Joe e feti na baka boenfasi?
„Sortoe boenfasi de toe èn sortoe sani san moesoe kisi prèise, tan prakseri den sani disi.” — FILIPISMA 4:8.
1. San na porifasi, èn foe san ede a no pori na anbegi foe Jehovah?
PORIFASI na a pori di sma e pori na moreel sei. A de foeroe na ini a grontapoe pe wi e libi na ini (Efeisesma 2:1-3). Ma Jehovah Gado no sa gi pasi meki a krin anbegi foe en kon doti. Kresten poeblikâsi, konmakandra, bigi konmakandra, nanga kongres e gi wi warskow na a joisti ten gi fasi foe tjari wisrefi di de onregtfardiki. Wi e kisi boen jepi foe bijbel foe „hori fasti na san boen” na ini na ai foe Gado (Romesma 12:9). Foe dati ede, leki wan organisâsi, Jehovah Kotoigi e meki moeiti foe de krin èn foe abi boenfasi. Ma fa a de nanga wi leki aparti sma? Ija, joe e feti na baka boenfasi?
2. San na boenfasi, èn foe san ede wi moesoe doe moeiti foe tan hori wisrefi na boenfasi?
2 Boenfasi na troetroe boen na moreel sei, boen-atifasi, reti doe nanga reti denki. A no wan eigifasi di no e doe noti, ma na wan positief eigifasi di e doe wan sani. Boenfasi wani taki moro leki foe tan farawe foe sondoe nomo; a wani taki foe feti na baka san boen (1 Timoteus 6:11). Na apostel Petrus ben froemane kompe kresten: „Moksi na oen bribi boenfasi.” Fa? Foe di den ’e doe ala serjoesoe moeiti foe den sei [tapoe den warti pramisi foe Gado]’ (2 Petrus 1:5). Foe a sondoefasi foe wi ede, meki a e aksi foeroe moeiti foe tan hori wisrefi na boenfasi. Tokoe, sma foe a ten di pasa èn di ben abi frede gi Gado doe dati, srefi di den tanapoe na fesi kefalek bigi problema.
A ben feti na baka boenfasi
3. Foe sortoe godelowsoe doe Kownoe Akas ben de frantiwortoe?
3 Den Boekoe foe bijbel abi foeroe tori na ini foe den sma di ben feti na baka boenfasi. Foe eksempre, prakseri Hiskia di ben abi boenfasi. Soleki fa a sori, dan en papa, Kownoe Akas foe Juda, ben anbegi Molèk. „Akas ben abi twenti jari di a ben bigin tiri, èn tinasiksi jari langa a ben tiri na ini Jerusalem; èn a no ben doe san ben de joisti na ini den ai foe Jehovah, en Gado, neleki fa David, en fositen tata, ben doe. Èn a ben waka na a fasi fa den kownoe foe Israèl ben waka, èn a ben meki srefi en eigi manpikin pasa go na ini a faja, akroederi den tegoe sani foe den nâsi di Jehovah ben wai poeroe foe den manpikin foe Israèl ede. Èn a ben tan tjari ofrandi nanga smoko-ofrandi na tapoe den hei presi èn na tapoe den pikin bergi èn na ondro ibri bigi bon di e gi foeroe skaduw” (2 Kownoe 16:2-4). Son sma e taki dati ’a pasa di wan sma e pasa go na ini a faja’ ben wani taki wan sortoe ceremonia foe meki wan sma kon krin èn no foe òfer libisma. Ma, a boekoe Molech—A God of Human Sacrifice in the Old Testament, foe Johanes Day, e taki: „Boeweisi de na ini owroe fonten nanga na ini fonten foe Fenisia [foe Kartago], èn so srefi boeweisi foe archeologie, taki den ben òfer libisma . . . na ini a libimakandra foe Kanan, èn dati meki reide no de foe tweifri na a taki di na Owroe Testamenti e taki [foe na òfer di den ben òfer libisma].” Moro fara, 2 Kroniki 28:3 e taki spesroetoe taki Akas „ben go bron den manpikin foe en na ini a faja”. (Teki gersi Deuteronomium 12:31; Psalm 106:37, 38.) Dati na troetroe ogri doe!
