spotoe nanga den (Psalm 137:3). Foe a wani di den Edomsma no ben wani si a pipel foe Gado na ai foe djaroesoe ede, meki den jepi den Babilonsma srefi foe tjari rampoe kon na tapoe a pipel foe Gado, èn Jehovah ben si disi (Esekièl 35:11; 36:15). Den sma di ben tan na libi èn di ben de na ini katibo, ben abi berow, èn baka 70 jari Jehovah meki den kon boen baka na a kondre foe den.
17 Na ini a bigin, a pipel foe Juda ben de na ini wan takroe situwâsi. A foto Jerusalem nanga en tempel ben pori. Ma den nâsi di ben de na ini den birti, ben gens ala den moeiti di den ben doe foe bow a tempel baka (Esra 4:4, 23, 24). Fa Jehovah ben firi foe disi? Den verslag di skrifi nanga jepi foe Gado en santa jeje e taki: „Disi na san Jehovah foe den legre taki: ’Mi djaroesoe gi Jerusalem èn gi Sion nanga wan bigi djaroesoe. Mi e atibron srefisrefi tapoe den nâsi di de sondro sorgoe; bikasi mi foe mi sei, ben firi pikinso atibron nomo, ma den foe den sei, ben jepi foe tjari rampoe kon.’ Foe dati ede, disi na san Jehovah taki, ’Mi sa drai go na Jerusalem nanga sari-atifasi. Mi eigi oso sa bow drape’, na so Jehovah foe den legre e taki” (Sakaria 1:14-16). Akroederi a pramisi disi, a tempel nanga a foto Jerusalem ben bow boen baka.
18. San den troe kresten ben ondrofeni na ini a fosi grontapoefeti?
18 A troe kresten gemeente ben ondrofeni wan srefi sortoe sani na ini a di foe 20 jarihondro. Na a ten foe a fosi grontapoefeti, Jehovah ben gi tranga leri na a pipel foe en, bikasi den no ben de krinkrin neutraal na ini a grontapoe strei dati (Johanes 17:16). Gado ben gi pasi na den politiek tirimakti foe kwinsi den, èn den tiriman foe krestenhèit ben prisiri foe a rampoe disi. Foe taki en leti, den tiriman foe krestenhèit ben teki fesi foe meki den politiek tiriman tapoe a wroko foe den Bijbel Studenti, soleki fa den ben kari den Jehovah Kotoigi na ini a ten dati. — Openbaring 11:7, 10.
19. Fa Jehovah sori djaroesoe gi na anbegi foe en sensi 1919?
19 Ma Jehovah ben sori djaroesoe gi na anbegi foe en èn a ben meki a pipel foe en di ben abi berow, feni en boen-ati baka na ini 1919, a jari na baka a feti (Openbaring 11:11, 12). Leki wan bakapisi foe dati, a nomroe foe prèiseman foe Jehovah kren foe mendri leki 4000 na ini 1918 te kon miti so wan 5 miljoen na ini a ten disi (Jesaja 60:22). Heri esi, a djaroesoe di Jehovah abi gi en soifri anbegi, sa de foe si na moro kefalek fasi.
A djaroesoe foe Gado na ini den sani di a sa doe na ini a ten di e kon
20. San Gado sa doe heri esi foe sori a djaroesoe foe en gi a soifri anbegi?
20 Foeroe jarihondro langa den kerki foe Krestenhèit waka a pasi foe den djoe di ben fadon komoto na bribi èn di ben poesoe Jehovah foe djaroesoe (Esekièl 8:3, 17, 18). Heri esi Jehovah sa doe wan sani foe di a sa poti ogri prakseri na ini den ati foe den memre foe a Verenigde Naties foe handri esi-esi. Disi sa boeweigi den politiek tirimakti foe pori krestenhèit nanga den tra falsi relisi (Openbaring 17:16, 17). Den troe anbegiman sa pasa a kroetoe foe Gado di e gi frede, libilibi. Den sa handri na tapoe den wortoe foe den hemel mekisani di e taki: „Prèise Jah, oen pipel! . . . Bikasi a tjari kroetoe kon na tapoe a bigi hoeroe [falsi relisi] di ben pori grontapoe nanga en hoeroedoe [den falsi leri foe en èn a hori di a e hori baka gi den kroeka politiek makti], èn a teki refensi foe a broedoe foe den srafoe foe en na en anoe.” — Openbaring 19:1, 2.
21. (a) San Satan nanga en sistema sa doe baka te falsi relisi kisi pori? (b) Fa Gado sa handri na tapoe dati?