4. Fa Hiskia ben tjari ensrefi na ini wan libimakandra di ben foeroe nanga porifasi?
4 Fa a ben waka nanga Hiskia na ini a situwâsi disi di ben foeroe nanga porifasi? A di foe 119 Psalm na wan moi sani foe si, bika son sma e bribi taki Hiskia ben skrifi en, èn a ben doe disi ala di a ben de wan granman ete (Psalm 119:46, 99, 100). So boen, a situwâsi foe en kan de foe si na den wortoe: „Srefi den granman kon sidon; den taki nanga makandra teige mi. Foe a sei foe a foetoeboi foe joe, a e broko en ede nanga den ordroe foe joe. Mi sili no man sribi foe sari ede” (Psalm 119:23, 28). Foe di sma di ben doe falsi anbegi ben de lontoe Hiskia, dan kande memre foe a kownoe-oso ben spotoe en, so foeroe taki a no ben man sribi boen. Tokoe a ben feti na baka boenfasi, baka ten a ben tron kownoe, èn „ben tan doe san ben de joisti na ini Jehovah ai . . . A ben froetrow tapoe Jehovah, a Gado foe Israèl”. — 2 Kownoe 18:1-5.
Den ben tan hori densrefi na boenfasi
5. Na fesi sortoe tesi Danièl nanga den dri kompe foe en ben tanapoe?
5 So srefi Danièl nanga den dri Hebrew kompe foe en, di ben nen Hananja, Misaèl nanga Asarja, ben de eksempre foe sma di abi boenfasi. Nanga tranga den ben teki den foe a mamakondre foe den èn ben tjari den go na ini katibo na Babilon. Den fo jongoesma ben kisi Babilon nen — Beltsasar, Sadrak, Mesak nanga Abednego. Den ben pristeri den „den switisani foe a kownoe” èn so srefi njanjan di den no ben mag njan akroederi a Wet foe Gado. Boiti dati, den ben dwengi den foe teki leri di abi foe doe nanga „a fasi foe skrifi nanga a tongo foe den Kaldewsma” dri jari langa. Disi ben wani taki moro leki foe leri wan tra tongo nomo, bika soleki fa a sori, dan a wortoe „Kaldewsma” djaso e sori tapoe a groepoe sma di ben kisi leri. So boen, den jongoe Hebrewsma disi ben de ini a kefar foe kroektoe leri foe Babilon. — Danièl 1:1-7.
6. Foe san ede wi kan taki dati Danièl ben feti na baka boenfasi?
6 Awansi den ben kisi kefalek foeroe druk foe fiti densrefi, tokoe Danièl nanga den dri kompe foe en ben froekisi boenfasi na presi foe porifasi. Danièl 1:21 e taki: „Danièl ben tan te leki a fosi jari foe kownoe Cirus.” Ija, Danièl „ben tan” leki wan foetoeboi foe Jehovah di ben abi boenfasi moro leki 80 jari langa — pasa na opo di difrenti makti kownoe ben opo èn a fadon di den ben fadon. A ben tan getrow na Gado awansi a ben kisi foe doe nanga den triki èn nanga den plan foe kroeka tiriman èn nanga a relisi foe Babilon di ben foeroe nanga porifasi na seks sei. Danièl ben tan feti na baka boenfasi.
7. San wi kan leri foe a fasi foe libi foe Danièl nanga den dri kompe foe en?
7 Wi kan leri foeroe foe Danièl nanga den kompe foe en di ben abi frede gi Gado. Den ben feti na baka boenfasi èn ben weigri foe de wan pisi foe a koeltoeroe foe Babilon. Ala di den ben kisi Babilon nen, tokoe ala ten sma ben tan sabi den leki foetoeboi foe Jehovah. Ija, baka so wan 70 jari, a kownoe foe Babilon ben kari Danièl na en Hebrew nen! (Danièl 5:13) Na ini en heri libi, Danièl ben weigri foe skeki srefi na ini pikin afersi. Leki wan jongoe sma, a ben „teki a bosroiti na ini en ati taki a no ben sa doti ensrefi nanga den switisani foe a kownoe” (Danièl 1:8). A bosroiti disi di Danièl nanga den dri kompe foe en ben teki sondro foe skeki, sondro tweifri ben gi den a tranga foe pasa den tesi di abi foe doe nanga libi nanga dede, nanga san den ben kisi foe doe baka ten. — Danièl, kapitel 3 nanga 6.
Feti na baka boenfasi na ini a ten disi
8. Fa kresten jongoewan kan weigri foe de wan pisi foe a grontapoe foe Satan?
8 A pipel foe Gado na ini a ten disi e weigri foe de wan pisi foe a godelowsoe grontapoe foe Satan, neleki Danièl nanga den dri kompe foe en (1 Johanes 5:19). Efoe joe na wan kresten jongoewan, dan kande joe e ondrofeni hebi druk foe den speri foe joe foe waka na baka den toemoesi aparti fasi foe den foe weri krosi, a sorgoe gi a skin, nanga pokoe. Ma na presi foe waka na baka ibri modo di kon pôpi, tanapoe kánkan, èn no meki joesrefi „kon de leki a seti foe sani disi” (Romesma 12:2). „Drai [joe] baka gi godelowsoe fasi nanga den lostoe foe grontapoe èn . . . libi nanga wan gosontoe froestan èn regtfardikifasi èn [nanga] a gi di wi e gi wisrefi ini a dini foe Gado” (Titus 2:11, 12). A prenspari sani na taki Jehovah e feni joe boen, èn no den speri foe joe. — Odo 12:2.
9. Na fesi sortoe druk kresten di de na ini a bisnis libimakandra ben kan tanapoe, èn fa den moesoe tjari densrefi?
9 So srefi kresten di de bigisma e kisi foe doe nanga druk èn moesoe abi boenfasi. Kresten bisnisman kan kisi tesi foe gebroiki fasi di no soifri noso foe poti den lantiwet nanga belastingwet na wan sei. Ma awansi fa bisnisman di e strei nanga wi noso wroko kompe e tjari densrefi, „wi wani de eerlijk na ini ala sani” (Hebrewsma 13:18). Soleki fa bijbel e taki, dan wi moesoe de eerlijk èn reidelek nanga wrokobasi, wrokoman, klanti, èn nanga tiri foe kondre (Deuteronomium 25:13-16; Mateus 5:37; Romesma 13:1; 1 Timoteus 5:18; Titus 2:9, 10). Meki wi so srefi doe moeiti foe seti den bisnis afersi foe wi. Te wi e skrifi ala sani finifini èn e poti kroederi tapoe papira, dan foeroetron wi no abi foe kisi kesekese.
De na ai!
10. Foe san ede a de fanowdoe foe ’de na ai’ ini a tori foe pokoe di wi e froekisi?
10 Psalm 119:9 e poti prakseri na wan tra sani foe a tan di wi moesoe tan hori wisrefi na boenfasi na ini Gado ai. A psalm singiman ben singi: „Fa wan jonkoeman sa krin en pasi? Foe di a de na ai akroederi a wortoe foe joe.” Wán foe den moro boen fetisani foe Satan na pokoe, di abi a krakti foe boeweigi a firi foe sma. A de wan sari sani taki wan toe kresten no ’de na ai’ ini a tori foe pokoe èn kefalek sortoe pokoe e hari den, soleki rap nanga heavy metal. Sonwan e taki kande dati den sortoe pokoe dati no e doe den ogri noso taki den no e poti prakseri na den wortoe. Trawan e taki dati den lobi soso a beat di e naki tranga noso a babari foe den gitar di e prei tranga. Ma gi kresten na afersi no de efoe den e prisiri nanga wan sani. A sani di den moesoe broko den ede nanga dati, na efoe a e „plisi Masra” (Efeisesma 5:10). Moro foeroe, heavy metal nanga rap pokoe e horibaka gi den sortoe porifasi soleki dotitaki, hoeroedoe, nanga srefi na anbegi foe Satana — sani di seiker no moesoe de na mindri a pipel foe Gado (Efeisesma 5:3). Ibriwan foe wi, jongoewan noso owroewan, ben sa doe boen foe prakseri foe na aksi disi: Mi e feti na baka boenfasi noso porifasi nanga den pokoe di mi e froekisi?