21 San sa pasa baka te a grontapoe makti foe falsi relisi kisi pori? Satan sa poesoe den politiek tirimakti foe orga wan feti na heri grontapoe teige a pipel foe Jehovah. Fa a troe Gado sa handri na tapoe a proeberi di Satan sa proeberi foe figi a troe anbegi poeroe foe grontapoe? Esekièl 38:19-23 e taigi wi: „Na ini mi fajafasi [noso, djaroesoe], na ini a faja foe mi atibron, mi [Jehovah] sa abi foe taki. . . . Èn mi sa tjari misrefi na ini kroetoe nanga en [Satan], nanga pestsiki nanga broedoe; nanga alen di e soengoe presi, nanga alen foe pisipisi ijs, faja nanga swarfoe mi sa meki fadon leki alen na en tapoe èn na tapoe den fetigroepoe foe en èn na tapoe den foeroe sma di sa de nanga en. Èn mi sa hei misrefi èn sa santa misrefi èn sa meki misrefi bekènti na fesi den ai foe den foeroe nâsi; èn den sa moesoe sabi taki mi na Jehovah.” — Loekoe so srefi Sefanja 1:18; 3:8.
22. Fa wi kan sori taki wi e djaroesoe gi a soifri anbegi foe Jehovah?
22 A e gi wi trowstoe srefisrefi foe sabi taki a Soeverein foe na universum e sorgoe na wan djaroesoe fasi gi den troe anbegiman foe en! Foe di wi e warderi en no-froedini boen-atifasi, meki wi de djaroesoe gi a soifri anbegi foe Jehovah Gado. Meki wi go doro nanga faja foe preiki a boen njoensoe èn e wakti nanga froetrow tapoe a bigi dei te Jehovah sa hei èn sa santa en bigi nen. — Mateus 24:14.
Penti foe prakseri dipi foe den
◻ San a wani taki foe de djaroesoe gi Jehovah?
◻ San wi kan leri foe na eksempre di den Israèlsma foe owroeten ben poti?
◻ Fa wi kan tan farawe foe sani di e meki Jehovah firi djaroesoe?
◻ Fa Gado nanga Krestes ben sori djaroesoe gi a soifri anbegi?
[Faki na tapoe bladzijde 23]
Lobi no e djaroesoe
NA INI A TORI foe bigi-ai, a bijbel sabiman Albert Barnes di ben libi na ini a di foe tin na neigi jarihondro, ben skrifi: „A de a moro krin fasi, foe si ogridoe, èn a e sori krinkrin o pori libisma pori.” Albert Barnes ben taki moro fara: „A sma di ben sa kan ondrosoekoe foe si fa ala den orlokoe nanga feti nanga den plan foe grontapoe ben bigin — ala den programa nanga marki foe srefi den sma di e kari densrefi kresten, taki ala den programa nanga den marki disi e doe so foeroe foe pori a relisi foe den èn e meki den tron sma di e poti prakseri tapoe sani foe grontapoe, efoe a sma ben kan feni pe ala den sani disi komoto troetroe — a ben sa froewondroe en foe si omeni foe den sani disi abi en gron tapoe bigi-ai. A e ati wi taki trawan abi en moro boen leki wi; wi wani abi san trawan abi, ala di wi no abi reti tapoe dati; èn disi e tjari wi go na den difrenti fasi di wi e feti na baka foe meki den sma no e prisiri so foeroe moro nanga den sani di den abi, noso foe wisrefi kisi den sani disi, noso foe sori taki den no abi so foeroe leki san den moesoe abi. . . . na so wan fasi a djaroesoe di de inisei foe wi, sa firi boen.” — Romesma 1:29; Jakobus 4:5.
Na a tra sei, Barnes ben taki wan sani di e hari sma prakseri na ini a tori foe lobi, dati lobi „no abi bigi-ai” (1 Korentesma 13:4, King James Version). A ben skrifi: „Lobi no abi bigi-ai tapoe a kolokoe di trawan kolokoe; lobi e prisiri te den abi en boen; èn efoe a kolokoe foe den e kon moro bigi . . ., dan den sma di e meki lobi abi krakti na den tapoe . . . no ben sa meki a prisiri foe trawan kon moro mendri; den no ben sa meki den tra sma firi sjen foe di den e kisi winimarki; den no ben sa teki noti poeroe foe a kolokoe foe tra sma; den no ben sa kragi noso taki sani di e meki sma lasi-ati, nomo foe di den no abi en so boen leki den . . . Efoe wi ben lobi tra sma — efoe wi ben prisiri nanga a de di tra sma de kolokoe, dan wi no ben sa abi bigi-ai tapoe den.”
[Prenki na tapoe bladzijde 21]
Pinehas ben djaroesoe gi a soifri anbegi foe Jehovah