11. Fa wan kresten kan de na ai ini a tori foe telefisi programa, video, nanga kino?
11 Foeroe telefisi programa, video, nanga kino e horibaka gi porifasi. Akroederi wan barinen sabiman tapoe a kontren foe senwe siki, dan ’a libi di sma e libi soso foe kan abi prisiri nomo, seks, ogri di e doe nanga tranga, gridifasi, nanga a prakseri di sma e prakseri den eigi boen nomo’ de pasa marki na ini moro foeroe foe den felem di e meki na ini a ten disi. Foe dati ede, foe de na ai wani taki toe foe loekoe boen san wi e teki foe loekoe. A psalm singiman ben begi: „Tapoe mi ai, so taki den no e si sani di no abi waarde” (Psalm 119:37). Wan kresten jongoewan di nen Josef, ben gebroiki a gronprakseri disi. Di wan bepaalde felem ben bigin sori seks nanga ogri di e doe nanga tranga sondro foe kibri wan sani, dan a ben gowe libi a theater. A ben sjen foe doe disi? „Nôno, kwetikweti”, Josef e taki. „Mi ben prakseri Jehovah fosi èn foe plisi en.”
A ròl di studie nanga a prakseri di wi e prakseri dipi foe sani abi
12. Foe san ede persoonlijk studie nanga a prakseri di wi e prakseri dipi foe sani, de fanowdoe so taki wi kan feti na baka boenfasi?
12 A no nofo foe tan farawe foe ogri sani nomo. Foe feti na baka boenfasi abi foe doe toe nanga a studeri di wi e studeri èn a prakseri di wi e prakseri dipi foe den boen sani di skrifi na ini a Wortoe foe Gado, so taki wi kan gebroiki den regtfardiki gronprakseri foe bijbel na ini wi libi. „O, fa mi lobi joe wet!” a psalm singiman ben bari taki. „Heri dei mi wani poti prakseri na en tapoe” (Psalm 119:97). Persoonlijk studie foe bijbel nanga kresten poeblikâsi de wan pisi foe na alawiki schema foe joe? A troe taki a kan de wan tjalensi foe meki ten foe studeri a Wortoe foe Gado serjoesoe èn foe prakseri dipi foe en na ondro begi. Ma foeroetron a kan foe bai ten foe tra aktiviteit (Efeisesma 5:15, 16). Kande den froekoe mamanten joeroe ben sa boen gi joe foe begi, studeri èn foe prakseri dipi foe sani. — Teki gersi Psalm 119:147.
13, 14. (a) Foe san ede a abi foeroe waarde foe prakseri dipi foe sani? (b) Sortoe tekst kan jepi wi foe tegoe gi seks hoeroedoe te wi e prakseri dipi foe den?
13 A prakseri di wi e prakseri dipi foe sani na wan warti sani, bika a e jepi wi foe memre san wi e leri. San moro prenspari, a kan jepi wi foe horibaka gi fasi fa Gado e si sani. Foe gi wan eksempre: Na wán sani foe sabi taki Gado e tapoe wi foe doe hoeroedoe, ma na wan heri tra sani foe ’tegoe gi godelowsoefasi, èn foe hori fasti na san boen’ (Romesma 12:9). Te joe loekoe en boen, dan wi kan prakseri na a srefi fasi fa Jehovah e prakseri foe seks hoeroedoe, te wi e prakseri dipi foe prenspari bijbeltekst, soleki Kolosesma 3:5, di e gi wi a tranga: „Kiri, foe dati ede, den memre foe oen skin di de na grontapoe ini a tori foe hoeroedoe, libi di no krin, seks lostoe, ogri lostoe, nanga bigi-ai, di de a dini foe kroektoe gado.” Aksi joesrefi: ’Sortoe seks lostoe mi moesoe kiri? Foe san mi moesoe tan farawe, sani di ben sa kan wiki lostoe di no krin? Mi moesoe tjari kenki kon ini a fasi fa mi e handri nanga wan oemasma noso nanga wan mansma?’ — Teki gersi 1 Timoteus 5:1, 2.
14 Paulus e gi kresten a tranga foe tan farawe foe hoeroedoe èn foe dwengi densrefi, so taki „no wan sma e go so fara taki a e doe en brada ogri èn e pasa den reti di en brada abi” (1 Tesalonikasma 4:3-7). Aksi joesrefi: ’Foe san ede a de wan ogri sani te wan sma e doe hoeroedoe? Sortoe ogri mi ben sa doe misrefi noso wan tra sma efoe mi ben sondoe ini a tori disi? Sortoe krakti a ben sa abi tapoe mi na jejefasi, na emotioneel sei èn na skin sei? Fa a de nanga sma na ini a gemeente di pasa a wet foe Gado èn di no abi berow? Fa sani waka gi den?’ Te wi e poti prakseri na san den Boekoe foe bijbel e taki foe so wan fasi fa wan sma e tjari ensrefi, dan dati kan meki a si di wi no wani si san takroe na ini Gado ai, kon moro dipi (Exodus 20:14; 1 Korentesma 5:11-13; 6:9, 10; Galasiasma 5:19-21; Openbaring 21:8). Paulus e taki dati wan hoeroeman „no e wisiwasi libisma, ma Gado” (1 Tesalonikasma 4:8). Sortoe troe kresten ben sa wisiwasi en hemel Tata?
Boenfasi nanga demakandra
15. Sortoe ròl demakandra e prei ini a feti di wi e feti na baka boenfasi?
15 Wan tra sani di kan jepi foe tan hori wisrefi na boenfasi na boen demakandra. A psalm singiman ben singi: „Mi de wan patna foe ala den wan di e frede joe troetroe, èn foe den wan di e ondrow den komando foe joe” (Psalm 119:63). Wi abi a boen demakandra fanowdoe di wi kan kisi na den kresten konmakandra (Hebrewsma 10:24, 25). Efoe wi e hori wisrefi aparti foe trawan, dan wi ben sa kan prakseri wisrefi nomo, èn porifasi ben kan teki wi abra makriki (Odo 18:1). Ma waran kresten demakandra kan tranga a bosroiti di wi e teki foe tan hori wisrefi na boenfasi. A no de foe taki, wi moesoe kibri wisrefi toe gi takroe demakandra. Wi kan abi switifasi gi den birtisma, wroko kompe, nanga kompe studenti. Ma efoe wi e waka troetroe nanga koni, dan wi no sa abi toemoesi krosibei matifasi nanga den wan di no e feti na baka kresten boenfasi. — Teki gersi Kolosesma 4:5.
16. Fa 1 Korentesma 15:33 kan jepi wi te wi e gebroiki en foe feti na baka boenfasi na ini a ten disi?
16 Paulus ben skrifi: „Takroe kompe e pori boen gwenti.” Di a ben taki a froeklari disi, a ben e warskow bribiman taki den ben kan lasi a bribi foe den foe di den ben abi demakandra nanga sma di ben taki dati den de kresten èn di ben weigri foe teki a bijbel leri foe na opobaka. A gronprakseri di de baka a warskow foe Paulus e fiti den demakandra di wi abi dorosei èn inisei foe a gemeente (1 Korentesma 15:12, 33). A no de foe taki, wi no wani wai pasi gi den brada nanga sisa foe wi na jejefasi, bika den no e agri nanga wan toe fasi fa wi e si sani, sani di de soifri persoonlijk tori (Mateus 7:4, 5; Romesma 14:1-12). Tokoe wi moesoe loekoe boen efoe sonwan na ini a gemeente e tjari densrefi na wan fasi di no soifri noso e sori taki den abi wan bita-atifasi noso wan fasi foe lobi kragi (2 Timoteus 2:20-22). A de wan koni sani foe tan krosibei foe den wan nanga soema wi kan „gi makandra deki-ati” (Romesma 1:11, 12). Disi sa jepi wi foe feti na baka wan boen fasi foe libi èn foe tan na tapoe „a pasi foe libi”. — Psalm 16:11.
Tan feti na baka boenfasi
17. Sortoe rampoe ben miti den Israèlsma, akroederi Numeri kapitel 25, èn san disi e leri wi?
17 Sjatoe bifo den Israèlsma ben teki a Pramisi Kondre abra, doesoendoesoen foe den ben froekisi foe feti na baka porifasi — èn den ben kisi rampoe (Numeri, kapitel 25). Na ini a ten disi, a pipel foe Jehovah e tanapoe na a dromofo foe a regtfardiki njoen grontapoe. A sa de a blesi grani gi den wan di e tan weigri foe teki den porifasi foe a grontapoe disi, foe go na ini a njoen grontapoe dati. Leki onvolmaakti libisma, wi kan abi fowtoe firi, ma Gado kan jepi wi foe waka baka den regtfardiki tiri foe en santa jeje (Galasiasma 5:16; 1 Tesalonikasma 4:3, 4). Foe dati ede, meki a de so taki wi e poti prakseri na a froemane di Josua ben gi Israèl: „Frede Jehovah èn dini en sondro fowtoe èn ini waarheid” (Josua 24:14). Lespeki frede foe no doe wan sani di no e plisi Jehovah sa jepi wi foe feti na baka wan boen fasi foe libi.
18. San moesoe de a fasti bosroiti foe ala kresten ini a tori foe porifasi nanga boenfasi?
18 Efoe a de a winsi foe joe ati foe plisi Gado, dan teki a fasti bosroiti foe gi jesi na a froemane foe Paulus: „Ala sani san troe, ala sani san de wan serjoesoe afersi, ala sani san regtfardiki, ala sani san krin, ala sani san de foe lobi, ala sani san sma e taki boen foe en, sortoe boenfasi de toe èn sortoe sani san moesoe kisi prèise, tan prakseri den sani disi.” Efoe joe e doe disi, san sa de a bakapisi? Paulus ben taki: „Doe den sani disi; èn a Gado foe vrede sa de nanga oenoe” (Filipisma 4:8, 9). Ija, nanga a jepi foe Jehovah joe kan weigri foe teki porifasi èn feti na baka boenfasi.
[Foetoewortoe]
a Loekoe A Waktitoren foe 1 april 1993, bladzijde 24-29, nanga den artikel „Jonge mensen vragen . . . ” ini Ontwaakt! foe 8 februari, 22 februari, nanga 22 maart 1993, nanga 22 november 1996.
Penti foe loekoe sani sjatoe baka
◻ San wi moesoe doe foe man feti na baka boenfasi?
◻ Na ondro sortoe situwâsi Hiskia, Danièl, nanga den dri Hebrewsma ben hori densrefi na boenfasi?
◻ Fa wi kan de leki Danièl foe kakafoetoe gi den triki foe Satan?
◻ Foe san ede kresten moesoe de na ai ini a tori foe ontspanning?
◻ Sortoe ròl studie, a prakseri di wi e prakseri dipi foe sani, nanga demakandra e prei ini a feti di wi e feti na baka boenfasi?
[Prenki na tapoe bladzijde 15]
A jongoe Hiskia ben feti na baka boenfasi ala di anbegiman foe Molèk ben de lontoe en
[Prenki na tapoe bladzijde 17]
Kresten moesoe de na ai ini a tori foe ontspanning